Το μέτρον της χάριτος όπερ δίδεται εν τη αρχή ίνα ελκύση και διδάξη τους ανθρώπους, είναι δυνατόν να μη είναι ολιγώτερον εκείνου, όπερ παρέχεται εις τους τελείους. Εν τούτοις ουδόλως τούτο σημαίνει ότι η φοβερά αύτη ευλογία αφωμοιώθη υπό των δεξαμένων αυτήν. Η αφομοίωσις των δωρεών του Θεού απαιτεί παρατεταμένην δοκιμασίαν και έντονον αγώνα.

Η πλήρης αναγέννησις του πεπτωκότος ανθρώπου εις «καινόν» άνθρωπον (Εφες. 4,22-24) τελείται εις τρεις περιόδους: Η πρώτη, η αρχική, είναι η της κλήσεως και εμπνεύσεως προς τον προκείμενον αγώνα· η δευτέρα η της άρσεως της «αισθητής» χάριτος και της βιώσεως της Θεοεγκαταλήψεως, ήτις αποσκοπεί όπως παράσχη εις τον ασκητήν την δυνατότητα να επιδείξη εις τον Θεόν την πιστότητα, την ελευθερίαν και την σύνεσιν αυτού· η τρίτη και τελική η της επανακτήσεως της αισθητής χάριτος και διαφυλάξεως αυτής, ήτις συνδέεται ήδη μετά της νοεράς γνώσεως του Θεού.

 «Ο πιστός εν ελαχίστω και εν πολλώ πιστός εστι· και ο εν ελαχίστω άδικος και εν πολλώ άδικος εστιν. Ει ουν εν τω αδίκω μαμωνά πιστοί ουκ εγένεσθε, το αληθινόν τίς υμίν πιστεύσει; Και ει εν τω αλλοτρίω πιστοί ουκ εγένεσθε, το υμέτερον τίς υμίν δώσει;» (Λουκ. 16,10-12).

Εκείνος, όστις κατά την πρώτην περίοδον ωδηγηθή υπ’ αυτής ταύτης της ενεργείας της χάριτος εις προσευχήν και εις παν άλλο έργον αγαθόν, και εν τω καιρώ της παρατεταμένης Θεοεγκαταλήψεως ζη ως η ιδία χάρις να παρέμενε πάντοτε μετ’ αυτού, θα λάβη μετά μακράν δοκιμασίαν της πιστότητος αυτού τον «αληθινόν» πλούτον ως αναφαίρετον και αιώνιον ήδη κτήμα. Εν άλλαις λέξεσιν, η χάρις συνυφαίνεται μετά της κτιστής φύσεως και αι δύο αύται γίνονται έν.

Το τελικόν τούτον δώρον είναι η θέωσις του ανθρώπου· η μετάδοσις εις αυτόν της θείας μορφής υπάρξεως, της ανάρχου, της αγίας. Είναι η μεταμόρφωσις του όλου ανθρώπου, δια της οποίας ούτος γίνεται χριστοειδής, τέλειος.

Όσοι δεν εφάνησαν πιστοί «εν τω αλλοτρίω», κατά την έκφρασιν του Κυρίου, θα απολέσουν και εκείνο, όπερ έλαβον εν τη αρχή. Παρατηρούμεν ενταύθα παραλληλισμόν τινα μετά της παραβολής των ταλάντων: « … παρέδωκεν αυτοίς τα υπάρχοντα Αυτού. Και ώ μεν έδωκε πέντε τάλαντα, ώ δε δύο, ώ δε έν, εκάστω κατά την ιδίαν δύναμιν … μετά δε χρόνον πολύν έρχεται ο κύριος των δούλων εκείνων και συναίρει μετ’ αυτών λόγον. Και προσελθών ο τα πέντε τάλαντα λαβών προσήνεγκεν άλλα πέντε τάλαντα λέγων· κύριε, πέντε τάλαντα μοι παρέδωκας· ίδε άλλα πέντε τάλαντα εκέρδησα επ’ αυτοίς. Έφη αυτώ ο κύριος αυτού· εύ, δούλε αγαθέ και πιστέ· επί ολίγα ής πιστός, επί πολλών σε καταστήσω· είσελθε εις την χαράν του κυρίου σου. Προσελθών δε και ο τα δύο τάλαντα λαβών είπε· … ίδε άλλα δύο τάλαντα εκέρδησα επ’ αυτοίς· … εύ, δούλε αγαθέ και πιστέ· επί ολίγα ής πιστός, επί πολλών σε καταστήσω· είσελθε εις την χαράν του κυρίου σου. Προσελθών δε και ο το έν τάλαντον ειληφώς είπε· κύριε, έγνων σε ότι σκληρός εί … και φοβηθείς … έκρυψα το τάλαντόν σου εν τη γη· ίδε έχεις το σον. Αποκριθείς δε ο κύριος αυτού είπεν αυτώ· πονηρέ δούλε και οκνηρέ … άρατε ούν απ’ αυτού το τάλαντον και δότε τω έχοντι τα δέκα τάλαντα … από δε του μη έχοντος και ό έχει αρθήσεται απ’ αυτού» (Ματθ. 25,14).

Η παραβολή αύτη, ως και η προηγούμενη, δεν προσιδιάζει εις τας συνήθεις ανθρωπίνας σχέσεις, αλλά μόνον εις τον Θεόν: Ο Θεός δεν έλαβε τα τάλαντα από του δούλου, όστις ειργάσθη επ’ αυτών και εδιπλασίασεν αυτά, αλλά επέστρεψεν εις αυτόν πάντα, και τα δοθέντα (δύο) και τα επ’ αυτών κερδηθέντα δια της εργασίας – τα πάντα έδωκεν εις αυτόν ως κτήμα, ως εις συνιδιοκτήτην: «Είσελθε εις την χαράν (απόκτησιν της Βασιλείας) του Κυρίου σου». Και ότε το μη εκμεταλλευθέν τάλαντον επεστράφη, ο Κύριος έδωκεν αυτό «τω έχοντι τα δέκα» … «ότι παντί» τω εργαζομένω επί των δωρεών του Θεού «δοθήσεται και περισσευθήσεται» (Ματθ. 25,29).