• 1. Το φως αυτό δεν είναι ανθρώπινο χαρακτηριστικό

• 2. Εδάφια τής Αγίας Γραφής για το φως τών αγίων

• 3. Το φως τού Μωυσή

• 4. Το φως τής Μεταμορφώσεως τού Κυρίου

• 5. Το φως τού αγίου Σεραφείμ τού Σαρώφ και πάντων τών αγίων

Όταν εξήγησα σε μία κοπέλα μεγαλωμένη στους Μάρτυρες τού Ιεχωβά την έννοια τού ειδώλου, ότι είδωλο είναι ΜΟΝΟ η απεικόνιση τού Θεού, με τρόπο που ΔΕΝ μας αποκάλυψε ο Θεός, μου έκανε μία εύλογη και ενδιαφέρουσα ερώτηση για το φωτοστέφανο τών αγίων εικόνων. Θεώρησα λοιπόν χρήσιμο να καταγράψω την ουσία τής συζήτησης αυτής και για όσους άλλους έχουν την ίδια απορία.

Η ερώτηση που μου έκανε η κοπέλα αυτή, ήταν η εξής:

"Είπες ότι "είδωλα", είναι μόνο οι απεικονίσεις τού Θεού, για πράγματα που δεν είδαμε. Το φωτοστέφανο που ζωγραφίζετε εσείς οι Ορθόδοξοι στο κεφάλι τών αγίων και τού Χριστού, πού το είδατε; Δεν είναι αυτό είδωλο, αφού ο Χριστός και οι άγιοι δεν είχαν τέτοιο πράγμα στο κεφάλι; Η ανθρώπινη φύση δεν έχει φωτοστέφανο."

Η ουσία τής απάντησής μου προς την ερώτηση αυτή, ήταν η εξής:

1. Το φως αυτό δεν είναι ανθρώπινο χαρακτηριστικό

Ανθρώπους είδαμε και βλέπουμε. Είδωλο όμως, είναι μόνο η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΘΕΪΚΗΣ ΦΥΣΗΣ. Όχι τής ανθρώπινης, όπως αποδείχθηκε στο σχετικό άρθρο περί αγίων εικόνων.

Στις εικόνες τού Χριστού και τών αγίων, απεικονίζουμε ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΥΣΗ και ΟΧΙ ΘΕΪΚΗ, γι' αυτό και δεν μας πειράζει αν κάποιον δεν γνωρίζουμε πώς έμοιαζε, να τον απεικονίσουμε με τυχαίο πρόσωπο ή άλλα χαρακτηριστικά τής εικόνας του. Ομοίως και για την απεικόνιση τής ανθρώπινης φύσης τού Κυρίου μας Ιησού Χριστού.

Αν το φωτοστέφανο ήταν ένα απλό ανθρώπινο χαρακτηριστικό, τότε ΔΕΝ θα υπήρχε πρόβλημα να το ζωγραφίσουμε, έστω και αν δεν το είδαμε σε κάποιον. Ναι, η ανθρώπινη φύση δεν έχει φωτοστέφανο. Φωτίζεται όμως από τη Χάρη τού Θεού!

Και επειδή ΟΝΤΩΣ το φωτοστέφανο είναι απεικόνιση τής Χάριτος τού Θεού προς κάποιον άνθρωπο, τότε ναι, η ερώτησή σου έχει πράγματι αληθινή αξία, ως απεικόνιση Θείου Χαρακτηριστικού! Και πράγματι, θα έπρεπε να έχουμε μια τέτοια αποκάλυψη από Θεού, για να ζωγραφίσουμε τη λάμψη τής Χάριτός Του!

2. Εδάφια τής Αγίας Γραφής για το φως τών αγίων

Ας δούμε λοιπόν, πού το είδαμε αυτό, (αφού η Χάρις είναι ΤΟΥ ΘΕΟΥ), ώστε να το απεικονίζουμε σε εικόνες ανθρώπων τού Θεού, και στον Κύριό μας Ιησού Χριστό.

Το φωτοστέφανο απεικονίζει τη ΛΑΜΨΗ τής Χάριτος τού Θεού, την οποία απολαμβάνουν οι άγιοι. Στην Αγία Γραφή και σε όλη τη Χριστιανική Γραμματεία, υπάρχουν πλήθος χωρία, που μιλούν για τον ΦΩΤΙΣΜΟ τών αγίων. Ας αναφέρω μερικά απ' αυτά:

"…ους δε εδικαίωσεν, τούτους και εδόξασεν". (Ρωμαίους 8/η΄ 30). Η λέξη: "δόξα", σημαίνει: "λάμψη". Π.χ. "" Άλλη δόξα ηλίου, και άλλη δόξα σελήνης, και άλλη δόξα αστέρων.  Αστήρ γαρ αστέρος διαφέρει εν δόξη" (Α΄ Κορινθίους 15/ιε΄ 40,41.). Σαφώς λοιπόν οι δικαιωμένοι τού Κυρίου, αναφέρονται "δοξασμένοι", δηλαδή "φωτισμένοι".

"Ουκ εστέ εν σκότει… και υιοί φωτός εστέ και υιοί ημέρας" (Α΄ Θεσσαλονικείς 5/ε΄ 4)

"Ο Θεός φως εστιν… εάν δε εν τω φωτί περιπατώμεν… το αίμα Ιησού καθαρίζει ημάς από πάσης αμαρτίας" (Α΄ Ιωάννου 1/α΄ 5-7).

"ουκ έστε εν σκότει… υιοί φωτός εστέ και υιοί ημέρας… μη καθεύδομεν ως οι λοιποί… ημείς δε ημέρας όντες νήψωμεν…" (Α΄ Θεσσαλονικείς 5/ε΄ 4 - 8).

"Πιστεύετε εις το φως, ίνα υιοί φωτός γίνησθε". (Ιωάννης 12/ιβ΄ 35,36).

"Ήτε… φως εν Κυρίω, ως τέκνα φωτός περιπατείτε - ο γαρ καρπός του φωτός… - μη συγκοινωνείτε τοις έργοις τοις ακάρποις του σκότους… παν γαρ το φανερούμενον φως εστιν, διο λέγει: ΄΄έγειρε ο καθεύδων (ο κοιμόμενος) και ανάστα εκ των νεκρών, και επιφαύσει (=θα σε φωτίσει) ο Χριστός΄΄ …αλλά πληρούσθε εν Πνεύματι… ωδαίς πνευματικαίς…" (Εφεσίους 5/ε΄ 7 - 20).

Αυτά είναι μερικά μόνο ενδεικτικά χωρία από τα πολλά που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, τα οποία Θεοπνεύστως στην Αγία Γραφή, ΖΩΓΡΑΦΙΖΟΥΝ με λέξεις, αυτό που στις άγιες εικόνες ζωγραφίζουμε με χρώματα.

3. Το φως τού Μωυσή

Όμως οι παραπάνω εκφράσεις είναι μεταφορικές ή κυριολεκτικές; Είναι περιγραφή πραγματικού φωτισμού, ο οποίος ΒΛΕΠΕΤΑΙ ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΘΕΙ, ή απλή μεταφορική έκφραση;

Ας θυμηθούμε τι λέει η Αγία Γραφή για τον Μωυσή, όταν κατέβηκε από το όρος Σινά με τις 10 εντολές: :

"Και ο Μωυσής τελείωσε να τους μιλάει· και είχε ένα κάλυμμα επάνω στο πρόσωπό του. Και όταν ο Μωυσής έμπαινε μέσα μπροστά στον Κύριο για να μιλήσει μαζί του, σήκωνε το κάλυμμα, μέχρις ότου βγει. Και έβγαινε έξω, και μιλούσε στους γιους Ισραήλ, ό,τι του είχε προσταχθεί. Και οι γιοι Ισραήλ είδαν το πρόσωπο τού Μωυσή ότι το δέρμα του προσώπου του Μωυσή έλαμπε· και ο Μωυσής έβαζε πάλι το κάλυμμα επάνω στο πρόσωπό του, μέχρις ότου μπει μέσα για να μιλήσει μαζί του." (Έξοδος 34: 33-35).

Ο Μωυσής λοιπόν, ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΦΩΣ εξέπεμπε από το κεφάλι του, από το πρόσωπό του, το οποίο φαινόταν με τα φυσικά μάτια τών ανθρώπων, και φυσικά μπορούσε να απεικονισθεί!

Και πώς θα απεικονίζαμε το φως τού προσώπου τού Μωυσή, αν όχι με φωτοστέφανο, σύμφωνα με την περιγραφή;

Συνεπώς μιλάμε για ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΦΩΣ που απεικονίζεται, και ΟΧΙ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ!

4. Το φως τής Μεταμορφώσεως τού Κυρίου

Ας δούμε όμως και την περιγραφή τής Μεταμορφώσεως τού Κυρίου στην Αγία Γραφή:

"Και ύστερα από έξι ημέρες, ο Ιησούς παίρνει τον Πέτρο, και τον Ιάκωβο, και τον αδελφό του, τον Ιωάννη, και τους ανεβάζει σε ένα ψηλό βουνό, κατ' ιδίαν. Και μεταμορφώθηκε μπροστά τους· και το πρόσωπό του έλαμψε σαν τον ήλιο, και τα ιμάτιά του έγιναν άσπρα σαν το φως" (Ματθαίος 17: 2).

Όχι μόνο στην περίπτωση τού Μωυσή λοιπόν, αλλά και στην περίπτωση τού Κυρίου είδαμε το Φωτοστέφανο γύρω από το πρόσωπό Του! Και μάλιστα και τα ρούχα του έλαμπαν, όπως Τον απεικονίζουμε στην εικόνα τής Μεταμόρφωσης, όχι μόνο με το φωτοστέφανο γύρω από το πρόσωπο, αλλά και με φως γύρω από το σώμα Του!

Όπως ακριβώς μας το έδειξε!

5. Το φως τού αγίου Σεραφείμ τού Σαρώφ και πάντων τών αγίων

Αφού αποδείχθηκε λοιπόν ότι το Φωτοστέφανο μας το έδειξε ο Θεός στην Παλαιά Διαθήκη στον Μωυσή και στην Καινή Διαθήκη στον Κύριο Ιησού Χριστό, ας δούμε ένα ακόμα παράδειγμα, για το πώς το φωτοστέφανο συνεχίζει να μας το αποκαλύπτει ο Κύριος και στη σύγχρονη εποχή, στο πρόσωπο τών αγίων Του!

Για να δούμε ότι αυτή η λάμψη, είναι η λάμψη τών αγίων από την άκτιστη Θεία Χάρη ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΠΟΧΕΣ, ας δούμε τι λέει ο Μοτοβίλωφ, για τον άγιο Σεραφείμ τού Σαρώφ, περιγράφοντας το πώς φωτίσθηκε κατά τη διάρκεια τής Θέωσής του:

"Ταυτοχρόνως έσκυψε λίγο προς τα εμπρός, έγειρε το κεφάλι με κλειστά τα μάτια και έφερε τήν ανοικτή παλάμη τού δεξιού του χεριού αργά και αρμονικά προς το μέρος τής καρδιάς. Το πρόσωπό του αλλοιωνόταν βαθμηδόν και ακτινοβολούσε ένα θαυμάσιο φως· τελικά έλαμψε τόσο, ώστε ήταν αδύνατον να τον κοιτάζω" (Σε μετάφραση απ' ευθείας από το Ρωσικό).

Βλέπετε πώς φανερώνεται στους αγίους η Χάρη τού Αγίου Πνεύματος; Ως λάμψη προσώπου. Στις εικόνες, αυτό το απεικονίζουμε με το φωτοστέφανο.

Η λάμψη λοιπόν παρουσιάζεται γύρω από το πρόσωπο τών αγίων και του Χριστού, όπως ακριβώς την είδαμε.

Πώς δηλαδή θα απεικονίζαμε τη λάμψη τού προσώπου τού Χριστού και τών αγίων, την οποία είδαμε κατά αποκάλυψη Θεού; Προφανέστατα, με ένα Φωτοστέφανο.

Ν. Μ.