Κανονικά θα έπρεπε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλος να παρακαλέσει τον αξιότιμο κ. Πρέσβη (Νούτσιο) του Βατικανού στην Αθήνα να μεσολαβήσει προς την Αυτού Εξοχότητα τον Πάπα Ρώμης και αρχηγό του κράτους του ώστε να δημιουργηθεί σε κάθε ελληνική ορθόδοξη Μητρόπολη τουλάχιστον από μία ουνίτικη ενορία. Οι Ουνίτες, ως γνωστόν, είναι παπικοί αδελφοί μας οι οποίοι αναγνωρίζοντες το δυσμετάβλητον του ορθοδόξου πληρώματος από τα πατρώα ήθη και έθιμα ανέλαβαν να φροντίσουν ώστε "και η πίτα να μείνει ακέραιη και ο σκύλος χορτάτος". Τηρώντας με κάθε ευλάβεια και λεπτομέρεια το τυπικό της ορθοδόξου ανατολικής Εκκλησίας σε όλους τους τομείς της θρησκευτικής τους ζωής μας παρέχουν μια μοναδική ευκαιρία να καθρεφτιστούμε, και να διαγνώσουμε κατά πόσον είμαστε πραγματικοί ορθόδοξοι.

Συγκρινόμενοι με τους Ουνίτες λοιπόν θα μπορέσουμε να διαπιστώσουμε αν είμαστε ορθόδοξοι στην καρδιά ή μόνο στη θρησκευτική κουλτούρα. Ιεραποστολή εμείς; καλύτερη αυτοί, πιο οργανωμένη πιο συστηματική. Κοινωνική δράση εμείς; στο τετράγωνο αυτοί. Εκσυγχρονισμό εμείς; πάλι μπροστά μας αυτοί· τι Internet, τι Συνέδρια, τι Συλλόγους, τι πρωτοποριακές μεθόδους. Καλλιέργεια παραδοσιακής ρωμαίϊκης κουλτούρας, αγιογραφία, "βυζαντινή" μουσική, κ.λ.π. εμείς; πρώτοι διδάξαντες αυτοί. Νάναι καλά οι Δυτικοί που αρχίσαμε να εκτιμάμε τα των "βυζαντινών" πολιτιστικά επιτεύγματα, (ακόμη θα τα χαρακτηρίζαμε υβριστικά "βυζαντινισμό"). Εράνους για φιλανθρωπικούς ή άλλους σκοπούς εμείς; εδώ είναι που "μάς τρώνε λάχανο" αυτοί! Εκεί να δεις σύγχρονες μεθόδους για να επιτευχθεί η πολυπόθητη εισροή των αργυρίων απ’ τους "σφιχτούς" που ’χουν καβούρια εις το πουγγί τους. Κάποτε πουλούσαν χονδροειδώς συγχωροχάρτια, σήμερα όμως υπάρχουν του κόσμου οι εκλεπτισμένοι τρόποι και μέθοδοι για να ζητάει κανείς χρήματα, χρήματα και πάλι χρήματα. Όποιος έχει τα γένεια έχει και τα χτένια και όποιος διαθέτει τα χρήματα ελέγχει τα διαπλεκόμενα, τα εμπλεκόμενα, τα όποια συμφέροντα, και έχει την ψευδαίσθηση πως κάποιος είναι, πως κάτι είναι.

Τι απέμεινε για ειδοποιός διαφορά; Οι τέτταρες συλλαβές; έ, ας τις λέμε ψιθιριστά ή ας μη τις λέμε καθόλου αρκεί να τις εννοούμε· ένας είναι ο αρχηγός και έληξε το θέμα. Η αποδοχή όμως των τεττάρων συλλαβών (Filioque) προϋποθέτει ένα υπόβαθρο το οποίο μετατρέπει το Χριστιανισμό από Εκκλησία, από σώμα Χριστού, από ιατρείον, σε αρρωστημένη θρησκευτικότητα, ανθρώπινο οργανισμό, οργάνωση, σύλλογο, με μέλη και οπαδούς. Βασική προϋπόθεση τα περί θείας Χάριτος. Το Filioque προστέθηκε στο "Πιστεύω" όταν πίστεψαν στη Δύση ότι η θεία Χάρη είναι κτίσμα "γινόμενο και απογινόμενο" και η μέθεξή της "χείρον νοήσεως". Τότε "ελεύθεροι" από την υπακοή εις τους "πείραν έχοντας" "βελτίωσαν" το δόγμα, νομίζοντας πώς πρόκειται για φιλοσοφικό κατασκεύασμα.

Θεώρησαν καλό χριστιανό το μορφωμένο στο μυαλό με τις όποιες θείες διδαχές, αυτόν που πετυχαίνει και την πράξη. Εκμάθηση αφ’ ενός και καλλιέργεια αφ’ ετέρου της ανθρώπινης δύναμης, για εφαρμογή και τήρηση των εντολών. Ανθρώπινη γνώση και ανθρώπινη δύναμη καλά καλλιεργημένες. Φυσικά για μια "νορμάλ" "κοινωνική" "ζωή" δεν είναι άσχημα και αυτά τα υποκριτικά· άλλο τι θέλει η καρδούλα μου και άλλο τα καθωσπρέπει ρούχα που φορώ. Ευγένεια ήθους καλλιεργημμένος χαρακτήρ. Και ο θάνατος, θάνατος. Και το εγώ, εγώ και κάτι παραπάνω. Στην καλύτερη περίπτωση αναχωρούν τα άλλα πάθη και η υπερηφάνεια "χορεύει στο ταψί" τον άτυχο θνητό· "ανεχώρησαν τα πάθη εκ τινων ου μόνον πιστών, αλλά και απίστων, εκτός ενός· εκείνο μόνον καταλιπόντα τον τόπον πάντων αναπληρώσαι, ως εν κακοίς πρωτεύον· είπερ τοιαύτην έχει την βλάβην, ως και εξ ουρανού κατενεγκείν (την υπερηφανίαν λέγει, δι’ ης ο διάβολος πέπτωκεν)".

"Καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει". "Συντριμμός δε καρδίας εστίν ο αφανισμός των ανθρωπίνων λογισμών". Όταν ο άνθρωπος, με δάκρυα και στεναγμούς για την αναξιότητά του, αγωνίζεται να αφανίσει τους ανθρώπινους λογισμούς από την καρδιά του "επιστρέφει εις το μηδέν και γίνεται "ύλη", εξ ης ίδιον εις τον Θεόν ημών είναι να δημιουργή". Χριστιανός είναι αυτός που στη ζωή του "δουλεύει" με τη θεία Χάρη και τη φιλότιμη προσπάθεια, την όποια άσκηση, και όχι με τις ανθρώπινες δυνάμεις και δυνατότητές του μόνο. Είναι ζωντανό μέλος του Σώματος του Χριστού. Μετέχει στην κοινή ζωή του Σώματος. Τροφή των αγγέλων, και της ψυχής, και του ανθρώπου, η άκτιστη θεία Χάρη. Αμαρτία ότι αυτή την τροφή αποστερεί. "Σοι μόνον ήμαρτον".

Στην περίπτωση δηλαδή της Δύσης έχουμε ένα ανθρωποκεντρικό ιδεολογικό-ηθικολογικό σύστημα που στηρίζεται στην καλλιέργεια της ανθρώπινης δύναμης και γνώσης, όπου πορεύεται κανείς δια της αυτογνωσίας, και της αυθεπιβολής. Τίποτα δεν εξαρτάται από την πίστη στον θεάνθρωπο Χριστό. Η Εκκλησία, όμως, σαν σώμα Χριστού παρέχει τον πλούτο της θείας Δωρεάς στα μέλη της. Τα μέλη του σώματος δέχονται τη ζωή και τρέφονται από το αίμα. Ο πιστός με κύριο όπλο του τη μετάνοια, την αυτομεμψία, αγωνίζεται να αφανίσει τους ανθρώπινους λογισμούς απ’ την καρδιά. Παρακαλάει για την κάθαρση. Ζητιανεύει τη τροφή την άφθαρτη, την άκτιστη που το σκοτάδι διώχνει. "Φώτισόν μου το σκότος". Ο τελικός στόχος το καθ’ ομοίωσιν, η θέωση. Ζητάει πράγματα αδύνατα από τον ταλαίπωρο τον άνθρωπο, η Εκκλησία. Δεν είναι μέσα στις δυνατότητές μας, τις ανθρώπινες, η θέωση. Αλλά "τα αδύνατα παρ’ ανθρώποις δυνατά παρά τω Θεώ". "Όπως μη καυχήσηται πάσα σάρξ ενώπιον του Θεού".

Η ίδια η λειτουργία της όρασης μας το θυμίζει. Το μάτι, ο οφθαλμός μας, όσο τέλειος και αν είναι, ο υγιέστερος οφθαλμός, δεν μπορεί από μόνος του να δει. Πρέπει να υπάρχει εκπομπή φωτονίων, φωτεινή ακτινοβολία στο φάσμα του ορατού φωτός (από το υπέρυθρο μέχρι το υπεριώδες) η οποία κατόπιν ανακλάσεως στις επιφάνειες των πραγμάτων, ερεθίζει τον αμφιβληστροειδή του υγιούς οφθαλμού, μέσω του οπτικού νεύρου διεγείρει το οπτικό κέντρο και έτσι δημιουργείται στον άνθρωπο το αίσθημα της οράσεως. "Εν τω φωτί Σου οψόμεθα φως". Είναι αδύνατον στον κτιστό άνθρωπο να δει τον άκτιστο Θεό. Δεν είναι χαρακτηριστικό του σώματός μας να συλλαμβάνει τις εκπομπές των τηλεοπτικών σταθμών. Αγοράζοντας όμως τηλεόραση παρακολουθούμε με άνεση ό,τι δει. Ο π. Παΐσιος έλεγε "εγώ έχω ασπρόμαυρη τηλεόραση ενώ ο Πορφύριος έχει έγχρωμη". Ο άνθρωπος καλείται να αγωνίζεται φιλότιμα στης κάθαρσης, του φωτισμού, της θέωσης το στίβο· και όταν, και αν, ο Κύριος θελήσει, του δίνει "σοκολάτες", του δίνει ακόμη και ΤV.

Ο άνθρωπος ό,τι μπορεί, ως συνεργός, προσφέρει. Ασκείται κατά δύναμιν. Παράλληλα παρακαλάει, το Μέγα Έλεος ζητάει. Πατάς τον διακόπτη, ανάβει το φως (όταν Αυτός θελήσει). Το πάτημα του διακόπτη δεν δημιουργεί το ρεύμα, το δίκτυο διανομής, τη λάμπα· είναι όμως η απαραίτητη προϋπόθεση για να εκδηλωθεί η ανθρώπινη συνέργεια. Ο άνθρωπος συμμετέχει δια της ασκήσεως, στο έργο της σωτηρίας που τελείται, που προσφέρεται δωρεάν από το Θεό. Το δώρο το λέμε θεία Χάρη, δηλαδή θεϊκό χάρισμα προς τους ανάξιους θνητούς.

Η καθ’ ημάς Ανατολή και η Δύση. Δύο κόσμοι τόσο διαφορετικοί και τόσο ίδιοι. Εδώ σέρνουν το χορό πέντ’ έξι ή και λιγότεροι κάθε γενιάς που πετυχαίνουν τ’ ακατόρθωτο. Ένας Παΐσιος, ένας Εφραίμ, ένας Πορφύριος και δυο, τρεις άλλοι. Οι υπόλοιποι, όσοι εμπνέονται από αυτούς ζουν στους ρυθμούς τους, όσο μπορούν, όσο καταλαβαίνουν. Όλοι αυτοί μπορεί να είναι και το 10% της καθ’ ημάς Ανατολής. Αρκεί όμως σαν ζύμη που όλο το φύραμα φουσκώνει. Κάπως έτσι μας προέκυψαν και τα πολιτιστικά μας επιτεύγματα. Οι άλλοι, το 90%, οι περισσότεροι, ανυποψίαστοι ζούμε μάλλον τη δύση μας εν τη Ανατολή. Στη Δύση όμως αυτό που χάθηκε είναι το 10% και οι πέντ’ έξι. Συστηματικά μετά τον 11^ο αιώνα εξολόθρευσαν ό,τι τους είχε απομείνει. Για αιώνες παρέμειναν 100% ανυποψίαστοι, εγκλωβισμένοι στο υπερφίαλο "εγώ" της εξουσίας του πλούτου και της ανθρώπινης, απάνθρωπής μας δύναμης.

Η σύγκριση με τους ουνίτες είναι ίσως μια ευκαιρία για το ανυποψίαστο 90% που φίλαυτα βαυκαλιζόμαστε πως τάχα είμαστε ορθόδοξοι. Μια ευκαιρία για ειλικρινή αναζήτηση του: τι τέλος πάντων είναι για μας η Εκκλησία του Χριστού. Θεραπευτήριο ή αναπαυτήριο παθών. Γιατρειά από τη φιλαυτία και τα τρία αρχικά πάθη της φιλαργυρίας, φιλοδοξίας και φιληδονίας ή θεραπαινίδα τους. Γιατί όπως έλεγε ο π. Παΐσιος: "θα πάμε στην κόλαση όχι επειδή κάναμε αυτό ή δεν κάναμε το άλλο αλλά επειδή αφήναμε το ταγκαλάκι να μας δουλεύει" ... "Αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού. Αμήν".

Ιανουάριος 1999