Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Κεντρική Σελίδα

Πατερικά

Τι έκανε ο Θεός πριν φτιάξει τον κόσμο; * Καλός και κακός θεός * Το πρόβλημα του κακού από τον Αυγουστίνο στη σύγχρονη Γενετική * Γιατί ο Θεός δεν επεμβαίνει στη δυστυχία τού κόσμου; * Φτιάχνει τέλειος Θεός έναν ατελή κόσμο;

Η Τάξη, το Κακό και το Σφάλμα

Αναζήτηση τής σχέσης τού κακού με την τάξη τού κόσμου

Αγίου Αυγουστίνου

Η Τάξη 21-23

 

Πηγή: Αυγουστίνου, Le confessioni, Ιταλ. μτφρ. Ρ. Ντε Μοντιτσέλι, Garzanti, Milano -1991. Από το βιβλίο "Η ιστορία τής Φιλοσοφίας" τού Ουμπέρτο Έκο, τόμος 10 σελ. 79-81. Ένθετο τής εφημερίδας Βήμα τής Κυριακής 1-4-2018.

 

Στον διάλογο μεταξύ Του Τρυγέτιου καί του Λικέντιου ανακύπτει το πρόβλημα του πώς είναι δυνατόν να συμβιβαστεί η τάξη του κόσμου, που θεμελίωσε ο Θεός, με το κακό και το σφάλμα.

Από τα λόγια του Λικέντιου προκύπτει μια σύνθετη τοποθέτηση: αν τίποτε δεν αντιτίθεται στον Θεό και στην τάξη που προέρχεται από Εκείνον, ούτε καν το σφάλμα μπορεί να ειπωθεί πως είναι ξένο προς την ίδια την τάξη.

Ο Τρυγέτιος, από την πλευρά του, κρίνει αυτή την τοποθέτηση αστήρικτη λόγω των ασεβών συνεπειών που αυτή συνεπάγεται: πώς μπορεί πράγματι κανείς να δεχθεί ότι το σφάλμα και το κακό δεν αντιτίθενται στην τάξη; Αυτό θα σήμαινε ότι το κακό, καθώς δεν θα ήταν ενάντιο στον Θεό, θα ενυπήρχε μέσα στον Θεό τον ίδιο και στην τάξη του κόσμου που Αυτός όρισε. Το κακό θα ήταν επομένως αντικείμενο της θείας αγάπης και βούλησης.

Η απάντηση του Λικέντιου ξεκαθαρίζει πώς νοείται η σχέση μεταξύ του κακού των πλασμάτων, το οποίο μας μαρτυρεί η εμπειρία και η θεία τάξη. Ο Θεός δεν αγαπά το κακό, γιατί σύμφωνα με την τάξη των πραγμάτων ο Θεός αγαπά το καλό και όχι το κακό: ακριβώς αυτή η διακριτή διάθεση είναι που καθιστά δυνατή την ομορφιά και την αρμονία της πλάσης. Η ίδια η φύση του κακού δεν είναι να αγαπιέται αυτό από τον Θεό, και με αυτή την έννοια εντάσσεται και αυτό στη θεία τάξη του κόσμου.

"Κι εγώ ρώτησα: «Λοιπόν, τι θεωρείς πως είναι αντίθετο προς την τάξη;»

«-Τίποτα», απάντησε. «Πώς θα μπορούσε να είναι κάτι αντίθετο σε αυτό που περιέχει τα πάντα, που οργανώνει τα πάντα; Αυτό που θα ήταν αντίθετο προς την τάξη, θα ήταν αναγκαστικά εκτός της τάξης. Και εγώ δεν βλέπω να υπάρχει κάτι εκτός της τάξης. Επομένως πρέπει να σκεφτούμε μήπως δεν υπάρχει τίποτε αντίθετο προς την τάξη».

«-Επομένως», παρενέβη ο Τρυγέτιος, «το σφάλμα δεν είναι αντίθετο προς την τάξη;»

«-Επ’ ουδενί», απάντησε. «Για την ακρίβεια, δεν βλέπω ποτέ κανέναν να σφάλλει χωρίς μία αιτία, και στην τάξη εμπερικλείεται ένα σύνολο αιτιών. Επιπλέον, το σφάλμα το ίδιο όχι μόνο δημιουργείται από μια αιτία, αλλά δημιουργεί και κάτι το οποίο γίνεται η αιτία. Επομένως λόγω του γεγονότος ότι δεν είναι εκτός της τάξης, δεν μπορεί να είναι αντίθετο στην τάξη». [...]

Ο Τρυγέτιος, όμως, όταν αντιλήφθηκε ότι ο νεαρός, σαν να είχε βυθιστεί στη μέθη, είχε γίνει φιλικός και ανοιχτός στον διάλογο, είπε: «-Αυτό που λες, Λικέντιε, μου φαίνεται παράλογο και πολύ απομακρυσμένο από την αλήθεια. Σε παρακαλώ, όμως, άσε με να συνεχίσω ακόμη λίγο και μη με διακόπτεις».

«-Αυτό που θέλεις», απάντησε ο Λικέντιος, «δεν το φοβάμαι, αρκεί να μη με απομακρύνεις από αυτό που βλέπω και σχεδόν κατέχω».

«-Ίσως», απάντησε, «να μην είχες απομακρυνθεί από εκείνη την τάξη που υπερασπίζεσαι, αν πρόσεχες λίγο παραπάνω (να μιλάς με εγκράτεια) όσον αφορά τον Θεό. Για την ακρίβεια, τι πιο ασεβές θα μπορούσε να ειπωθεί από το ότι το κακό περιλαμβάνεται στην τάξη; Σίγουρα ο Θεός αγαπά την τάξη».

«-Και βέβαια την αγαπά», παρενέβη ο άλλος, «από εκείνον προέρχεται και σε εκείνον θεμελιώνεται. Και, σε παρακαλώ, σκέψου αν μπορείς να πεις κάτι με τρόπο πιο συνετό σχετικά με ένα θέμα τόσο ανώτερο. Δεν είμαι το κατάλληλο άτομο για να μιλήσεις σχετικά αυτή τη στιγμή».

«-Και τι θέλεις να σκεφτώ;» είπε ο Τρυγέτιος. «Καταλαβαίνω καλά αυτό που λες, και για εμένα είναι αρκετό αυτό που καταλαβαίνω. Στην ουσία, είπες ότι και το κακό εμπεριέχεται στην τάξη και ότι η ίδια η τάξη προέρχεται από τον Θεό και αγαπιέται από τον Θεό. Αυτό συνεπάγεται ότι και το κακό προέρχεται από τον Θεό και ότι ο Θεός αγαπά το κακό». Ύστερα από αυτό το συμπέρασμα φοβήθηκα για τον Λικέντιο. Εκείνος όμως ήταν μπερδεμένος λόγω της δυσκολίας της ορολογίας και δεν προσπαθούσε καθόλου να απαντήσει, αλλά περισσότερο με τι τρόπο θα μπορέσει να εκφράσει αυτό που έπρεπε να απαντήσει:

«-Ο Θεός δεν αγαπά το κακό», είπε, «αν μη τι άλλο, γιατί δεν ανήκει στην τάξη το να αγαπά ο Θεός το κακό. Και πώς είναι δυνατόν το κακό να εντάσσεται στην τάξη, αν ο Θεός δεν το αγαπά; Για την ακρίβεια, η ίδια η τάξη του κακού είναι να μην αγαπιέται από τον Θεό. Σού φαίνεται άραγε ανεπαρκής μια τάξη των πραγμάτων, όπου ο Θεός αγαπά το καλό και δεν αγαπά το κακό; Επομένως, το κακό που ο Θεός δεν αγαπά δεν είναι εκτός της τάξης που ο Θεός αγαπά: Αυτός στην ουσία θέλει να αγαπάμε το καλό και να μην αγαπάμε το κακό, και αυτό προέρχεται από την ανώτατη εντολή και από τη θεία διάθεση. Και δεδομένου ότι αυτή η τάξη και αυτή η διάθεση εγγυώνται, χάρη σε αυτή την ίδια διάκριση, την αρμονία του σύμπαντος, αυτό συνεπάγεται ότι και το κακό είναι απαραίτητο. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο προκύπτει η ομορφιά όλων αυτών των πραγμάτων και των πλασμάτων, με τις αντιθέσεις και τις διαφορές τους, πράγμα που για εμάς είναι ευχάριστο ακόμα να συζητάμε».

Δημιουργία αρχείου: 18-8-2018.

Τελευταία μορφοποίηση: 18-8-2018.

ΕΠΑΝΩ