Κεφάλαιο Γ΄: Αντικανονική η απόσχισις των Γ.Ο.Χ. από την Εκκλησία της Ελλάδος το 1924

α΄. Το επιχείρημα ότι η Εκκλησία της Ελλάδος κατέστη σχισματική

Μία από τις βασικές δικαιολογίες των Γ.Ο.Χ. για την απόσχισί τους ήταν, ότι η Εκκλησία της Ελλάδος το 1924 κατέστη σχισματική. Συγκεκριμένα σύμφωνα με την διακήρυξι των τριών αρχιερέων Δημητριάδος Γερμανού, πρώην Φλωρίνης Χρυσοστόμου και Ζακύνθου Χρυσοστόμου που αποσχίσθηκαν το 1935 από την Εκκλησία της Ελλάδος και ανέλαβαν την ηγεσία των Γ.Ο.Χ., (οι οποίοι έως τότε ποιμαίνονταν μόνο από ιερείς), «οι διοικούντες νυν την Ελληνικήν Εκκλησίαν δια της μονομερούς και αντικανονικής και αψυχολογήτου εισαγωγής του Γρηγοριανού ημερολογίου, απέσχισαν εαυτούς του καθόλου κορμού της Ορθοδοξίας, και εκήρυξαν εαυτούς κατ ουσίαν Σχισματικούς απέναντι των Ορθοδόξων Εκκλησιών»⁹⁵.

Ο ισχυρισμός αυτός είναι κατά την γνώμη μας εσφαλμένος. Όπως είδαμε ανωτέρω, σχισματικός καθίσταται κάποιος δια δύο τρόπων· είτε δια συνοδικής κρίσεως, κατακρίσεως και αποκοπής του από την Εκκλησία, επειδή διαπράττει και εμμένει σε κάποια από τους ιερούς κανόνας κολάσιμη πράξι, είτε δια οικειοθελούς αποσχίσεώς του από την Εκκλησία.

Καθώς όμως γνωρίζουμε, τίποτε από τα ανωτέρω δεν συνέβη το 1924. Η Εκκλησία της Ελλάδος άλλαξε απλά το ημερολόγιό της, χωρίς φυσικά να διανοηθή να αποσχισθή από τις υπόλοιπες Τοπικές Εκκλησίες. Αλλά ούτε και οι Τοπικές Εκκλησίες την καταδίκασαν ως σχισματική ή την απέκοψαν από το σώμα τους τιμωρώντας την για την καταφρόνησι των αντιδράσεων, που εξέφρασαν ορισμένες από αυτές, και την υπερβολική και «αδικαιολόγητον σπουδήν»⁹⁶ που επέδειξε στο ζήτημα της διορθώσεως του ημερολογίου.

Αντιθέτως, οι Τοπικές Εκκλησίες προτίμησαν να μεταχειρισθούν την εκκλησιαστική Οικονομία και ανοχή, καθώς άλλωστε ορισμένες από αυτές υφίσταντο ταυτόχρονα παρόμοιες πιέσεις για διόρθωσι του ημερολογίου είτε από τις κυβερνήσεις των χωρών τους είτε από τα ποίμνιά τους. Οι ποικίλες αυτές πιέσεις ανάγκασαν μάλιστα το 1928 ακόμη και την συντηρητική Εκκλησία της Αλεξανδρείας να δεχθή και αυτή με την σειρά της το νέο ημερολόγιο⁹⁷.

Η άσκησις αυτή της Οικονομίας από μέρους των Τοπικών Εκκλησιών ήταν απολύτως σύμφωνη με την Ορθόδοξο Εκκλησιολογία, δεδομένου μάλιστα ότι η μονομερής διόρθωσις του ημερολογίου ήταν μεν μία παρανομία, η οποία όμως δεν έθιγε τα δόγματα της πίστεως· (αν και, όπως είδαμε ανωτέρω, στην Ιστορία της Εκκλησίας συναντώνται ακόμη και περιπτώσεις ασκήσεως «μέχρι τινός καιρού»⁹⁸ Οικονομίας έναντι Εκκλησιών, οι οποίες εκήρυτταν ακόμη και αιρετικές διδασκαλίες).

Πράγματι, βασικό αξίωμα όλων των αγίων Συνόδων και Πατέρων της Εκκλησίας είναι ότι, ενώ στην σφαίρα του δόγματος δεν επιτρέπεται καμμία απολύτως οικονομία, αντιθέτως στην εξωτερική, λειτουργική ζωή και λατρεία, στα ήθη και έθιμα, καθώς και στις διοικητικές μορφές και σχήματα της Εκκλησίας, «εν οις -δηλαδή- ουκ έστι πίστις το αθετούμενον»⁹⁹, είναι ανεκτές και επιτρεπτές ορισμένες κατά τόπους επουσιώδεις παραλλαγές και διαφοροποιήσεις. Κατά τον άγιο Ευλόγιο Αλεξανδρείας, «μέχρι τούτου τα της οικονομίας ο ορθός λόγος ανέχεται, μέχρις αν ουδέν καινοτομείται των της Εκκλησίας δογμάτων... ότε το δόγμα της ευσεβείας ουδέν παραβλάπτεται»¹⁰⁰. «Εν γαρ τοις θείοις δόγμασιν», κατά την απάντησι των Ορθοδόξων πατριαρχών προς τους Αγγλικανούς το 1718, «ουδαμού χώραν έχει ποτέ ή οικονομία ή συγκατάβασις»¹⁰¹.

Κατά συνέπεια ο ισχυρισμός των Γ.Ο.Χ., ότι η Εκκλησία της Ελλάδος κατέστη σχισματική, αποσχίσθηκε δηλαδή από τον «καθόλου κορμό της Ορθοδοξίας», ήταν αναληθής. Στην προσπάθειά τους μάλιστα να ενισχύσουν τον ανωτέρω ισχυρισμό οι Γ.Ο.Χ. επικαλέσθηκαν και σχετικό απόσπασμα «Εκθέσεως» που συντάχθηκε κατά το 1923 από ειδική Επιτροπή επιστημόνων για το ημερολογιακό ζήτημα, στην οποία συμμετείχε και ο (αρχιμανδρίτης τότε) Χρυσόστομος Παπαδόπουλος.

Στην Έκθεσι αυτή αναφερόταν μεταξύ άλλων, ότι η Εκκλησία της Ελλάδος δεν «δύναται να χωρισθή των λοιπών (Εκκλησιών) και να αποδεχθή νέον ημερολόγιον χωρίς να καταστή σχισματική απέναντι των άλλων»¹⁰².

Η προσεκτική ανάγνωσις όμως ολόκληρης της Εκθέσεως καθιστά φανερό, ότι οι Γ.Ο.Χ. απομονώνουν εν γνώσει τους το ανωτέρω σημείο της αποκρύπτοντας έτσι, ότι «η Επιτροπή δεν έτασσεν ως προϋπόθεσιν της εισαγωγής του νέου ημερολογίου την ταυτόχρονον υπό πασών των Ορθοδόξων Εκκλησιών εισαγωγήν τούτου, αλλά την μετ' αυτών συνεννόησιν»¹⁰³ και μόνο. Όπως βέβαια προαναφέραμε, η συνεννόησις της Εκκλησίας της Ελλάδος με τις Τοπικές Εκκλησίες δεν απέφερε τελικά τα απαραίτητα αποτελέσματα. Παρά ταύτα όμως οι μόνες αρμόδιες για να καταδικάσουν την έλλειψι αυτή ήταν οι Τοπικές Εκκλησίες, οι οποίες φυσικά ουδέποτε έπραξαν κάτι τέτοιο.

---

Σημειώσεις:

95. Χρυσοστόμου πρώην Φλωρίνης, Άπαντα, τόμος α΄, σελ. 81.

96. Χριστοδούλου Κ. Παρασκευαΐδου, Ιστορική και κανονική θεώρησις..., σελ. 55, 102.

97. Ένθ ανωτ. σελ. 123-124.

98. Οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου, Επιστολή μθ΄, βιβλίο α΄, P.G.99, 1088A.

99. Μεγάλου Φωτίου, Επιστολή β΄, βιβλίο α΄, P.G.102, 605C.

100. Μεγάλου Φωτίου, Μυριόβιβλος, 227, P.G.103, 956C, 953C.

101. Ιω. Καρμίρη, Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία..., τόμος β΄, σελ. 808 [888].

102. Ιω. Βώκου, Η διάσπασις της Ορθοδοξίας, σελ. 14-15.

103. Χριστοδούλου Κ. Παρασκευαίδου, ένθ ανωτ. σελ. 54.