Ο Γάλλος συγγραφεύς και φιλόσοφος Βολταίρος (1694-1778) είναι γνωστός ως διαφωτιστής, και πολλοί θεωρούν ότι ως διαφωτιστής ήταν άθεος, δεν πίστευε στον Θεό. Αυτό όμως δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Ο Τάσος Φιλιππίδης πρόσφατα μού έστειλε μια φωτογραφία από το επίγραμμα στον τάφο τού Βολταίρου που βρίσκεται στο Πάνθεον τών Παρισίων. Στο επίγραμμα γράφεται στα γαλλικά μία φράση, η οποία, προφανώς, προέρχεται από τον ίδιο τον Βολταίρο: «Πολέμησε τους αθέους και τους φανατικούς, ενέπνευσε την ανεκτικότητα, απαίτησε τα δικαιώματα τού ανθρώπου εναντίον τής σκλαβιάς τής φεουδαρχίας».

Στο επίγραμμα αυτό φαίνεται η διδασκαλία και το έργο τού Βολταίρου που αναφερόταν στον πόλεμο εναντίον τών αθέων, στον φανατισμό, τον σεβασμό τών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την αντίθεσή του στην φεουδαρχία.

Αυτό δεν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση, διότι ο Βολταίρος, όπως οι περισσότεροι διαφωτιστές, δεν ήταν άθεος, αλλά δεϊστής. Ο δεϊσμός ή θεϊσμός δέχεται την ύπαρξη ενός ανωτάτου όντος που δεν παρεμβαίνει στα ανθρώπινα πράγματα. Οι νόμοι τού Νεύτωνα για την βαρύτητα τον οδήγησαν σε ένα δέος για τον κόσμο, οπότε κατέληξε στο να πιστεύει στην ύπαρξη μιας υπερτάτης διάνοιας, τον Θεό ως δημιουργό τού κόσμου. Μάλιστα, είπε ότι «αν δεν υπήρχε Θεός, θα έπρεπε να τον εφεύρουμε».

Όμως, ο Θεός τού Βολταίρου δεν ήταν ο Θεός τής Ιουδαϊκής και Χριστιανικής παραδόσεως, αλλά «μια οντότητα απρόσιτη και ασαφής» που βρίσκεται πέρα από την ανθρώπινη διάνοια. Έτσι, ο Βολταίρος, όπως και οι περισσότεροι διαφωτιστές, δεν ήταν άθεος, αφού πίστευε σε ένα ον που δημιούργησε τον κόσμο, αλλά ήταν αντίχριστος, δηλαδή ήταν εναντίον τού Χριστού ως δημιουργού και αναδημιουργού τού ανθρώπου και τού κόσμου, ο Οποίος διευθύνει προσωπικά τον κόσμο.

Αυτή η άποψή του δεν ήταν άσχετη με τον δυτικό Χριστιανισμό, που συνάντησε στον δυτικό χώρο, ιδιαίτερα τον σχολαστικισμό που συνδέθηκε με την φεουδαρχία, την υπονόμευση τής ανθρώπινης ελευθερίας και τών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς επίσης και με την εμφάνιση τού φανατισμού.

Ο Βολταίρος δεν ήταν μόνον εναντίον τού μεταφυσικού Χριστιανισμού που συνάντησε στην ζωή του, αλλά αγωνίσθηκε και εναντίον τής εξουσίας τού Κράτους, το οποίο διαπνεόταν από τις απόψεις και επίδραση τού Καθολικισμού, γι’ αυτό ομιλούσε για την ελεύθερη βούληση τού ανθρώπου.

Εμείς στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν πιστεύουμε σε έναν αφηρημένο Θεό, σε ένα ιδεατό ον, αλλά στον Θεό Χριστό, που έγινε άνθρωπος, αγάπησε τον άνθρωπο, έζησε ανάμεσά μας και νίκησε τον θάνατο που είναι ο μεγαλύτερος εχθρός τού ανθρώπου. Επομένως, πιστεύουμε σε έναν ελευθερωτή Θεό. Γι’ αυτό είμαστε εναντίον κάθε αθεΐας και κάθε θρησκείας που επαγγέλλεται έναν Θεό μίσους, φανατισμού και φεουδαρχίας.

Ν. Ι.