Στίχ. 12: «Δράξασθε παιδείας, μήποτε οργισθή Κύριος και απολείσθε εξ οδού δικαίας· όταν εκκαυθή εν τάχει ο θυμός αυτού, μακάριοι πάντες οι πεποιθότες επ’ Αυτώ»

(«Δεχθείτε παιδεία, μήπως οργισθεί ο Κύριος και χαθείτε από το δρόμο· όταν πάρει φωτιά γρήγορα ο θυμός Του, μακάριοι όλοι όσοι ελπίζουν σ’ Αυτόν»)

Ο 12ος στίχος αποτελεί το δυσκολότερο χωρίο του 2ου Ψαλμού, και είναι ίσως το δυσκολότερο σημείο ολόκληρης της Αγίας Γραφής, όχι μόνο για τη μετάφραση αλλά και για την ερμηνεία· γι’ αυτό απολύτως δικαιολογημένα ο στίχος αυτός ονομάσθηκε crux interpretum. Όσον αφορά το πρόβλημα του κειμένου έως σήμερα αναλώθηκαν τεράστιες ποσότητες μελάνης και εγράφησαν πολλές εργασίες⁹⁸.

Η κυρία δυσκολία συνίσταται στην κατανόηση του δυσκόλως ερμηνευόμενου αραμαϊσμού bãr στην πρώτη φράση: «naššegũ bãr». Η λέξη našãg σημαίνει: "ψηλαφίζω, αγγίζω, ασπάζομαι". Με την ίδια σημασία απαντάται και στο Β΄ Βασιλέων 15: 5. Επίσης και στον Ψαλμό 84: 11 διαβάζουμε: «έλεος και αλήθεια συνήντησαν, δικαιοσύνη και ειρήνη κατεφίλησαν».

Η λέξη bãr στην Εβραϊκή γλώσσα έχει πολλές έννοιες και μία από αυτές είναι "καθαρός, purus, mundus". Με την έννοια αυτή βρίσκεται και στον Ψαλμό 23: 4: «αθώος στα χέρια και καθαρός στην καρδιά» (παράβαλλε Ψαλμό 18: 9. 72: 1. Ιώβ 11: 4). Έτσι, ο Σύμμαχος μετέφρασε: «προσκυνήσατε καθαρώς», ο Ακύλας: «osculamini electe» (καταφιλήστε εκλεκτά), ενώ ο Ιερώνυμος αποτελεί κλασικό παράδειγμα αυτής της διχογνωμίας και απομακρύνσεως από το πρωτότύπο κείμενο. Την έκφραση, λοιπόν naššegũ bãr τη μεταφράζει στο σημείο αυτό "adorate pure", ενώ σε άλλο σημείο, ερμηνεύοντας τον 12ον στίχο, την εν λόγω εβραϊκή έκφραση την αποδίδει με το: «αγαπάτε τον Υιό». «In habraeo legitur itague de Christ prophetia, et ordo precepti adorate filium, ne forte irascatur dominus, hoc est pure»⁹⁹.

Η λέξη bãr στην Eβραϊκή σημαίνει και "υιός". Αυτή είναι η πρώτη της έννοια, μολονότι υπάρχει και η λέξη ben η οποία σημαίνει "υιός". Την έννοια αυτή έχει στην Πεσιττώ: "našgẽv berõ" «ασπασθείτε τον Υιό»¹⁰⁰. Παραμένει αίνιγμα, γιατί ο ποιητής χρησιμοποίησε για την απόδοση του «Υιού» την Αραμαϊκή λέξη bãr, ενώ στον 6ο στίχο εισήγαγε την εβραϊκή λέξη ben. Το ερώτημα μένει αναπάντητο και οι απόψεις διίστανται.

Η έκφραση naššegũ bãr, μεταφράζεται από τους Ο΄: «δράξασθε παιδείας»¹⁰¹. Προφανώς οι μεταφραστές είχαν υπ’ όψιν το Ιερεμίας 7: 28: «ό ουκ ήκουσεν της φωνής Κυρίου ουδέ εδέξατο παιδείαν». Ως λόγος γι' αυτή τη μετάφραση των Ο΄ αποτελεί επίσης το χωρίο της Π. Διαθήκης: Ιερεμίας 17: 23. Παρόμοια είναι και η μετάφραση στο Ταργκούμ: «Qabbilũ ulpãna» (= δεχθείτε διδαχή). Πιθανότατα οι Ο΄ την Εβραϊκή λέξη naššegũ τη διάβασαν našgũ ή nišegũ, η οποία προέρχεται από το našãg (= δέχομαι, αποδέχομαι). Κατόπιν τη λέξη bãr θεώρησαν ότι ίσως προέρχεται από το b'r και το διάβασαν ως bοr (= διδασκαλία, διδαχή).

Οι νεότεροι ερευνητές δεν ικανοποιούνται με αυτή ερμηνεία και προσπαθούν να αποκαταστήσουν το Μασωριτικό κείμενο και να ανακαλύψουν την ορθή του σημασία.

Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι οι δύο λέξεις του 12ου στίχου naššegũ bãr ανήκουν στον 11ο στίχο¹⁰². Κατόπιν αντικαθιστούν τη λέξη gilũ του 11ου στίχου (= αγάλλομαι, ευφραίνομαι) με τη λέξη naflũ (= πέφτω σκυφτά). Με αυτό τον τρόπο, η φράση naššegũ bãr έρχεται ως λογική συνέχεια του naflũ και το νόημα είναι: «να ασπάζονται το χώμα πέφτοντας στα γόνατα» ως σημείο υποταγής και υπακοής. Γι’ αυτό και μεταφράζουν: «ασπάζεσθε την γη»¹⁰³. Πιθανόν οι ερμηνευτές, οι οποίοι υποστηρίζουν αυτή την άποψη, επηρεάσθηκαν από τη μετάφραση του Συμμάχου: «προσκυνήσατε καθαρώς». Υπάρχει η άποψη κατά την οποία στους Ο΄ έχουμε το αρχαιότερο ίχνος μιας ραββινικής εκφράσεως, στην οποία η λέξη bãr εκλαμβάνεται ως προσωποποίηση του Tora¹⁰⁴.

Το ερώτημα σχετικά με το τι εννοούσε ο ψαλμωδός στον όρο naššegũ bãr παραμένει ανοικτό, και ίσως αυτό το μυστήριο δεν θα διασαφηνισθεί ποτέ. Για την επίλυση του αινίγματος αυτού βοηθάει ο συσχετισμός του με τον 7ο στίχο αυτού του Ψαλμού, στον οποίον ο Κύριος απευθύνεται στον Υιό Του, και είναι σαφές ότι με τη λέξη «Υιός» εννοείται ο «Χριστός» ο βασιλιάς της γης¹⁰⁵. Δεχόμαστε ως ορθότερη μετάφραση και ερμηνεία το: «φιλείτε τον Υιό». Γι’ αυτής της «αγάπης» πρέπει οι επαναστάτες να εκφράσουν την υποταγή τους στον Υιό και «Χριστό» του Θεού, τον βασιλιά του Ισραήλ.

Αυτή η ποικιλία των μεταφράσεων και ερμηνειών στην ουσία δεν αλλάζει την έννοια του κειμένου και δεν απομακρύνει από την αντίληψη των Ο', επειδή «δεχθείτε παιδεία» σημαίνει ό,τι και το «δεχθείτε την καθαρότητα διδασκαλίας» του Χριστού. Αυτό είναι το ίδιο με το «αγαπάτε τον Υιό» ή «προσκυνήστε τον Υιό». Η ουσία της διδασκαλίας παραμένει η ίδια. Οι στασιαστές πρέπει να αλλάξουν ριζικά, εκουσίως, μετά χαράς και με ολόκληρο το είναι τους να αποδεχθούν αυτή την «παιδεία» και με βάση αυτήν να ζουν. Όλοι πρέπει να δεχθούν τον Χριστό, επειδή μόνο έτσι θα σωθούν. Ο Χριστός είναι η σωτηρία τους.

Στην έκφραση «μήποτε οργισθή Κύριος» αποκαλύπτεται ο λόγος για τον οποίο πρέπει οι εξεγερθέντες να «προσκυνήσουν τον Υιό». Στη φράση αυτή, η λέξη «Κύριος» έχει προστεθεί από τους Ο', ενώ δεν υπάρχει στο πρωτότυπο. Εκεί βρίσκεται μόνο το «δια να οργισθεί (αυτός)». Με την αντωνυμία «αυτός» υπονοείται ο Κύριος και «Χριστός» του Θεού. Η Εβραϊκή φράση vetobdũ dẽrek (και απολείσθε εξ οδού) μεταφράζεται από τους Ο΄ ως εξής: «και απολείσθε εξ οδού δικαίας». Οι Ο΄ προσθέτουν τη λέξη «δικαίας», μολονότι δεν υπάρχει στο πρωτότυπο ούτε και σε οιαδήποτε άλλη μετάφραση. Την προσθήκη αυτή, την έκαναν εξ αιτίας της ερμηνείας του κειμένου¹⁰⁶. Το νόημα των λέξεων αυτών είναι να μη χαθούν βαδίζοντας στην οδό την οποία επέλεξαν οι ίδιοι. Για εμάς πρόκειται περί καταστροφικής και τρελής οδού και όχι «δικαίας» όπως εξηγούν οι Ο'. Αυτό φαίνεται και συμπεραίνεται από τους προηγούμενους στίχους. Οι άνθρωποι που αναφέρονται σε αυτούς τους στίχους, δεν ακολουθούν την ορισμένη από τον Θεο οδό και «δεν τρέχουν τον αγώνα που είναι μπροστά σας» (Εβραίους 12: 1) και γι’ αυτό θα χαθούν κατά τη φοβερή κρίση του Κυρίου, στην οποία αναφέρεται ο 12ος στίχος.

Τον σύνδεσμο ki, με τον οποίο συνεχίζεται ο 12ος στίχος, οι Ο΄ τον μεταφράζουν «όταν», μολονότι σημαίνει: "γι’ αυτό, επειδή". Ο ψαλμωδός δια του συνδέσμου αυτού επιθυμεί να εκθέσει την αιτία, για ποιο λόγο οι στασιαστές πρέπει να μετανοήσουν, να ασπασθούν τον Υιό και να Τον αποδεχθούν ως βασιλιά τους. Γράφει, λοιπόν: «εκκαυθή εν τάχει ο θυμός αυτού». Ο θυμός του Θεού θα τους προφθάσει «γρήγορα», πολύ γρήγορα, όταν έλθει η ώρα της θεϊκής κρίσεως, την οποία αναμένουν οι αμαρτωλοί, και δεν θα δυνηθούν ούτε να σκεφθούν: «από τον θυμό τής οργής τού Κυρίου συγκάηκε όλη η γη, και ο λαός θα είναι σαν κατακαμένος από φωτιά» (Ησαΐας. 9: 18). Εκείνους οι οποίοι μετανοούν για τη συμπεριφορά τους, τους αναμένει η μακαριότητα: «Μακάριοι όλοι όσοι ελπίζουν σ’ Αυτόν».

Η έκφραση ẽšer (= ευτυχία, μακαριότητα) και το ρήμα hose από το hasa με την πρόθεση be σημαίνουν: "καταφεύγω σε κάποιον κάτω από την προστασία του, στην αγκαλιά του". «Οι δε υιοί των ανθρώπων εν σκέπη των πτερύγων σου ελπιούσιν» (Ψαλμός 35: 8). Είναι μακάριοι, επειδή ο Κύριος θα τους προστατεύσει: «και υπό τας πτέρυγας αυτού ελπιείς· όπλω κυκλώσει σε η αλήθεια αυτού» (Ψαλμός 90: 4). Μακάριοι είναι αυτοί που ελπίζουν σε Αυτόν. Αυτοί «εις αιώνα ααγλλιάσονται, και κατασκηνώσεις εν αυτοίς, και καυχήσονται εν σοι πάντες οι αγαπώντες το όνομά σου» (Ψαλμός 5: 12). Η μακαριότητά τους θα είναι αιώνια για όλους τους καιρούς, επειδή ελπίζουν στον Υιό του Θεού: «οι πεποιθότες επ’ αυτώ», και όχι σε άνθρωπο, ακόμη και όταν πρόκειται περί μεγάλου και σπουδαίου: «μη πεποίθατε επ’ άρχοντας και εφ’ υιούς ανθρώπων, οις ουκ εστίν σωτηρίας» (Ψαλμός 145: 3). Ο προφήτης Ιερεμίας ονομάζει καταραμένο τον άνθρωπο ο οποίος ελπίζει σε άνθρωπο: «επικατάρατος ο άνθρωπος, ο οποίος έχει την ελπίδα σε άνθρωπο» (17: 5).

Η έκφραση «οι πεποιθότες επ’ αυτώ» έχει ιδιαίτερη σημασία για την επίλυση του προβλήματος του 12ου στίχου. Το «επ’ αυτώ» δεν αναφέρεται στον Δαβίδ, ούτε στον Σολομώντα, ούτε σε οποιονδήποτε βασιλιά του Ισραήλ, αλλά μόνο σ' Αυτόν που ενανθρώπισε, στον Υιό του Θεού, τον Μεσσία Ιησού Χριστό. Ο Χριστός, ο Υιός του Θεού, δεν είναι απλός άνθρωπος, αλλά ο αληθινός Υιός του Θεού και ομοούσιος στον Πατέρα. Μόνο Αυτός ίδρυσε πάνω στη γη τη βασιλεία της χάριτος, τη Βασιλεία Του. Όσοι ανήκουν σ' αυτήν ελπίζουν στον Χριστό και ομολογούν το όνομά Του. Βρίσκουν τη μακαριότητα λέγοντας: «ελθέτω η Βασιλεία Σου».