1. Η Εκκλησία, αν και έχει εξαπλωθεί σε όλη την οικουμένη, μέχρι τα πέρατα της γης, από τους Αποστόλους και τους μαθητάς εκείνων παρέλαβε την πίστη σε ένα Θεό^[1], Πατέρα Παντοκράτορα, «τον πεποιηκότα τον ουρανόν και την γην και τας θάλασσας και πάντα τα εν αυτοίς»^[2]· και σε ένα Χριστό Ιησού, τον Υιό του Θεού, που έγινε άνθρωπος για τη δική μας σωτηρία· και στο Πνεύμα το Άγιο, που ανήγγειλε με το στόμα των Προφητών την οικονομία του Θεού, την έλευση, τη γέννηση από Παρθένο, το πάθος, την εκ νεκρών ανάσταση και την ένσαρκο στους ουρανούς ανάληψη του αγαπημένου Χριστού Ιησού, του Κυρίου μας, και την «εν τη δόξη του Πατρός»^[3] έλευσή του από τους ουρανούς, με σκοπό το «ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα»^[4] και για να αναστήσει κάθε άνθρωπο· ώστε «παν γόνυ κάμψη επουρανίων και επιγείων και καταχθόνιων, και πάσα γλώσσα εξομολογήσηται αυτώ»^[5], μπροστά στον Χριστό Ιησού, τον Κύριο μας και Θεό και Σωτήρα και Βασιλιά, κατά την ευδοκία του αοράτου Πατρός, και για να κρίνει δικαίως τους πάντες· «τα μεν πνευματικά της πονηρίας»^[6] και τους αγγέλους, οι οποίοι έγιναν παραβάτες και αποστάτες, καθώς και τους ασεβείς, αδίκους, άνομους και βλάσφημους ανθρώπους να τους στείλει στο αιώνιο πυρ^[7]· να χαρίσει, όμως, ζωή και αφθαρσία και να παράσχει αιώνια δόξα^[8] στους δικαίους και οσίους, σε όσους φύλαξαν τις εντολές του και παρέμειναν στην αγάπη του, στους εξ αρχής και σε όσους εκ μετανοίας προσήλθαν.

2. Αυτό το κήρυγμα και αυτήν την πίστη παρέλαβε η Εκκλησία, όπως προαναφέραμε, μολονότι έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, και με επιμέλεια τα φυλάγει σαν να κατοικεί σε ένα σπίτι. Παρομοίως τα πιστεύει, σαν να έχει μία ψυχή και την ίδια καρδιά· τα διακηρύσσει εν αρμονία και τα διδάσκει και τα παραδίδει σαν να έχει ένα στόμα. Οι διάλεκτοι ανά τον κόσμο είναι ανόμοιοι, αλλ' η δύναμη της παραδόσεως είναι μία και η αυτή. Ούτε οι Εκκλησίες που ιδρύθηκαν στις Γέρμανίες^[9] έχουν άλλη πίστη ή άλλη παράδοση, ούτε εκείνες που ιδρύθηκαν στις Ιβηρίες, ή στους Κέλτες, ή στην Ανατολή, ή στην Αίγυπτο, ή στη Λιβύη ή στο κέντρο του κόσμου (Εννέα α). Αλλ' όπως ο ήλιος, το δημιούργημα του Θεού, σε όλο τον κόσμο είναι ένας και ο αυτός, έτσι και το κήρυγμα της αληθείας φέγγει παντού και φωτίζει όλους τους ανθρώπους που θέλουν «εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν»^[10]. Και ούτε ο πολύ δυνατός στο λόγο από τους προεστώτες της Εκκλησίας θα πει διαφορετικά από αυτά (κανείς δεν είναι παραπάνω από τον διδάσκαλο^[11]), ούτε ο αδύνατος στο λόγο θα μειώσει την παράδοση. Εφ' όσον, λοιπόν, μία και η αυτή είναι η πίστη, ούτε εκείνος, που έχει μεγάλη δύναμη να ομιλεί γι' αυτήν, υπερτέρησε, ούτε εκείνος, που έχει μικρή δύναμη, υστέρησε^[12].

3. Για να γνωρίσουν μερικοί περισσότερα ή λιγότερα, αναλόγως με την ευφυΐα που έχουν, δεν μπορούν να το επιτύχουν αλλάσσοντας το προκείμενο θέμα, ώστε να επινοούν άλλον θεό, εκτός από τον Δημιουργό και Κτίστη και Τροφέα του παντός, σαν να μη είναι ικανοποιημένοι με αυτόν, ή επινοώντας άλλον Χριστό ή άλλον Μονογενή αλλά επεξεργαζόμενοι όσα ειπώθηκαν με παραβολές, προσαρμόζοντάς τα στο γενικό σύστημα της πίστεως και διηγούμενοι το έργο και την οικονομία του Θεού για την ανθρωπότητα· εξηγώντας σαφώς ότι ο Θεός μακροθύμησε για την αποστασία των αγγέλων, που έγιναν παραβάτες, και για την παρακοή των ανθρώπων· και διακηρύσσοντας γιατί άλλα ο ένας και ο αυτός Θεός τα έκανε πρόσκαιρα και άλλα αιώνια, άλλα ουράνια και άλλα επίγεια· ακόμη κατανοώντας γιατί, ενώ είναι αόρατος ο Θεός. Παρουσιάσθηκε στους Προφήτες όχι με μία, αλλά με διαφορετική μορφή κάθε φορά· φανερώνοντας γιατί έγιναν περισσότερες από μία Διαθήκες με τους ανθρώπους και διδάσκοντας ποιος είναι ο χαρακτήρας της καθεμιάς Διαθήκης· ερευνώντας γιατί «συνέκλεισε πάντα εις απείθειαν ο Θεός, ίνα τους πάντας ελεήση»^[13]· με το να ευχαριστούν διότι ο Λόγος του Θεού «σαρξ εγένετο»^[14] και έπαθε· με το να διακηρύσσουν γιατί η παρουσία του Υιού του Θεού, ο οποίος είναι η «αρχή»^[15], έγινε στους εσχάτους χρόνους, δηλαδή, στο τέλος· με το να αναπτύσσουν όσα υπάρχουν στις Γραφές σχετικώς με το τέλος και με εκείνα που πρόκειται να συμβούν αποσιωπώντας γιατί τα «απεγνωσμένα» έθνη κατέστησε ο Θεός «συγκληρονόμα και σύσσωμα και συμμέτοχα των Αγίων»^[16]· διακηρύσσοντας πως «το θνητόν τούτο σαρκίον ενδύσεται αθανασίαν, και το φθαρτόν αφθαρσίαν»^[17] και κηρύσσοντας πως λέγει: «Ο ου λαός, λαός, και η ουκ ηγαπημένη, ηγαπημένη»^[18] και πως «πλείονα της ερήμου τα τέκνα μάλλον ή της εχούσης τον άνδρα»^[19]. Για όλα αυτά και τα παρόμοια ανεβόησε ο Απόστολος· «Ω βάθος πλούτου και σοφίας και γνώσεως Θεού· ως ανεξερεύνητα τα κρίματα αυτού και ανεξιχνίαστοι αι οδοί αυτού»^[20]. Δεν είναι απόδειξη ευφυΐας το να επινοούμε παραπάνω από τον Κτίστη και Δημιουργό τη Μητέρα των Ουαλεντινιανών και του Δημιουργού, την «Ενθύμηση». Δηλαδή, του Αιώνος που πλανήθηκε, και να φθάνωμε σε τόσο μεγάλο βαθμό βλασφημίας· ούτε το να λέμε ψέματα για το Πλήρωμα που είναι υπεράνω αυτής και να κάνωμε λόγο άλλοτε για ένα Αιώνα και άλλοτε για αναρίθμητο πλήθος Αιώνων, όπως ισχυρίζονται αυτοί οι διδάσκαλοι, που πραγματικά στερούνται της θείας συνέσεως. Όλη, όμως, η Εκκλησία έχει μία και την ίδια πίστη σε όλο τον κόσμο, όπως προαναφέραμε.

Σημειώσεις

1. Ο Ειρηναίος μας παραδίδει εδώ το Αποστολικό σύμβολο, σε αντίκρουση των αιρετικών. Το ίδιο σχεδόν σύμβολο παραθέτει και ο Τερτυλλιανός (De praescriptionibus, κεφ. 13· PL 2,31Α και Contra Praxeam, κεφ. 2· PL 2,179Β).

2. Ψαλμοί 145,6· Πράξεις 4,24.

3. Ματθαίος 16,27· Μάρκος 8,38.

4. Εφεσίους 1,10.

5. Φιλιππισίους 2,10-11.

6. Εφεσίους 6,12.

7. Ματθαίος 25,41.

8. Ρωμαίους 2,7.

9. Ο Τερτυλλιανός, ο οποίος έζησε λίγο μετά τον Ειρηναίο, απαριθμεί (Adversus Judaeos, κεφ. 7· PL 2. 650Α) μεταξύ των εθνών που πίστευσαν στο ευαγγέλιο εκείνα που κατοικούν στα όρια των Ισπανιών, των Γαλλίων, στις Βρεττανικές νήσους, στις απρόσιτες στους Ρωμαίους, όπως και τους Σαρμάτες, τους Δάκες, τους Γερμανούς και τους Σκύθες. Αλλά είναι αβέβαιο ποια έθνη πρώτα δέχθηκαν το κήρυγμα του Ευαγγελίου. Οι πιο πολλές Εκκλησίες τόσο της Γαλλίας, όσο και της Ισπανίας και της Γερμανίας καυχώνταν ότι είχαν την προέλευσή τους από τους Αποστόλους ή τους μαθητάς τους. Από το χωρίο αυτό του Ειρηναίου φαίνεται ότι υπήρχαν τότε μερικές Εκκλησίες στους Κέλτες, στους Ίβηρες ή Ισπανούς και στους Γερμανούς. Ασφαλώς δε εξέχουσα θέση κατείχαν οι Εκκλησίες του Λουγδούνου και της Βιέννης. Το μαρτύριο των εν Λουγδούνω μαρτύρων κατά το έτος 177 μ.Χ. όσο και η παρουσία του Ειρηναίου έδωσαν αίγλη στην Εκκλησία του Λουγδούνου.

Εννέα α. Πιθανό να αναφέρεται στις Εκκλησίες της Παλαιστίνης.

10. Α' Τιμόθεον 2,4.

11. Ματθαίος 10,24· Λουκάς 6,40.

12. Β΄ Κορινθίους 8,15· Έξοδος 16,18.

13. Ρωμαίους 11,32.

14. Ιωάννης 1,14.

15. Αποκάλυψη 21,6· 22,13.

16. Εφεσίους 3,6.

17. Α΄ Κορινθίους 15,53-54.

18. Ωσηέ 1,9· 2,25· Ρωμαίους 9,25.

19. Ησαΐας 54,1· Γαλάτας 4,27.

20. Ρωμαίους 11,33.