Η ακόλουθη έρευνα τού Νίκου Σαραντάκου δίνει μια ικανοποιητική παρουσίαση τής λέξης "σέκτα", που αν και ξένης προέλευσης, έχει βρει τη θέση της στην Ελληνική γλώσσα, με έννοια πολύ πιο αρνητική από την αρχική ξένη της σημασία. Θα λέγαμε ότι η Ελληνική της έννοια θα ταίριαζε περισσότερο με τη λέξη: "cult", παρά με τη λέξη: "secte" από την οποία προήλθε.

Με την τελευταία προκήρυξή της όπου αναλαμβάνει την ευθύνη για τον φόνο του αστυνομικού, αλλά όχι για τα αυταρχικά μέτρα που θα εφαρμοστούν εξαιτίας του, η Σέχτα Επαναστατών μπήκε για τα καλά στην επικαιρότητα. Βέβαια, και προηγουμένως έβλεπε κανείς αναφορές στη Σέχτα, και θα θυμάστε ότι σε πρόσφατο σχόλιο ένας φίλος του ιστολογίου είχε επισημάνει ότι κάποιοι ιστότοποι επέμεναν να μην κλίνουν το όνομα, δηλ. να γράφουν «της Σέχτα», και μάλιστα μερικοί το έγραφαν με κεφαλαία, «της ΣΕΧΤΑ», λες και είναι αρχικά!

Καθώς το όνομά της θα τριφτεί, υποθέτω ότι θα μειωθούν και τα περιστατικά ακλισιάς. Πράγματι, ενώ στα ιστολόγια ο τύπος «της Σέχτα» είναι συχνός, στις εφημερίδες, τουλάχιστον, βλέπω ότι όλοι γράφουν «της Σέχτας» κι ελπίζω ότι αυτό θα επηρεάσει και τους ακλισιάρηδες του Διαδικτύου –έχει και τα καλά του ο γραπτός τύπος.

Ανάλυση του περιεχομένου της προκήρυξης δεν θα κάνω σε πολιτικό επίπεδο –εγώ λεξιλογώ και δεν πολιτικολογώ– αλλά ούτε και σε γλωσσικό –ας κάνει και καμιά δουλειά η αντιτρομοκρατική. Θα ήθελα όμως να εξετάσω τη λέξη «σέχτα» καθαυτή (ή «καθαυτήν» αν είστε πούροι). Η λέξη δεν είναι ελληνικής αρχής. Είναι δάνειο από το γαλλικό secte, που σημαίνει «θρησκευτική ομάδα, αίρεση» και το οποίο προέρχεται από το λατινικό secta. Αυτό το secta είναι θηλυκό της μετοχής του ρήματος sequi, «ακολουθώ» και αρχικά σήμαινε «οδός, πορεία», μετά «τρόπος, σχολή σκέψης» και τέλος «θρησκευτική ομάδα» στα χριστιανικά χρόνια.

Τα περισσότερα λεξικά λένε ότι το secta το θρησκευτικό-φιλοσοφικό μπλέχτηκε στη σημασία, ήδη στα λατινικά, με το ομόηχό του, secta, που είναι μετοχή του secare, τέμνω, κόβω (απ’ όπου και το securis – τσεκούρι, και τα διάφορα section, sector κτλ.) και θεωρήθηκε κι αυτό συγγενικό με το secare, οπότε πήρε την έννοια της αποκομμένης θρησκευτικής ομάδας, της χωριστά οργανωμένης, της αίρεσης που αποκόπτεται από τον κύριο κορμό της επίσημης θρησκείας. Να σημειώσω ότι αυτή τη στιγμή που γράφω, η αγγλική βικιπαίδεια στο λήμμα sect έχει την ετυμολογία, ότι τάχα προέρχεται από το secare = κόβω. Είπαμε, αυτό είναι λάθος· η σέχτα δεν κόβει.

Με τον καιρό η λέξη πέρασε και στην πολιτική, στα γαλλικά πάντα, για κάθε οργανωμένη ομάδα που βρίσκεται σε διαφωνία με τις κοινώς επικρατούσες απόψεις και που χαρακτηρίζεται από τον φανατισμό των μελών της ή από δογματισμό και έλλειψη ανεκτικότητας στην αντίθετη άποψη. Αλλά και στο θρησκευτικό επίπεδο η λέξη secte εξακολούθησε να έχει σαφώς μειωτικό χαρακτήρα ακόμα και σήμερα, όπου χρησιμοποιείται πολύ συχνά για τις παραθρησκείες, που χειραγωγούν τους πιστούς τους (υπάρχει και σχετική νομοθετική πρόνοια στη Γαλλία). Αν όμως το secte χρησιμοποιείται και σε πολιτικά και σε θρησκευτικά συμφραζόμενα, το παράγωγο ουσιαστικό sectarisme, ως δηλωτικό της έλλειψης ανεκτικότητας και του δογματισμού, έχει σχεδόν πάντα πολιτικό ή έστω κοινωνικό χαρακτήρα και όχι θρησκευτικό.

Η εντύπωσή μου είναι ότι στα αγγλικά, το αντίστοιχο sect είναι κάπως πιο ουδέτερο, μπορεί δηλαδή να χρησιμοποιείται χωρίς μειωτική απόχρωση για οργανωμένα θρησκευτικά ρεύματα, όπως στο παρακάτω απόσπασμα (παρμένο από την αγγλική Βικιπαίδεια):  The dispute over the right successor to Muhammad resulted in the formation of two main sects, the Sunni, and the Shia. Εδώ, το sect θα ήταν λάθος να το μεταφράζαμε «αίρεση» ή «σέκτα», θα το πούμε «κλάδο» ή κάτι άλλο ουδέτερο. (Και το γαλλικό κείμενο χρησιμοποιεί τον όρο branches εδώ, κλάδοι). Ωστόσο, και στα αγγλικά το sectarian είναι αναντίλεκτα αρνητικό, όσο και το γαλλικό sectaire.

Η λέξη σέχτα, και κυρίως ο σεχταρισμός, περνούν στα ελληνικά από το λεξιλόγιο της πολιτικής και καταρχάς μόνο προς το λεξιλόγιο της πολιτικής. Η χρήση του όρου σέκτα, στα ελληνικά, για τις διάφορες παραθρησκείες (τάγματα, αδελφότητες και τα συναφή) είναι νομίζω προϊόν μεταγενέστερου δανεισμού. Έτσι, ο όρος σεχταρισμός χρησιμοποιόταν πολύ συχνότερα από τον όρο σέχτα, σε σημείο που το Λεξικό Τριανταφυλλίδη (ΛΚΝ) να μη λημματογραφεί καν τη σέχτα, μόνο τα: σεχταρισμός, σεχταριστής, σεχταριστικός. Ο Μπαμπινιώτης, αντίθετα, λημματογραφεί και τη σέχτα, αν και δίνει πρώτο τύπο το «σέκτα». Ο Μπαμπινιώτης δίνει δύο σημασίες, πρώτα τη θρησκευτική και μετά την πολιτική και θα διαφωνήσω μαζί του όταν λέει ότι σέκτα σημαίνει «ομάδα στους κόλπους πολιτικού κόμματος με δογματικές αντιλήψεις». Μάλλον έχει μπερδέψει τη σέχτα με τη φράξια, διότι η φράξια βρίσκεται στους κόλπους κόμματος (αν και όχι απαραιτήτως με δογματικές αντιλήψεις) ενώ η σέχτα μπορεί να είναι αυτόνομη πολιτική ομάδα, πάντως όχι μαζική.

Λοιπόν, ο σεχταρισμός και η σέχτα μπήκαν στο λεξιλόγιο της πολιτικής, και δη των αριστερών οργανώσεων και κομμάτων. Πάντοτε όμως αρνητικά –η μία οργάνωση κατηγορούσε την άλλη για σεχταρισμό ή ότι έχει μετατραπεί σε σέχτα. Απ’ όσο ξέρω, και διορθώστε με, ποτέ ως τώρα δεν υπήρξε οργάνωση που να αποδέχτηκε ευχαρίστως τον χαρακτηρισμό ή να τον οικειοποιήθηκε: ο σεχταρισμός θεωριόταν βαρύτατο αμάρτημα ή έστω ασθένεια. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν περιπτώσεις σεχταρισμού στις αριστερές οργανώσεις –ασφαλώς υπήρξαν, αλλά οι οργανώσεις αυτές ποτέ δεν παραδέχονταν τον σεχταριστικό τους χαρακτήρα ή, αν το παραδέχονταν στην αυτοκριτική τους, υπόσχονταν ότι θα διορθώσουν την κατάσταση. Αντίθετα, στο σύγχρονο πολιτικό και δημοσιογραφικό λεξιλόγιο χρησιμοποιείται συχνά με θετική απόχρωση ο όρος «αιρετικός», ιδίως όταν κάποιος έχει «αιρετικές απόψεις» (όχι απαραίτητα σωστές, αλλά διαφορετικές από την πεπατημένη, όταν τολμάει να πει αυτά που δεν λένε οι άλλοι και να αμφισβητήσει θέσφατα). Βέβαια, ο «αιρετικός» δεν είναι κατ’ ανάγκη αριστερός. Ούτε κατ’ ανάγκην αιρετικός, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.

Για την εκκλησία, βέβαια, ο όρος αιρετικός εξακολουθεί να είναι κόκκινο πανί και συνεχίζεται ασίγαστος ο αγώνας κατά των αιρέσεων, ή αντιαιρετικός αγώνας αν προτιμάτε. Βέβαια, τον παλιό καιρό η αίρεση έπαιρνε δασεία, οπότε κανονικά «θα έπρεπε» να κάνουν λόγο για «ανθαιρετικό αγώνα», αλλά σ’ αυτό το θέμα οι εκκλησιαστικοί μας προτίμησαν να μη φανούν σεχταριστές!