Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Κεντρική Σελίδα

Βιβλία και Πατέρες

Βιβλιοπαρουσίαση

«Ο άγιος Σωφρόνιος, ο αγιορείτης και ησυχαστής»

Το νέο βιβλίο τού Σεβασμιωτάτου κ. Ιεροθέου

Κεντρική διάθεση: Ιερά Μονή Γενεθλίου τής Θεοτόκου - Πελαγίας. Ακραίφνιο 32001 Αλίαρτος Βοιωτίας 22610 35135. Και από https://www.pelagia.org

Πηγή: Περιοδικό "Εκκλησιαστική Παρέμβαση" Τεύχος 281. Δεκέμβριος 2019

Αναδημοσίευση από: http://www.parembasis.gr

Ο άγιος Σωφρόνιος, ο νέος άγιος στον πολύφωτο ουρανό τής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι ένα σπάνιο δώρο τού Θεού στην εποχή μας, μια ανεξάντλητη μορφή που δύσκολα μπορεί κανείς να την παρουσιάση στην ολότητά της.

Ο Μητροπολίτης κ. Ιερόθεος έχοντας πολυετή επικοινωνία και ιδιαίτερο σύνδεσμο με τον άγιο Σωφρόνιο, τον αγιορείτη και κτήτορα τής Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ τής Αγγλίας, την διδασκαλία τού οποίου προσέλαβε και χρησιμοποιεί στα κείμενά του, κυκλοφόρησε το νέο του βιβλίο με αποκαλυπτικό και εμπειρικό περιεχόμενο για τον θεόπτη άγιο.

Πρόκειται για τον χαρισματούχο άνθρωπο, που ήταν κάτοχος μεγάλης ανθρώπινης γνώσης, αλλά και θεολόγος πλούσιας αποκαλυπτικής εμπειρίας.

Ο άγιος Σωφρόνιος είναι ο νέος διάδοχος τών Προφητών, τών Αποστόλων και τών μεγάλων Πατέρων τής Εκκλησίας. Έζησε μέσα σε βαθειά μετάνοια το μυστήριο τής σωτηρίας, είχε θεοπτικές εμπειρίες τού ακτίστου Φωτός και δίδαξε αυθεντικώς καθοδηγώντας τους ανθρώπους και αναπτύσσοντας σε αυτούς την έμπνευση, τον πόθο και την ορμή προς τον Θεό. Με την αδιάλειπτη προσευχή του για όλο τον κόσμο ζούσε την ορθόδοξη οικουμενικότητα, γι' αυτό και ήταν πολίτης όλης τής γης και άξιος κληρονόμος τής πνευματικής παρακαταθήκης τού αγίου Σιλουανού τού Αθωνίτου.

Η μεγάλη προσφορά τού αγίου Σωφρονίου στην εποχή μας βρίσκεται στο ότι επαναδιατύπωσε την διδασκαλία τών αγίων Πατέρων στον 20ό αιώνα και μάς την παρουσιάζει με σύγχρονους όρους μέσα από την δική του εμπειρία τής θεώσεως.

Αντί άλλης παρουσιάσεως τού νέου βιβλίου τού Σεβασμιωτάτου, παραθέτουμε κατωτέρω την εισαγωγή του και τα περιεχόμενα τού βιβλίου.

Εισαγωγή

Όταν διόρθωνα το παρόν βιβλίο για να το στείλω προς εκτύπωση, διάβασα την χαρμόσυνη είδηση ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε την αγιοκατάταξη τού Γέροντος Σωφρονίου τον οποίον αγάπησε η ψυχή μου και εκείνος με αγάπησε. Έτσι, ενώ στα κείμενα τού βιβλίου αυτού που εγράφησαν κατά διαφόρους καιρούς τον αποκαλώ Γέροντα, εδώ στον πρόλογο τον αποκαλώ άγιο Σωφρόνιο.

Μέσα στην «σκανδαλώδη αγάπη τού Θεού», όπως μού έγραψε ο μακαριστός π. Θεόκλητος Διονυσιάτης, με αξίωσε ο Θεός να γνωρίσω, μεταξύ τών άλλων, και τον άγιο Σωφρόνιο τον αγιορείτη και ησυχαστή, που στο τελευταίο διάστημα τής ζωής του έζησε στην Ιερά Μονή τού Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας και εκεί τελείωσε την ζωή του το έτος 1993 σε ηλικία 97 ετών.

Η γνωριμία μου μαζί του ήταν πολυετής και πολύ δυνατή. Είχα έντονες ανησυχίες και έμπονες αναζητήσεις και εκείνος ανταποκρινόταν με αγάπη και πατρικό ενδιαφέρον. Από την αρχή κατάλαβα ότι βρέθηκα μπροστά σε έναν «ογκόλιθο» ησυχαστικής ζωής, με απύθμενο βάθος μετανοίας, αυτομεμψίας και ησυχαστικής θεολογίας. Ο ίδιος είχε πολλές πνευματικές εμπειρίες, αλλά ήταν φορεύς μιας ησυχαστικής παραδόσεως, την οποία εξέφραζε «ο γίγας τού πνεύματος», άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, ο οποίος ζούσε προφητικά και μετέδιδε τους θησαυρούς τού πνευματικού βάθους τού Αγίου Όρους.

Όλα αυτά προσπάθησα να περάσω στο βιβλίο με τον τίτλο Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ και υπότιτλο «βίος και πολιτεία τού Γέροντα Σωφρονίου, ησυχαστού και θεολόγου», που εξεδόθη σε Α´ έκδοση το 2007 και έκτοτε έγιναν πολλές εκδόσεις στην ελληνική γλώσσα και μεταφράσθηκε και σε άλλες γλώσσες.

Το βιβλίο αυτό, που προλόγισε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, αποτελείται από δύο βασικά μέρη.

Το πρώτο τιτλοφορείται «Πνευματική αυτοβιογραφία» και εκτίθεται η βιογραφία τού αγίου Σωφρονίου, όπως ο ίδιος παρουσιάζει τον εαυτό του σε δύο βασικά του βιβλία, ήτοι το Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι και το Αγώνας Θεογνωσίας.

Το δεύτερο μέρος παρουσιάζει την καθημερινή του ζωή, την ποιμαντική διακονία του, καθώς επίσης το μεγάλο προσόν του που ήταν ο συνδυασμός μεταξύ θεολογίας και ποιμαντικής. Στην πραγματικότητα το δεύτερο αυτό μέρος είναι η προσωπική μου μαρτυρία από τις συναντήσεις μου με τον μεγάλο αυτόν Πατέρα, ησυχαστή και θεολόγο. Συνήθως διαβάζουμε τα βιβλία μεγάλων συγγραφέων και συγκινούμαστε από το περιεχόμενό τους, αλλά είναι και μεγάλη χαρά όταν συναντούμε και συναναστρεφόμαστε με τον συγγραφέα τού οποίου τα βιβλία μάς συγκινούν.

Μια τέτοια συνάντηση άλλοτε απομυθοποιεί τον συγγραφέα, άλλοτε τον αναδεικνύει ακόμη περισσότερο. Σε μένα, σε σχέση με τον άγιο Σωφρόνιο, έγινε το δεύτερο, αφού με συγκίνησε πολύ περισσότερο η προσωπική συναναστροφή μαζί του, παρά τα βιβλία που είχα διαβάσει. Επικοινωνώντας μαζί του είδα έναν άνθρωπο ευγενή και αρχοντικό, με έκτακτα φυσικά προσόντα, αλλά συγχρόνως με βάθος ταπεινώσεως και αυτομεμψίας και με πλούτο εμπειρικής θεολογίας.

Με αφορμή την έκδοση τού βιβλίου μου αυτού για τον όσιο Σωφρόνιο, κλήθηκα να ομιλήσω σε διάφορα ακροατήρια, εντός και εκτός Ελλάδος και προέκυψαν μερικά νέα κείμενά μου. Επίσης με την ευκαιρία εκδόσεως και άλλων βιβλίων τού αγίου Σωφρονίου, από τα κατάλοιπά του, μετά την κοίμησή του, έγραψα κάποια άλλα κείμενα. Έτσι, τα νέα αυτά κείμενα δημοσιεύονται στο παρόν βιβλίο με τίτλο Ο άγιος Σωφρόνιος ο αγιορείτης και ησυχαστής. Οι επικαλύψεις που παρατηρούνται δικαιολογούνται γιατί εγράφησαν σε διαφόρους χρόνους.

Το παρόν βιβλίο διαιρείται σε τέσσερα μέρη. Το πρώτο (Α´) μέρος τιτλοφορείται «Συνοπτική βιογραφία και θεολογία», το δεύτερο (Β´) μέρος φέρει τον τίτλο «Βίος και πολιτεία του», το τρίτο (Γ´) μέρος έχει τον τίτλο «Η θεολογία και η ορολογία του», και το τέταρτο (Δ´) μέρος περιλαμβάνει την «κατάθεση μαρτυρίας» μου γι’ αυτόν. Πρόκειται για κείμενα που έχω γράψει ή εκφωνήσει από την έκδοση τού πρώτου βιβλίου μου μέχρι την αγιοκατάταξή του.

Στο τέλος ως Επίμετρον δημοσιεύεται η αλληλογραφία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο για την αγιοκατάταξή του και ο πρόλογος τού Οικουμενικού Πατριάρχη στο βιβλίο Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ που είναι ένας «συναξαριστικός λόγος».

Ο άγιος Σωφρόνιος μέχρι το τέλος τής ζωής του ήταν αγιορείτης, που ησύχαζε θεολογώντας και θεολογούσε ησυχάζοντας. Έζησε στο παρελθόν στο κοινόβιο τής Ιεράς Μονής τού Αγίου Παντελεήμονος και στην έρημο τού Αγίου Όρους, όπου είχε πολλές και θαυμαστές θεοπτικές εμπειρίες και μετέφερε όλη αυτήν την ζωή και στην Αγγλία, όπου ζούσε ως ερημίτης. Η ζωή του μέχρι το τέλος ήταν μια μέθεξη τού Θαβώρ, τής προσευχής τής Γεθσημανή, τού Μυστικού Δείπνου, τού Γολγοθά, τής Αναστάσεως τού Χριστού, τής Πεντηκοστής. Η μετάνοιά του εκδηλωνόταν χωρίς τέλος, η προσευχή του για όλον τον κόσμο ήταν πύρινη, η θεία Λειτουργία του ήταν παγκόσμια, η Πεντηκοστή του διαρκής. Δεν μπορούσε κανείς εύκολα να τον πλησιάση και να τον καταλάβη, δεν μπορούσε να αισθανθή το βάθος τής καρδίας του. Και όταν κανείς τον πλησίαζε με προοπτική να τον ερμηνεύση ως άγιο, τότε εκείνος διακριτικά αποσυρόταν.

Αξιώθηκα από τον Θεό να αισθανθώ την προσοχή του, το ενδιαφέρον του, την πατρική φροντίδα του και την αγάπη του. Τα όσα γράφω στο βιβλίο αυτό είναι έκφραση τού βαθυτάτου σεβασμού μου προς την αγιασμένη και σεβάσμια μορφή του. Το παρόν βιβλίο είναι έργο «εις αγάπης αντέκτισιν», ένα ταπεινό «αντιπελάργημα».

Η πρόσφατη αγιοκατάταξή του είναι αποτέλεσμα τής πολύχρονης συνείδησης τών ανθρώπων που τον γνώρισαν. Για τον άγιο Σωφρόνιο έχουν γίνει αγιογραφίες, έχουν συνταχθή ιερές ακολουθίες, και με όλους αυτούς τους τρόπους εκφράζεται η συνείδηση τού «λαού τού Θεού», που είναι κατά τον άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη «η θεωρητική τάξη» στην Εκκλησία.

Όταν πριν καιρό ολοκλήρωσα όλα τα κεφάλαια αυτού τού βιβλίου, το βράδυ στο ύπνο μου είδα τον άγιο Σωφρόνιο. Ήταν στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας και πήγα να τον επισκεφθώ. Ενώ ήταν στα βαθειά του γηρατειά και μού είπαν ότι δεν έβγαινε, εκείνος βγήκε από το σπίτι του χαρούμενος, νέος στην ηλικία, με λαμπερό πρόσωπο, φορώντας λευκά ρούχα. Ζήτησα την άδειά του να τον φωτογραφίσω. Μού την έδωσε και τον φωτογράφισα. Όμως καμμιά φωτογραφία δεν μπορούσε να αποδώση την λάμψη τού προσώπου του. Ξύπνησα, λειτούργησα την ημέρα εκείνη και σε όλη την θεία Λειτουργία θυμόμουν το θαυμαστό όνειρο με την ολόλαμπρη παρουσία του. Αργότερα το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε την αγιοκατάταξή του.

Ταπεινά ζητώ τις ευχές του και τις πρεσβείες του προς τον Θεό, ώστε να έχω «τέλος αγαθόν».

Άγιε τού Θεού Σωφρόνιε πρέσβευε υπέρ ημών.

Έγραφα στις 27 Νοεμβρίου 2019, στο Μητροπολιτικό Οίκημα τής Ναυπάκτου την ημέρα που ανακοινώθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο η αγιοκατάταξη τού Γέροντος Σωφρονίου

† Ο Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος

Περιεχόμενα τού βιβλίου «Ο άγιος Σωφρόνιος, ο αγιορείτης και ησυχαστής»

Εισαγωγή

Α΄ Συνοπτική βιογραφία και θεολογία

Βιογραφία και θεολογία

1. Βιογραφικά στοιχεία

2. Εμπειρικός θεολόγος

3. Άκτιστα ρήματα και κτιστά ρήματα και νοήματα

4. Βασικά σημεία τής προσωπικότητος και τού έργου του

5. Εργογραφία

 

Β΄ Βίος και πολιτεία του

1. Εμπνευσμένος ζωγράφος και αγιογράφος

1. «Αναζητώντας το τέλειο στον κόσμο τής τέχνης»

2. «Η τέχνη στην ζωή τού Γέροντος Σωφρονίου»

2. Αγιορείτης μοναχός

1. Στην Ιερά Μονή τού Αγίου Παντελεήμονος

α) Η αρχή τής μοναχικής ζωής

β) Ο Ηγούμενος Μισαήλ

γ) Οι μοναχοί τής Ιεράς Μονής

δ) Ο πρώτος πνευματικός του πατέρας

ε) Ο άγιος Σιλουανός

2. Η ζωή του στην έρημο τού Αγίου Όρους

3. Πνευματικός πατέρας αγιορειτών

4. Γενικές αναμνήσεις του από το Άγιον Όρος

3. Γράμματα στους συγγενείς του

1. Αυτοβιογραφικά στοιχεία

2. Αγάπη και τρυφερότητα τού Γέροντα στους συγγενείς του

3. Ησυχαστικός τρόπος ζωής

4. Πόνος για την κοινωνία

5. Καλλιτέχνης και αγιογράφος

6. Θεολογία και φιλοσοφία

7. Γηρατειά και θάνατος

8. Συμπέρασμα

4. Οι δερμάτινοι χιτώνες, ήγουν η φθαρτότητα και η θνητότητα

1. Τι είναι ο θάνατος

2. Η βίωση τού θανάτου

3. Τα γηρατειά

4. Προετοιμασία για τον θάνατο

5. Η ώρα τού θανάτου

6. Προς την αθανασία-αιώνια ζωή

7. Επίλογος

 

5. Ομιλίες στο τέλος τής ζωής του

1. Ο τίτλος τών βιβλίων

2. Τα θέματα τών ομιλιών

3. Ο σκοπός τών ομιλιών

4. Η ατμόσφαιρα τού Αγίου Όρους

5. Ο γνήσιος μοναχισμός

6. Αυτοβιογραφικά στοιχεία

7. Αυτοερμηνεία τής διδασκαλίας του

8. «Αποχαιρετιστήρια ομιλία»

6. Αναμένοντας τον θάνατό του

1. Η χαρισματική μνήμη τού θανάτου

2. Η φυσική αδυναμία και το γήρας

3. Η μετάδοση τής πνευματικής κληρονομιάς

4. Προσευχή για τον θάνατο

Συμπέρασμα

7. Η πνευματική διαθήκη του

1. Η πατερική ερμηνεία τού «ίνα πάντες εν ώσιν καθώς ημείς εν εσμεν»

2. Ο λόγος τής πνευματικής διαθήκης τού Γέροντος Σωφρονίου

3. Η ερμηνεία τής πνευματικής διαθήκης από τον ίδιο τον Γέροντα Σωφρόνιο

4. Προτροπές με απόλυτο κύρος

8. Η ένδοξη κοίμησή του

Γ΄ Η θεολογία και η ορολογία του

1. Η διδασκαλία του για τον Ορθόδοξο μοναχισμό

1. Τι είναι ο μοναχισμός

2. Τι είναι η καρδιά

3. Τι είναι η πνευματική ένταση

2. Η θεολογία και ο θεολόγος τής εμπνεύσεως

1. Τι είναι έμπνευση

2. Η προέλευση τής θείας εμπνεύσεως

3. Τα γνωρίσματα τού ανθρώπου τής θείας εμπνεύσεως

α) Αγάπη στον Θεό και τους ανθρώπους

β) Υψηλό πνευματικό νόημα

γ) Υπέρβαση τού θανάτου

δ) Υπακοή στις εντολές τού Χριστού

3. «Περί προσευχής»

4. «Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι»

1. «Εκμυστήρευση» στην Εκκλησία

2. Πορεία αναγεννήσεως από το κατ εικόνα στο καθ ομοίωση

3. Ο Θεός ως Φως

4. Περί τής υποστατικής αρχής

5. Η θεολογία και η ορολογία του

1. Ο Θωμάς ο Ακινάτης για το actus purus

2. Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης για το actus purus

3. Η παιδεία τού Γέροντος Σωφρονίου και οι επιρροές που δέχθηκε

4. Ο Γέροντας Σωφρόνιος για την «καθαρή ενέργεια»

α) «Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης»

β) «Άσκηση και θεωρία»

5. Η πνευματική του αυτοβιογραφία

6. Δογματικές φράσεις στο έργο του

7. Συμπέρασμα

6. Το πρόσωπο ως αλήθεια στην διδασκαλία τού Γέροντος Σωφρονίου

1. Η πατερική έννοια τού προσώπου

2. Υπόσταση και θεωρία

3. Πρωτότυπα σημεία στην διδασκαλία τού Γέροντος περί προσώπου

α) «Η υποστατική αρχή»

β) Ο παραλογισμός τού «Υπερπροσωπικού Απολύτου»

γ) «Γνόφος τής απεκδύσεως-γνόφος αγνωσίας»

δ) «Αυτοκτονία επί μεταφυσικού επιπέδου»

ε) «Μετά κραυγής ισχυράς»

στ) «Πρωΐα αναστάσεως»

7. Η ασκητική και θεολογική έννοια τού προσώπου

1. Το Πρόσωπο ως αποκάλυψη τού Θεού στον Γέροντα Σωφρόνιο

2. Ο άγιος Σιλουανός ως πρότυπο τής εννοίας τού προσώπου

8. Το λεγόμενο «φυσικό φως τού νου»

1. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς για το νοερό και νοητό φως

2. Ο Γέροντας Σωφρόνιος για το «φυσικό φως τού νου»

Συμπέρασμα

9. Η θεωρία και η κοσμοθεωρία του

1. «Προλογικό σημείωμα» και «επίλογος»

2. Αυτοβιογραφικά στοιχεία

3. Εμπειρική και ακαδημαϊκή θεολογία

4. Ο Χριστός, το μέτρον πάντων

5. Η Ορθόδοξη Εκκλησία και οι αιρέσεις

6. Ορθόδοξη ανθρωπολογία

7. Περί τής Χριστιανικής ζωής ως μυστηρίου

8. Μοναχισμός και Γάμος

9. Η ιστορία τής ανθρωπότητος

Επιλεγόμενα

Δ΄ Κατάθεση μαρτυρίας

1. Ο Γέροντας τής Ιεράς Μονής τού Τιμίου Προδρόμου τού Έσσεξ Αγγλίας

2. Η πρώτη συνάντησή μου με τον Γέροντα Σωφρόνιο έναν ζωντανό εμπειρικό θεολόγο

1. Η θεολογική ζωή τής μετανοίας

2. Η χαρισματική βίωση τού Άδου και η ελπίδα τής αναστάσεως

3. Νοερά προσευχή και θεία Λειτουργία

4. Η ορθόδοξη διδασκαλία περί προσώπου-υποστάσεως

3. Ο Γέροντας Σωφρόνιος όπως τον γνώρισα

1. Θεολόγος και Πατέρας

2. Ησυχαστής και λειτουργός

3. Ερημίτης και κοινωνικός

4. Σύννους και ευχάριστος

5. Αγιορείτης και οικουμενικός

6. Αγιογράφος και εμπειρικός

4. Για τον Γέροντα Σωφρόνιο στο Βουκουρέστι τής Ρουμανίας

Εισαγωγικά

1. Ο Γέροντας Σωφρόνιος, ο αγιορείτης και ησυχαστής

α) Σύντομη σκιαγράφηση τής προσωπικότητός του

β) Μια εμπειρία τού Προφήτου Ιεζεκιήλ σε συνδυασμό με την ζωή τού Γέροντα Σωφρονίου

γ) Ο πρόλογος τού Οικουμενικού Πατριάρχου

2. Η επικοινωνία μου με τον Γέροντα Σωφρόνιο

3. Ερωτήσεις και απαντήσεις

5. Ο Γέροντας Σωφρόνιος και η σύγχρονη εκκλησιαστική ζωή

6. Η διδασκαλία τού Γέροντος Σωφρονίου για την προσευχή και την αντεστραμμένη πυραμίδα

7. Η πρωϊνή προσευχή τού Γέροντος Σωφρονίου

Ανάλυση τής πρωϊνής προσευχής

1. Προσωπική σχέση με τον Θεό

2. Η βαθυτάτη αυτομεμψία

3. Αίτηση ευλογίας για όλη την ημέρα

4. Θεραπεία τής θελήσεως

5. Εσχατολογική προσευχή

8. Εντυπώσεις από τον Γέροντα Σωφρόνιο

Επίμετρον

Γράμμα μου προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο για αγιοκατάταξη

Απάντηση τού Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου

Νέο γράμμα στον Οικουμενικό Πατριάρχη

Πρόλογος τού Οικουμενικού Πατριάρχη στο βιβλίο Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ οιωνεί συναξαριστικός λόγος.