Κεφάλαιο Β΄: Η διακοπή της εκκλησιαστικής κοινωνίας κατά τους αγίους Πατέρας

α΄. Υποχρεωτική διακοπή της εκκλησιαστικής κοινωνίας έπειτα από συνοδική κρίσι

Κατά την διάρκεια της ζωής της Εκκλησίας εμφανίσθηκαν μέσα στο σώμα της «ψευδοδιδάσκαλοι» (Β΄ Πέτ. β΄, 1) και «ψευδαπόστολοι» (Β΄ Κορ. ια΄, 13), οι οποίοι επιχείρησαν να νοθεύσουν την Ορθόδοξο πίστι δια των αιρετικών τους διδασκαλιών. Η εξάπλωσις των αιρέσεων μέσα στο σώμα της Εκκλησίας ωδηγούσε κατά κανόνα στην σύγκλησι μεγάλων Τοπικών η Οικουμενικών Συνόδων. Κατά τον ιερό Δοσίθεο Ιεροσολύμων, «την αίρεσιν την αναφύουσαν, εάν εξαπλωθή, κρίνει και κατακρίνει η Οικουμενική σύνοδος»²⁰, η οποία είναι «κρείττων των Τοπικών Συνόδων»²¹ και το «έσχατον κριτήριον της καθόλου Εκκλησίας»²².

Πράγματι, οι Σύνοδοι εξέθεταν την Ορθόδοξο διδασκαλία και καλούσαν τους αιρετικούς σε μετάνοια. Σε περίπτωσι εμμονής των αιρετικών στα φρονήματά τους οι Πατέρες τους καταδίκαζαν και τους απέκοπταν από το σώμα της Εκκλησίας προκειμένου να μείνη, «καθαρά του Θεού η Εκκλησία, μηδέν ζιζάνιον εαυτή παραμεμιγμένον έχουσα»²³. Οι Αρειανοί π.χ. «απεδείχθησαν αιρετικοί και της Εκκλησίας απεβλήθησαν εκ κρίσεως πάσης της (Α΄) οικουμενικής Συνόδου»²⁴.

Στην Ιστορία της Εκκλησίας συναντώνται επίσης περιπτώσεις, κατά τις οποίες ορισμένοι κληρικοί επέμεναν πεισμόνως όχι σε αιρετικές διδασκαλίες, αλλά σε κάποια από τους ιερούς κανόνας κολάσιμη πράξι.

Η Εκκλησία ενεργούσε και στις περιπτώσεις αυτές με παρόμοιο τρόπο· τους εκήρυσσε δηλαδή σχισματικούς και τους απέβαλλε από το σώμα της δι αποφάσεως Τοπικής η Οικουμενικής Συνόδου. Κάτι τέτοιο έγινε π.χ. το 1872. Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολι με την συμμετοχή τριών πατριαρχών και πολλών επισκόπων εκήρυξε σχισματικούς και απέκοψε τους Βουλγάρους από την Εκκλησία, επειδή «εζήτουν να αποτελέσωσιν ιδίαν ανεξάρτητον Εκκλησίαν, όχι ένεκα κρατικής διαιρέσεως... η πολιτικής ανεξαρτησίας... αλλά μόνο ένεκα της εθνικής διαφοράς»²⁵ (εθνοφυλετισμός).

Η διαφορά των καταδικασμένων αιρετικών από τους καταδικασμένους σχισματικούς ήταν, ότι οι μεν πρώτοι διαφωνούσαν με την Εκκλησία για ζητήματα δογματικά, δηλαδή «αυτής της εις Θεόν πίστεως», ενώ οι δεύτεροι μόνο «δι αιτίας τινάς εκκλησιαστικάς και ζητήματα ιάσιμα»²⁶. Έπειτα από την καταδίκη και την αποκοπή τόσο των αιρετικών όσο και των σχισματικών από την Εκκλησία, οι άγιοι Πατέρες απαγόρευαν στα μέλη της να έχουν οποιαδήποτε εκκλησιαστική κοινωνία μαζί τους²⁷.

 

Σημειώσεις:

---

20. Δωδεκάβιβλος, βιβλίο δ΄, κεφ. ι΄, § γ΄, σελ. 456-457.

21. Ένθ ανωτ. βιβλίο γ΄, κεφ. ιε΄, § ιθ΄, σελ. 171.

22. Ένθ ανωτ. βιβλίο β΄, κεφ. ε΄, § ι΄, σελ. 343.

23. Μεγάλου Βασιλείου, Επιστολή ριδ΄, P.G.32, 529A.

24. Μεγάλου Αθανασίου, Προς τους επισκόπους Αιγύπτου και Λιβύης..., κεφ. κβ΄, P.G.25, 589D.

25. Β. Στεφανίδου, Εκκλησιαστική Ιστορία, § 54, σελ. 739.

26. Μεγάλου Βασιλείου, Κανών α΄, P.G.138, 576AB.

27. Γρηγορίου του Θεολόγου, προς Αρειανούς και εις εαυτόν, κεφ. Δ΄, P.G.36, 220A.