Στο προηγούμενο πρόγραμμά μας, συζητήσαμε το όλο θέμα του φυλετισμού, και θα να συνεχίσουμε την συζήτησή μας και σήμερα.  Θα εξετάσουμε πώς ο φυλετισμός υποσκάπτει την καθολικότητα της Εκκλησίας,  Αν θυμάστε, συζητήσαμε για το τι είναι και τι ΔΕΝ είναι ο φυλετισμός.  Επίσης είπαμε πως ο φυλετισμός είναι αίρεση, και η αίρεση είναι αυτό που υποσκάπτει την πίστη της Εκκλησίας: την πίστη μας στην Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία. Ειδικώτερα, υποσκάπτει την καθολικότητα της Εκκλησίας – την καθολική φύση της Εκκλησίας.

Και πώς το κάνει αυτό; Το κάνει σε σχέση με την γεωγραφία; Ή πως λιγότεροι άνθρωποι γίνονται Ορθόδοξοι; Όχι, κυρίως. Όμως συχνάκις, έτσι κατανοείται η καθολικότητα.  Η καθολικότητα κατανοείται σε σχέση με γεωγραφία – σαν θέμα γεωγραφίας - πως η πίστη έχει εξαπλωθεί σε όλη την υφήλιο, σε όλο τον κόσμο.  Όμως αυτό ΔΕΝ είναι η ουσία της καθολικότητας. Είναι δευτερεύον. Η φύση και το νόημα της καθολικότητας έχει να κάνει με το περιεχόμενο της Ορθοδοξίας.

Ένας Ορθόδοξος Χριστιανός είναι αυτός που μπορεί να δει ολόκληρο τον κόσμο και την δική του ζωή με έναν αναπόσπαστο τρόπο, με ένα καθολικό τρόπο.  Δεν μένει τυφλός στις βασικές αλήθειες, αλλά βλέπει πως ολόκληρη η αλήθεια κατανοείται μέσα στην Εκκλησία και βιώνεται μέσα στην Εκκλησία.  Κατανοεί και βιώνει ολόκληρη την αλήθεια, την εσωτερική ουσία των πραγμάτων, την αληθινή οντότητα του ανθρώπου και του κόσμου του… την εσωτερική ουσία των πραγμάτων του κόσμου αυτού.

Αυτό σημαίνει «αλήθεια»: όταν ο Χριστός λέει «Εγώ είμαι η Αλήθεια».  Δεν λέει «Εγώ είμαι μια ιδέα».  Δεν είναι αυτή η Ελληνική κατανόηση περί αλήθειας – δηλαδή, μια αφηρημένη ιδέα, ένα πράγμα.  Είναι όμως η Παλαιοδιαθηκική και Χριστιανική κατανόηση της αλήθειας, που είναι η οντότητα:  «Εγώ Ειμι Ο Ων».  Αυτό είναι το «Εγώ Είμαι η Αλήθεια»… Αυτό σημαίνει… «Εγώ Ειμί Ο Ων»…  Εγώ είμαι η αληθινή οντότητα – η κατανόηση των πραγμάτων όπως αυτά είναι στην ουσία τους.

Αυτό είναι που έχει κληροδοτηθεί στην Εκκλησία και αυτό που βιώνει η Εκκλησία και που βιώνει και κατανοεί: το νόημα της ζωής, το αληθινό νόημα, την αληθινή ουσία των πραγμάτων. Αυτή είναι η καθολικότητα που δόθηκε στον κόσμο με την Ενσάρκωση και με την ίδρυση της Εκκλησίας.  Αυτή η νέα, η ευαγγελική, η σωστή κατανόηση περί ανθρώπου και ζωής είναι αυτό που Τον ελευθέρωσε και αυτό που ελευθερώνει και εμάς από τους κοσμικούς περιορισμούς και τα κατεστημένα της ζωής αυτής.  Ελευθερωθήκαμε από τους περιορισμούς της ανθρώπινης λογικής, της πεπτωκυίας κατανόησης του ανθρώπου, ακόμα και από τα έθιμα και τις αντιλήψεις που έχουν περάσει σε μας από γενεά σε γενεά. Κάποια από αυτά συχνά είναι περιοριστικά – μας τυφλώνουν ενώπιον της αλήθειας.  Με την καθολικότητα, ο άνθρωπος ελευθερώνεται.  Αυτό σημαίνει καθολικότητα. Σημαίνει πως ελευθερωνόμαστε από τα όρια και τους περιορισμούς.  Και ειδικώτερα, σημαίνει πως ο άνθρωπος ελευθερώνεται.  Από τι ελευθερώνεται; Λοιπόν, ελευθερώνεται από την αποσύνθεση, από την διαίρεση, από το σχίσμα, από τον θάνατο. ΑΥΤΟ είναι σωτηρία: όταν λέμε πως είμαστε σωσμένοι.  Οι Προτεστάντες συχνά ρωτούν: «Είσαι σωσμένος;»  Από τι σωζόμαστε;  Τι σημαίνει να είναι κανείς σωσμένος; Σημαίνει να είσαι σωσμένος από την αποσύνθεση, από την διαίρεση, από το σχίσμα. 

Σημαίνει να έχεις πληρότητα, υγεία, πνευματική υγεία… να είσαι ένα αυθεντικό ανθρώπινο ον.

Και εκείνο που οι πρώτοι Χριστιανοί – και οι αληθινοί Χριστιανοί – βιώνουν, και το πώς βιώνουν αυτή την καθολικότητα είναι να βλέπουν ο ένας τον άλλον – έμπρακτα, ακόμα και αν δεν είναι βαπτισμένοι – ως αδέλφια, ως ανθρώπινα όντα με την ίδια φύση.  Εμείς δεν έχουμε «ξένους».  Δεν υπάρχει πλέον ο «ξένος».  Δεν υπάρχουν ξένοι για μας.  Αυτό ήρθε στο τέλος του, με αυτή την νέα ευαγγελική και σωστή κατανόηση της ζωής : την καθολικότητα.

Και γι’ αυτό μπορούμε να λέμε πως κάθε τοπική Εκκλησία είναι μια καθολική Εκκλησία – είναι η καθολική Εκκλησία, επειδή έχει τον ολόκληρο Θεό, την ολόκληρη πίστη, την ολόκληρη αλήθεια, την ολόκληρη ζωή, και η σωτηρία προσφέρεται σε κάθε σύναξη των πιστών.  Δεν λείπει τίποτε από την τοπική Εκκλησία όταν είναι συσπειρωμένη γύρω από την Αγία Τράπεζά της – με επίσκοπο, ιερείς, διακόνους, και πιστούς.  Το ολόκληρο Ευαγγέλιο, η ολόκληρη σωτηρία, προσφέρεται σε κάθε μια τοπική Εκκλησία, σε κάθε μια ενορία.

Τώρα ο φυλετισμός – όπως μπορούμε να δούμε όταν κατανοούμε σωστά την καθολικότητα – επιτίθεται στην ολότητα της Εκκλησίας – διαιρεί την Εκκλησία.  Στήνει διαχωριστικά, στήνει φράγματα, μεταξύ Ορθοδόξων Χριστιανών και μεταξύ ανθρώπων γενικότερα.  Όμως εμείς κυρίως μιλούμε για την Εκκλησία, και ετούτο είναι που μας απασχολεί: πως στη μέση αυτής της ολότητας, αυτής της ενότητας, υπάρχει η διαίρεση.  Υπάρχει η αποσύνθεση, υπάρχει σχίσμα, υπάρχει η απώλεια της ολόκληρης αλήθειας και απώλεια της αδελφικότητας και αδελφότητας.

Φυσικά η καθολικότητα (και οφείλουμε να βάλουμε τον φυλετισμό στην σωστή του προοπτική) υποσκάπτεται με πολλούς τρόπους, και όχι μόνο δια του φυλετισμού.  Ο φυλετισμός δεν είναι παρά ένας από τους τρόπους. Ο φυλετισμός είναι μια έκφραση εκκοσμίκευσης.  Είναι ένας κοσμικός τρόπος ζωής και κατανόησης. Ανήκει σε αυτόν τον κόσμο, και κάνει την Εκκλησία σαν κάτι αυτού του κόσμου.  Την περιορίζει, και δεν Της επιτρέπει να είναι η Βασιλεία των Ουρανών.  Η ολόκληρη αλήθεια δεν είναι πλέον κατανοητή και γίνεται σαν κάτι του κόσμου. Έτσι ο φυλετισμός είναι μια έκφραση, μια όψη, της εκκοσμίκευσης.

Μαζί με αυτόν, υπάρχουν και άλλοι τρόποι που υποσκάπτεται η καθολικότητα.  Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε εν συντομία μια περιγραφή μερικών εξ αυτών.  Ο συντηρητισμός, ή μια ακραία προσκόλληση στο γράμμα του νόμου στην εξωτερική όψη της πίστης: καθιστά τα πράγματα σε τελετές χωρίς νόημα, σε τύπους χωρίς ουσία, σε αντίθεση με την Παράδοση, επειδή η Παράδοση είναι η ζωή του Αγίου Πνεύματος μέσα στην Εκκλησία.  Ο συντηρητισμός είναι κάτι που –πάλι – είναι κομμάτι αυτού του κόσμου, και πρόκειται καθαρά για ανθρώπινες προσκολλήσεις και όχι θεϊκή ζωή.

Μετά, ένας άλλος τρόπος που υποσκάπτεται η καθολικότητα είναι η απώλεια του Ορθοδόξου ήθους, δηλαδή, της έκφρασης, του πώς να είμαστε Ορθόδοξοι Χριστιανοί.  Όταν έχει χαθεί το ήθος της Εκκλησίας, όχι μόνο η ηθικότητα, αλλά και ο τρόπος κίνησης και συμπεριφοράς και παρατήρησης και βίωσης της παρουσίας του Θεού και του Αγίου Πνεύματος – όταν αυτά διαστρεβλωθούν, όταν αυτά διαστραφούν, τότε υποσκάπτεται και η καθολικότητα.

Και τέλος, νομίζω, πως ένα από τα πράγματα που επηρεάζουν την Εκκλησία, ειδικά σήμερα – πιθανότατα όσο και ο φυλετισμός και μαζί με τον φυλετισμό να εργάζεται συχνά εναντίον της Εκκλησίας – είναι ο περιορισμός της Εκκλησίας ώστε να γίνεται ένα διοικητικό όργανο, ένας θεσμός… καθιστώντας Την θεσμό και δίνοντας έμφαση στον θεσμό αυτό πάνω και πέρα από την πνευματική πραγματικότητα και ζωή της Εκκλησίας.  Και αυτό πηγαίνει χέρι-χέρι με τον φυλετισμό, επειδή συχνά – τουλάχιστον σε Ορθόδοξες χώρες όπως η Ελλάδα, ή τις λεγόμενες Ορθόδοξες χώρες (είναι δύσκολο στις μερες μας να λέμε πως μια χώρα είναι Ορθόδοξη) – καθιστούν την Εκκλησία διοικητικό όργανο επειδή Την βλέπουν ως ένα τμήμα του Κράτους ή ως μια έκφραση του Κράτους.

Και πράγματι, ένα από τα πράγματα που συνέβησαν στην πρόσφατη ζωή της Εκκλησίας είναι – γύρω στο 1980 ή ίσως νωρίτερα – η Εκκλησία άρχισε να αμοίβεται από το Κράτος, σαν Κρατική υπάλληλος.  Έτσι εγώ, ως ιερέας της Εκκλησίας, είμαι Κρατικός υπάλληλος.  Λαμβάνω επιταγή μισθού από το Κράτος, και αυτό, χωρίς ερώτημα, ενθαρρύνει τον κόσμο να με βλέπει σαν προέκταση του Κράτους, και όλες οι αρνητικές όψεις αυτού του γεγονότος συχνά προσάπτονται στον ιερέα.

Ε, λοιπό, αυτό ΔΕΝ είναι Εκκλησία, που – κατά τον Επίσκοπο Φλωρίνης Αυγουστίνο – «είναι ελεύθερη Εκκλησία», και για το οποίο εργάσθηκε σε όλη του την ζωή : δηλαδή, ελευθερία για την Εκκλησία.  Είχε δει τις αρνητικές όψεις της προσάρτησης της Εκκλησίας στο Κράτος και του Κράτους που δεν εργάζεται πλέον για την διάδοση του Ευαγγελίου, για την οικοδόμηση των αρχών του Ευαγγελίου, αλλά αντιθέτως, συχνά – και αυξανόμενα στις μέρες μας – γίνεται όλο και περισσότερο ένα όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Νέας Εποχής, και μιας τέτοιας αντίληψης και κατανόησης περί του κόσμου…  Στις μέρες μας, το Κράτος προσπαθεί να περάσει μέσα στα σχολεία εδώ στην Ελλάδα την σεξουαλική επιμόρφωση στις πρώτες τάξεις μαθητών, γραμμένη από ανθρώπους που είναι αποφασισμένα αντι-Χριστιανοί.  Ιδού, μία όψη του σκλαβώματος του Ελληνικού λαού στις ιδέες αυτές, και μαζί του η Εκκλησία (ως συχνάκις έχουσα την άποψη του Κράτους), να υπόκεινται αμφότεροι στις αρνητικές συνέπειες.

Λοιπόν, μιλήσαμε για την θεωρητική όψη του ζητήματος του φυλετισμού και της καθολικότητας – το πώς ο φυλετισμός υποσκάπτει την καθολικότητα, το πώς φέρνει την διαίρεση μέσα στην καρδιά της Εκκλησίας.  Ας δώσουμε τώρα μερικά παραδείγματα από εδώ, από την Ελλάδα πρωτίστως,  και μετά από έναν αδελφό ιερέα στον Καναδά.  Και μετά, θα κλείσουμε το πρόγραμμα με λίγα λόγια για το επόμενο πρόγραμμα και την επόμενη συζήτηση περί φυλετισμού.

Εδώ στην Ελλάδα, είχα την ευκαιρία να δω – από κοντά – τον τρόπο διάδρασης μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους, καθώς και η εμπειρία μου στην Καστοριά, όπου είχα χειροτονηθεί Ιερέας, είναι αρκετά διδακτική.  Η Καστοριά ήταν η καρδιά του αγώνα του Ελληνικού λαού, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους – ειδικότερα στον πόλεμο μεταξύ των Ελλήνων και των Βουλγάρων.  Οι Βούλγαροι θέσπισαν – ξεκίνησαν – την μάχη στην Βόρειο Ελλάδα.  Οι Βούλγαροι ζούσαν εδώ στην Βόρειο Ελλάδα, και ακολούθησε ο πόλεμος.

Στην δε Καστοριά, μνημονεύεται και εορτάζεται ένας από τους ήρωες του Ελληνικού Αγώνα – ο Παύλος Μελάς.  Και αυτός εορτάζεται, μόλις πρόσφατα, σε όλη την Ελλάδα, και ένας από τους κύριους διοργανωτές του εορτασμού ήταν η Εκκλησία της Ελλάδος.  Η Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε να αναλάβει, μαζί με την Επισκοπή της Καστοριάς, να οργανώσει τα δρώμενα, τις λειτουργίες, και άλλα, υψηλού προφίλ δρώμενα εις μνήμη του Παύλου Μελά και του δικού του αγώνα για τον Ελληνικό λαό σε αυτόν τον πόλεμο – αυτόν τον τόσο τραγικό πόλεμο μεταξύ δυο Ορθοδόξων λαών.

Και το ζητούμενο – φυσικά - δεν είναι αν θα έπρεπε το Κράτος να θυμάται, ή αν η χώρα θα έπρεπε να θυμάται, εκείνους που πολέμησαν για την ελευθερία της χώρας, αλλά μάλλον ο ρόλος της Εκκλησίας στην μνημόνευση αυτή, και βεβαίως στον αγώνα τον ίδιο…  Ποιος είναι ο ρόλος της Εκκλησίας;  Ποιος είναι ο πρέπων ρόλος της Εκκλησίας;  Πώς πρέπει να προσεγγίζει το όλο θέμα;  Τον καιρό εκείνο, η Εκκλησία ήταν πάρα, πάρα πολύ δραστήρια στην υποστήριξη των μαχητών της ελευθερίας – τους αγωνιστές για την Ελληνική ανεξαρτησία στην Βόρειο Ελλάδα.

Βεβαίως, είμαι σίγουρος πως υπάρχουν πολλές εκδοχές αυτής της ιστορίας, και σίγουρα η Βουλγαρική πλευρά θα έχει την δική της εκδοχή. Εγώ απλώς παρουσιάζω σε σας αυτό που εγώ κατανοώ ως Ελληνική εκδοχή δοσμένη από Καστοριά.

Λοιπόν, ο επίσκοπος τον καιρό εκείνο ήταν πάρα πολύ υποστηρικτικός, και - κατά τα λεγόμενα - ήταν τόσο πολύ ένα κομμάτι του αγώνα, που είχε πιστόλι πάνω του κάθε μέρα, ακόμα και κατά την Θεία Λειτουργία και μέσα στο Ιερό. Σήμερα μάλιστα υπάρχει ένα μωσαϊκό που μνημονεύει το έργο του επισκόπου με τον Παύλο Μελά, και τον απεικονίζει να ευλογεί τον Παύλο Μελά, και τον Παύλο Μελά να κρατά ντουφέκι στο χέρι.  Δηλαδή, τον ευλογεί να αγωνιστεί, να πολεμήσει, για τον Ελληνικό λαό.

Αλλά και πάλι, το ζητούμενο ΔΕΝ είναι αν θα πρέπει κανείς να πολεμά για την πατρίδα του.  Το ζητούμενο είναι: ποιος είναι ο ρόλος που πρέπει να παίζει η Εκκλησία, και τι θα ‘πρεπε να κάνει σήμερα η Εκκλησία, μνημονεύοντας αυτά τα γεγονότα;  Θα ‘πρεπε η Εκκλησία να εορτάζει, να οργανώνει και να προωθεί τον αγώνα – τον βίαιο αγώνα – του ενός Ορθοδόξου λαού εναντίον ενός άλλου;  Ή μήπως να τα έβλεπε σαν τραγικά συμβάντα, προξενημένα από τον εχθρό της σωτηρίας μας, και όπου η Εκκλησία να είχε προσπαθήσει (και όφειλε να προσπαθήσει – νομίζω εδώ είναι η ουσία) να τερματίσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα αυτές τις διαιρέσεις και αυτόν τον πόλεμο;

Πιθανότατα να είχε αποτέλεσμα, σε συνεργασία με τους Βούλγαρους Ιερείς και επισκόπους από την άλλη πλευρά.  Ίσως αν έπαιζε ένα ρόλο πολύ πιο επιφυλακτικό και συγκρατημένο, βοηθώντας μεν τον λαό, αλλά όχι υποστηρίζοντας την άγρια διαμάχη μεταξύ δύο Ορθοδόξων λαών… Και σήμερα ακόμα, η Εκκλησία συνεχίζει να το εορτάζει, και αυτό είναι που εγείρει την απορία…

Ίσως σήμερα μια από τις όψεις των φυλετιστικών νοοτροπιών να είναι και ο εορτασμός των διαιρέσεων, αντί να τις βλέπουμε σαν κάτι τόσο τραγικό ώστε να μην πενθούμε, ενώ θα έπρεπε να δημιουργούμε και να καλλιεργούμε, μέσα στον λαό του Θεού, την αίσθηση μετάνοιας για έναν τέτοιο πόλεμο.

Αυτή είναι η μία όψη, όπου η Εκκλησία της Ελλάδος σήμερα – από τον Αρχιεπίσκοπο και κάτω – οργάνωσε και εόρτασε την μνήμη του Παύλου Μελά^∙   Φυσικά υπάρχουν θετικές πλευρές της οργάνωσης εκείνης, της υποστήριξης εκείνης.  Θέλει κανείς να στηρίξει τον λαό, να στηρίξει την ένωση της Εκκλησίας με τον λαό - να είναι πατριωτικός. Αυτό δεν είναι αρνητικό.  Δεν είναι προβληματικό.  Όμως στην συγκεκριμένη περίπτωση, μάλλον ο πρέπων ρόλος της Εκκλησίας θα ήταν να φέρει τον λαό σε μετάνοια, και όχι να εορτάζει τον πόλεμο εκείνο και να μνημονεύει εκείνους που πολέμησαν εναντίον άλλων Ορθοδόξων λαών.   Το γεγονός πως αυτός ο πόλεμος έφερε διαίρεση ανάμεσα σε δυο Ορθοδόξους λαούς, και πως η διαίρεση αυτή παρατείνεται στις μνήμες, δεν θα έπρεπε να είναι αιτία για εορτασμό, αλλά μετάνοιας και τύψεων.  Και εδώ πάλι παρατηρούμε πώς μια φυλετιστική νοοτροπία υποσκάπτει την καθολικότητα της Εκκλησίας – την ακεραιότητα της Εκκλησίας – διότι, η Εκκλησία δεν σταματά στα σύνορα με την Βουλγαρία, αλλά συνεχίζει, και αποτελεί εξ ίσου μέρος της ζωής του Βουλγαρικού λαού, όσο και στην Ελλάδα.

Αυτό ήταν ένα παράδειγμα από την σύγχρονη Εκκλησία, του πώς η νοοτροπια του φυλετισμού, η ταύτιση της Εκκλησίας με τον εθνικισμό, με την εθνική ταυτότητα του λαού, γίνεται επιζήμια για το ποιμαντικό έργο της Εκκλησίας, για την ένωση και την ενότητα των Ορθοδόξων.  Ας πάρουμε τώρα ένα παράδειγμα από την ζωή μας στην Αμερική και στον Καναδά.  Και πιστεύω πως είναι ένα καλό παράδειγμα. Είναι πιθανότατα ένα παράδειγμα που πολλοί από εσάς θα έχει βιώσει και με το οποίο μπορείτε να ταυτισθείτε, και θα προσπαθήσουμε να μιλήσουμε για το τι σημαίνει αυτό για μας.

Πριν από ένα χρόνο περίπου, μου έγραψε ένας ιερέας από τον Καναδά, και μου περιέγραψε ένα περιστατικό εκεί, που νομίζω πως δείχνει αρκετά καλά την αρρώστια του φυλετισμού. Γινόταν μια καλοκαιρινή κατασκήνωση για διάφορα Ορθόδοξα παιδιά, από διαφορετικά Ορθόδοξα υπόβαθρα, και επρόκειτο να τελεσθεί Θεία Λειτουργία στο τέλος αυτής της κατασκήνωσης των ολίγων ημερών.  Λοιπόν, τα παιδιά ήσαν από διαφορετικά εθνικά υπόβαθρα, αλλά όλα τους βασικά ήσαν μικρά παιδάκια που δεν μιλούσαν ως επί το πλείστον την γλώσσα των γονέων ή παπούδων τους, αλλά μιλούσαν την Αγγλική γλώσσα.  Ο Ιερέας αυτός λοιπόν είχε συνεργασθεί μαζί τους όλη την εβδομάδα, για να τα προετοιμάσει να ψάλλουν στα Αγγλικά κατά την διάρκεια της Θείας Λειτουργίας.  Όταν ήρθε η μέρα, ο παπάς της τοπικής ενορίας (ασχέτως του δικού του εθνικού υπόβαθρου) επέμεινε πως η γλώσσα των Θείων Ακολουθιών εκείνης της ημέρας έπρεπε να είναι στην γλώσσα της δικής του ενορίας.  Και επέμενε σε αυτό, προς ζημίαν της συμμετοχής και της ενότητας του συγκεντρωμένου κόσμου, σε τέτοιο βαθμό που, εκείνοι που δεν γνώριζαν την γλώσσα – δηλαδή οι περισσότεροι – ούτε συμμετείχαν τελικά, ούτε μπορούσαν καν.  Κατά συνέπεια, τα παιδιά σάστισαν.  Έχοντας κάνει πρόβες όλη την εβδομάδα στα Αγγλικά, τώρα δεν μπορούσαν να τα χρησιμοποιήσουν στην Θεία Λειτουργία, ούτε μπορούσαν να παρακολουθήσουν καν την Θεία Λειτουργία.

Ορίστε, ένα τρανό παράδειγμα φυλετισμού που ξέφυγε εντελώς.  Δείτε πώς δρα εις βάρος της εκκλησιαστικοποίησης – δηλαδή, της διαμόρφωσης του λαού του Θεού σε Εκκλησία, ενώνοντάς τους στην Βασιλεία του Θεού.  Δεν είναι ποιμαντική συμπεριφορά, το να περιφρονούνται οι πραγματικές πνευματικές ανάγκες των παιδιών, για χάρη μιας επιφανειακής προσκόλλησης σε μια κουλτούρα ή σε μια εθνική ταυτότητα.  Στην περίπτωση αυτή εδώ, το έργο της Εκκλησίας τοποθετήθηκε στα μετόπισθεν. Παραμερίσθηκε, προκειμένου να προωθηθεί και να ορθωθεί μια εθνική ταυτότητα, και μάλιστα μια που είναι μάλλον φθίνουσα.  Μάλιστα, έτσι όχι μόνο δεν προωθείται το έργο της Εκκλησίας, και η αποστολή της Εκκλησίας δεν εκτελείται, αλλά στην πραγματικότητα, το θέαμα αυτό έγινε προφανές μεταξύ των πιστών.

Ξαναθυμίζουμε, πως η καθολικότητα είναι η ελευθέρωση από τους κοσμικούς περιωρισμούς και κατεστημένα. Είναι η πραγματική ελευθερία. Είναι σωτηρία, ελευθερία από την αποσύνθεση και διαίρεση. Και τέτοια, ώστε όταν παρατηρούμε αυτόν τον φυλετισμό – αυτήν την υπερβολική εθνική νοοροπία – να εισδύει μέσα στην Εκκλησία, να εισδύει μέσα στην Θεία Λειτουργία, και να διαιρεί τους ανθρώπους, έ, τότε, μπορούμε να αντιληφθούμε πώς υποσκάπτεται η καθολικότητα της Εκκλησίας, και πώς, με ένα αληθινό, βασικό, πρακτικό, προσγειωμένο τρόπο, η αίρεση διαιρεί τον λαό του Θεού και μάλιστα, εμποδίζει την σωτηρία των ανθρώπων.

Και πάλι πρέπει να βλέπουμε τον φυλετισμό μέσα στην πρέπουσα συνάφεια, δηλαδή, της εγκοσμιότητας.  Πρόκειται για εκκοσμίκευση. Είναι του κόσμου αυτού, και δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να εισέλθει στην Βασιλεία του Θεού κανονικά, όντας έκφραση εκκοσμίκευσης.  Και αυτό είναι που θα συζητήσουμε στο επόμενο πρόγραμμα, οπότε, θα σας αφήσω μερικές σκέψεις για το επόμενο πρόγραμμα, που πιστεύω πως θα είναι ιδιαίτερα ωφέλιμες για όσους ζουν στο εξωτερικό.

Θα συζητήσουμε το ζήτημα του φυλετισμού στην ευρύτερη συνάφειά του.  Μάλιστα, θα μιλήσουμε για το πώς ο φυλετισμός είναι σημάδι της γενικότερης πτώσης και αποστασίας των Ορθοδόξων Χριστιανών.  Είναι η αρρώστια της εγκοσμιότητας, όπως προαναφέραμε.  Είναι η μία όψη, η μία φτερούγα, που χαρίζει πτήση στην εκκοσμίκευση. Είναι η μια όψη του νομίσματος της εκκοσμίκευσης.  Υπάρχει και μια άλλη όψη, και εκείνη θα συζητήσουμε στο επόμενο πρόγραμμα. Για το νόμισμα.  Υπάρχει και το άλλο φτερό που χαρίζει πτήση στην εκκοσμίκευση μέσα στην Εκκλησία σήμερα, και αυτό είναι ο οικουμενισμός.  Και, όπως ο φυλετισμός δεν περιωρίζεται στους ηγέτες της Εκκλησίας, στους θεολόγους, στους επίσημους εκπροσώπους της Εκκλησίας, αλλά πηγαίνει ως την καρδιά – όπως είδαμε στο προηγούμενο παράδειγμα με την Θεία Λειτουργία – της καθημερινής ζωής της Εκκλησίας και εμποδίζει την σωτηρία των Ορθοδόξων Χριστιανών μέσα στην Εκκλησία.  Ε, ο οικουμενισμός είναι το ίδιο.  Ο οικουμενισμός δεν περιωρίζεται στους εκπροσώπους της Εκκλησίας ή στους θεολόγους, αλλά καταλήγει – με βασικό τρόπο – στην ίδια την κατανόηση της Εκκλησίας και του κόσμου και της αποστολής της Εκκλησίας.  Και την εμποδίζει με ένα τρόπο παρόμοιο με εκείνον του φυλετισμού.

Θα μιλήσουμε για αυτά, στο επόμενο πρόγραμμα – το πώς ο φυλετισμός και ο οικουμενισμός εργάζονται προς τον ίδιο σκοπό, ο οποίος είναι η απώλεια της καθολικότητας της Εκκλησίας.  Μπορεί να μοιάζουν πως βρίσκονται σε αντίθετα άκρα.  Ο φυλετισμός συχνά δίνει έμφαση στην εθνική ταυτότητα, σε βάρος της ευρύτερης αποστολής της Εκκλησίας, ένώ ο οικουμενισμός μοιάζει να ενθαρρύνει μια μη-φυλετιστική νοοτροπία – μια οικουμενική νοοτροπία.  Έτσι, μοιάζουν να βρίσκονται σε αντίθετα άκρα, αλλά, στην πραγματικότητα, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, το οποίο είναι η εκκοσμίκευση.  Και πιο σημαντικά, η εκκοσμίκευση είναι το καθ’ εαυτό πνεύμα του Αντιχρίστου.