Η ενορία από το χθες στο σήμερα

	Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας Επιστροφή στην Κεντρική σελίδα	Πρακτικές Εκκλησίας

Η ενορία από πάντα είχε γεωγραφικό κέντρο αναφοράς και άξονα γύρω από τον οποίο περιστρεφόταν η ζωή της, το ναό. Σήμερα στις περισσότερες ενορίες το ορατό αυτό κέντρο έπαψε να υφίσταται, θα αντιληφθούμε τον ισχυρισμό αυτό αν ξαναπιάσουμε στα χέρια μας παλιά καρτ ποστάλ. Δεν υπάρχει σ' αυτά περίπτωση να βρίσκεται στο χώρο της φωτογραφίας ναός και να μη φαίνεται. Κι όχι μόνο να φαίνεται, αλλά και να προεξάρχει. Τα γύρω του σπίτια, χαμηλότερα απ' αυτόν.

όχι μόνο δεν τον κάλυπταν, αλλά τον πρόβαλλαν. Σήμερα ο ναός χάθηκε μέσα στις πολυκατοικίες. Για να τον βρεις δεν αρκεί να σου πουν την περιοχή που βρίσκεται, οπότε πηγαίνοντας θα τον αντικρύσεις από μακριά. Αλλά πρέπει να σου δώσουν οδό και… αριθμό! Το σπίτι του Θεού μπερδεύτηκε ανάμεσα στα σπίτια των ανθρώπων.

Ο ναός, λοιπόν, σήμερα χωρίς να μεταβάλει τις διαστάσεις του, μίκρυνε. Μίκρυνε σε σχέση με το περιβάλλον του. Ταυτόχρονα όμως μίκρυνε και ψυχολογικά στη συνείδηση των κατοίκων. Με την απλή αλλαγή των μεγεθών, άλλαξαν και τα κέντρα αναφοράς των ανθρώπων της περιοχής.

Η διαπίστωση αυτή δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή. Αντίθετα μάλιστα φαίνεται υπερβολική, εφόσον ο αριθμός του εκκλησιάσματος μεγαλώνει. Η αύξηση όμως αυτή του εκκλησιάσματος δεν διαψεύδει την προηγούμενη διαπίστωση. Ένας πρόχειρος στατιστικός υπολογισμός διαπιστώνει ότι, παρά την αύξηση του εκκλησιάσματος, η αριθμητική σχέση ανάμεσα σε κατοίκους της ενορίας και Εκκλησιαζόμενους μειώνεται σε βάρος των δεύτερων. Η αύξηση, λοιπόν, του εκκλησιάσματος σε σχέση προς την εποχή προ της ανοικοδόμησης πολυκατοικιών οφείλεται στην υπάρχουσα ακόμη, έστω και υποτονημένη, ενδιάθετη συνήθεια του Εκκλησιασμού.

Η έστω και πλασματική αυτή αύξηση του εκκλησιάσματος δημιούργησε άθελά της άλλου είδους προβλήματα. Στην… Προ-πολυκατοικιακή περίοδο η σχέση αριθμού Εκκλησίαζόμενων και ιερέα ή Ιερέων είχε διαμορφωθεί, έστω και εμπειρικά, σε μια αναλογία που λειτουργούσε ικανοποιώντας τους πιστούς. Στη νέα εποχή η αύξηση του εκκλησιάσματος, που κατά κανόνα δεν ακολουθήθηκε από αντίστοιχη αύξηση του ιερού κλήρου, οδήγησε σε μια απροσωποποίησή του. Ο ποιμήν τα ίδια (του) πρόβατα (δεν) καλεί (πλέον) κατ' όνομα. (Ιωάννης 10,3). Αλλά η απροσωποποίηση αυτή επιτάθηκε και από το αντικειμενικό γεγονός ότι η αύξηση του εκκλησιάσματος δεν προέκυψε φυσιολογικά, αλλά απότομα. Οι παλαιοί ενορίτες δεν γνώριζαν τους νέους και οι νέοι δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους. Η απροσωποποίηση όμως αυτή δεν επηρέασε αρνητικά μόνο τους καινούργιους, αλλά και τους παλαιούς, προπάντων δε τα νεώτερα από τα παραδοσιακά μέλη. Αποτέλεσμα όλων αυτών των ψυχολογικών διεργασιών ήταν η βαθμιαία έναρξη μιας μείωσης του εκκλησιάσματος, που σε ορισμένες περιπτώσεις έπεσε κάτω από το αρχικό του ποσοστό.

Προηγουμένως κάναμε λόγο ότι ο ναός αποτελούσε παλαιότερα ένα ορατό κέντρο αναφοράς. Στις μικρές πόλεις και προφανώς στα χωριά ο χώρος της ενορίας ήταν κατά κανόνα και ο χώρος απασχόλησης των ενοριτών. Αλλά και στη μεγάλη πόλη η πραγματικότητα δεν διέφερε ουσιαστικά από ό,τι στις μικρές. Σήμερα η κατάσταση στον τομέα αυτό έχει σχεδόν ριζικά αλλάξει. Τούτο οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στις δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία για κινητικότητα όχι μόνο ανθρωπο-συνόλων αλλά και ανθρωπο-μονάδων. Η κατάσταση αυτή, ως σύγχρονη πραγματικότητα και ανεξάρτητα από αξιολογική κρίση του φαινομένου, δημιούργησε μια ψυχολογική αποξένωση του ανθρώπου από την ενορία του. Τούτο συντελέστηκε και για τον συνειδητά Εκκλησιαζόμενο άνθρωπο, ο οποίος δεν θεωρεί πια ως αυτονόητο ότι πρέπει να επισκέπτεται το ναό της ενορίας του. Αν κάποιος άλλος ναός του προσφέρει περισσότερα αγαθά.

Με την κινητικότητα των ανθρώπων διαμορφώθηκαν και άλλα κέντρα αναφοράς που απομακρύνουν τον άνθρωπο από τον χώρο της ενορίας. Τα πιο βασικά είναι ο χώρος εργασίας, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις ισχύει τόσο για τον άνδρα όσο και για τη γυναίκα. Άλλο κέντρο αναφοράς είναι η μόρφωση, που με το ιδιωτικό σχολείο ισχύει ακόμη και για τα νήπια. Το τρίτο βασικό είναι η ψυχαγωγία. Ειδικά για αυτή η κινητικότητα σε επίπεδο ανθρωπομονάδας με τα λογής δίκυκλα έχει προσλάβει τέτοια διάδοση ώστε και αυτό ακόμη το σπίτι να βλέπει λιγότερο από κάθε άλλη φορά τους νεώτερους ενοίκους του.

Παράλληλα με την παραπάνω μορφή κινητικότητας δίνει ένα έντονο παρόν και μια άλλη μορφή της του είδους της ακίνητης μετακίνησης. Πρόκειται για την τηλεόραση. Και στην περίπτωση αυτή συνεχίζεται η αναχώρηση από την ενορία κατά έναν τρόπο ομόλογο, από άποψη αποτελέσματος, με τις προηγούμενες εξόδους για τα διάφορα κέντρα αναφοράς.

Η γενικότερη αυτή κινητικότητα μαζί με ανάλογες άλλες μορφές της που δεν σημειώθηκαν παραπάνω, όπως το έντυπο, η διανθρώπινη επικοινωνία, η διαφήμιση, ο τουρισμός και άλλα παρόμοια, είναι φανερό ότι ασκεί ένα πλήθος επιρροών πάνω στους ενορίτες, με αποτέλεσμα να διαμορφώνονται νέες ιδέες, νέες αξίες και νέος τρόπος ζωής. Επακόλουθο όλων αυτών είναι η εμφάνιση της αμφισβήτησης απέναντι στα καθιερωμένα. Οι "βάρβαροι" εισήλασαν στην ενορία. Άμεσο αποτέλεσμα είναι η κατά περίπτωση μικρή ή μεγάλη απο-εκκλησιαστικοποίηση του χώρου, κάτι που διαπιστώνεται όχι μόνο από την αριθμητική μείωση του εκκλησιάσματος, αλλά και από τη μείωση της παρουσίας ενοριτών μικρότερων ηλικιών. Πικρότερη όμως είναι η διαπίστωση από την ποιοτική μορφή της απο-εκκλησιαστικοποίησης. Κάτι που διαπιστώνεται όλο και πιο συχνά κατά τα τελευταία χρόνια με αφορμή τον έρανο της αγάπης που διεξάγει κάθε χρόνο η Εκκλησία. Τα συνεργεία του εράνου που επισκέπτονται τους ενορίτες, χωρίς ή με εισαγωγικά, αντιμετωπίζονται όχι πια σπάνια από μερίδα των τελευταίων κατά τρόπο αρνητικό μέχρι υβριστικό. Ανάλογη εμπειρία δοκιμάζουν και οι Ιερείς την παραμονή των θεοφανείων, όταν επισκέπτονται τα σπίτια για να τα αγιάσουν. Σήμερα σε πολλές ενορίες, ανεξάρτητα αν ποιμαντικά είναι ή δεν είναι ορθό ή σκόπιμο, για να γίνει ο αγιασμός στο σπίτι πρέπει να δηλωθεί προηγουμένως στην Εκκλησία.