Εφέτος στα σύντομα κηρύγματα τών Κυριακών θα αναφερθώ στην ερμηνεία τού «Συμβόλου τής Πίστεως». Πρόκειται για ένα ομολογιακό κείμενο, το οποίο διαβάζεται στο Μυστήριο τού Βαπτίσματος, το Μυστήριο τής θείας Λειτουργίας, σε κάθε εκκλησιαστική ακολουθία και σε κάθε προσευχή. Είναι η πίστη μας, γι’ αυτό χαρακτηρίζεται ως «Πιστεύω», από το αρχικό ρήμα τού κειμένου αυτού.

Από την αρχαία Εκκλησία, όταν κάποιος ετοιμαζόταν να βαπτισθή, ομολογούσε την πίστη του στον Θεό και την Εκκλησία. Είναι τα λεγόμενα βαπτιστήρια σύμβολα για τους Κατηχουμένους. Επειδή, όμως, εμφανίσθηκαν πολλοί αιρετικοί και μεταξύ τών Χριστιανών, γι’ αυτό οι Πατέρες καθόρισαν το «Σύμβολο τής Πίστεως» να απαγγέλλεται και από τους βαπτισθέντες και γενικά από όλους τους Χριστιανούς, ώστε να παραμένουν ακλόνητοι στην ορθή πίστη.

Τα πρώτα επτά (7) άρθρα τού «Συμβόλου τής Πίστεως» καθορίσθηκαν από την Α΄ (πρώτη) Οικουμενική Σύνοδο στην Νίκαια τής Βιθυνίας το έτος 325 μ.Χ., ενώ τα υπόλοιπα πέντε (5) άρθρα προσετέθησαν από την Β΄ (δεύτερη) Οικουμενική Σύνοδο, που έγινε στην Κωνσταντινούπολη το έτος 381 μ.Χ.

Το πρώτο άρθρο τού «Συμβόλου τής Πίστεως» αναφέρεται στον ένα Θεό που είναι δημιουργός τού κόσμου. Ομολογούμε:

«Πιστεύω εις ένα Θεόν, πατέρα, παντοκράτορα, ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων».

Η μετάφραση είναι:

«Πιστεύω σε ένα Θεό πατέρα, παντοκράτορα, δημιουργό τού ουρανού και τής γης και όλων τών ορατών και τών αοράτων».

Κατ’ αρχάς πρέπει να υπογραμμισθή το ρήμα πιστεύω. Η πίστη είναι διπλή, ήτοι πίστη εκ θεωρίας και πίστη εξ ακοής. Αυτό σημαίνει ότι οι Προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη είδαν τον άσαρκο Λόγο, όπως οι ίδιοι το ομολογούν, και οι Απόστολοι είδαν, άκουσαν και εψηλάφισαν τον σεσαρκωμένο Λόγο. Αυτή είναι η πίστη εξ οράσεως-θεωρίας. Όλοι οι άλλοι που δέχονται αυτήν την πίστη τών Προφητών, τών Αποστόλων και τών Πατέρων, έχουν την πίστη εξ ακοής. Το ίδιο γίνεται σε όλες τις επιστήμες. Μερικοί ερευνητές βλέπουν τα κύτταρα με το μικροσκόπιο, οπότε διδάσκουν εξ οράσεως, και όλοι οι άλλοι, που πιστεύουμε αυτούς, έχουμε την πίστη εξ ακοής.

Έπειτα, στο πρώτο άρθρο τού «Συμβόλου τής Πίστεως» ομολογούμε ένα Θεό, Πατέρα, Παντοκράτορα. Το «ένα» δεν σημαίνει ότι καταργείται η Τριαδικότητα τού Θεού, και ότι ο ένας Θεός είναι μόνον ο Πατήρ, γιατί Θεός είναι και ο Υιος, και Θεός είναι και το Άγιον Πνεύμα. Αυτό φαίνεται σε όλο το «Σύμβολο τής Πίστεως», αφού ομολογούμε «εις ένα Θεόν Πατέρα...», στην συνέχεια και εις «ένα Κύριον Ιησούν...» και πιο κάτω «εις το Πνεύμα το Άγιον». Το «ένα» αναφέρεται στην ενιαία φύση και ενέργεια τού Θεού, ότι ο Θεός είναι ένας κατά την ουσία Του και την ενέργειά Του, και τρεις κατά τις υποστάσεις Του. Το ενιαίο τής ουσίας τού Θεού δεν καταργεί την Τριαδικότητά Του, και η Τριαδικότητα τού Θεού δεν διασπά την ουσία Του. Αυτό θα το δούμε, όταν θα αναλυθούν τα επόμενα άρθρα τού «Συμβόλου τής Πίστεως».

Ακόμη, στο πρώτο άρθρο γράφεται ότι ο Πατήρ είναι δημιουργός τού ουρανού και τής γης, όλων αυτών που βλέπουμε, δηλαδή όλης τής κτίσεως, και όλων τών αοράτων που δεν βλέπουμε, δηλαδή τών αγγέλων. Επειδή ο Θεός είναι Τριαδικός, Πατήρ, Υιος και Άγιον Πνεύμα, και τα τρία Πρόσωπα έχουν μία ουσία και μία ενέργεια, γι’ αυτό ο κόσμος είναι δημιούργημα τού Τριαδικού Θεού, αφού, κατά την κλασσική πατερική φράση, «ο Πατήρ δι’ Υιού εν Πνεύματι Αγίω ποιεί τα πάντα». Πιο κάτω στο «Σύμβολο τής Πίστεως» γράφεται: «δι' ού (τού Υιού) τα πάντα εγένετο».

Όμως, γιατί εδώ αναφέρεται μόνον ο Πατήρ ως δημιουργός τού ουρανού και τής γης;

Η απάντηση είναι ότι από όλο το «Σύμβολο τής Πίστεως» φαίνεται ότι τα Πρόσωπα τής Αγίας Τριάδος έχουν την ίδια ουσία και ενέργεια, αλλά εδώ τονίζεται ιδιαιτέρως ο Πατήρ για έναν σοβαρό θεολογικό λόγο.

Την εποχή εκείνη επικρατούσαν οι θεωρίες τού γνωστικισμού, σύμφωνα με τις οποίες ο κόσμος που βλέπουμε, με την φθορά και τον θάνατο που έχει μέσα του, είναι δημιούργημα τού κακού Θεού. Οι θεωρίες αυτές υποστήριζαν ότι ο Θεός, που δημιούργησε τον κόσμο, είναι ο κατώτερος Θεός, και μάλιστα ο κακός Θεός, γι’ αυτό εξηγείται το κακό που υπάρχει στον κόσμο.

Οι Πατέρες τής Εκκλησίας, αντιμετωπίζοντας αυτές τις αιρετικές διδασκαλίες, καθόρισαν να γράφεται στο «Σύμβολο τής πίστεως» ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον Θεό Πατέρα, δια τού Υιού, εν Πνεύματι Αγίω. Ο κόσμος ήταν λίαν καλός από την αρχή, που σημαίνει ότι το κακό που υπάρχει στον κόσμο δεν οφείλεται σε κάποιον κατώτερο και κακό Θεό, αλλά στην πτώση τού ανθρώπου, την απομάκρυνση τού ανθρώπου από τον Θεό. Έτσι, δεν πρέπει να αποδίδουμε ευθύνη στον Θεό για την ύπαρξη τού κακού στον κόσμο, για τις αρρώστιες και τον θάνατο. Ο Θεός δεν είναι αίτιος τού κακού. Δεν υπάρχει ένας καλός Θεός και ένας κακός Θεός. Ο άνθρωπος με το γνωμικό θέλημά του έπεσε στην αμαρτία και έτσι παρέσυρε και όλη την κτίση σε αυτήν την κατάσταση, στην φθορά και στον θάνατο.

Επίσης, σημαντικό είναι ότι εκτός από τα ορατά που βλέπουμε, υπάρχουν και τα αόρατα, οι άγγελοι, οι οποίοι υμνούν τον Θεό και μάς κατευθύνουν προς την σωτηρία. Έτσι, όλος ο κόσμος, ορατός και αόρατος, είναι δημιούργημα τού Θεού.

Ο Μητροπολίτης