Μια εντυπωσιακή προφητεία από έναν προ Χριστού Ρωμαίο, που μοιάζει σαν να γράφθηκε από Χριστιανό ή προφήτη!

Το κείμενο σ’ ελεύθερη μετάφραση

1 Εμπρός, σικελικές σεις Μούσες, ας ψάλουμε τώρα

κάτι ψηλότερο· δεν αρκεί για καθένα θάμνος και θυμάρια.

Κι αν τα δάση υμνώ, πρέπει να ’ναι άξια του υπάτου!

Τώρα έσχατοι χρόνοι, κατά πώς λέει της Κυμαίας το άσμα·

5 ξαναρχίζει και πάλι των χρόνων τακτική η διαδοχή. ·

Τώρα η Παρθένος γυρίζει ξανά, του Κρόνου η βασιλεία γυρίζει.

Τώρα κατεβαίνει από τα ουράνια ύψη στη γη η νέα γενιά.

Δες με βλέμμα αγάπης το παιδί που γεννιέται.

Στον κόσμο θα φέρει του σιδήρου το τέλος, την αρχή του χρυσού

10 αιώνα, καθαρή Λουτσίνα, τώρα θα βασιλέψει ο αδελφός σου Απόλλων.

Θα δεις σαν ύπατος, Πολλίων, ακόμα σε τούτα τα χρόνια

τη λάμψη του νέου αιώνα, την αρχή του καινούριου καιρού.

Των εγκλημάτων μας κάθε χνάρι που μένει θα διώξεις

15 κι έτσι τις χώρες θα λυτρώσεις από τον αιώνιο φόβο.

Θα ζήσει σαν Θεός και ανάμεσα στους θεούς θα γυρίζει

με τους ήρωες αντάμα· κι αυτοί με θαυμασμό θα τον βλέπουν.

Ειρήνη θα φέρει στον κόσμο, που με του Πατέρα τη δύναμη κυβερνά.

Σε σένα όμως, Παιδί, απαρχή θα προσφέρει η γη εκουσίως

ελικόστροφο πρώτα κισσό, φύλλα και ρίζες μυρωμένες

20 και ρόδα Ινδικά μαζί μέσα σ’ άκανθου γελαστού μεγαλείο.

Μόνες θα ’ρθούν κοντά σου με γάλα γεμάτους μαστούς οι κατσίκες

και τα βόδια δε θα φοβούνται πια στα λιβάδια τα λιοντάρια.

Θ’ ανθίζουν γύρω στην κούνια σου μυρωμένα λουλούδια.

Θα χαθεί για πάντα ο Όφης, θα χαθούν τα φυτά με φαρμάκι

25 απάτης, και παντού θα φυτρώσει της Ασσυρίας το βάλσαμο.

Και τότε των ηρώων τις ένδοξες πράξεις να διαβάζεις θ’ αρχίσεις,

του πατέρα τις πράξεις, τη δύναμη και την ανδρεία να νιώθεις.

Θα σκεπάσουν με χρυσό μαλακά τα στάχυα τους κάμπους,

θα πυρρώσει τ’ αγριόκλημα από πλούσια σταφύλια σε λίγο,

30 και της γριάς βαλανιδιάς τα φύλλα μέλι υγρό θα σκεπάσει.

Της προαιώνιας ύβρης κατάλοιπα όμως μένουν ακόμα ξοπίσω·

ξύλινη καρίνα τη θάλασσα σχίζει, το τείχος τις πόλεις διαζώνει

και πάντα ξεσχίζει της γης τα σωθικά το αλέτρι.

Μετά όμως θα φανεί ξανά ο Τιφύς κι η Αργώ των ηρώων

35 το αίμα θα χύσει και του πολέμου φωνές θ’ αντηχήσουν

κι ο Αχιλλέας ξανά στής Τροίας τα τείχη θα τρέξει.

Τότε, όταν πια θ’ αντρωθείς κι όλος δύναμη θα ’σαι

θ’ αφήσει πια μόνο το πλοίο τον Πόντο, το πλεούμενο ξύλο

δεν θ’ αλλάξει πραμάτειες, γιατί όλα παντού η γη θα τα δίνει.

40 Δεν πληγώνει πια τη γη η αξίνα, το κοπίδι τ’ αμπέλι,

και τα βόδια του αφήνει από το ζυγό ο γερός ζευγολάτης.

Δεν θα χρειάζεται πια το μαλλί το ψεύτικο χρώμα.

Του κριού η δορά στο λιβάδι από μόνη πορφύρα θα γίνει

πολύτιμη και του κρόκου το χρυσάφι θα την στολίσει.

45 Και τ’ αρνάκια που βόσκουν πορφύρας μαλλί θα φορούνε.

«Τέτοιους αιώνες για πάντα γνέστε, αδράχτια!», με μια φωνή οι μοίρες

τραγουδούν, γιατί είναι σταθερή του πεπρωμένου η πορεία.

Να, κοντεύει ο καιρός, μπες στην τροχιά σου, πάρε τη δόξα,

πολύτιμε Γιέ των θεών, του Δία αγαπητό θείο παιδάκι!

50 Δες, απ’ το βάρος το μέγα τρέμει και σείεται ο κόσμος,

χώρες κι απέραντες θάλασσες και τα ουράνια βάθη.

να, ο κόσμος σκιρτά για την έλευση του νέου αιώνα.

Ω, κι αν μπορούσα τόσο να ζήσω, να διαρκέσ’ η πνοή μου,

για να ψάλω με δύναμη τότε, να υμνήσω τις πράξεις σου!

55 Α, τότε δεν θα με νικήσουν ο Θράκας Ορφέας κι ο Λίνος,

ακόμα κι αν τους βοηθήσουν ο πατέρας κι η μάνα,

τον Ορφέα η μάνα Καλλιόπη, κι ο ωραίος Απόλλων το Λίνο.

Κι αν ο λαχνός στην Αρκαδία θα πέσει, ακόμα κι ο Πάνας

στην Αρκαδία την ίδια την ήττα του θ’ αναγνωρίσει.

60 Σήκω, παιδάκι, δες τη μητέρα και χάρισέ της χαμόγελο·

δέκα μήνες για σένα έχει πολλά υποφέρει.

Σήκω, παιδάκι μικρό μου, κι αρχίνα το γέλιο στη μάνα,

γιατί οποίος σ' αυτή δε γελάσει, Θεός και θεά μαζί του δεν τρώνε.

Σχόλια

Ο Ρ. Vergilius Maro (15-10-70 έως 21-9-19 π.Χ), ένας από τους μεγάλους Ρωμαίους ποιητές του Χρυσού αιώνα του Αυγούστου, έγραψε την 4η εκλογή των «Βουκολικών» του το φθινόπωρο του 40 π. Χ.

Το ποίημα είναι αφιερωμένο στο φίλο του ποιητή Asinius Pollio, ύπατο του 40 π.Χ. Και κύριο διαπραγματευτή της ειρήνης του Βρινδησίου ανάμεσα στον Αντώνιο και τον Οκταβιανό.

Την αφορμή για την συγγραφή έδωσε η γέννηση ενός παιδιού του υπάτου, αλλά είναι φανερό από την πρώτη ανάγνωση πως το ποίημα ξεπερνά τα όρια του ύμνου για ένα συνηθισμένο γεγονός και επεκτείνεται σε κοσμικά πλαίσια, σε μια πανανθρώπινη προσδοκία.

Οι τρεις πρώτοι στίχοι δικαιολογούν την παρέκκλιση από το βουκολικό ειδυλλιακό περιεχόμενο της συλλογής, γιατί το θέμα που ακολουθεί είναι υψηλότερο.

Στους στίχους 4-10 έχουμε την Αρχή της προφητείας: η έλευση μιας νέας γενιάς, με πρωτοπόρο και αρχηγέτη τo θεϊκό βρέφος είναι κάτι που δεν μπορεί να ερμηνευθεί καιρικά. Ήδη οι αρχαίοι σχολιαστές του ποιήματος παρατήρησαν τη μετάβαση από τη συγκεκριμένη αφορμή στο πανανθρώπινο δράμα μιας νέας εποχής για τον κόσμο ολόκληρο. Ο Μ. Κωνσταντίνος σ’ ένα λόγο του στη Νίκαια συσχέτισε άμεσα το ποίημα με το Χριστό. αναφέρει μάλιστα και τους σιβυλλικούς χρησμούς (της Κυμαίας Σίβυλλας) που υπαινίσσεται ο Βιργίλιος. Όσο κι αν η «Παρθένος» αναφέρεται στον ομώνυμο αστερισμό, δεν παύει να συνδέεται με το προσμενόμενο Θείο Παιδί. Παλαιές ανατολικές προσδοκίες για τον ερχομό του Λυτρωτή, ελληνικές απόψεις για την εσχατολογική επιστροφή του Χρυσού αιώνα του Κρόνου, σιβυλλικές προρρήσεις και η πίστη του ίδιου του Βιργιλίου σ’ ένα φωτεινό, απολλώνειας ομορφιάς, κόσμο συνδυάζονται σε μια τέλεια προφητική σύνθεση.

Μετά μια παρενθετική αναφορά στο ειρηνοποιό έργο του Πολλίωνα (11-14) συνεχίζεται η περιγραφή του Θείου Παιδιού: αυτό θα φέρει την αληθινή ειρήνη στον κόσμο (15-17). Η νιότη του θα σημάνει αλλαγές στο περιβάλλον (18-25), χωρίς όμως να λείψουν ολότελα για ένα διάστημα τα δεινά που μαστίζουν τον κόσμο: το εμπόριο, ο πόλεμος κι ο μόχθος (26-33). Πριν από την τελική αλλαγή θα έχουμε μια περίοδο κρίσης (34-36), ωσότου ο νέος Θεός καταργήσει κάθε πίκρα και φέρει στον κόσμο την ευφορία του αιώνιου παράδεισου (37-47).

Με λαχτάρα επισημαίνει ο ποιητής ότι πλησιάζει η ώρα του ερχομού του Θείου Βρέφους, που μ’ αγωνία προσμένει ένας κουρασμένος από τα πάθη του κόσμος (48-52). Αισθάνεται όμως πως ο ίδιος, παρά τον πόθο του, δεν θα φτάσει ως αυτή την ευλογημένη ώρα (53-54), για να αναδειχτεί πρωταθλητής της ποίησης, νικώντας τους πιο ξακουστούς μυθικούς υμνωδούς (55-59). Με τους τελευταίους στίχους (60-63) ξαναγυρίζει στην όμορφη εικόνα του νεογέννητου δίπλα στη μάνα του.

Από τη σύντομη ανάλυση είναι φανερό πως ο ποιητής ξεπέρασε τα όρια της ποιήσεως και των σχέσεών του με τους ισχυρούς του καιρού. Η έμπνευσή του προέρχεται από τον πανανθρώπινο πόθο του λυτρωμού, που δεν μπορούσε να βρίσκεται στα χέρια του Αντώνιου, του Οκταβιανού ή του φίλου του Πολλίωνα. Έχοντας μια γνήσια προφητική έμπνευση και χρησιμοποιώντας ό,τι είχε να του προσφέρει το περιβάλλον, εξέφρασε με γνήσιο λυρισμό και μεγαλόπνοη γλώσσα την προσδοκία για τον ερχομό του Λυτρωτή. Σχεδόν όλα τα γνωστά μας στοιχεία παρελαύνουν στο ποίημα του Βιργιλίου: η θεία καταγωγή του Λυτρωτή, η σχέση του με την Παρθένο, η παγκοσμιότητα της σωτηρίας, η εισβολή του παραδεισιακού κόσμου στο παρόν, η πάλη ανάμεσα στο παλιό και το καινούριο, η τελική μάχη, η αποκατάσταση της αρχέγονης ειρήνης. Πολλά από τα στοιχεία αυτά προέρχονται από τους σιβυλλικούς χρησμούς, που υπήρχαν ακόμα ανόθευτοι στην εποχή του ποιητή. Άλλα απηχούν Ελληνικές ή Ανατολικές παραδόσεις, ευρύτατα διαδεδομένες τότε, αλλά άγνωστες πλέον για μας. Το σύνολο όμως είναι εντυπωσιακό θαρρείς ένα απόσπασμα του Ησαΐα σε λατινική γλώσσα!

Δεν πρέπει να αποσιωπήσουμε το γεγονός ότι η 4η εκλογή του Βιργιλίου δεν είναι το μοναδικό εξωβιβλικό προφητικό κείμενο. Υπάρχουν διάσπαρτες πολλές παρόμοιες μαρτυρίες για την προσδοκία του Θείου Λυτρωτή. Όπως επίσης υπήρχε πάντα η τάση να παρερμηνευτούν οι προφητικές αυτές φωνές και να γίνουν δεκανίκια πνευματικά για τη στήριξη των πολιτικών ηγετών, λ.χ. των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Έτσι πλάστηκε ο μύθος για την περιβόητη pax Augusta (τη ειρήνη του Αυγούστου), που φυσικά ήταν το ιδεολογικό περίβλημα του ρωμαϊκού ιμπεριαλισμού, για να απαλυνθεί κάπως η καταπίεση των μυριάδων των υποδούλων.

Η Ιστορία είναι γεμάτη από παραπλήσια προπαγανδιστικά εκτοπλάσματα, ανίκανα να πείσουν βέβαια τους λαούς, εκτός από κάποιους αφελείς και ευάριθμους πληρωμένους προπαγανδιστές. Οι πολλοί ποτέ δεν πίστεψαν σ' αυτά τα εγκοσμιοκρατικά μεσσιανικά πρότυπα, γιατί η βία και το ψέμα που τα συνοδεύουν δεν αφήνουν περιθώρια για ψευδαισθήσεις. Όσο ο πόλεμος, η εκμετάλλευση των λαών και το κακό βασανίζουν τον κόσμο, όσο «της προαιώνιας ύβρης κατάλοιπα μένουν ξοπίσω», όπως λέει κι ο Βιργίλιος, τόσο πιο πολύ οι καρδιές των λαών θα προσμένουν το Θείο Βρέφος. Αρκεί οι πνευματικοί άνθρωποι να συνεχίσουν την παράδοση του κλασσικού Ρωμαίου ποιητή και να μιλούν στους λαούς για «το Παιδί που γεννιέται».