Είναι κοινός τόπος ότι η γενιά των πρώτων χριστιανών, πριν τη συγγραφή των βιβλίων της Καινής Διαθήκης, βασιζόταν στην προφορική διδασκαλία των αποστόλων – που ήταν ακόμη ζωντανοί ανάμεσά τους – και στη βίωση της πίστης και της χριστιανικής ζωής.

Τι ήταν όμως εκείνο το πρωτοχριστιανικό βίωμα; Απλώς το συναίσθημα ικανοποίησης και ασφάλειας που πρόσφερε η ένταξη σε μια κοινότητα, με χαρακτηριστικά την αγάπη, την αλληλεγγύη και τη βεβαιότητα της επερχόμενης «βασιλείας των ουρανών»; Ή μήπως κάτι περισσότερο, όπως η έμπρακτη ανάβαση πολλών χριστιανών σε κατάσταση ένωσης με το Θεό εν Χριστώ και η ανάδειξή τους σε χαρισματούχους αγίους, οι οποίοι έδειχναν το δρόμο που, άλλος λιγότερο κι άλλος περισσότερο, προσπαθούσαν να ακολουθήσουν όλοι οι χριστιανοί;

Ας δούμε δύο χαρακτηριστικά σημεία της Καινής Διαθήκης, που μας προσφέρουν σημαντικές μαρτυρίες αυτού του βιώματος:

«Ότι δε εστέ υιοί, εξαπέστειλεν ο Θεός το Πνεύμα του υιού αυτού εις τας καρδίας υμών, κράζον· αββά ο πατήρ» (Γαλάτας 4, 6).«ου γαρ ελάβετε Πνεύμα δουλείας πάλιν εις φόβον, αλλ’ ελάβετε Πνεύμα υιοθεσίας, εν ώ κράζομεν· αββά ο πατήρ. αυτό το Πνεύμα συμμαρτυρεί τω πνεύματι ημών ότι εσμέν τέκνα Θεού. (…) Ωσαύτως δε και το Πνεύμα συναντιλαμβάνεται ταις ασθενείαις ημών· το γαρ τι προσευξόμεθα καθό δει ουκ οίδαμεν, αυτό το Πνεύμα υπερεντυγχάνει υπέρ ημών στεναγμοίς αλαλήτοις· ο δε ερευνών τας καρδίας οίδε τι το φρόνημα του Πνεύματος, ότι κατά Θεόν εντυγχάνει υπέρ αγίων» (Ρωμαίους 8, 15-16, 26-27).

«Εκάστω δε δίδοται η φανέρωσις του Πνεύματος προς το συμφέρον. ώ μεν γαρ διά του Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας, άλλω δε λόγος γνώσεως κατά το αυτό Πνεύμα, ετέρω δε πίστις εν τω αυτώ Πνεύματι, άλλω δε χαρίσματα ιαμάτων εν τω αυτώ Πνεύματι, άλλω δε ενεργήματα δυνάμεων, άλλω δε προφητεία, άλλω δε διακρίσεις πνευμάτων, ετέρω δε γένη γλωσσών, άλλω δε ερμηνεία γλωσσών· πάντα δε ταύτα ενεργεί το έν και το αυτό Πνεύμα, διαιρούν ιδία εκάστω καθώς βούλεται … Και ούς μεν έθετο ο Θεός εν τη εκκλησία πρώτον αποστόλους, δεύτερον προφήτας, τρίτον διδασκάλους, έπειτα δυνάμεις, είτα χαρίσματα ιαμάτων, αντιλήψεις, κυβερνήσεις, γένη γλωσσών. μη πάντες απόστολοι; μη πάντες προφήται; μη πάντες διδάσκαλοι; μη πάντες δυνάμεις; μη πάντες χαρίσματα έχουσιν ιαμάτων; μη πάντες γλώσσαις λαλούσι; μη πάντες διερμηνεύουσι; ζηλούτε δε τα χαρίσματα τα κρείττονα…» (Α΄ Κορινθίους 12, 7-11 και 28-31). Δείτε και το κεφάλαιο 14, με διεξοδικές συμβουλές προς τους χριστιανούς της Κορίνθου για τη σωστή, δηλαδή εποικοδομητική για τη σωτηρία, διαχείριση των αγιοπνευματικών χαρισμάτων τους, όπως της προφητείας, της γλωσσολαλίας και της διερμηνείας των γλωσσών.

Αυτά τα κείμενα είναι εσωτερικά των χριστιανών και απευθύνονται στα ίδια τα πρόσωπα που αισθάνονταν το Άγιο Πνεύμα εντός της καρδίας τους να προσεύχεται, να τους στηρίζει και να τους υπερασπίζεται «στεναγμοίς αλαλήτοις», στις ίδιες τις χριστιανικές κοινότητες που περιελάμβαναν στις τάξεις τους όλους αυτούς τους χαρισματούχους αγίους. Συνεπώς, πρόκειται για τεκμήρια μοναδικής σπουδαιότητας για τα χαρακτηριστικά του πρωτοχριστιανικού (αγιοπνευματικού) βιώματος. Ο απόστολος Παύλος δεν λέει ψέματα στους παραλήπτες των επιστολών του για τα χαρίσματα που είχαν οι ίδιοι.

Οι απόστολοι – χαρισματούχοι και θαυματουργοί οι ίδιοι – δεν ήταν θαυματοποιοί, που προσπαθούσαν να εντυπωσιάσουν τους ανθρώπους και να τους κρατήσουν παγιδευμένους σε μια απατηλή σέχτα, η δε Εκκλησία δεν ήταν καμιά «ενθουσιαστική» κοινότητα εκστασιαστών, που να επιδίωκαν την απόκτηση βιωμάτων και χαρισμάτων, αλλά, αντιθέτως, αυτή τη μορφή θρησκευτικότητας την απέρριψε όπου τη συνάντησε, είτε στους αρχαίους μοντανιστές και μεσσαλιανούς, είτε στο σύγχρονο μωσαϊκό πεντηκοστιανικών και «αναγεννημένων» θρησκευτικών κινήσεων. Γι’ αυτό και ως κυριότερα αγιοπνευματικά χαρίσματα θεωρούνται τα εσωτερικά και καθόλου «κραυγαλέα» και εντυπωσιακά:

«Ο δε καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια· κατά των τοιούτων ουκ έστι νόμος» (Γαλάτας 5, 22-23).

«Ζηλούτε δε τα χαρίσματα τα κρείττονα. Και έτι καθ’ υπερβολήν οδόν υμίν δείκνυμι. Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον. και εάν έχω προφητείαν και ειδώ τα μυστήρια πάντα και πάσαν την γνώσιν, και εάν έχω πάσαν την πίστιν, ωστε όρη μεθιστάνειν, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί. Και εάν ψωμίσω πάντα τα υπάρχοντά μου, και εάν παραδώ το σώμα μου ίνα καυθήσωμαι, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ωφελούμαι. Η αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, η αγάπη ου ζηλοί, η αγάπη ου περπερεύεται, ου φυσιούται, ουκ ασχημονεί, ου ζητεί τα εαυτής, ου παροξύνεται, ου λογίζεται το κακόν, ου χαίρει επί τη αδικία, συγχαίρει δε τη αληθεία· πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει. η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει. Είτε δε προφητείαι, καταργηθήσονται· είτε γλώσσαι, παύσονται· είτε γνώσις, καταργηθήσεται. Εκ μέρους δε γινώσκομεν και εκ μέρους προφητεύομεν· όταν δε έλθη το τέλειον, τότε το εκ μέρους καταργηθήσεται. (…) βλέπομεν γαρ άρτι δι’ εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον· άρτι γινώσκω εκ μέρους, τότε δε επιγνώσομαι καθώς και επεγνώσθην. Νυνί δε μένει πίστις, ελπίς, αγάπη, τα τρία ταύτα· μείζων δε τούτων η αγάπη» (Α΄ Κορινθίους 12, 31 – 13, 13, ο περίφημος «ύμνος της αγάπης»).

Αξιοσημείωτος και ο στίχος 12, που φανερώνει ότι οι χριστιανοί ήδη έβλεπαν την κατάσταση της βασιλείας των ουρανών, αλλά εν μέρει: «βλέπομεν γαρ άρτι δι’ εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον· άρτι γινώσκω εκ μέρους, τότε δε επιγνώσομαι καθώς και επεγνώσθην».

Βλ. σχετικά και Β΄ Πέτρου 1, 5-8: «Και αυτό τούτο δε σπουδήν πάσαν παρεισενέγκαντες επιχορηγήσατε εν τη πίστει υμών την αρετήν, εν δε τη αρετή την γνώσιν, εν δε τη γνώσει την εγκράτειαν, εν δε τη εγκρατεία την υπομονήν, εν δε τη υπομονή την ευσέβειαν, εν δε τη ευσεβεία την φιλαδελφίαν, εν δε τη φιλαδελφία την αγάπην. ταύτα γαρ υμίν υπάρχοντα και πλεονάζοντα ουκ αργούς ουδέ ακάρπους καθίστησιν εις την του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού επίγνωσιν». Αλλά δείτε και την Α΄ επιστολή Ιωάννου, όπου η γνώση του Θεού ταυτίζεται με την αγάπη.

Οι άγιοι διδάσκαλοι της χριστιανικής ζωής διδάσκουν, από την αποστολική εποχή χωρίς διακοπή μέχρι και σήμερα, την αποφυγή της επιθυμίας για απόκτηση ουράνιων εμπειριών, πνευματικών βιωμάτων και θαυματουργικών χαρισμάτων και την επικέντρωση του αγώνα των χριστιανών στην απόκτηση των παραπάνω χαρισμάτων (των αρετών). Εκτός από αυτό, διδάσκουν επίσης την αμφισβήτηση και των ίδιων των πνευματικών βιωμάτων και των χαρισμάτων, όταν εμφανίζονται, με την επίγνωση ότι πιθανόν δεν είναι αυτό που αρχικά φαίνεται.

Έτσι, ο απόστολος Παύλος, στην Α΄ Κορινθ. 12, 10, που προαναφέραμε, συγκαταλέγει στα αγιοπνευματικά χαρίσματα των χριστιανών τις «διακρίσεις πνευμάτων», δηλαδή την ικανότητα να ξεχωρίζουν τα πνευματικά βιώματα, αν είναι θείας ή δαιμονικής προέλευσης. Ο ίδιος επισημαίνει, στο προηγούμενο κεφάλαιο 11, στ. 14, ότι «αυτός γαρ» (=ο ίδιος) «ο σατανάς μετασχηματίζεται εις άγγελον φωτός», ενώ ο ευαγγελιστής Ιωάννης, σε ένα πασίγνωστο χωρίο της Α΄ επιστολής του, προειδοποιεί: «Αγαπητοί, μη παντί πνεύματι πιστεύετε, αλλά δοκιμάζετε τα πνεύματα ει εκ του Θεού εστίν, ότι πολλοί ψευδοπροφήται εξεληλύθασιν εις τον κόσμον» (Α΄ Ιωάννου 4, 1).

Στις Πράξεις των αποστόλων βλέπουμε έμπρακτα την απόρριψη τέτοιων ψευδοβιωμάτων, με τη εκδίωξη από τον απόστολο Παύλο του προφητικού πνεύματος, διά του οποίου μια νεαρή δούλη φώναζε για τους αποστόλους, όχι τίποτε αρνητικό, αλλά ότι «ούτοι οι άνθρωποι δούλοι του Θεού του υψίστου εισίν, οίτινες καταγγέλλουσιν ημίν οδόν σωτηρίας» (Πράξεις 16, 16-18).

***

Αφού το ξεκαθαρίσαμε αυτό, ας δούμε μερικές μαρτυρίες από την Καινή Διαθήκη για το πρωτοχριστιανικό βίωμα.

Πέρα από την εμπειρία των αποστόλων (όχι μόνο των δώδεκα, αλλά μερικών εκατοντάδων, Α΄ Κορινθ. 15, 6) από τη ζωή, τη διδασκαλία, τα θαύματα και προπαντός την ανάσταση του Χριστού, θα λέγαμε ότι η αρχή του πραγματικά ισχυρού βιώματος της εν Χριστώ μεταμόρφωσης έγινε με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος την ημέρα της Πεντηκοστής, που περιγράφεται στις Πράξεις των αποστόλων, κεφάλαιο 2, και τις συνέπειές του έζησαν χιλιάδες παρευρισκόμενοι στα Ιεροσόλυμα (ιδίως αλλόγλωσσοι που εξεπλάγησαν κατανοώντας στη γλώσσα τους το αποστολικό κήρυγμα), από τους οποίους βαπτίστηκαν χριστιανοί τρεις χιλιάδες άνθρωποι και αποτέλεσαν τον πυρήνα της πρώτης χριστιανικής κοινότητας.

Οι μαθητές του Χριστού που έζησαν αυτή την κατάσταση, ως γνωστόν, αριθμούνται περίπου στους εκατόν είκοσι, άντρες και γυναίκες, μεταξύ των οποίων και η Θεοτόκος (Πράξεις, 1, 15).

Στη συνέχεια η χάρη του Αγίου Πνεύματος συνεχίζει να ενεργεί διαρκώς στην Εκκλησία, ώστε, για παράδειγμα, σε πάμπολλες περιπτώσεις (αν όχι πάντοτε) οι νεοβαπτισμένοι χριστιανοί λάμβαναν χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος μέσα από τα χέρια των αποστόλων, δηλαδή με την πρώτη μορφή του μυστηρίου του χρίσματος (Πράξεις 8, 17). Τη λήψη αυτή της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, αισθητής μέσω χαρισμάτων, βλέπουμε π.χ. στους Σαμαρείτες που πίστεψαν και βαπτίστηκαν από τον άγιο Φίλιππο το διάκονο (Πράξεις 8, 14-17) – εξαιτίας αυτού μάλιστα εντυπωσιάστηκε και ο Σίμων ο Μάγος, ο οποίος έγινε προσωρινά χριστιανός, στη συνέχεια προσπάθησε να αγοράσει από τους αποστόλους το χάρισμα της μετάδοσης του Αγίου Πνεύματος, φάνηκε μεταμελημένος, αλλά τελικά, όπως ξέρουμε από τις αρχαίες χριστιανικές πηγές, αποχώρησε από την Εκκλησία και δημιούργησε μια δική του μαγικοθρησκευτική αίρεση.

Το βλέπουμε στον εκατόνταρχο Κορνήλιο και τους οικείους του και μάλιστα πριν ακόμη βαπτιστούν (Πράξεις 10, 44-48), το βλέπουμε επίσης στους μαθητές του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, που βαπτίστηκαν από τον απόστολο Παύλο στην Κόρινθο (Πράξεις 19, 1-7) κ.λ.π. Γι’ αυτό και η ανακοίνωση από αγίου Ανανία στον Παύλο, πριν τη βάπτισή του, ότι ο Κύριος τον απέστειλε «όπως αναβλέψης και πλησθής Πνεύματος Αγίου» (Πράξεις 9, 17).

Ότι υπήρχαν άνθρωποι «πλήρεις Πνεύματος Αγίου» το βλέπουμε π.χ. στους επτά διακόνους (Πράξεις 6, 3), στον απόστολο Βαρνάβα (Πράξεις 11, 24) κ.λ.π.

Η χάρη αυτή του Αγίου Πνεύματος εκδηλωνόταν με «σημεία», δηλαδή θαυματουργικά γεγονότα, όχι τυχαία, αλλά μέσω των αγίων. Θαυματουργικά χαρίσματα είχαν φυσικά οι δώδεκα απόστολοι («πολλά τε τέρατα και σημεία διά των αποστόλων εγίνετο», Πράξεις 2, 43, βλ. και Πράξεις κεφ. 3, όπως και 5, 12-16: «Διά δε των χειρών των αποστόλων εγίνετο σημεία και τέρατα εν τω λαώ πολλά… ώστε κατά τας πλατείας εκφέρειν τους ασθενείς και τιθέναι επί κλινών και κραβάττων, ίνα ερχομένου Πέτρου καν η σκιά επισκιάση τινί αυτών. συνήρχετο δε και το πλήθος των πέριξ πόλεων εις Ιερουσαλήμ φέροντες ασθενείς και οχλουμένους υπό πνευμάτων ακαθάρτων, οίτινες εθεραπεύοντο άπαντες», μέχρι και ανάσταση νεκρής από τον απόστολο Πέτρο, της αγίας Ταβιθάς, που η αιφνίδια κοίμησή της βύθισε σε θρήνο τους πολλούς φτωχούς που είχε υπό την προστασία της, Πράξεις 9, 36-42).

Όμως θαυματουργοί άγιοι εντός της πρώτης Εκκλησίας δεν ήταν μόνο οι απόστολοι. Το βλέπουμε, για παράδειγμα, στον άγιο Στέφανο («Στέφανος δε πλήρης πίστεως και δυνάμεως εποίει τέρατα και σημεία μεγάλα εν τω λαω», Πράξεις, 6, 8), τον άγιο διάκονο Φίλιππο («προσείχον δε οι όχλοι τοις λεγομένοις υπό του Φιλίππου ομοθυμαδόν εν τω ακούειν αυτούς και βλέπειν τα σημεία ά εποίει. πολλών γαρ των εχόντων πνεύματα ακάθαρτα βοώντα φωνή μεγάλη εξήρχετο, πολλοί δε παραλελυμένοι και χωλοί εθεραπεύθησαν, και εγένετο χαρά μεγάλη εν τη πόλει εκείνη», Πράξεις 8, 6-8) στον άγιο Ανανία (θεραπεία των οφθαλμών του αποστόλου Παύλου, Πράξεις 9, 17-18) και στον απόστολο Παύλο («Δυνάμεις τε ου τας τυχούσας εποίει ο Θεός δια των χειρών Παύλου, ώστε και επί τους ασθενούντας επιφέρεσθαι από του χρωτός αυτού σουδάρια ή σιμικίνθια και απαλλάσσεσθαι απ' αυτών τας νόσους, τα τε πνεύματα τα πονηρά εξέρχεσθαι απ’ αυτών», Πράξεις 19, 11-12, και άλλες περιπτώσεις, μέχρι και ανάσταση νεκρού, Πράξεις 20, 9-12) ενώ η ύπαρξή του σε πολλούς χριστιανούς αναφέρεται από τον απόστολο Παύλο σε κάποια από τα χωρία που παραθέσαμε στην αρχή.

Το χάρισμα της προφητείας εν Αγίω Πνεύματι και την καθοδήγηση από το Άγιο Πνεύμα και από αγγέλους το βλέπουμε π.χ. στον προφήτη Άγαβο (Πράξεις 11, 28 και 21, 10-11), στους προφήτες της Εκκλησίας της Αντιόχειας (Πράξεις 13, 1-2), στις τέσσερις θυγατέρες του αγίου Φιλίππου (Πράξεις 21, 8) και σε αναφορές στις επιστολές των αποστόλων, όπως κάποιες που προαναφέραμε ή και Α΄ Κορινθίους 11, 4-5 («πας ανήρ προσευχόμενος ή προφητεύων… πάσα δε γυνή προσευχομένη ή προφητεύουσα»). Το βλέπουμε επίσης στον άγιο διάκονο Φίλιππο (Πράξεις 9, 26-29 και 39), στον απόστολο Πέτρο (π.χ. Πράξεις 10, 19) κ.λ.π.

Εμφανίσεις του Ιησού Χριστού στους πρώτους χριστιανούς βλέπουμε π.χ. στον άγιο Ανανία (Πράξεις 9, 10-16), στον απόστολο Παύλο προς Δαμασκό (Πράξεις 9, 1-9), αλλά και Πράξεις 18, 9-10, Πράξεις 22, 17-21, και στο Β΄ Κορινθίους 12, 1-10, ιδίως 8-9, στον άγιο Στέφανο κατά τη δίκη του (Πράξεις7, 55-56) και φυσικά στον ευαγγελιστή Ιωάννη (Αποκάλυψις 1, 10 κ.εξ.).

Γενικότερες αποκαλύψεις: στον απόστολο Πέτρο, Πράξεις 10, 10-16 (το όραμα που τον καθοδήγησε στη βάπτιση των εθνικών), Β΄ Πέτρου 3, 3-13 (προφητεία για τη δευτέρα παρουσία)· στον απόστολο Παύλο, Β΄ Κορινθίους 12, 1-10 («έως τρίτου ουρανού… και ήκουσεν άρρητα ρήματα… και τη υπερβολή των αποκαλύψεων…»), Β΄ Θεσσαλονικείς 2 (προφητεία για τη δευτέρα παρουσία)· στον ευαγγελιστή Ιωάννη (το βιβλίο της Αποκαλύψεως).

Οι απόστολοι συλληφθέντες ενίοτε απελευθερώθηκαν από άγγελο, όπως Πράξεις 5, 19-21. 12, 7-11. 16, 25-34.

Αυτά είναι μερικά μόνο δείγματα του πρωτοχριστιανικού βιώματος της άμεσης επαφής με το Θεό εν Χριστώ και εν Αγίω Πνεύματι.

Το υπόβαθρο των χαρισμάτων

Να ολοκληρώσουμε επισημαίνοντας ότι τα χαρίσματα αυτά προφανώς δεν ήταν ευκαιριακά και επιφανειακά, ούτε δίνονταν για εντυπωσιασμό, αλλά ήταν συνέπεια μιας συγκλονιστικής πνευματικής μεταμόρφωσης, αποτέλεσμα μιας ζωής με διαρκή εσωτερικό αγώνα και προσπάθεια για την εκπλήρωση των εντολών του Χριστού.

Με εξαίρεση πιθανώς τη χάρη προς τους νεοβαπτισθέντες, που ήταν μια ανταμοιβή της καλής τους πρόθεσης και μια πρόγευση του τελικού σκοπού, δηλαδή της πλήρους και μόνιμης ένωσης με το Θεό, κατά τα άλλα οι θαυματουργοί και χαρισματούχοι πρώτοι χριστιανοί προφανώς ήταν άνθρωποι που είχαν αναχθεί σε ανώτατο πνευματικό επίπεδο, γι’ αυτό και δεν πρέπει να τους συγκρίνουμε με τον εαυτό μας και να τους θεωρούμε κοινούς ανθρώπους εμπλουτισμένους απλώς με θαυματουργικά χαρίσματα και εμπειρίες οραμάτων. Η εσωτερική τους προσευχή («αδιαλείπτως προσεύχεσθε», Α΄ Θεσσαλονικείς 5, 17, «εν Πνεύματι Αγίω προσευχόμενοι», επιστολή Ιούδα, στ. 20) και η αυτοπροσφορά τους πρώτα στο Θεό και κατά συνέπειαν και στον πλησίον, τους έκανε «νεκρούς μεν τη αμαρτία, ζώντας δε τω Θεώ εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών», ώστε να μπορούν να πουν «ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός» (Ρωμαίους 6, 11, Γαλάτας 2, 20) και να μπορούν επίσης να πουν, την ώρα που τους θανάτωναν, «Κύριε, μη στήσης αυτοίς την αμαρτίαν ταύτην», όπως ο άγιος πρωτομάρτυρας Στέφανος (Πράξεις 7, 60).

Οι άνθρωποι αυτοί έγιναν «θείας κοινωνοί φύσεως» (Β΄ Πέτρου 1, 4), «αδελφοί άγιοι, κλήσεως επουρανίου μέτοχοι» (Εβραίους 3, 1), «συμπολίται των αγίων και οικείοι του Θεού» (Εφεσίους 2, 19) και «περιπατούσαν» ήδη εντός του θείου φωτός (βλ. και Α΄ επιστολή Ιωάννου κεφ. 1). Όχι κατά μόνας, αλλά όλοι μαζί ως «σώμα Χριστού και μέλη εκ μέρους» (Α΄ Κορινθ. 12, 27), στηριζόμενοι «τη διδαχή των αποστόλων και τη κοινωνία και τη κλάσει του άρτου και ταις προσευχαίς» (στη διδαχή των αποστόλων, στην ενότητα, στη θεία ευχαριστία και τις προσευχές, Πράξεις 2, 42).

Συνεπώς, η πρωτοχριστιανική, αποστολική Εκκλησία δεν ήταν ένα κίνημα μόνον αγάπης και αλληλεγγύης, ούτε μια σύναξη ευκαιριακών και επαναλαμβανόμενων «χαρισμάτων» πεντηκοστιανικού τύπου, αλλά ένα σύνολο πιστών με συστηματική και οργανωμένη λατρεία και διαρκή εσωτερική προσευχή, οι οποίοι όδευαν προς την ένωσή τους με το Θεό εν Χριστώ, δηλαδή την κοινωνία «μετά του πατρός και μετά του υιού αυτού Ιησού Χριστού» (Α΄ Ιωάννου 1, 3) ως μόνιμη και αιώνια κατάσταση και εκπλήρωση των λόγων του Κυρίου προς τον Πατέρα «εγώ εν αυτοίς και συ εν εμοί, ίνα ώσι τετελειωμένοι εις έν» (Ιωάννην 17, 23).

Φυσικά, δεν ήταν όλοι οι χριστιανοί άγιοι («τέλειοι» και «πνευματικοί», Φιλιππησίους 3, 15, Α΄ Κορ. 2, 15). Όλοι ήταν «κλητοί άγιοι» (Ρωμ. 1, 7, Α΄ Κορ. 1, 2), δηλ. καλεσμένοι στην αγιότητα, αλλά οι περισσότεροι ήταν ακόμη στην πορεία, αγωνίζονταν με την αμαρτωλότητά τους, όπως κι εμείς, υπήρχαν αδυναμίες και πάθη, ακόμη και άνθρωποι διεφθαρμένοι (π.χ. ο «φιλοπρωτεύων Διοτρεφής», Γ΄ Ιωάννου, στ. 9-10).

Αυτή η πρωτοχριστιανική Εκκλησία, με τους πολλούς μεταμορφωμένους εν Χριστώ και Αγίω Πνεύματι ανθρώπους, δεν είχε ανάγκη να πλάσει κάποιο μυθικό Θεάνθρωπο και να επινοήσει τη ζωή, το θάνατο και την ανάστασή Του, ούτε και να γράψει φανταστικές ιστορίες, παραλλαγμένες από στόμα σε στόμα, που αργότερα θα αποκρυσταλλώνονταν ως Ευαγγέλια. Μπορούσε να λέει με πλήρη επίγνωση «οίδαμεν», «γινώσκομεν» (ρήματα που χρησιμοποιούνται δεκάδες φορές στην Καινή Διαθήκη), «και εθεασάμεθα την δόξαν αυτού, δόξαν ως μονογενούς παρά πατρός» (Ιωάννην 1, 14), «εν τούτω γινώσκομεν ότι μένει εν ημίν, εκ του Πνεύματος ού ημίν έδωκεν» (Α΄ Ιωάννου 3, 24).

Φυσικά, οι «περιπατούντες ως τέκνα φωτός» (Εφεσίους 5, 8) κατά τις εντολές του Χριστού δεν έπαψαν μετά την αποστολική εποχή να μπορούν να είναι «θείας κοινωνοί φύσεως» και «κλήσεως επουρανίου μέτοχοι». Γι’ αυτό το πρωτοχριστιανικό βίωμα ταυτίζεται απόλυτα με το βίωμα των αγίων όλων των εποχών, κάθε γενιάς χωρίς διακοπή, εντός της Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού, όλους τους αιώνες, από τους μαθητές των αποστόλων μέχρι και σήμερα.

Οι πρώτες μεταποστολικές γενιές

Στις πρώτες μεταποστολικές γενιές το χριστιανικό πνευματικό βίωμα συνεχίζεται όπως και στην εποχή των αποστόλων.

Πολλά παραδείγματα βλέπουμε στις βιογραφίες των αγίων μαρτύρων από το 2ο αιώνα μ.Χ. και έπειτα, οι οποίες όμως υποτιμώνται ως ιστορικές πηγές και θεωρούνται είτε τελείως πλαστές (σε σημείο ώστε πολλοί σπουδαίοι μεγαλομάρτυρες της Εκκλησίας μας – όπως η αγία Βαρβάρα, η αγία Αικατερίνα, ο άγιος Χριστοφόρος, ο άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης κ.π.ά. – να θεωρούνται από πολλούς εντελώς φανταστικά πρόσωπα) είτε, στην καλύτερη περίπτωση, νοθευμένες με πλήθος λαϊκών θρύλων και φανταστικών διηγήσεων, δεδομένου μάλιστα ότι κατά κανόνα δεν διασώζονται οι αρχικές καταγραφές, αλλά μεταγενέστερες, από συναξαριστές. Βέβαια η ιστορικότητα των αγίων της αρχαίας εποχής τεκμηριώνεται, αφενός, από την ύπαρξη των λειψάνων τους, αφετέρου από τα θαύματα και τις εμφανίσεις τους σε όλες τις εποχές, μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, εδώ δεν θα χρησιμοποιήσουμε τέτοιες πηγές.

Αναφορές στο χριστιανικό πνευματικό βίωμα συναντούμε π.χ. στις επιστολές του αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου, του «σημαντικότερου θεολόγου της πρώτης Εκκλησίας μετά από τους αποστόλους», τις οποίες έγραψε οδεύοντας προς τη Ρώμη, κρατούμενος των Ρωμαίων, όπου και θανατώθηκε στην αρένα, κατασπαρασσόμενος από θηρία. Ο ίδιος μάλιστα περίμενε με χαρά να «θηριομαχήσει», όπως γράφει, ώστε να αξιωθεί να γίνει «πραγματικός χριστιανός» (αγίου Ιγνατίου, προς Εφεσίους 1, 2: «ίνα διά του επιτυχείν δυνηθώ μαθητής είναι»), αν και θεωρούσε τον εαυτό του ανάξιο τέτοιας τιμής (προς Τραλλιανούς 4, 2: «αγαπώ μεν γαρ το παθείν, αλλ ̓ ουκ οίδα, ει άξιος ειμί»).

Ο άγιος Ιγνάτιος λοιπόν, γράφοντας προς τους χριστιανούς των Τράλλεων, καταθέτει ότι θα μπορούσε να τους μιλήσει για ουράνιες αλήθειες και καταστάσεις, αλλά το αποφεύγει, επειδή εκείνοι ήταν πνευματικά αρχάριοι και δεν θα τον καταλάβαιναν, ίσως μάλιστα αυτό να είχε και αρνητικές επιπτώσεις για την πρόοδό τους: «Μη ου δύναμαι τα επουράνια γράψαι; αλλά φοβούμαι, μη νηπίοις ούσιν υμίν βλάβην παραθώ· και συγγνωμονείτέ μοι, μήποτε ου δυνηθέντες χωρήσαι στραγγαλωθήτε. και γαρ εγώ, ου καθότι δέδεμαι και δύναμαι νοείν τα επουράνια και τας τοποθεσίας τας αγγελικάς και τας συστάσεις τας αρχοντικάς, ορατά τε και αόρατα, παρά τούτο ήδη και μαθητής ειμί. πολλά γαρ ημίν λείπει, ίνα θεού μη λειπώμεθα» (προς Τραλλιανούς, κεφ. 5).

Προς τους Εφεσίους γράφει ότι θα τους αποστείλει και δεύτερη επιστολή, αν ο Χριστός τον αξιώσει, και «μάλιστα» (προπαντός), γράφει, «εάν ο κύριος μοι αποκαλύψη» ότι υπάρχει ομόνοια και πνευματική πρόοδος στην Εκκλησία της Εφέσου (προς Εφεσίους 20, 2).

Επίσης, στον άγιο Πολύκαρπο, επίσκοπο Σμύρνης, συνιστά να προσεύχεται για να του φανερωθούν «τα αόρατα», ώστε να μην του λείπει πια τίποτε και να ξεχειλίζει από κάθε χάρισμα: «τα δε αόρατα αίτει ίνα σοι φανερωθή, όπως μηδενός λείπη και παντός χαρίσματος περισσεύης» (προς Πολύκαρπον, 2, 2). Αυτό, γραμμένο σε μια επιστολή μεταξύ δύο επισκόπων της Εκκλησίας, είναι σοβαρή μαρτυρία για την ύπαρξη αυτού του βιώματος, το οποίο, όπως είδαμε προηγουμένως, είχε και ο ίδιος ο άγιος Ιγνάτιος.

Ο άγιος στις πατρικές συμβουλές του συνιστά στους χριστιανούς να θέσουν ως στόχο να γίνουν «θεοφόροι καιναοφόροι, χριστοφόροι, αγιοφόροι» (αγίου Ιγνατίου, προς Εφεσίους, 9, 2). Και προσθέτει: «Και υπέρ των άλλων δε ανθρώπων αδιαλείπτως προσεύχεσθε, έστιν γαρ εν αυτοίς ελπίς μετανοίας, ίνα θεού τύχωσιν. Επιτρέψατε ουν αυτοίς καν εκ των έργων υμίν μαθητευθήναι. Προς τας οργάς αυτών υμείς πραείς, προς τας μεγαλορημοσύνας αυτών υμείς ταπεινόφρονες, προς τας βλασφημίας αυτών υμείς τας προσευχάς, προς την πλάνην αυτών υμείς εδραίοι τη πίστει, προς το άγριον αυτών υμείς ήμεροι, μη σπουδάζοντες αντιμιμήσασθαι αυτούς. Αδελφοί αυτών ευρεθώμεν τη επιεικεία· μιμηταί δε του κυρίου σπουδάζωμεν είναι, τις πλέον αδικηθή, τις αποστερηθή, τις αθετηθή· ίνα μη του διαβόλου βοτάνη τις ευρεθή εν υμίν, αλλ ̓ εν πάση αγνεία και σωφροσύνη μένητε εν Ιησού Χριστώ σαρκικώς και πνευματικώς» (στο ίδιο, κεφ. 10).

Εξίσου πρώιμο έργο είναι και ο Ποιμήν του Ερμά, που αποτελεί καταγραφή σειράς οραμάτων και αποκαλύψεων, από πρόσωπο όχι τυχαίο, αλλά συνεργάτη του αποστόλου Παύλου και αγίου της Εκκλησίας, που διήνυσε τη δική του διαδρομή στη ζωή, την πίστη και την αρετή: «…Εικάζεται πως κατήγετο από την Αρκαδία, λόγω των εικόνων της ενάτης παραβολής, ενώ ο Ωριγένης μας πληροφορεί πως ο Ερμάς αυτός, είναι ο ομώνυμος της Προς Ρωμαίους Επιστολής του Αποστόλου Παύλου [Ρωμ. 16, 14], κάτι που συμφωνούν και νεότεροι συγγραφείς» (από εδώ). Από το ίδιο: «Η προσέγγιση της χρονολογίας συγγραφής, με βάση τις πληροφορίες που λαμβάνουμε από το σύγγραμμα, είναι περίπου το 100».

Για «προφήτες λαλούντες εν πνεύματι» μιλάει και η Διδαχή των Αποστόλων, έργο επίσης του τέλους του 1ου αιώνα μ.Χ., και συνιστά μεγάλη προσοχή στη διάκριση των αυθεντικών προφητών του Θεού από τους ψευδοπροφήτες (κεφ. 11, 7-12). «Ου πας δε ο λαλών εν πνεύματι προφήτης εστίν, αλλ΄ εάν έχη τους τρόπους κυρίου. Από ουν των τρόπων γνωσθήσεται ο ψευδοπροφήτης και ο προφήτης» (στ. 8).

Το περίφημο Μαρτύριον Πολυκάρπου, που αφηγείται το μαρτύριο του προαναφερθέντος αγίου Πολύκαρπου Σμύρνης και άλλων χριστιανών – καθώς και την έκπτωση από την πίστη κάποιων – μας δίνει επίσης μαρτυρίες του πρωτοχριστιανικού πνευματικού βιώματος. Κατ’ αρχάς, μας πληροφορεί για την υπεράνθρωπη ανδρεία των χριστιανών μαρτύρων, που από μόνη της αποτελεί φανέρωση της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, εντός της οποίας ζούσαν. Αναφέρεται όμως και σε περίπτωση πεπτωκότος, του Κόιντου, που από δειλία και μόνον αρνήθηκε την πίστη του παρά τον αρχικό υπερβάλλοντα ζήλο του (λόγω του οποίου είχε προτρέψει χριστιανούς να παραδοθούν οι ίδιοι στους διώκτες τους για να μαρτυρήσουν), και με την ευκαιρία δηλώνει ότι η Εκκλησία απέρριπτε την αυτόβουλη προσέλευση στο μαρτύριο. Καταγράφει επίσης ότι ο άγιος Πολύκαρπος προειδοποιήθηκε σε όνειρο από τον Κύριο για τον επικείμενο θάνατό του διά πυράς, καθώς και ότι, όταν οι στρατιώτες προσήλθαν να τον συλλάβουν, τους φιλοξένησε παραθέτοντάς τους γεύμα και προσευχήθηκε επί δύο ώρες, μνημονεύοντας όλους τους ανθρώπους που είχε γνωρίσει, και η χάρη του Θεού τον πλημμύρισε τόσο πολύ, ώστε «θαμπώθηκαν οι στρατιώτες και μερικοί απ’ αυτούς μετάνιωσαν που είχαν έρθει να πιάσουν έναν τόσο θεόπρεπο γέροντα» (μετάφραση του αρχαίου κειμένου, από εδώ).

Περιέχει επίσης την πληροφορία ότι, ενώ ο άγιος έμπαινε στο αμφιθέατρο όπου θα μαρτυρούσε, ανήμερα του Μεγάλου Σαββάτου, ο ίδιος και όλοι οι χριστιανοί που βρίσκονταν εκεί άκουσαν θεία φωνή να τον προτρέπει: «Ίσχυε, Πολύκαρπε, και ανδρίζου», καθώς και ότι ο άγιος κατά θεία παρέμβαση δεν καιγόταν στην πυρά, στην οποία τον είχαν τοποθετήσει (αντιθέτως, ξεχυνόταν στον αέρα μια ανεξήγητη ευωδία, σαν ακριβό θυμίαμα), γι’ αυτό οι Ρωμαίοι αναγκάστηκαν να τον αποκεφαλίσουν.

Το κείμενο αυτό δεν είναι κανένα λαϊκό συναξάρι, αλλά αποτελεί επίσημη αναφορά της Εκκλησίας της Σμύρνης προς την Εκκλησία του Φιλομηλίου, γραμμένη από αυτόπτες μάρτυρες περί τα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ., αμέσως μετά το γεγονός (βλ. Στυλιανού Παπαδόπουλου, Πατρολογία Α΄, Αθήνα 1990, σελ. 226).

Προχωρώντας μέχρι τα τέλη του 3ου και στον 4ο αιώνα, βλέπουμε πάμπολλες περιπτώσεις αγιοπνευματικών βιωμάτων και «σημείων» (θαυμάτων) κυρίως στους ασκητές της αιγυπτιακής ερήμου (όπως οι άγιοι Αντώνιος ο Μέγας, Παύλος ο Απλούς, Παύλος ο Θηβαίος, Ποιμήν ο Μέγας, Αρσένιος ο Μέγας, Παΐσιος ο Μέγας, Μακάριος ο Αιγύπτιος κ.ά.), αλλά και θαυματουργούς αγίους μέσα στον κόσμο όπως ο άγιος Γρηγόριος επίσκοπος Νεοκαισαρείας (που είχε χαρακτηριστεί «Θαυματουργός», αλλά και «νέος Μωυσής», λόγω των θαυμάτων του, ακόμη και από τους εχθρούς της Εκκλησίας, όπως αναφέρει ο Μέγας Βασίλειος*), ο άγιος Σπυρίδων και ο άγιος Νικόλαος.

*«Οίόντινα λαμπτήρα περιφανή μέγαν εν τη Εκκλησία τού Θεού διαλάμψαντα· ος φοβερόν μεν είχεν εκ τής τού Πνεύματος συνεργίας κατά δαιμόνων το κράτος· τοσαύτην δε έλαβε τού λόγου την χάριν εις υπακοήν πίστεως εν τοις έθνεσιν͵ ώστε επτά και δεκα μόνους Χριστιανούς παραλαβών͵ όλον τον λαόν τον τε αστικόν και τον χωριτικόν δια τής επιγνώσεως προσήγαγε τω Θεώ. Εκείνος και ποταμών ρείθρα μετέστησεν͵ επιτάξας αυτοίς εν τω ονόματι τω μεγάλω τού Χριστού· και λίμνην εξήρανεν υπόθεσιν πολέμου φέρουσαν αδελφοίς πλεονέκταις. Αι δε τών μελλόντων προαγορεύσεις τοιαύται͵ ως μηδέν τών μεγάλων προφητών αποδείν. Και όλως μακρόν αν είη τού ανδρός διηγείσθαι τα θαύματα͵ ος τη υπερβολή τών εν αυτώ χαρισμάτων͵ τών ενεργουμένων υπό τού Πνεύματος εν πάση δυνάμει και σημείοις και τέρασι͵ δεύτερος Μωϋσής παρ' αυτών τών εχθρών τής Εκκλησίας ανηγορεύετο. Ούτως αυτώ εν παντί λόγω και έργω τών επιτελουμένων δια τής χάριτος οίόν τι φως επέλαμπε͵ μήνυμα τής ουρανίου δυνάμεως͵ τής εκ τού αφανούς παρεπομένης αυτώ». (Βασίλειος Καισαρείας, Περί του Αγίου Πνεύματος, κεφ. ΚΘ' [29.74.8-26]). Από εδώ.

Βλέπουμε επίσης την εποχή εκείνη και τη συστηματική ανάπτυξη της διδασκαλίας των αγίων για την πνευματική πρόοδο των χριστιανών, που οδηγεί τον άνθρωπο σε κατάσταση ένωσης με το Θεό, διδασκαλία που βασίζεται ακριβώς στις εμπειρίες, οι οποίες συνεχίστηκαν και συνεχίζονται, χωρίς απολύτως καμιά διακοπή, σε κάθε γενιά ορθοδόξων χριστιανών, μέχρι σήμερα (βλ. το άρθρο «Η άμεση γνώση του Θεού από τους ανθρώπους», εδώ).

Σύγχρονα πρωτοχριστιανικά βιώματα στην Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αφρική

Δόξα τω Θεώ, θα μπορούσαμε να παραθέσουμε πλήθος περιπτώσεων βιωμάτων, ακριβώς όμοιων με τα πρωτοχριστιανικά, από την Ελλάδα και κάθε μία από τις χώρες που διατηρούν ακόμη στον πολιτισμό τους την πολύτιμη πνευματική παράδοση και κληρονομιά της Ορθοδοξίας. Όμως επιλέξαμε να σταχυολογήσουμε ορισμένα περιστατικά από την Ορθόδοξη Εκκλησία στην υποσαχάρια Αφρική, για να βοηθήσουμε τον αγαπητό αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η εποχή της Καινής Διαθήκης – η «αποστολική εποχή» όπως συνήθως λέμε – δεν έχει τελειώσει στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά παραμένει αναλλοίωτη επί είκοσι αιώνες χωρίς διακοπή και δεν αναμένεται να τελειώσει πριν από «την ημέραν Κυρίου την μεγάλην και επιφανή» (Πράξεις 2, 20), όταν «έλθη το τέλειον» και «το εκ μέρους καταργηθήσεται», μονιμοποιώντας την επίγνωση τής Θέωσης για όλους τους αγίους (Α΄ Κορινθίους 12, 10).

Επιλέξαμε την Εκκλησία στην υποσαχάρια Αφρική, επειδή νομίζουμε ταπεινά ότι έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά με την πρωτοχριστιανική Εκκλησία: είναι νέα (παρότι μετέχει στη σοφία των αιώνων, στην αρχαία Εκκλησία που ίδρυσε ο Κύριος) και τα μέλη της σε πολύ μεγάλο ποσοστό είναι άνθρωποι φτωχοί, που ανήκουν σε κοινωνίες προβιομηχανικές και «προκαπιταλιστικές»· επίσης, ζουν σε περιοχές όπου για την καταπίεση, το βασανισμό και τη γενοκτονία των ανθρώπων δεν τηρούνται ούτε τα προσχήματα. Αυτά και άλλα νομίζουμε ότι πλησιάζουν εμφανώς την αφρικανική κοινωνία και την Ορθόδοξη Εκκλησία που ενσαρκώνεται σ’ αυτήν, προς την πρωτοχριστιανική κοινωνία και Εκκλησία.

Εξυπακούεται ότι αναφερόμαστε στη μία και μοναδική κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία (εκείνη που έχει πνευματικό κέντρο το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας) και όχι στο πολυσύνθετο μωσαϊκό χριστιανικών κοινοτήτων πεντηκοστιανικού και σαμανικού τύπου που χαρακτηρίζονται «Ανεξάρτητες Αφρικανικές Εκκλησίες», πολλές από τις οποίες(που «ζήλον Θεού έχουσιν, αλλ’ ου κατ’ επίγνωσιν» [Ρωμαίους 10, 2], μα και μερικές με παραπλανητικά κίνητρα), αυτοαποκαλούνται «Ορθόδοξες Εκκλησίες». Δόξα τω Θεώ, κάποιες  από αυτές, ανακαλύπτοντας την ύπαρξη της κανονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, εντάσσονται σ’ αυτήν, εν συνόλω ή εν μέρει, όπως συνέβη στην Ουγκάντα, την Κένυα, τη Γκάνα, την Ακτή Ελεφαντοστού, τη Νιγηρία και τη Νότια Αφρική (λεπτομέρειες στο αφιέρωμα «African Initiated Churches in Search of Orthodoxy», εδώ). Η Ορθόδοξη Εκκλησία κατέβηκε στην υποσαχάρια Αφρική από τα μέσα του 20ού αιώνα, με πρωτοβουλία όχι κάποιων ορθοδόξων ιεραποστόλων, αλλά Αφρικανών αναζητητών της Αλήθειας, που ήταν και μαρτυρικοί αγωνιστές για την απελευθέρωση της πατρίδας τους από τη δυτικοευρωπαϊκή αποικιοκρατία. Λεπτομέρειες στο άρθρο:Η συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αφρικής.

Εκεί λοιπόν, στη «μαύρη ήπειρο», όπου ανθίζει τις τελευταίες δεκαετίες η Ορθοδοξία, σημειώνονται εμπειρίες όπως οι παρακάτω.

1. Ηλικιωμένος Ζαϊρινός θέλει να βαπτιστεί ορθόδοξος χριστιανός, όμως δεν μπορεί, γιατί είναι δίγαμος, με είκοσι παιδιά από τις δύο συζύγους του. Η Ορθοδοξία φυσικά δεν αναγνωρίζει την πολυγαμία, άκρως διαδεδομένη στην Αφρική. Η νεότερη σύζυγός του, η Ζερμαίν, μη χριστιανή, βλέπει σε όραμα τον Ιησού Χριστό, ο οποίος την προτρέπει ν’ αφήσει τον σύζυγό της, κάνοντας εκείνη αυτή τη θυσία, επειδή είναι αυτή που τον αγαπά περισσότερο. Της υπόσχεται πως θα ευλογήσει τα βήματά της προστατεύοντάς την και η θυσία της θ’ ανταμειφθεί, καθώς θα βρεθεί κι εκείνη μαζί Του στον παράδεισο.

Εδώ δηλαδή, όχι μόνον έχουμε ένα βίωμα αντάξιο των πρωτοχριστιανικών, αλλά, τηρουμένων των αναλογιών, επαναλήφθηκε το όραμα της Άγαρ, όπου ο Άγγελος του Κυρίου της υποσχέθηκε προστασία και ευλογία για την ίδια και το παιδί της, καθώς θα περιπλανιούνταν στην έρημο (Γένεσις 16, 7-13, και 21, 14-21).

Η γυναίκα αποχαιρέτησε το σύζυγό της, έφυγε μαζί με τα παιδιά της και χάθηκε στα δάση. Ο σύζυγός της βαπτίστηκε χριστιανός και νυμφεύθηκε ορθόδοξα την άλλη του σύζυγο. Και τρεις ημέρες μετά, κατά θεία πρόνοια, κοιμήθηκε εν Κυρίω! Τότε η πρώην σύζυγός του, μαζί με τα παιδιά της, επέστρεψε στο χωριό και βαπτίστηκαν ορθόδοξοι όλοι μαζί (από εδώ). Το επεισόδιο αυτό είναι αληθινό, γιατί μαρτυρείται από έναν απόλυτα αξιόπιστο μάρτυρα, τον αγιασμένο ιεραπόστολο του Ζαΐρ π. Κοσμά Γρηγοριάτη († 27 Ιανουαρίου 1989), περί του οποίου εδώ.

2. «Την περίοδο του εξαμήνου του 2006, που έμεινα στο Κολουέζι, έμαθα με μεγάλη μου κατάπληξι πώς ο ιθαγενής ιερεύς μας παπά Λάζαρος θεράπευσε ένα παιδάκι έξι ετών, το οποίον ήταν παράλυτο από μάγια. Η ιστορία είναι αληθινή, διότι μου την διηγήθηκε ο ίδιος ο παπά Λάζαρος, ο οποίος για την μεγάλη του αρετή και απλότητα, έχει λάβει το χάρισμα από τον Θεό να θεραπεύη ασθενείς και να διώχνη τα δαιμόνια.

Στα μέσα Δεκεμβρίου του 2005 τον έστειλε ο Προϊστάμενός του π. Μελέτιος (νυν Επίσκοπος Κο­λουέζι και πάσης Κατάγκας) στην κωμόπολη Μουτσάτσα για να επιτελέση τις Ακολουθίες του Δωδεκαημέρου. Με τα άθλια μέσα της συγκοινωνίας, παρότι η απόστασις είναι 200 χιλιόμετρα, επιτέλους έ­φθασε σε δύο ημέρες, αφού το αυτοκίνητο την μία φορά εχάλασε και την άλλη εκόλλησε στην λάσπη.

Επί τέλους ο π. Λάζαρος έφθασε στην κωμόπολη. Προχωρεί προς την εκκλησία χορτοκαλύβα του Αγίου Σάββα. Μπροστά του βρέθηκε μία κακοντυμένη γυναίκα που κρατούσε το παράλυτο παιδί της στην αγκαλιά της. Το σώριασε μπροστά του και χωρίς χαιρετισμό και δεύτερη κουβέντα του λέγει:

-Πάτερ, θέλω να μου θεραπεύσης το παιδί μου.

-Ποιος είμαι εγώ, κυρία μου, ένας άνθρωπος αμαρτωλός, που θα θεραπεύσω το παιδί σου; Ποια εκκλησία ακολουθείς;

-Ανήκω στην Καθολική Εκκλησία [σημ. συντάκτη: δηλ. τον παπισμό].

-Πήγαινε στους ιερείς της εκκλησίας σου. Αυτοί να το θεραπεύσουν.

-Επήγα και μ' έδιωξαν. Μου είπαν δεν ημπο­ρούμε εμείς, πήγαινε στους Ορθοδόξους.

Ο π. Λάζαρος βρέθηκε σε αμηχανία. Από την μια μεριά η γυναίκα να μην υποχωρή. Να έχει πετάξει το παράλυτο παιδί της στα πόδια του και να τον θερμοπαρακαλεί για την θεραπεία του. Από την άλλη ο ίδιος αισθάνεται την αναξιότητά του και διστάζει να βγάλη το Ευχολόγιο. Τελικά μία εσωτερική θεία δύναμις τον ώθησε και πήρε την απόφαση. Θεώρησε ότι ίσως είναι θέλημα Θεού να διαβασθούν στο παιδί οι ευχές της Εκκλησίας μας.
Πράγματι, έβγαλε το Ευχολόγιο της Εκκλησίας μας, στην γλώσσα σουαχίλι, γονάτισε μπροστά στο παιδί κι άρχισε να διαβάζη τους εξορκισμούς του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Αγίου Βασιλείου. Στο τέλος, όπως μου είπε ο ίδιος, με απόλυτη φυσικότητα και ξένος από κάθε έννοια κενοδοξίας, σηκώθηκε και είπε προστακτικά στο παιδί: “Στο Όνομα του Ιησού Χριστού, σήκω επάνω και περιπάτησε”.

Πράγματι, το παιδάκι που μέχρι εκείνη την στιγμή περπατούσε δύσκολα με τα τέσσερα, άρχισε να σηκώνη το κορμάκι του και να στέκεται στα πόδια του. Η μητέρα του κλαίγοντας από χαρά και ευχαριστίες, κρατώντας το παιδί της από το χέρι διαλαλούσε το θαύμα σ' όλη την πόλη Μουτσάτσια. Σήμερα μάνα και γιός είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί μας και χαίρουν άκρας υγείας. Όσοι δυσπιστούν για το θαύμα αυτό, ας φθά­σουν μέχρι το Κολουέζι του Κογκό και όχι μόνο θ' α­πολαύσουν το χαρίεν και αγιασμένο πρόσωπο του πατρός Λαζάρου, αλλά και θ' ακούσουν και θα ι­δούν όσα έγραψα παραπάνω».

Μαρτυρία του π. Δαμασκηνού Γρηγοριάτη στο Κονγκό (σημ.: Γρηγοριάτης σημαίνει ότι είναι μοναχός της ιεράς μονής Οσίου Γρηγορίου του Αγίου Όρους), εδώ.

3. «Η κυρία Νέφη, Μαλουϊανή γυναίκα γύρω στα 40, είναι παντρεμένη και μητέρα τεσσάρων παιδιών. Και εκείνη και ο σύζυγός της είναι μορφωμένοι. Αυτή εργάζεται στο νοσοκομείο, ενώ ο άντρας της είναι διευθυντής σε σχολείο της περιοχής.

Η γυναίκα ήταν στο χωριό της πολύ άρρωστη με μεγάλο πόνο που κατέβαινε στο στομάχι της και σε άλλα μέρη του σώματός της. Η κατάσταση επιδεινωνόταν και αποφάσισε να πάει στο νοσοκομείο. Μια φωνή όμως ένοιωσε να της λέει: “Εάν θέλεις να σωθείς, να πας στην ελληνορθόδοξη εκκλησία και να μην πας στο νοσοκομείο”. Εκείνη το είπε στον σύζυγό της, αλλά εκείνος, παρόλο που πάντοτε την άκουγε, εκείνη την φορά είπε: “Όχι, θα πάμε στο νοσοκομείο και πήρε ένα ταξί και πήγαιναν κατευθείαν για το νοσοκομείο”. Όταν το ταξί περνούσε έξω από την Εκκλησία των Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου, η γυναίκα άκουσε την ίδια φωνή με τα ίδια λόγια: “Εάν θέλεις να σωθείς, μπες μέσα σε αυτήν την εκκλησία και μην πας στο νοσοκομείο”. Μόλις συνέβη αυτό, η γυναίκα έχασε τις αισθήσεις της και κατέρρευσε. Όλα έδειχναν να είναι στο τελευταίο στάδιο πριν πεθάνει. Ο σύζυγός της, τότε, αναγκάστηκε να πει στον ταξιτζή να σταματήσει στο Ναό και σχεδόν μισοπεθαμένη έβαλε τη γυναίκα του μέσα.

Μέσα στον Ναό βρήκαν τον ιθαγενή ιερέα Γεώργιο. Ο σύζυγος, εξήγησε στον ιερέα τί έζησαν, από το σπίτι και έξω από τον Ναό, και παρακάλεσε τον Ορθόδοξο ιερέα να προσευχηθεί για την γυναίκα του, που αργοπέθαινε.

Η πρώτη αντίδραση του ιερέα, ήταν να πει ότι δεν είναι Ορθόδοξη και ότι δεν μπορεί να προσευχηθεί για αυτήν. Ο σύζυγος συνέχισε να τον ικετεύει, για να προσευχηθεί εκ μέρους της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Τότε ο ιερέας λύγισε από τη μεγάλη αγάπη που έχει για όλους και είπε ότι θα προσευχηθεί, αλλά χωρίς να βάλει πετραχήλι, αφού δεν είναι Ορθόδοξη. Έτσι και έκανε.

Ο ιερέας προσευχήθηκε για αρκετή ώρα με όλη του την καρδιά και ξαφνικά η γυναίκα σηκώθηκε, πλήρως θεραπευμένη από μισοπεθαμένη που ήτανε.

Η ευγνωμοσύνη τους ήταν απερίγραπτη! Έφυγαν δοξολογώντας τον Θεό, μα την Κυριακή το πρωί ήταν και οι δύο πάλι στην εκκλησία. Αφού τελείωσε η Θεία Λειτουργία, ομολόγησαν σε όλους το θαύμα που τους έγινε και είπαν με έμφαση: “Eμείς από τώρα ανήκουμε στην Ορθόδοξη Εκκλησία και όταν αποφασίσει ο ιερέας μετά την κατήχηση να μας βαπτίσει, είμαστε έτοιμοι. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι εδώ είναι η μόνη αληθινή πίστη και ότι ο Τριαδικός Θεός μάς κάλεσε ιδιαιτέρως σε αυτή την Πίστη και θα είμαστε αιωνίως ευγνώμονες”». Μαρτυρία του ιεραποστόλου στο Μαλάουι π. Ερμόλαου Ιατρού, την οποία κατέθεσε στην Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής το 2018 και δημοσιεύεται εδώ.

4. «Άνθρωποι, τους οποίους γνώριζα ελάχιστα ή και καθόλου, όταν έμαθαν ότι ενδιαφέρομαι να γράψω ιστορίες και γεγονότα από την ζωή και τους αγώνες του π. Κοσμά, ήρθαν αυθόρμητα να μου μιλήσουν. Διηγούνταν με απλότητα και ειλικρίνεια, καθώς τέτοια είναι και η ζωή τους, απλοϊκή και ανεπιτήδευτη» πληροφορεί ο π. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης. Ετσι, ο κ. Θωμάς Kipazula από την Μπουτούμπα καταθέτει στον π. Δαμασκηνό τη δική του ιστορία για το πώς γνώρισε σε ενύπνιο τον παπα-Κοσμά και έγινε Ορθόδοξος:

«Κάποια μέρα πήγα για ψάρεμα στο ποτάμι. Επιστρέφοντας στο σπίτι μου έπεσα άρρωστος στο κρεβάτι. Για μέρες δεν μπορούσα ούτε να κινηθώ. Ένα βράδυ είδα στον ύπνο μου ότι ένα αυτοκίνητο σταμάτησε κοντά στο σπίτι μου. Άνοιξε η πόρτα και βγήκε ένας λευκός με λευκά ρούχα και μεγάλη γενειάδα. Κρατούσε στα χέρια του κι ένα βαλιτσάκι. Εγώ φοβήθηκα πολύ. Ανοίγοντας το βαλιτσάκι με ρώτησε: “Γνωρίζεις ποιος είμαι;”. “Όχι” του απάντησα. “Εγώ είμαι ο Ορθόδοξος παπάς. Με λένε παπα-Κοσμά και πέθανα πριν από λίγα χρόνια. Πήγαινε στην εκκλησία των Ορθοδόξων και πες εκεί στον κατηχητή και στους χριστιανούς να κάνουν προσευχή για σένα και θα γίνεις καλά”.

Πράγματι πήγα και βρήκα τον κατηχητή Απόστολο και του εξιστόρησα το όνειρό μου. Εκείνος απόρησε, πώς ένας μη Ορθόδοξος είδε στον ύπνο του τον π. Κοσμά. Άρχισε να μου μιλάει για την ζωή του π. Κοσμά και με συγκίνησε. Δέχθηκα να παρακολουθήσω μαθήματα κατήχησης και μετά από αρκετό διάστημα, ο π. Μελέτιος με βάπτισε, δίνοντάς μου το όνομα Θωμάς.

Την περίοδο της κατήχησης, πριν βαπτιστώ, η γυναίκα μου ήταν έγκυος. Αλλά ήταν αδύνατον να γεννήσει φυσιολογικά και κόντεψε να πεθάνει. Τότε θυμήθηκα το όνειρο με τον παπα-Κοσμά και με πόνο στην καρδιά μου φώναξα δυνατά: “Πάτερ Κοσμά, έλα να με βοηθήσεις..!”. Το βράδυ τον είδα στον ύπνο μου ακριβώς ίδιο, όπως και την προηγούμενη φορά. Μου μίλησε και μου είπε: “Πήγαινε και πες στους ορθοδόξους να κάνουν προσευχή.” Πράγματι η γυναίκα μου γέννησε χωρίς κίνδυνο ένα αγοράκι. Το βαπτίσαμε στην Ορθόδοξη Εκκλησία και του δώσαμε το όνομα Κοσμάς». Από το άρθρο της κυρίας Σοφίας Χατζή Ο Μάρτυρας ιεραπόστολος παπα-Κοσμάς Γρηγοριάτης θαυματουργεί στην Αφρική.

Εμφανίσεις αγίων στην Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αφρική σημειώνονται κι άλλες. Παράδειγμα: «Ο σεβαστός μας Γέροντας και Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής μας [Οσίου Γρηγορίου του Αγίου Όρους] Αρχιμανδρίτης π. Γεώργιος, ο οποίος ανέλαβε το πηδάλιο διακυβερνήσεως της Μονής τον Οκτώβριο του 1974, υπέστη το 1990 νευραλγία του τριδύμου. Επί εννέα μήνες υπέφερε στο κρεββάτι με φρικτούς πόνους. Η αγία Αναστασία παρουσιάστηκε σ’ έναν ορθόδοξο Αφρικανό, τον Φουρτουνάτο, νυν Νεόφυτο Μοναχό, που εργάζεται ιεραποστολικά στο Ορθόδοξο Κλιμάκιο της Κανάγκα στο Κογκό, φιλοξενούμενο επί έξι χρόνια της Μονής μας, στον ύπνο του και του έδωσε ένα φάκελο λέγοντάς του: “Δώσε αυτό το φάκελο αύριο στον Γέροντα”. Και από την αυριανή ημέρα αποκαταστάθηκε πλήρως η υγεία του Γέροντά μας» (π. Δαμασκηνός, «Η αγία Αναστασία η Ρωμαία και η Μονή Οσίου Γρηγορίου»).

5. Εκτός αυτών, έχουμε και πλήθος άλλων θαυμαστών σημείων στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Αφρικής, όπως η μυροβλυσία της εικόνας του αγίου Νεκταρίου στην Πατριαρχική Σχολή του Ναϊρόμπι στην Κένυα στις 9 Νοεμβρίου 2018 (λεπτομέρειες και φωτογραφίες εδώ), καθώς και το διαρκές θαύμα της θείας κοινωνίας – όπως σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, όπου γης – στην οποία συμμετέχουν από κοινού άνθρωποι που πάσχουν από μολυσματικές ασθένειες (τόσο διαδεδομένες δυστυχώς στην Αφρική) μαζί με υγιείς και με τους ορθόδοξους κληρικούς και ποτέ δεν έχει συμβεί ούτε ένα κρούσμα μετάδοσης. Δύο μαρτυρίες, από εδώ:

α) Πατήρ Θεμιστοκλής Αδαμόπουλος, Σιέρρα Λεόνε, εν μέσω της πανδημίας Έμπολα του 2014: «...Ωστόσο, μέσα σ' αυτό τον εφιάλτη, έχω να σας μεταφέρω κάποια καλά νέα. Κανείς από το Ορθόδοξο ποίμνιο και τους εργάτες μας εδώ στη Σιέρρα Λεόνε δεν έχει προσβληθεί από τον ιό. Και οι άνθρωποί μας συνεχίζουν να μεταλαμβάνουν της Θείας Κοινωνίας χωρίς φόβο μήπως προσβληθούν. Τέτοιο είναι το επίπεδο της πίστης εδώ».

β) Μητροπολίτης Ναϊρόμπι Μακάριος σχετικά με τον κορωνοϊό: «Αν και η κυβέρνηση της Κένυας έλαβε μέτρα όπως όλες οι χώρες, οι λειτουργίες και η Θεία Κοινωνία δεν σταμάτησαν. … Όμως οι άνθρωποι των διαφόρων φυλών επιθυμούν να ενωθούν με το Θεό και αυτό είναι το θαύμα, ότι ποτέ δεν είχαμε καμία ασθένεια που να μεταδόθηκε μέσω της Θείας Μεταλήψεως. Κοινωνούσα στην Αφρική ως λαϊκός πριν γίνω Επίσκοπος πάντα τελευταίος μετά από ασθενείς, δόξα Τω Θεώ τίποτα δεν έπαθα. Μετά που έγινα Επίσκοπος κατέλυσα αμέτρητες φορές. Ο Χριστός είναι μέσα στο Άγιο Ποτήριο και είναι βλασφημία και ύβρις αυτό που γίνεται στην Ελλάδα να αμφισβητούν την Θεία Κοινωνία».

6. Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει η συνάντηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τη μαύρη μαγεία, η οποία δυστυχώς ακόμη και σήμερα οργιάζει στην Αφρική. Εκτός από τις μεταστροφές μάγων στην Ορθοδοξία, οι οποίοι έρχονται και καίνε τα μαγικά σύνεργά τους (π.χ. εδώ – όπως στις Πράξεις των αποστόλων, 19, 19), έχουμε και πάμπολλες περιπτώσεις όπου οι ίδιοι οι Αφρικανοί μάγοι δηλώνουν ότι αδυνατούν να πειράξουν τους ορθόδοξους χριστιανούς, γιατί η μαγεία τους εξουδετερώνεται από τη δύναμη του Θεού στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

Παραδείγματα, από συνέντευξη του μακαριστού μητροπολίτη Πενταπόλεως Ιγνάτιου († 2017), εντός της οποίας δημοσιεύεται και φωτογραφία Αφρικανού πρώην μάγου που μεταστράφηκε στην Ορθοδοξία (εδώ):

«Στο γυμνάσιό μας ήρθε ένας για πρώτη φορά στην 1^η γυμνασίου. Ένας μαθητής, έξυπνο παιδί, από μακρυά, μιάμιση ώρα έξω από την Κανάγκα και ερχόταν και πήγαινε με τα πόδια. Από τη στιγμή που ήρθε έβλεπε τα περισσότερα παιδιά να κάνουν το σταυρό τους, άκουγε την προσευχή. Ως επισκέπτης έμπαινε μέσα στην εκκλησία και έβλεπε. (…) Εντυπωσιάστηκε το παιδί, ρώτησε, έμαθε, λέει στην Διευθύντρια του γυμνασίου: “θέλω να βαπτιστώ και εγώ”, “καλά, θα δούμε, μη βιάζεσαι”, “κυρία θέλω να βαπτιστώ και εγώ”, “περίμενε πρέπει πρώτα να ακούσεις, να κατηχηθείς”. Τέλος πάντων, μετά από λίγο καιρό γίνονταν βαπτίσεις, βαπτίστηκε και αυτός.

Ενθουσιασμένο το παιδί, χαριτωμένο, το ’λεγε δεξιά αριστερά, το ’πε και στον πατέρα του. Ο πατέρας του έγινε Τούρκος, που λέμε. Να το σφάξει, να το σχίσει το παιδί. Πώς το ’κανε αυτό. Αλλά να μην πούνε ότι ο πατέρας σκότωσε το παιδί του. Πάει σε ένα μάγο και του λέει “για να το σκοτώσεις το παιδί μου, τι θέλεις”, “το παιδί σου;”, “ναι, δεν μπορώ να το κάνω εγώ, να το κάνεις εσύ”. Έκαναν το παζάρι και βάλθηκε ο μάγος να το σκοτώσει το παιδί.

Ανεβοκατέβαινε το παιδί για το γυμνάσιο. Κάποια μέρα πήγε από κοντινότερο δρόμο, αλλά περνούσε μέσα από δασάκι και παρουσιάζονται δύο μαύρα φίδια, ένα ενάμιση μέτρο, ένα από εδώ και ένα από εκεί. Φοβήθηκε το παιδί και κάνει το σταυρό του, όπως κατηχήθηκε. Αμέσως τα φίδια να κάνουν μεταβολή και φεύγουν. Το παιδί γνώρισε τη δύναμη του σταυρού και ενθουσιασμένο όταν έφθασε στο γυμνάσιο, άρχισε να το λέει και στους συμμαθητάς του, στη Διευθύντρια και το πανηγύριζε. Τον απασχολούσε όλη την ημέρα. Επέστρεψε στο σπίτι, το λέει στον πατέρα. Ο πατέρας λέει “αχ, ματαιώθηκε”. Πάει στον μάγο και τον ρωτάει τι έγινε, πες μου τι έκανες, “μου είπε το παιδί μου ότι είδε δυο μαύρα φίδια”, “ναι, ναι, ναι”, “αλλά έκανε το σταυρό του και αυτά έφυγαν”. Του λέει τότε ο μάγος “φίλε αυτοί έχουν πιο δυνατούς μάγους από εμάς”. Αυτή την εξήγηση έδωσε, δεν είπε ότι έγινε θαύμα.

Και άλλες τέτοιες περιπτώσεις έχουμε. Πήγε μια μάγισσα στη φιλενάδα της, που είχανε κοινά παιχνίδια, φλυαρίες κτλ. Αλλά η μία ήταν ορθόδοξη και παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια, έφτιαξε το σπίτι της με τον άνδρα της, καλό νοικοκυριό και ύστερα από χρόνια που δεν είχαν συναντηθεί, αποφάσισε η μάγισσα να πάει να δει τη φιλενάδα της για να τη συγχαρεί. Πάει στο σπίτι, χτυπάει την πόρτα, μπαίνει μέσα. “Κάτσε να σε κεράσω ένα γλυκό”, της απαντάει η φίλη της: “μήπως ήρθες να μου κάνεις μάγια;”, “α μπα, πώς σου ήρθε αυτό, εμείς οι μάγοι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε σε σας, ούτε που το επιχειρώ”. Έφαγε το γλυκό, ευχήθηκε και έφυγε.

Δηλαδή, έχουμε περιστατικά… μάλιστα τώρα τελευταία πριν να έρθω μου είπαν πήγε ένας σε ένα μάγο και φορούσε μέσα από το πουκάμισό του ένα σταυρό, το σταυρό της βαπτίσεώς του. Όταν ήρθε η σειρά του, να πει το πρόβλημά του στο μάγο, πριν προλάβει να πει, του λέει ο μάγος: “καλά εσύ είσαι ορθόδοξος και ήρθες σε μάγο; Πώς το ’κανες αυτό; Τι μπορεί να κάνω εγώ περισσότερο απ’ ότι η Εκκλησία σου, πήγαινε, δεν έχω να πω τίποτε άλλο για σένα”. Ο μάγος του είπε “φοράς και σταυρό” που δεν φαινόταν “και ήρθες να σε βοηθήσω εγώ, πήγαινε στη δουλειά σου”. Φοβερό».