Οι Καιροί των Εθνών Αναθεωρημένοι

©  Carl Olof Jonsson, Göteborg, Sweden

Κεφάλαιο 3ο

Προβλήματα εξήγησης και προτεινόμενες λύσεις

Β. Τα 70 έτη. Ερήμωση ή δουλεία; Ποιο;

Υπάρχουν εφτά εδάφια της Βίβλου που αναφέρονται σε μια περίοδο εβδομήντα ετών, τα οποία η Εταιρία Σκοπιά εφαρμόζει στην ίδια και την αυτή περίοδο: Ιερεμίας 25/κε΄ 10-12, 29/κθ΄ 10, Δανιήλ 9/θ΄ 1, 2, Β' Χρον. 36/λς: 20, 21, Ζαχαρίας 1/α' 7, 12, 7/ζ: 1-7 και Ησαΐας 23/κγ: 15-18. θα τα εξετάσουμε τώρα, ένα προς ένα.[9]

Α. Ιερεμίας 25/κε΄ 10-12: "Και θέλω αφαιρέσει απ’ αυτών την φωνήν της χαράς και την φωνήν της ευφροσύνης, την φωνήν του νυμφίου και την φωνήν της νύμφης, τον ήχον των μυλόπετρων και το φως του λύχνου. Και πάσα αύτη η γη θέλει είσθαι εις ερήμωσιν και πάντα τα έθνη ταύτα θέλουσι δουλεύσει τον βασιλέα της Βαβυλώνας εβδομήκοντα έτη. Και όταν συμπληρωθώσιν τα εβδομήκοντα έτη θέλω ανταποδώσει επί τον βασιλέα της Βαβυλώνας και επί την γην των Χαλδαίων, και θέλω καταστήσει αυτήν ερήμωσιν αιώνιον."[10]

Σ' αυτή την προφητεία προλέγονται δυο πράγματα: (1) "πάσα αύτη η γη (του Ιούδα) θέλει είσθαι εις ερήμωσιν [πρέπει να γίνει τόπος ερημωμένος (ΜΝΚ)] (Εβρ. χορμπάχ)", και (2) "τα έθνη ταύτα" (δηλαδή, "πάντα τα έθνη ταύτα κύκλω," σύμφωνα με το εδάφιο 9) "θέλουσιν δουλεύσει εις τον βασιλέα της Βαβυλώνος εβδομήκοντα έτη." Αν και προλέγεται πως η γη του Ιούδα θα καθίστατο τόπος ερημωμένος, η ερήμωση αυτή δεν εξισώνεται άμεσα με την περίοδο των εβδομήντα ετών.[11] Εκείνο που ξεκάθαρα και χωρίς αμφιβολία αναφέρεται σ' αυτό το κείμενο είναι, πως τα έθνη που περιέβαλλαν τον Ιούδα θα δούλευαν στο βασιλιά της Βαβυλώνας. Τα εβδομήντα χρόνια λοιπόν πρέπει να κατανοηθούν ότι σημαίνουν χρόνια δουλείας για τον Ιούδα και για τα έθνη που βρίσκονταν ολόγυρα. Τόσο προφανές είναι το συμπέρασμα αυτό, ώστε η Εταιρία Σκοπιά, στην επικεφαλίδα της σελίδας 826 της έκδοσης της Μετάφρασης Νέου Κόσμου με μεγάλους χαρακτήρες (έκδοση 1971), αυτόματα χαρακτηρίζει τα εβδομήντα χρόνια ως "70 χρόνια δουλείας". Ωστόσο, όταν συζητούν αυτά τα εδάφια, οι συγγραφείς της Σκοπιάς ποτέ δεν τονίζουν πως ο Ιερεμίας περιέλαβε πολλά έθνη στη δουλεία ή ότι προείπε εβδομήντα χρόνια δουλείας γι’ αυτά. Πάντοτε προσπαθούν να δώσουν την εντύπωση πως τα εβδομήντα χρόνια αναφέρονταν μόνο στον Ιούδα και πάντοτε περιγράφουν τα εβδομήντα χρόνια σαν μια περίοδο στην οποία ο Ιούδας υπέστη πλήρη ερήμωση, "χωρίς (ούτε) έναν κάτοικο". Υπολογίζουν πως αυτή η ερήμωση άρχισε με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της. Όμως, αυτή η εφαρμογή συγκρούεται ευθέως με την ακριβή διατύπωση της πρόρρησης του Ιερεμία και μπορεί να την υποστηρίζει μόνον όποιος αγνοεί τι πραγματικά λέει το κείμενο.

Η "δουλεία" δεν πρέπει να εκληφθεί πως σημαίνει το ίδιο με την "αιχμαλωσία" ή την "ερήμωση", "χωρίς κάτοικο", αν και μερικές φορές περιλαμβάνει τέτοιες καταστάσεις. Για τα έθνη που περιέβαλαν τον Ιούδα πρώτ' απ' όλα σήμαινε υποτέλεια, παρόλο που όταν ο Ναβουχοδονόσωρ κατακτούσε εκείνα τα έθνη, συχνά ερήμωνε πόλεις και εκτόπιζε αιχμαλώτους. Εφόσον ο Ιούδας επανελειμένα επαναστάτησε και προσπάθησε ν' αποτινάξει το Βαβυλωνιακό ζυγό, η δουλεία του κατέληξε να περιλάβει διαδοχικές ερημωτικές στρατιωτικές καταστροφές κατά περιόδους και εκτοπίσεις, μέχρι που η χώρα τελικά ερημώθηκε ολότελα και εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της μετά από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 587 π.Χ. Ο Ιερεμίας είχε προείπει σαφώς πως μια τέτοια 'τύχη' δε θα ήταν το ίδιο με τη "δουλεία", όμως θα επερχόταν σε κάθε έθνος που θα αρνιόταν να δουλέψει το βασιλιά της Βαβυλώνας. Διαβάζουμε στο κεφάλαιο 27/κζ', εδάφιο 8, τον ομώνυμου βιβλίου:

"Και το έθνος και το βασίλειον το οποίον δεν θέλει δουλεύσει εις αυτόν, τον Ναβουχοδονόσορα, τον βασιλέα της Βαβυλώνος, και το οποίον δεν θέλει βάλει τον τράχηλον αυτού υπό τον ζυγόν του βασιλέως της Βαβυλώνος, το έθνος εκείνο θέλω τιμωρήσει, λέγει Κύριος εν μαχαίρα και εν πείνη και εν λοιμώ, εωσού εξολοθρεύσω αυτό δια χειρός εκείνου."

Κατά συνέπεια, ο Ιερεμίας προειδοποίησε το λαό να μη προσπαθήσουν ν' αποτινάξουν το Βαβυλωνιακό ζυγό, και τους νουθέτησε: "Δουλεύσατε εις τον βασιλέα της Βαβυλώνος και θέλετε ζήσει, δια τι η πόλις αύτη να ερημωθή;" (εδάφιο 17). Έτσι, τα έθνη που δέχθηκαν το Βαβυλωνιακό ζυγό θα δούλευαν στο βασιλιά της Βαβυλώνας εβδομήντα χρόνια. Το έθνος όμως, που θα αρνιόταν να δουλέψει στο βασιλιά της Βαβυλώνας, θα αφανιζόταν. Αυτή η τύχη τελικά επέπεσε στον Ιούδα μετά από δεκαοκτώ περίπου χρόνια δουλείας, που διακόπτονταν από επανειλημμένες ανταρσίες. Ωστόσο, πουθενά δεν αναφέρεται πως ο αφανισμός ή η ερήμωση διάρκεσε εβδομήντα χρόνια.[12] Και άλλα έθνη που επίσης αρνήθηκαν να δεχθούν το Βαβυλωνιακό ζυγό τιμωρήθηκαν, πόλεις ερειπώθηκαν και αιχμάλωτοι φέρθηκαν στη Βαβυλώνα. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το Βαβυλωνιακό Χρονικό, (Β.Μ.21946), μια από τις πόλεις της Φιλισταίας, προφανώς η Ασκαλών, " υπέστη λεηλασία και διαρπαγή" και "κατεστάθη... σωροί ερειπίων". Αυτό συνέβηκε στο πρώτο έτος του Ναβουχοδονόσορα, δηλαδή το 604 π.Χ. [13]

Το εδάφιο 12 του Ιερεμία 25/κε΄ επίσης επιβεβαιώνει πως τα εβδομήντα χρόνια αναφέρονται στην περίοδο της Βαβυλωνιακής κυριαρχίας, υπολογισμένης από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, στο δέκατο όγδοο έτος του Ναβουχοδονόσορα, και όχι στην περίοδο της ερήμωσής της: "Και όταν συμπληρωθώσι τα εβδομήντα έτη, θέλω ανταποδώσει επί τον βασιλέα της Βαβυλώνος, και επί το έθνος εκείνο, λέγει Κύριος, την ανομίαν αυτών (:θέλω ελέγξει τον βασιλέα της Βαβυλώνος και το έθνος εκείνο (ΜΝΚ)). Πότε ο Γιαχβέ "ανταπέδωσε επί τον βασιλέα της Βαβυλώνος, και επί το έθνος εκείνο"; Όλοι θα συμφωνήσουν πως αυτό άρχισε να εκπληρώνεται όταν η Βαβυλώνα έπεσε στα χέρια του στρατεύματος του Κύρου, το 539 π.Χ. Τότε εκπληρώθηκαν (ολοκληρώθηκαν) τα εβδομήντα χρόνια, σύμφωνα με την προφητεία του Ιερεμία. Μήπως η αιχμαλωσία των Ιουδαίων έληξε το 539 π.Χ.; Όχι! Μήπως η ερήμωση της Ιερουσαλήμ έληξε το 539 π.Χ.; Όχι! Μήπως εκείνο το έτος έληξε η Βαβυλωνιακή κυριαρχία και η δουλεία στο Βαβυλώνιο βασιλιά; Ναι! Εφόσον τα εβδομήντα χρόνια έληξαν το 539 π.Χ., σαφώς αναφέρονται, όχι στην αιχμαλωσία ή στην ερήμωση, αλλά στη δουλεία. Έτσι και πάλι βρίσκουμε πως ο τρόπος με τον οποίο η Εταιρία Σκοπιά εφαρμόζει τα εβδομήντα χρόνια συγκρούεται με την προφητεία του Ιερεμία. Αν τα εβδομήντα χρόνια έληξαν στο 539 π.Χ., όπως ξεκάθαρα υποδηλώνει ο Ιερεμίας, πως μπορούν να μετρούνται από το 607 π.Χ. και ωστόσο να θεωρούνται ακριβής αριθμός (όπως τα θεωρεί η Εταιρία Σκοπιά); Το ακριβές μήκος της περιόδου από το 607 ως το 539 ήταν εξήντα οκτώ χρόνια, όχι εβδομήντα! Έτσι, πώς πρέπει να εφαρμοστούν αυτά τα εβδομήντα χρόνια δουλείας;

Πρώτ' απ' όλα, είναι σπουδαίο να καθορίσουμε το έτος κατά το οποίο ειπώθηκε η προφητεία αυτή, καθώς και το ιστορικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο δόθηκε. Το 25/κε΄ κεφάλαιο του Ιερεμία αρχίζει με τα εξής λόγια: "Ο λόγος ο γενόμενος προς Ιερεμίαν περί παντός του λαού του Ιούδα, εν τω τετάρτω έτει του Ιωακείμ, υιού του Ιωσίου, βασιλέως τον Ιούδα, το οποίον ήτο το πρώτον έτος του Ναβουχοδονόσορα του βασιλέως της Βαβυλώνος." Η προφητεία, λοιπόν δόθηκε δεκαοκτώ χρόνια πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της, δηλαδή το 605 π.Χ. Στο έτος αυτό συνέβηκε ένα πολύ σπουδαίο γεγονός, που είχε βαρυσήμαντες συνέπειες για τον Ιούδα και για τα έθνη που τον περιέβαλαν. Ήταν το έτος της πασίγνωστης μάχης της Χαρκεμίς, οπότε ο Ναβουχοδονόσωρ νίκησε αποφασιστικά τον Αιγύπτιο Φαραώ Νεχαώ και τη στρατιωτική του δύναμη. Μ' αυτή τη σπουδαία νίκη άνοιξε για το Βαβυλώνιο βασιλιά, ο δρόμος προς τις δυτικές περιοχές, τη Συρία και την Παλαιστίνη που λίγα χρόνια προηγουμένως ελέγχονταν από την Αίγυπτο.

Το εδάφιο Ιερεμίας 46/μς΄ 2 αναφέρει και τοποθετεί χρονικά αυτή τη φημισμένη μάχη:

"Κατά της Αιγύπτου, κατά της δυνάμεως του Φαραώ Νεχαώ, βασιλέως της Αιγύπτου, ήτις (ο οποίος (ΜΝΚ)) ήτο παρά τον ποταμόν Ευφράτην εν Χαρκεμίς, την οποίαν (τον οποίον (ΜΝΚ)) επάταξεν Ναβουχοδονόσωρ, ο βασιλεύς της Βαβυλώνος εν τω τετάρτω έτει του Ιωακείμ, υιού του Ιωσίου, βασιλέως του Ιούδα."

Συνεπώς, η προφητεία των εβδομήντα ετών, που δόθηκε εκείνο το ίδιο έτος, δόθηκε σ' ένα κρίσιμο χρονικό σημείο (Ιερ. 25/κε΄ 1) Μήπως ο Ιούδας και τα γύρω έθνη είχαν ήδη καταστεί υποτελή και αρχίσει να δουλεύουν στο βασιλιά της Βαβυλώνος σ’ εκείνο το έτος; Η έρευνα ανακαλύπτει αποδείξεις πως ο Ιούδας και ένας αριθμός από τα γύρω έθνη άρχισαν να είναι υποτελείς στο βασιλιά της Βαβυλώνας πολύ γρήγορα μετά από τη μάχη της Χαρκεμίς, από το τέταρτο έτος του Ιωακείμ και ύστερα.

Το 1956, ο καθηγητής Ντ.Τζ. Βάισμαν δημοσίευσε μια μετάφραση του Βαβυλωνιακού Χρονικού Β.Μ. 21946, που καλύπτει την περίοδο από το τελευταίο (21ο) έτος του Ναβοπολασσάρ, ως και το δέκατο έτος του γιου του και διαδόχου του, Ναβουχοδονόσορα. [14] Η πινακίδα αυτή αρχίζει με μια συνοπτική περιγραφή της μάχης της Χαρκεμίς και των γεγονότων που ακολούθησαν. Εξαιτίας της σπουδαιότητας του, παραθέτουμε εδώ προς εξέταση ολόκληρο το αρχικό τμήμα:[15]

(Το εικοστό-πρώτο έτος): Ο βασιλιάς της Ακκάδ παρέμεινε στον οίκο του (ενώ) ο Ναβουχοδονόσωρ (II), ο μεγαλύτερος γιος του (και) διάδοχος του θρόνου, παράταξε (το στράτευμα της Ακκάδ). Ηγήθηκε του στρατεύματός του και εξεστράτευσε στη Χαρκεμίς που βρίσκεται στην όχθη του Ευφράτη. Διέσχισε τον ποταμό (για να συναντήσει το στράτευμα της Αιγύπτου) που είχε στρατοπεδεύσει στην Χαρκεμίς. (....) Συνεπλάκησαν σε πόλεμο. Το στράτευμα της Αιγύπτου υποχώρησε ενώπιον του. Εκείνος επέφερε την (ήττα) τους και τους αποτελείωσε. Στην περιοχή της Χαμάθ, το στράτευμα της Ακκάδ πρόλαβε το υπόλοιπο του στρατεύματος (της Αιγύπτου που) είχε καταφέρει να διαφύγει (από) την ήττα και δεν είχε υποστεί συντριβή. Αυτοί (το στράτευμα της Ακκάδ) επέφεραν την ήττα τους, (έτσι ώστε) ούτε ένας (Αιγύπτιος) (δεν επέστρεψε) στην πατρίδα του. Τότε ο Ναβουχοδονόσωρ (II) κατανίκησε όλους στη Χα(μά)θ."[16]

Επί είκοσι ένα χρόνια ο Ναβοπολασσάρ βασίλευε στη Βαβυλώνα. Την όγδοη μέρα του μήνα Αβ πέθανε. Το μήνα Ελούλ, ο Ναβουχοδονόσωρ (II) επέστρεψε στη Βαβυλώνα, και την πρώτη μέρα του μήνα Ελούλ αναρρήθηκε στο βασιλικό θρόνο της Βαβυλώνας.[17]

"Στο έτος ενθρόνισης του ο Ναβουχοδονόσωρ (II) επέστρεψε στη Χαττού. Μέχρι το μήνα Σεβάτ προέλαυνε νικηφόρα στη Χαττού. Το μήνα Σεβάτ πήρε τα άφθονα λάφυρα της Χαττού και τα έφερε στη Βαβυλώνα ... Το πρώτο έτος του Ναβουχοδονόσορα (II): Το μήνα Σιβάν συγκέντρωσε το στράτευμά του κι εξεστράτευσε στη Χαττού. Μέχρι το μήνα Χισλεύ προέλαυνε νικηφόρα στη Χαττού. Όλοι οι βασιλείς της Χαττού ήρθαν ενώπιόν του και αυτός έλαβε υψηλό φόρο υποτέλειας."[18]

Από το χρονικό αυτό γίνονται φανερές οι μακροχρόνιες συνέπειες της ήττας της Αιγύπτου στη Χαρκεμίς. Αμέσως μετά από αυτή τη μάχη, ο Ναβουχοδονόσωρ άρχισε να καταλαμβάνει τις περιοχές που ήταν υποτελείς στην Αίγυπτο, ξεκινώντας από τη Χαμάθ της Συρίας. Ο πατέρας του όμως πέθανε στη διάρκεια αυτών των επιχειρήσεων. Έτσι, έπρεπε να επιστρέψει στη Βαβυλώνα για να διασφαλίσει το θρόνο του, αφήνοντας προφανώς το στράτευμά του στη Χαττί (Συρο-Παλαιστίνη) για να συνεχίσει τις κατακτήσεις εκεί. Το μήνα Σεβάτ του έτους ενθρόνισής του (το Φεβρουάριο του 604 π.Χ.) ο Ναβουχοδονόσωρ επέστρεψε στην περιοχή της Χαττί που τώρα βρισκόταν υπό Βαβυλωνιακό έλεγχο. Συνεπώς, μπορούσε να εισπράξει το βαρύ φόρο υποτέλειας που μετέφερε στη Βαβυλώνα και να ηγηθεί, στο πρώτο έτος της βασιλείας του (ακόμη εντός του 604 π.Χ.), μιας ακόμη εκστρατείας στη Χαττί ώστε να ενισχύσει την κυριαρχία του στις κατακτημένες περιοχές. Παρόμοιες εκστρατείες έχουν καταγραφεί και για τα επόμενα χρόνια. Είναι σαφές πως τα έθνη στη περιοχή της Χαττί (Ιούδας και γύρω έθνη) καταστάθησαν υποτελή στη Βαβυλώνα πολύ γρήγορα μετά από τη μάχη της Χαρκεμίς. Τα εβδομήντα χρόνια δουλείας είχαν συνεπώς αρχίσει να διαγράφουν την πορεία τους.

Στο έτος της ενθρόνισής του, ο Ναβουχοδονόσωρ όχι μόνο έθεσε υπό την κυριαρχία του πολλά από τα έθνη που βρίσκονταν γύρω από τον Ιούδα, αλλ' επίσης πολιόρκησε την Ιερουσαλήμ και έφερε μερικούς Ιουδαίους αιχμαλώτους στη Βαβυλώνα, το ίδιο εκείνο έτος. Αυτό διασαφηνίζεται από το Δανιήλ 1/α΄ 1-6. Ο Δανιήλ καταγράφοντας το γεγονός, αναφέρει πως συνέβηκε "εν τω τρίτω έτει της βασιλείας του Ιωακείμ", αν και τόσο η πολιορκία, όσο και η εκτόπιση αιχμαλώτων προφανώς επακολούθησαν τη μάχη στη Χαρκεμίς - "εν τω τετάρτω έτει του Ιωακείμ." (Ιερ. 46/μς΄ 2) Αυτή η φαινομενική αντίφαση έχει προκαλέσει πολλή συζήτηση και πολλές διαφορετικές λύσεις έχουν προταθεί για να ξεπεραστεί η δυσκολία. Όμως αν, όπως τονίζεται στη σημείωση 14, ληφθούν υπόψη οι διαφορετικές μέθοδοι με τις οποίες υπολογίζονται τα έτη βασιλείας στον Ιούδα και στη Βαβυλώνα, το όλο θέμα τακτοποιείται εύκολα. Ο Δανιήλ, σαν Ιουδαίος εξόριστος που ζούσε στη Βαβυλώνα, καθώς και σαν αξιωματούχος στη Βαβυλωνιακή αυλή, ήταν πολύ φυσικό να συμμορφωθεί με το Βαβυλωνιακό ημερολογιακό σύστημα και να υιοθετήσει τη μέθοδο έτους ενθρόνισης ακόμη και όταν αναφερόταν στους Ιουδαίους βασιλείς. Αυτό θα καθιστούσε το τέταρτο έτος του Ιωακείμ τρίτο, σύμφωνα με το σύστημα υπολογισμού που δεν αριθμεί το έτος ενθρόνισης.

Το εδάφιο Δανιήλ 1/α' 2 αναφέρει πως τότε ο Ιωακείμ παραδόθηκε στα χέρια του Ναβουχοδονόσορα - δηλαδή πως τότε έγινε υποτελής στο βασιλιά της Βαβυλώνας. Επίσης, πλήρωσε φόρο υποτέλειας σ’ αυτόν, δίνοντας του σκεύη από το ναό. Καθόσον αυτό τοποθετεί την αρχή της δουλείας του Ιούδα νωρίς στη βασιλεία του Ιωακείμ, η Εταιρία Σκοπιά έχει προαγάγει διάφορα επιχειρήματα ενάντια στη φυσική και άμεση ανάγνωση αυτού του κειμένου. Έτσι, υποστηρίζει την άποψη πως το "τρίτο έτος" πρέπει να κατανοηθεί σαν το τρίτο έτος της υποτέλειας του Ιωακείμ στο Ναβουχοδονόσορα και επιχειρηματολογεί πως ήταν το ενδέκατο και τελευταίο έτος της βασιλείας του Ιωακείμ (και το όγδοο έτος της βασιλείας του Ναβουχοδονόσορα). Όμως, αυτή η εξήγηση συγκρούεται με το Δανιήλ 2/β' 1 που δείχνει το Δανιήλ στην αυλή του Ναβουχοδονόσορα να διερμηνεύει το όνειρο της "εικόνας" που είδε ο βασιλιάς αυτός, στο "δεύτερο έτος" της βασιλείας του. Αν ο Δανιήλ φέρθηκε στη Βαβυλώνα στο όγδοο έτος του Ναβουχοδονόσορα, πώς θα μπορούσε να βρίσκεται εκεί και να ερμηνεύει τα όνειρα του βασιλιά στο "δεύτερο έτος" του; Έτσι και αυτό το κείμενο έπρεπε να αλλαχθεί και να το κάνουν να λέει κάτι άλλο από εκείνο που σαφώς λέει. Διαμέσου των ετών έχουν προταθεί δυο διαφορετικές εξηγήσεις για το παραπάνω ζήτημα. Η τελευταία είναι πως σ' αυτό το βιβλίο ο Δανιήλ υπολογίζει τα έτη του Ναβουχοδονόσορος από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ στο δέκατο όγδοο έτος του. Το δεύτερο, λοιπόν έτος του Ναβουχοδονόσορα πρέπει να εννοηθεί ως το εικοστό έτος του! Έτσι, για μια ακόμη φορά, βρίσκουμε πως η εφαρμογή των εβδομήντα ετών, που κρατεί η Εταιρία Σκοπιά, συγκρούεται μετωπικά με τη Βίβλο - αυτή τη φορά με το Δανιήλ 1/α' 1 και 2/β' 1. Για να υποστηρίξει τη θεωρία της, εξωθείται ν' απορρίψει την πιο εύκολη και άμεση ανάγνωση αυτών των κειμένων.[19]

Όπως και ο Βερόσσος επιβεβαιώνει, στη Βαβυλωνιακή ιστορία που έγραψε στον τρίτο αιώνα π.Χ., μερικοί Ιουδαίοι αιχμάλωτοι είχαν ήδη φερθεί στη Βαβυλώνα στο έτος ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα. Η αφήγηση του για τα γεγονότα που συνέβηκαν στη διάρκεια του έτους ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα έχει ως εξής:

"Ο Ναβοπολασσάρ, ο πατέρας του, άκουσε πως ο σατράπης που είχε τοποθετηθεί στην Αίγυπτο, την Κοίλη Συρία και τη Φοινίκη, στασίασε. Ανήμπορος ν' αντιμετωπίσει την κατάσταση εμπιστεύθηκε ένα μέρος του στρατεύματος του στο γιο του, το Ναβουχοδονόσορα, που βρισκόταν ακόμη στην ακμή της νεότητας του και τον έστειλε ενάντια στο στασιαστή. Ο Ναβουχοδονόσωρ παράταξε τις δυνάμεις του σε διάταξη μάχης και επιτέθηκε στο στασιαστή, τον νίκησε και υπέταξε πάλι τη χώρα στην κυριαρχία των Βαβυλωνίων. Την ίδια εποχή ο Ναβοπολασσάρ, ο πατέρας του, αρρώστησε και πέθανε στην πόλη των Βαβυλώνιων, αφού είχε βασιλέψει είκοσι ένα έτη.

Ο Ναβουχοδονόσωρ πληροφορήθηκε για το θάνατο του πατέρα του αμέσως μετά. Αφού τακτοποίησε τις υποθέσεις στην Αίγυπτο και στην υπόλοιπη περιοχή, ανέθεσε σε μερικούς από τους φίλους του να φέρουν στη Βαβυλωνία τους Ιουδαίους, Φοίνικες, Σύριους και Αιγυπτίους αιχμαλώτους, μαζί με τον κύριο όγκο του στρατεύματός και με τα υπόλοιπα λάφυρα. Ο ίδιος ξεκίνησε με λίγους συντρόφους και έφτασε στη Βαβυλώνα, διασχίζοντας την έρημο."[20]

Έτσι ο Βερόσσος υποστηρίζει τα λόγια του Δανιήλ, πως Ιουδαίοι αιχμάλωτοι φέρθηκαν στη Βαβυλώνα στο έτος της ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα. Αυτή η επιβεβαίωση του Δανιήλ 1/α: 1 είναι σπουδαία επειδή, όπως δείχθηκε στο κεφάλαιο II, ο Βερόσσος άντλησε τις πληροφορίες του από τα Βαβυλωνιακά Χρονικά, που πρωτογράφτηκαν στη διάρκεια της Νεο-Βαβυλωνιακής εποχής καθαυτής.

Ότι η δουλεία των "εθνών αυτών" (Ιερ. 25/κε΄ 11) άρχισε πολύ πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 587 π.Χ. είναι επίσης σαφές από τα κεφάλαια 27/κζ', 28/κη' και 35/λε' του βιβλίου του Ιερεμία. Στο κεφάλαιο 27/κζ', που χρονολογείται στην αρχή της βασιλείας του Σεδεκία, (το εδάφιο 1 λέει "Ιωακείμ" αλλά μια σύγκριση με τα εδάφια 3 και 12 υποδηλώνει πως η αρχική ανάγνωση ήταν "Σεδεκίας"), ο Ιερεμίας προτρέπει το Σεδεκία να μην εξεγερθεί, αλλά να θέσει τον τράχηλο του υπό το ζυγό του βασιλιά της Βαβυλώνας και να τον υπηρετήσει, διαφορετικά η πόλη (η Ιερουσαλήμ) θα καθίστατο "τόπος ερημωμένος" (Ιερεμ. 27/κζ ' 6-8, 11-13, 17). Σύμφωνα με το εδάφιο 2, ιστορικό υπόβαθρο αυτού του "λόγου... του Κυρίου" ήταν το γεγονός ότι μηνυτές είχαν έρθει στο Σεδεκία από Εδώμ, Μωάβ, Αμμων, Τύρο και Σιδώνα — προφανώς, για να τον επιστρατεύσουν σε μια εκτεταμένη εξέγερση ενάντια στο Βαβυλωνιακό ζυγό. Προφανώς, όπως και ο Ιούδας, όλα αυτά τα έθνη ήταν υποτελή στη Βαβυλώνα. Τα σχέδια για εξέγερση διέγειραν τον ενθουσιασμό του λαού και δημιούργησαν αβάσιμες ελπίδες. Μάλιστα, ο προφήτης Ανανίας έφθασε στο σημείο να προείπει πως ο Βαβυλωνιακός ζυγός θα έσπαζε μέσα σε δυο χρόνια: "Ούτως είπε ο Κύριος των δυνάμεων, ο Θεός του Ισραήλ, λέγων 'Συνέτριψα τον ζυγόν του βασιλέως της Βαβυλώνος. Εν τω διαστήματι δυο (ακόμη (ΜΝΚ) ) ετών, θέλω επαναφέρει εις τον τόπον τούτον πάντα τα σκεύη του οίκου του Κυρίου τα οποία Ναβουχοδονόσωρ, ο βασιλεύς της Βαβυλώνος έλαβε εκ του τόπου τούτου και έφερε αυτά εις την Βαβυλώνα'"[21] (Ιερεμ. 28/κη' 2, 3). Φυσικά, αυτή η προφητεία προϋπέθετε πως ο βαβυλωνιακός ζυγός είχε ήδη τεθεί στον τράχηλο των εθνών. Αυτός είναι ο λόγος που ο Ανανίας μπορούσε να λάβει το ζυγό από τον τράχηλο του Ιερεμία, να τον σπάσει και να πει: "Ούτω λέγει Κύριος 'κατά τούτον τον τρόπον θέλω συντρίψει τον ζυγόν του Ναβουχοδονόσωρ, βασιλέως της Βαβυλώνος, από τον τράχηλον πάντων των εθνών, εν τω διαστήματι δυο (ακόμη (MNK) ) ετών!" (Ιερεμ. 28/κη' 10, 11). Στο τέταρτο έτος του Σεδεκία (Ιερεμ. 28/κη' 1), ο Βαβυλωνιακός ζυγός επικαθόταν "στον τράχηλο πάντων των εθνών". Εκείνο τον καιρό η δουλεία ήταν μια σκληρή πραγματικότητα δια "πάντα τα έθνη" και αυτό προφανώς ίσχυε από μερικά χρόνια πριν.

Η εισβολή των Βαβυλωνίων στον Ιούδα, γρήγορα μετά από τη μάχη στη Χαρκεμίς, επίσης υποδηλώνεται στο 35/λε' κεφάλαιο του Ιερεμία, που τοποθετείται χρονικά "εν ταις ημέραις Ιωακείμ, υιού του Ιωσίου" (εδάφιο 1). Οι Ρηχαβίτες, που κανονικά κατοικούσαν σε σκηνές, υπακούοντας στην προσταγή του προπάππου τους, Ιωναδάβ, γιου του Ρηχάβ, ζούσαν στην Ιερουσαλήμ. Γιατί; Εξήγησαν στον Ιερεμία: "Ότε όμως ο Ναβουχοδονόσωρ, ο βασιλεύς της Βαβυλώνος, ανέβη στον τόπον, είπομεν, 'Ελθετε, και ας υπάγομεν εις Ιερουσαλήμ, εξαιτίας του στρατεύματος των Χαλδαίων, και εξαιτίας του στρατεύματος των Συρίων, και κατοικούμεν εν Ιερουσαλήμ'" (Ιερεμ. 35/λε: 1) Έτσι, κάποιο καιρό νωρίτερα, στη βασιλεία του Ιωακείμ, το Βαβυλωνιακό στράτευμα είχε εισβάλλει στην περιοχή τον Ιούδα, εξαναγκάζοντας τους Ρηχαβίτες ν' αναζητήσουν καταφύγιο μέσα στα τείχη της Ιερουσαλήμ. Η εισβολή, που περιγράφεται στο Δανιήλ 1/α: 1, 2, είναι ή η παραπάνω ή εκείνη που έλαβε χώρα το επόμενο έτος, όταν, σύμφωνα με το Βαβυλωνιακό Χρονικό, "όλοι οι βασιλείς της Χαττού (Συρο-Παλαιστίνης) κατέβαλαν φόρο στο Βαβυλώνιο βασιλιά ως σημείο υποτέλειας τους".

Το ότι ο Ιούδας έγινε υποτελής της Βαβυλώνας, νωρίς στη βασιλεία του Ιωακείμ, αναφέρεται σαφώς στο Β' Βασ. 24/κδ΄ 1: "Εν ταις ημέραις αυτού (του Ιωακείμ) ανέβη Ναβουχοδονόσωρ, ο βασιλεύς της Βαβυλώνος, και ο Ιωακείμ έγινε δούλος αυτού τρία έτη. Έπειτα εστράφη και απεστάτησεν κατ’ αυτού." Αύτη η ανταρσία προκάλεσε το βασιλιά της Βαβυλώνας "να στείλει εναντίον αυτού τα τάγματα των Χαλδαίων, και τα τάγματα των υιών Αμμών" με σκοπό να επαναφέρει τον Ιωακείμ κάτω από τον Βαβυλωνιακό ζυγό (Βλ. εδάφιο 2). Αυτά τα γύρω έθνη βρίσκονταν τώρα κάτω από τον έλεγχο του βασιλιά της Βαβυλώνας.

Παραπάνω δείχθηκε πως η πρόρρηση του Ιερεμία στο 25/κε΄ 10-12, για τα εβδομήντα χρόνια, δεν αναφερόταν σε μια περίοδο πλήρους ερήμωσης της Ιερουσαλήμ, αλλά σε μια περίοδο δουλείας, όχι μόνο για τον Ιούδα, αλλά επίσης και για τα "έθνη ταύτα", δηλαδή τα γύρω έθνη. Δείχθηκε περαιτέρω πως η Βίβλος και οι κοσμικές ιστορικές πηγές, όπως το Βαβυλωνιακό Χρονικό και ο Βερόσσος, συμφωνούν πως η δουλεία για αυτά τα έθνη άρχισε πολύ πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, το 587 π.Χ. Το Βαβυλωνιακό χρονικό Β.Μ. 21492 δείχνει πως ο Ναβουχοδονόσωρ άρχισε να κατακτά αυτές τις περιοχές αμέσως μετά από τη μάχη της Χαρκεμίς, το 605 π.Χ. Το Δανιήλ 1/α΄ 1-6 αναφέρει πως το ίδιο έτος ο Ναβουχοδονόσωρ πολιόρκησε την Ιερουσαλήμ και έφερε αιχμαλώτους στη Βαβυλώνα. Σχετικά με αυτή την πρώτη εκτόπιση (που προδήλως ήταν πολύ μικρή) ο Βερόσσος επιβεβαιώνει το Δανιήλ 1/α΄ 1. Τα κεφάλαια 27/κζ', 28/κη' και 35/λε' του βιβλίου του Ιερεμία δείχνουν πως ο Ιούδας καταστάθηκε υποτελής στη Βαβυλώνα ήδη από τη βασιλεία του Ιωακείμ και αυτό αναφέρεται επίσης ευθέως στο Β' Βασ. 24/κδ΄ 1, 2. Για τον Ιούδα και τα γύρω έθνη η δουλεία προφανώς άρχισε το ίδιο έτος που ο Ιερεμίας εξέφερε την προφητεία του, δηλαδή το 605 π.Χ.

Από την άλλη μεριά, η εφαρμογή των εβδομήντα ετών που κάνει η Εταιρία Σκοπιά, συγκρούεται άμεσα με την προφητεία του Ιερεμία. Σύμφωνα μ' αυτήν τα εβδομήντα χρόνια εφαρμόζονται μόνο στον Ιούδα, παραβλέποντας το γεγονός πως η προφητεία του Ιερεμία αναφέρεται σε μια περίοδο δουλείας για ένα αριθμό εθνών, όχι σε μια κατάσταση πλήρους ερήμωσης "χωρίς κάτοικο". Το επόμενο κείμενο, που ασχολείται με τα εβδομήντα χρόνια, θ' αποδειχθεί πως αντικρούει ευθέως την εφαρμογή που κάνει η Εταιρία.

Β. Ιερεμίας 29/κθ΄ 10: "Διότι ούτω λέγει Κύριος, 'Ότι αφού πληρωθώσιν εβδομήκοντα έτη εν Βαβυλώνι, θέλω επισκεφθή ΥΜΑΣ, και θέλω εκτελέσει προς υμάς τον λόγον μου τον αγαθόν, να επαναφέρω ΥΜΑΣ εις τον τόπον τούτον.'"

Σ' αυτό το δεύτερο κείμενο, τα εβδομήντα χρόνια που μνημονεύονται φαίνονται να περιγράφονται ως περίοδος αιχμαλωσίας: "Εβδομήκοντα έτη εν Βαβυλώνι". Όμως, η Εβραϊκή πρόθεση "λε" που εδώ μεταφράζεται "εν", γενικά σημαίνει "δια, σχετικά με, όσον αφορά" και με αυτόν τον τρόπο αποδίδεται από τις περισσότερες σύγχρονες μεταφράσεις. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα:

Αναθεωρημένη Μετάφραση (1885): "After seventy years be accomplished for Babylon." (Αφού πληρωθώσιν εβδομήκοντα έτη διά την Βαβυλώνα).

Αμερικάνικη Στερεότυπη Μετάφραση (1901): "After seventy years are accomplished for Babylon." (Αφού πληρωθώσιν εβδομήκοντα έτη διά την Βαβυλώνα).

Νέα Αμερικάνικη Στερεότυπη Μετάφραση (1973): "When seventy years have been completed for Babylon." (Όταν έχουν συμπληρωθεί εβδομήντα έτη για την Βαβυλώνα).

"Εμφατική Βίβλος" του Ρόδερχαμ: "That as soon as there are fulfilled to Babylon seventy years." (Ότι μόλις εκπληρωθούν διά τη Βαβυλώνα εβδομήντα χρόνια).

Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ (1966): "Only when the seventy years granted to Babylon are over." (Μόνον όταν λήξουν τα εβδομήντα χρόνια που έχουν παραχωρηθεί στη Βαβυλώνα).

Άλλες μεταφράσεις εκφράζουν την ίδια σκέψη με άλλα λόγια:

"Η Πλήρης Βίβλος" του Γκούντσπηντ (1923): "As soon as Babylon has finished seventy years." (Μόλις η Βαβυλώνα έχει ολοκληρώσει εβδομήντα χρόνια).

Η Νέα Αγγλική Βίβλος (1970): "When a full seventy years has passed over Babylon". (Όταν γεμάτα εβδομήντα χρόνια έχουν περάσει επί της Βαβυλώνας).

"Η Βίβλος στη Ζωντανή Αγγλική" του Μπάϊνγκτον (1977): "As soon as Babylon has had a full seventy years." (Μόλις η Βαβυλώνα συμπληρώσει εβδομήντα χρόνια).

"Δι Άνκορ Μπάιμπλ" (Τζων Μπράιτ: Ιερεμίας): "Only when Babylon's seventy years have been completed." (Μόνον όταν (θα) έχουν ολοκληρωθεί (τα) εβδομήντα χρόνια της Βαβυλώνας).

Όλες αυτές οι μεταφράσεις εκφράζουν την ίδια σκέψη, δηλαδή, ότι τα εβδομήντα χρόνια αναφέρονται στη Βαβυλωνιακή επικυριαρχία και όχι στην Ιουδαϊκή αιχμαλωσία ή στην ερήμωση που ακολούθησε την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, το 587 π.Χ. Ότι αυτό είναι που εννοεί το Εβραϊκό κείμενο φαίνεται και από το γεγονός πως η απόδοση συμφωνεί με την προφητεία του Ιερεμία στο 25/κε΄ 11 του βιβλίου του για τα εβδομήντα χρόνια δουλείας. Όσο ο Βαβυλώνιος βασιλιάς είχε την υπεροχή, τα άλλα έθνη έπρεπε να δουλεύουν σ' αυτόν.[22].

Είναι σπουδαίο να σημειώσουμε το πότε και σε ποιον ειπώθηκαν τα λόγια του Ιερεμία, που είναι καταγραμμένα στο 29/κθ΄ 10. Στο εδάφιο 2 λέγεται πως ο χρόνος ήταν "αφού Ιεχονίας, ο βασιλεύς και η βασίλισσα και οι ευνούχοι, οι άρχοντες του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ και οι ξυλουργοί και οι χαλκείς εξήλθον από Ιερουσαλήμ." Αυτό θα τοποθετούσε την προφητεία χρονικά στην αρχή της βασιλείας του Σεδεκία, πιθανώς, στον ίδιο περίπου καιρό με το προηγούμενο κεφάλαιο, δηλαδή στο τέταρτο έτος του Σεδεκία. (Ιερεμ. 28/κη' 1) Το ιστορικό υπόβαθρο φαίνεται το ίδιο και για τα δυο κεφάλαια: Τα πλατιά διαδεδομένα σχέδια ανταρσίας, που δημιουργούσαν ελπίδες απελευθέρωσης από το Βαβυλωνιακό ζυγό στον Ιούδα και στα γύρω έθνη, έφθασαν και στους εξόριστους στη Βαβυλώνα. Όπως και στον Ιούδα, ψευδοπροφήτες εγέρθηκαν ανάμεσα στους Ιουδαίους, στη Βαβυλώνα, και υπόσχονταν σύντομη απελευθέρωση (Ιερεμ. 29/κθ΄ 8, 9) Αυτός ήταν ο λόγος γιατί τότε, αρκετά χρόνια πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, ο Ιερεμίας έστειλε μια επιστολή έτους εξόριστους στη Βαβυλώνα καλώντας τους να προσέξουν την προφητεία των εβδομήντα ετών "για την Βαβυλώνα": Μην απατάσθε από τους μεταξύ σας προφήτες, ή από τους μάντεις σας ... γιατί ο Γιαχβέ λέει τούτο: "Μόνον όταν λήξουν τα εβδομήντα χρόνια που έχουν παραχωρηθεί στη Βαβυλώνα, θα σας επισκεφθώ και θα εκπληρώσω την υπόσχεση μου προς εσάς, με το να σας επαναφέρω στον τόπο τούτο." (Ιερεμ. 29/κθ΄ 8-10 Βίβλος της Ιερουσαλήμ). Αυτά τα λόγια σαφώς προϋπέθεταν πως τα εβδομήντα χρόνια "για τη Βαβυλώνα" βρίσκονταν τότε σε πρόοδο. Αν αυτή η πρόοδος δεν είχε αρχίσει, γιατί ο Ιερεμίας τη σύνδεσε με τους εξόριστους που βρίσκονταν στη Βαβυλώνα; Αν η εβδομηντάχρονη περίοδος δεν ήταν ήδη σε πρόοδο, τι σχέση έχει η αναφορά του Ιερεμία σ' αυτήν; Ο Ιερεμίας δεν παρότρυνε τους εξόριστους να περιμένουν μέχρι που θα άρχιζαν τα εβδομήντα χρόνια, αλλά μέχρι να συμπληρωθεί αυτή η περίοδος. Εφόσον, ο Ιερεμίας έστειλε το άγγελμα του έτους εξόριστους περίπου έξι ή επτά χρόνια πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, είναι προφανές πως υπολόγιζε την αρχή των εβδομήντα ετών σ' ένα χρονικό σημείο πολλά χρόνια πριν από το γεγονός εκείνο. Κατά συνέπεια, το Ιερεμίας 29/κθ΄ 10 υποστηρίζει περαιτέρω το προηγούμενο συμπέρασμα, πως τα εβδομήντα χρόνια θάπρεπε να υπολογίζονται από ένα χρονικό σημείο μερικά χρόνια πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ.

Τα εδάφια Ιερεμίας 25/κε΄ 10-12 και 29/κθ΄ 10 περιέχουν την προφητεία των εβδομήντα ετών. Τα δύο επόμενα κείμενα που θα συζητηθούν, δηλαδή τα εδάφια Δανιήλ 9/θ΄ 2 και Β' Χρονικών 36/λς: 20-21, αποτελούν σύντομη αναφορά στην προφητεία του Ιερεμία. Κανένα απ' αυτά δεν ισχυρίζεται πως αποτελεί ενδελεχή συζήτηση της προφητείας, ούτε παρέχει λεπτομερή εφαρμογή της περιόδου. Κατά συνέπεια, κάθε προσπάθεια για να βρεθεί μια εφαρμογή της περιόδου των εβδομήντα ετών πρέπει να εκπηγάζει από την ίδια την προφητεία και όχι από τις αναφορές άλλων χωρίων σ' αυτήν. Μόνο η προφητεία παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τα εβδομήντα χρόνια: το ότι αναφέρονται εις τα "έθνη ταύτα", το ότι πρόκειται για περίοδο δουλείας για τα έθνη αυτά, το ότι αναφέρονται στην περίοδο της Βαβυλωνιακής Επικυριαρχίας καθώς και ότι η περίοδος θα έχει συντελεσθεί όταν ο βασιλιάς της Βαβυλώνας θα τιμωρούνταν, είναι πρόδηλο. Τόσο από τον Δανιήλ όσο και από τον Έσδρα, λείπουν τέτοιες λεπτομερειακές πληροφορίες, όταν παραπέμπουν στην προφητεία του Ιερεμία. Η συζήτηση των παραπομπών αυτών, λοιπόν, πρέπει πάντοτε να διεξάγεται στο φως του τι πραγματικά αφορά η προφητεία.

Γ. Δανιήλ 9/θ΄ 1,2: "Εν τω πρώτω έτει του Δαρείου, του υιού του Ασσουήρου, ... εγώ ο Δανιήλ εννόησα εν τοις βιβλίοις τον αριθμόν των ετών, περί των οποίων ο λόγος του Κυρίου έγεινε προς Ιερεμίαν τον προφήτην, για την εκπλήρωση ερημώσεων της Ιερουσαλήμ, (συγκεκριμένα) εβδομήντα χρόνια (ΜΝΚ) ."

Τι διέγειρε το ενδιαφέρον τον Δανιήλ για την προφητεία των εβδομήντα ετών "για την Βαβυλώνα"; Προφανώς, ήταν το γεγονός ότι η βαβυλωνιακή επικυριαρχία είχε ξαφνικά φθάσει σ’ ένα τέλος, τη νύχτα της 5-6 Οκτωβρίου 539 π.Χ. (Γρηγοριανό ημερολόγιο). "Την αυτήν νύκτα εφονεύθη ο Βαλτάσαρ, ο βασιλεύς των Χαλδαίων. Και Δαρείος ο Μήδος έλαβε την βασιλείαν, ων περίπου ετών εξήκοντα δυο." (Δανιήλ 5/ε΄ 30, 31)

Φυσικά, ο Δανιήλ συνειδητοποίησε τι σήμαινε αυτό το γεγονός. Από το βιβλίο του Ιερεμία 25/κε΄ εδάφιο 12 γνώριζε πως "όταν συμπληρωθώσι τα εβδομήκοντα έτη, θέλω ανταποδώσει επί τον βασιλέα της Βαβυλώνος και επί το έθνος εκείνο." Από το Ιερεμίας 29/κθ΄ 10 γνώριζε πως τα εβδομήντα χρόνια αναφέρονταν στη βαβυλωνιακή επικυριαρχία. Τώρα ο βασιλιάς της Βαβυλώνας είχε τιμωρηθεί και η βαβυλωνιακή κυριαρχία είχε λήξει. Από αυτό ο Δανιήλ μπορούσε να καταλήξει σε ένα μόνο συμπέρασμα: Τα εβδομήντα χρόνια είχαν λήξει! Μεγαλύτερη όμως σπουδαιότητα είχε τι, το τέλος αυτών των εβδομήντα ετών, θα σήμαινε "για τη Βαβυλώνα" για το λαό του Δανιήλ, τους Ιουδαίους εξόριστους εκεί, καθώς και για την αφανισμένη πόλη της Ιερουσαλήμ και τον ερειπωμένο ναό της. Από την προφητεία του Ιερεμία, ο Δανιήλ γνώριζε επίσης πως ο Γιαχβέ είχε υποσχεθεί: "όταν λήξουν τα εβδομήντα χρόνια που έχουν παραχωρηθεί στη Βαβυλώνα θα σας επισκεφθώ και θα εκπληρώσω την υπόσχεση μου προς εσάς με το να σας επαναφέρω στον τόπο τούτο... Τότε θα κράξετε προς εμέ και θα με ικετεύσετε και εγώ θα σας εισακούσω. Και θα με ζητήσετε και θα με βρείτε, όταν με εκζητήσετε με όλη την καρδιά σας." (Ιερεμίας 29/κθ΄ 10-13, Βίβλος της Ιερουσαλήμ). Αυτό ήταν ακριβώς που έκανε ο Δανιήλ: "Και έστρεψα το πρόσωπόν μου προς Κύριον τον Θεόν, δια να κάμω προσευχήν και δεήσεις εν νηστεία και σάκκω και σποδώ." (Δαν 9/θ΄ 3).

Από την προσευχή του Δανιήλ που καταγράφεται στα επόμενα εδάφια (4-19) είναι σαφές πως το κύριο ενδιαφέρον του ήταν να ζητήσει συγχώρεση για το λαό του, ώστε να επιστρέψουν στην πατρική τους γη. Γνώριζε πως οι "ερημώσεις της Ιερουσαλήμ" και η ερήμωση της γης ήταν η κατάρα που προειπώθηκε "στο νόμο του Μωυσή", (στο Λευιτικό, κεφάλαιο 26/κς΄ και Δευτερονόμιο 28/κη'), επειδή παρέβησαν το νόμο του Γιαχβέ. (Δαν. 9/θ΄ 11, 13) Από την ανάγνωση του Δευτερονομίου 30/λ΄ 1-6 γνώριζε πως ο Γιαχβέ θα τους επανέφερε στη γη τους μόνο όταν θα επέστρεφαν σ' αυτόν και θα πρόσεχαν στη φωνή του. Αυτή η γνώση αντικαθρεφτίζεται στην προσευχή του Δανιήλ. Προφανώς, το ενδιαφέρον του για την προφητεία του Ιερεμία σχετικά με τα εβδομήντα έτη υποκινήθηκε από τη συγκινητική ανακάλυψη πως οι "ερημώσεις της Ιερουσαλήμ" πλησίαζαν στο τέλος τους εφόσον τα εβδομήντα χρόνια "για την Βαβυλώνα" είχαν τώρα συμπληρωθεί.

Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια στο Δανιήλ 9/θ΄ 2 είναι ότι ο Δανιήλ χρησιμοποιεί τον εβραϊκό όρο "ερήμωση" (χορμπάχ) στον Πληθυντικό, αν και το εδάφιο Ιερεμίας 25/κε΄ 11 χρησιμοποιεί ενικό αριθμό: "Και όλη αυτή η γη πρέπει να καταστεί τόπος ερημωμένος" (ΜΝΚ). (λε χορμπάχ 'εις αφανισμόν, εις ερήμωσιν, εις ερείπωσιν, εις έρημον'). Αν αυτό σημαίνει πως υπήρξαν περισσότερες από μια ερημώσεις της Ιερουσαλήμ, τότε ο Δανιήλ μπορούσε να έχει στο νου του τη διαδοχική ερήμωση και απογύμνωση της Ιερουσαλήμ από τους κατοίκους της, που προκάλεσαν σειρές πολιορκιών και εκτοπίσεων αρχίζοντας από το έτος της ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα, το 605 π.Χ., και έληξαν με την ολοκληρωτική καταστροφή της Ιερουσαλήμ, το 587 π.Χ. Φαίνεται, πως έτσι έχουν κατανοήσει αυτό το κείμενο οι μεταφραστές της Βίβλου της Ιερουσαλήμ, εφόσον αποδίδουν τα λόγια του Δανιήλ στο 9/θ΄ κεφάλαιο του βιβλίου του, εδάφιο 2 ως εξής:

"Στα πρώτα έτη της βασιλείας του, εγώ, ο Δανιήλ μελετούσα τις γραφές λογαριάζοντας τον αριθμό των ετών - όπως αποκαλύφτηκε από τον Γιαχβέχ στον προφήτη Ιερεμία - πως, προτού να έφταναν σε τέλος οι διαδοχικές ερημώσεις της Ιερουσαλήμ, επρόκειτο να παρέλθουν εβδομήντα χρόνια."

Φυσικά, αυτό δεν αποτελεί κατά λέξη μετάφραση των λόγων του Δανιήλ, αλλ' η ερμηνεία της σκέψης του. Για τη λέξη 'χορμπάχ' (ερήμωση) η Βίβλος του Ερμηνευτή (Τομ. 6, σελ. 495) παρέχει το εξής σχόλιο: "Πρόκειται για λέξη που συχνά χρησιμοποιείται για να περιγράψει την κατάσταση μιας καταστραμμένης γης από το πέρασμα εχθρικών στρατευμάτων. (λευ. 26/κς΄ 31, 33, Ησ. μθ' 19, Ιερεμ. μδ' 22, Ιεζεκ. 36/λς: 34, Μαλαχ. α' 4, Α' Μακκ. α 39)." (Βλέπε επίσης σημείωση 9) Ίσως ο αναγνώστης θυμάται πως, σύμφωνα με το βαβυλωνιακό χρονικό, μετά από την μάχη της Χαρκεμίς το 605 π.Χ., τα στρατεύματα του Ναβουχοδονόσορα διέρχονταν την Παλαιστίνη σχεδόν κάθε χρόνο. Επιπρόσθετα, εξαιτίας της ανταρσίας του Ιωακείμ. Ο Κύριος απέστειλε (ο Γιαχβέ άρχισε να εξαποστέλλει (ΜΝΚ)) εναντίον αυτού τα τάγματα (ληστρικές ομάδες (ΜΝΚ)) των Χαλδαίων, και τα τάγματα των Συρίων, και τα τάγματα των Μωαβιτών, και τα τάγματα των υιών Αμμών, και απέστειλε (συνέχιζε να εξαποστέλλει (ΜΝΚ)) αυτούς εναντίον του Ιούδα, διά να καταστρέψωσιν αυτόν." (Β' Βασ. 24/κδ΄ 2- Βλ. επίσης Ιερεμ. 35/λε' 11) Αυτά τα στρατεύματα ή ληστρικά τάγματα, βαθμιαία αφάνισαν τις πόλεις και τη γη, μέχρι που ο Ιούδας απόμεινε ολότελα ερημωμένος και απορφανισμένος από τον πληθυσμό του, μετά από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 587 π.Χ.

Όμως, δεν είναι ούτε καν αναγκαίο να υποθέσουμε πως ο Δανιήλ είχε κατά νου αυτές τις διαδοχικές ερημώσεις. Η λέξη 'χορμπάχ' συχνά σημαίνει "ερείπια, χαλάσματα", έτσι ο Δανιήλ μπορούσε κάλλιστα να μιλά για τα "ερείπια της Ιερουσαλήμ". Ο Ρέυμοντ Χάμμερ στο έργο του Το Βιβλίο του Δανιήλ [23] μεταφράζει ως εξής το εδάφιο αυτό: "Εγώ, ο Δανιήλ, διάβαζα τις γραφές και αναλογιζόμουνα για τα εβδομήντα χρόνια που σύμφωνα με το λόγο του ΚΥΡΙΟΥ προς τον προφήτη Ιερεμία επρόκειτο να παρέλθουν ενόσω η Ιερουσαλήμ θα κείτονταν σε ερείπια." Θα ήταν εσφαλμένο να ερμηνεύσουμε τα λόγια του Δανιήλ πως, τάχα, σημαίνουν ότι η Ιερουσαλήμ θα "κειτόταν σε ερείπια" για εβδομήντα χρόνια. Εκείνο που ανακάλυψε διαβάζοντας την προφητεία του Ιερεμία, δεν ήταν πως η ερήμωση της Ιερουσαλήμ θα διαρκούσε εβδομήντα χρόνια (αυτό δεν αναφέρεται πουθενά στον Ιερεμία), αλλά πως οι "ερημώσεις της Ιερουσαλήμ" δε θα έπαυαν μέχρι που να εκπληρωθούν τα εβδομήντα χρόνια "για τη Βαβυλώνα". Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο θα κατέληγε ένας αναγνώστης του Ιερεμία 29/κθ΄ 10 (όπως ο Δανιήλ, για παράδειγμα).

Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται και από άλλους σχολιαστές που έχουν εξετάσει προσεκτικά τα λόγια του Δανιήλ. Για παράδειγμα, ο φημισμένος συντηρητικός λόγιος Έντουαρντ Τζ. Γιανγκ γράφοντας στο σχολιολόγιο του πάνω στο Βιβλίο του Δανιήλ, δίνει το ακόλουθο σχόλιο: "Η σκέψη μπορεί να παραφρασθεί ως εξής: Σχετικά με την ερήμωση της Ιερουσαλήμ, 70 χρόνια πρέπει να συμπληρωθούν." [24] Μια και ο Δανιήλ ενδιαφερόταν κυρίως για την ερημωμένη κατάσταση της άγιας πόλης και του ναού της, διέκρινε από τα βιβλία πως τα εβδομήντα χρόνια "για την Βαβυλώνα" έπρεπε να συμπληρωθούν προτού φθάσουν σε τέλος οι ερημώσεις της Ιερουσαλήμ." Αυτή είναι η απλούστερη σημασία των λόγων του Δανιήλ, στο φως των όσων πραγματικά έλεγε η προφητεία του Ιερεμία. Εφόσον η βαβυλωνιακή επικυριαρχία είχε τώρα, ξαφνικά, αντικατασταθεί από τη Μηδο-Περσική διακυβέρνηση, τα εβδομήντα χρόνια "για τη Βαβυλώνα" είχαν συμπληρωθεί και ο Δανιήλ κατανόησε πως "οι ερημώσεις της Ιερουσαλήμ" γρήγορα θα έληγαν. Αυτή ήταν η αιτία της ζωηρής συγκίνησης και των έντονων συναισθημάτων του Δανιήλ, όπως εκφράζονται στην προσευχή του.

Δ. Β' Χρονικών 36/λς: 20, 21: "Και τους εκφύγοντας την μάχαιραν μετώκισεν εις Βαβυλώνα, όπου ήσαν δούλοι εις αυτόν και εις τους υιούς αυτού, μέχρι του καιρού της βασιλείας των Περσών - διά να πληρωθή ο λόγος του Κυρίου ο διά στόματος Ιερεμίου, εωσού η γη χαρή τα σάββατα αυτής- πάντα τον καιρόν της ερημώσεως αυτής εφύλαττε σάββατον, εωσού συμπληρωθώσιν εβδομήκοντα έτη."

Μια επιπόλαια ανάγνωση του κείμενου θα μπορούσε να δώσει την εντύπωση πως ο Έσδρας αναφέρει ότι η γη απήλαυσε σαββατιαία ανάπαυση εβδομήντα ετών και πως αυτό είχε προλεχθεί από τον Ιερεμία. Όμως, μια λεπτομερειακή εξέταση του βιβλίου του Ιερεμία, θα δείξει πως πουθενά δε μιλά για σαββατιαία ανάπαυση. Στο βιβλίο του δε γίνεται καμιά αναφορά σε σαββατιαία ανάπαυση. Κατά συνέπεια, τα λόγια του Έσδρα "εωσού η γη χαρή τα σάββατα αυτής, πάντα τον καιρόν την ερημώσεως αυτής εφύλαττε σάββατον", δε θα μπορούσαν ν' αποτελούν εκπλήρωση του "λόγου του Κυρίου δια στόματος Ιερεμίου." Όπως έχει παρατηρηθεί από πολλούς σχολιαστές, οι δυο προτάσεις για τη σαββατιαία ανάπαυση αναφέρονται στο Λευιτικό 26/κς΄ 34, 35:

"Τότε η γη θέλει απολαύσει τα Σάββατα αυτής καθ' όλον τον καιρόν όταν αυτή μείνει έρημος και ΣΕΙΣ εν τη γη των εχθρών ΣΑΣ (ενόσω σεις θα βρίσκεστε στη γη των εχθρών σας (ΜΝΚ)). Καθ' όλον τον καιρόν της ερημώσεως αυτής θέλει ανεπαύεσθαι, διότι δεν αναπαύετο εις τα σάββατα σας, ότε κατωκείτε επ' αυτής."

Όπως ο Δανιήλ, προηγουμένως, έτσι και ο Έσδρας κατανόησε την ερήμωση του Ιούδα σαν εκπλήρωση αυτής της κατάρας, που προλέχθηκε στο νόμο του Μωυσή. Κατά συνέπεια, εισήγαγε αυτά τα λόγια από το Λευιτικό 26/κς΄ για να δείξει πως εκπληρώθηκαν κατά τη διάρκεια της εξορίας στη Βαβυλώνα, ακριβώς όπως προειπώθηκε από το Μωυσή "ενόσω σεις (θα) βρίσκεσθε στη γη των εχθρών σας." Ο Έσδρας όμως δεν εννοούσε πως η γη απολάμβανε σαββατιαία ανάπαυση εβδομήντα ετών, εφόσον αυτό δεν προλέχθηκε ούτε από το Μωυσή, ούτε από τον Ιερεμία. Στην πραγματικότητα, μια τέτοια κατανόηση των λόγων του Έσδρα θα συγκρουόταν με την προφητεία του Ιερεμία, καθόσον εκεί τα εβδομήντα χρόνια περιγράφονται σαν περίοδος δουλείας για πολλά έθνη - δουλεία που, τόσο η Βίβλος όσο και η κοσμική ιστορία, δείχνουν πως άρχισε πολύ πριν από την ερήμωση του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ. Μερικοί μεταφραστές έχουν θέσει ανάμεσα σε παύλες ή παρενθέσεις τα λόγια που παραθέτει ο Έσδρας από το Λευιτικό 26/κς΄, ώστε να τονίσουν πως δεν αναφέρονται στον Ιερεμία.[25]

Ποιος, λοιπόν, λόγος "δια στόματος Ιερεμίου" εκπληρώθηκε κατά τη διάρκεια της εξορίας, σύμφωνα με τον Έσδρα; Όχι μονάχα τα λόγια του για τα εβδομήντα χρόνια "για τη Βαβυλώνα". Όταν ο Έσδρας αναφέρει πως "ήσαν δούλοι εις αυτόν (το βασιλιά της Βαβυλώνας) και εις τους υιούς αυτού, μέχρι του καιρού της βασιλείας των Περσών, δια να πληρωθή ο λόγος του Κυρίου, ο δια στόματος Ιερεμίου" (Β' Χρον. 36/λς: 20, 21), προδήλως είχε κατά νου την πρόρρηση που είναι γραμμένη στο Ιερεμίας 27/κζ' 7: "Και πάντα τα έθνη θέλουσι δουλεύσει εις αυτόν και εις τον υιόν αυτού και εις τον υιόν του υιού αυτού, εωσού έλθη ο καιρός της γης και αυτού, και έθνη πολλά και βασιλείς μεγάλοι θέλουσι καταδουλώσει αυτόν."

Ο Έσδρας δεν εξηγεί πώς αυτή η προφητεία εκπληρώθηκε εις "πάντα τα έθνη", αλλά δείχνει ότι εφαρμόστηκε στους Ιουδαίους εξόριστους. Αυτοί οι εξόριστοι ήταν εξαναγκασμένοι να παραμείνουν στη Βαβυλώνα μέχρι την εκπλήρωση ορισμένων προφητειών, αυτό ακριβώς είναι που τονίζει ο -Έσδρας. Ήταν εξαναγκασμένοι να παραμείνουν:

(1) "μέχρι του καιρού της βασιλείας των Περσών" ("μέχρι που θα άρχισε να βασιλεύει η βασιλική οικογένεια" της Περσίας (ΜΝΚ)) - (Ιερεμίας 27/κζ' 7, 25/κε΄ 12, 29/κθ΄ 10).

(2) "έως ότου η γη απολαύσει τα σάββατα αυτής" -(Λευιτικό 26/κς΄ 34, 35) και

(3) "έως ότου συμπληρωθώσι τα εβδομήκοντα έτη" (Ιερεμίας 25/κε΄ 11, 29/κθ΄ 10).

Είναι σπουδαίο να παρατηρήσουμε πως ο Έσδρας δε δίνει καμιά εξήγηση ως προς το πώς εφαρμόζεται η περίοδος των εβδομήντα ετών. Ο σκοπός είναι άλλος, ήθελε συγκεκριμένα να δείξει πως οι Ιουδαίοι εξόριστοι δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στην πατρική τους γη μέχρι να εκπληρωθούν ορισμένες προφητείες, ανάμεσα στις οποίες και η προφητεία των εβδομήντα ετών "για τη Βαβυλώνα". Εφόσον όλοι γνώριζαν πως αυτή η περίοδος έληξε, όταν "άρχισε να βασιλεύει η βασιλική οικογένεια της Περσίας" (ΜΝΚ) στο 539 π.Χ., δεν ήταν αναγκαίο να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες και δεν εξηγεί πότε και πώς άρχισε η περίοδος. Περαιτέρω, όταν λέει πως οι εξόριστοι βρίσκονταν στη Βαβυλώνα και η γη απολάμβανε σαββατιαία ανάπαυση "εωσού συμπληρωθώσι τα εβδομήκοντα έτη", θα ήταν εσφαλμένο να συμπεράνουμε πως ο Έσδρας διακρατούσε την άποψη πως η ιουδαϊκή εξορία και η σαββατιαία ανάπαυση διάρκεσαν εβδομήκοντα χρόνια. Για παράδειγμα, αν κάποιος πάει στο κρεβάτι τα μεσάνυχτα και αναπαύεται "μέχρι να ολοκληρωθεί η νύχτα", δε σημαίνει βέβαια ότι κοιμήθηκε όλη τη νύχτα! Παρόμοια, η γη απόλαυσε μια σαββατιαία ανάπαυση "εωσού συμπληρωθώσιν εβδομήντα έτη", αλλά όχι απαραίτητα από την αρχή των εβδομήντα ετών. Η περίοδος των εβδομήντα ετών της βαβυλωνιακής επικυριαρχίας (και δουλείας για τα άλλα έθνη) άρχισε πολλά χρόνια πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και από την απογύμνωση του Ιούδα από τον πληθυσμό του, όπως αποδείχνεται τόσο από την Βίβλο, όσο και από ιστορικά γεγονότα, φυσικά, ο Έσδρας ήταν πλήρως ενήμερος για όλα αυτά.

Πολλοί σχολιαστές είχαν την άποψη πως ο Έσδρας προσδιόριζε το τέλος των εβδομήντα ετών στο πρώτο έτος του Κύρου (538/37 π.Χ.), εξαιτίας των όσων λέει στα τελευταία δύο εδάφια:

"Εν τω πρώτω έτει Κύρου του βασιλέως της Περσίας, διά να πληρωθή ο λόγος του Κυρίου ο διά στόματος Ιερεμίου, διήγειρεν ο Κύριος το πνεύμα του Κύρου, βασιλέως της Περσίας, και διεκήρυξε δι' όλους του βασιλείου αυτού, και μάλιστα εγγράφως..." (με αποτέλεσμα να επιτραπεί στους Ιουδαίους να επιστρέψουν στην Ιερουσαλήμ και να επανοικοδομήσουν το ναό). (Β' Χρονικών 36/λς: 22, 23, βλ. επίσης Έσδρα 1/α' 1-4).

Αν ο λόγος του Γιαχβέ "ο διά στόματος Ιερεμίου" εκληφθεί σαν μια ακόμη αναφορά στα εβδομήντα χρόνια, αυτό θα απέδειχνε πως ο Έσδρας όριζε σαν λήξη εκείνης της περιόδου το 538/37 π.Χ. Όμως, έχοντας υπόψη μας πως αυτά τα εδάφια στην πραγματικότητα πραγματεύονται το διάταγμα του Κύρου που επέτρεψε στους Ιουδαίους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, είναι πιο φυσικό να κατανοήσουμε την αναφορά στην προφητεία του Ιερεμία σαν αναφορά σ’ εκείνο που ο προφήτης είπε αμέσως μετά από την πρόρρηση του για τα εβδομήντα χρόνια "για τη Βαβυλώνα", που είναι γραμμένο στο Ιερεμίας 29/κθ΄ 10: "Διότι ούτω λέγει Γιαχβέ, ότι αφού πληρωθώσιν εβδομήκοντα έτη διά την Βαβυλώνα, θέλω επισκεφθή υμάς και θέλω εκτελέσει προς υμάς τον λόγον μου τον αγαθόν, να επαναφέρω υμάς εις τον τόπον τούτον." (ΑΣΜ)

Σημειώστε πως ο προφήτης δεν είπε πως ο Γιαχβέ πρώτα θα επισκεπτόταν τους εξόριστους για να τους επαναφέρει στην Ιερουσαλήμ και πως μετά απ' αυτό θα συμπληρώνονταν τα εβδομήντα χρόνια. Όμως, έτσι αντίστροφα εφαρμόζει η Εταιρία Σκοπιά την προφητεία αυτή. Ωστόσο, ο προφήτης σαφώς αναφέρει πως πρώτα θα εκπληρώνονταν τα εβδομήντα χρόνια και μετά απ' αυτό ο Γιαχβέ θα επισκεπτόταν τους εξόριστους και θα τους επανέφερε στην Ιερουσαλήμ. Τα εβδομήντα χρόνια θα εκπληρώνονταν ενόσω οι Ιουδαίοι εξόριστοι θα βρίσκονταν ακόμη στη Βαβυλώνα! Αυτό ακριβώς συνέβηκε: Η Βαβυλώνα έπεσε στα χέρια του Κύρου, του βασιλιά της Περσίας, τον Οκτώβριο του 539 π.Χ. και έτσι εκπληρώθηκε η προφητεία των εβδομήντα ετών "για τη Βαβυλώνα." Το επόμενο έτος ή ίσως το 537 π.Χ., ο Κύρος εξέδωσε το διάταγμα του, επιτρέποντας στους Ιουδαίους εξόριστους να επιστρέψουν στην Ιερουσαλήμ. Το τέλος των εβδομήντα, ετών με την πτώση της Βαβυλώνας, και η επιστροφή των Ιουδαίων -ένα, δυο ή ίσως τρία χρόνια αργότερα- αποτελούν δυο ξεχωριστά γεγονότα και ο Έσδρας μιλά για το τελευταίο απ' αυτά τα γεγονότα στο Β' Χρονικών 36/λς: 22, 23. Όταν, λοιπόν, σ' αυτά τα εδάφια αναφέρεται στο "λόγο τον δια στόματος του Ιερεμίου" ασφαλώς πρόκειται για το δεύτερο μισό του εδαφίου 10 στο 29/κθ΄ κεφάλαιο του βιβλίου του προφήτη.

Βρίσκουμε, λοιπόν, πως τόσο το Β' Χρονικών 36/λς: 20, 21, όσο και το Δανιήλ 9/θ: 2, μπορούν να εναρμονιστούν με την προφητεία του Ιερεμία για τα εβδομήντα χρόνια. Ο Δανιήλ ορίζει τη λήξη της περιόδου ενόσω οι Ιουδαίοι εξόριστοι βρίσκονταν ακόμη στη Βαβυλώνα, όταν "η βασιλική οικογένεια της Περσίας άρχισε να βασιλεύει" (ΜΝΚ) ή "μέχρι του καιρού της βασιλείας των Περσών" (Νεοελληνική Μετάφραση), το 539 π.Χ. Ο Έσδρας δίνει έμφαση στο γεγονός ότι οι Ιουδαίοι εξόριστοι δε μπορούσαν να επιστρέψουν στην Ιερουσαλήμ μέχρι να εκπληρώσει η γη τα σάββατά της. Μετά απ' αυτό, ο Γιαχβέ, σ’ εκπλήρωση του εδαφίου Ιερεμίας 29/κθ΄ 10β, τους επανέφερε στην πατρίδα τους, στο πρώτο έτος του Κύρου. Αν τα λόγια του Έσδρα κατανοηθούν σωστά, δε να εκληφθούν ότι σημαίνουν πως η ερήμωση του Ιούδα μετά από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της διάρκεσε εβδομήντα χρόνια.

Τα δυο τελευταία κείμενα που θα συζητηθούν -το Ζαχαρίας 1/α: 7, 12 και 7/ζ: 1-5— θεωρούνται εκάστοτε πως αποτελούν πρόσθετες παραπομπές στην προφητεία του Ιερεμία για τα "εβδομήντα χρόνια", η δε Εταιρία Σκοπιά έτσι τα θεωρεί. Όμως, λείπουν ολοκληρωτικά οι αποδείξεις για το συμπέρασμα αυτό. Κανένα από τα κείμενα αυτά δεν περιέχει αναφορά στον Ιερεμία (όπως κάνει το Δανιήλ 9/θ΄ 2 και το Β' Χρονικών 36/λς: 20, 21, τα συμφραζόμενα αυτών των κειμένων υπαινίσσονται με έντονο τρόπο πως τα εβδομήντα χρόνια που μνημονεύονται εκεί έχουν διαφορετική εφαρμογή. Αυτό είναι επίσης το συμπέρασμα πολλών σχολιαστών. Για παράδειγμα, ο Ο. Πλόγκερ στο άρθρο στο οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως (βλ. σημείωση 22) λέει: "Τα εδάφια αυτά δεν παραπέμπουν στα δυο κείμενα του βιβλίου του Ιερεμία." Η ανάπτυξη που ακολουθεί θα το καταστήσει σαφές.

Ε. Ζαχαρίας α' 7, 12: "Εν τη εικοστή τετάρτη ημέρα του ενδεκάτου μηνός, όστις είναι ο μήνας Σαβάτ, εν τω δευτέρω έτει του Δαρείου, έγεινε λόγος Κυρίου προς Ζαχαρίαν,... Και ο άγγελος του Κυρίου απεκρίθη και είπε, 'Κύριε των δυνάμεων, έως πότε δεν θέλεις σπλαγχνισθή συ την Ιερουσαλήμ και τας πόλεις του Ιούδα, κατά των οποίων ηγανάκτησας τα εβδομήκοντα ταύτα έτη;"

Αυτή η δήλωση για τα εβδομήντα χρόνια "αγανάκτησης" (αποκήρυξης (ΜΝΚ)) τοποθετείται χρονικά στο "δεύτερο έτος του Δαρείου", "την εικοστή τέταρτη ημέρα του ενδεκάτου μηνός". Εφόσον το δεύτερο έτος της βασιλείας του Δαρείου αντιστοιχούσε στο 520-519 π.Χ.,[26] η εικοστή τέταρτη μέρα του ενδέκατου μήνα θα έπεφτε στο Φεβρουάριο του 519 π.X.[27] Σύμφωνα με τον άγγελο, ο Γιαχβέ είχε ως τότε 'αποκηρύξει' την Ιερουσαλήμ και τις πόλεις του Ιούδα για εβδομήντα χρόνια. Η Εταιρία Σκοπιά εφαρμόζει αυτά τα εβδομήντα χρόνια αποκήρυξης ("αγανάκτησης" ΑΣΜ, "οργής" ΝΑΒ), στην περίοδο 607-537 π.Χ., εξισώνοντας τα με τα εβδομήντα χρόνια του Ιερεμία 25/κε΄ 10-12.[28] Ωστόσο, φαίνεται πρόδηλο πως π αιτία για την οποία ο άγγελος υπόβαλε αυτό το ερώτημα για την "αγανάκτηση' ήταν ότι ο Γιαχβέ εξακολουθούσε, στο 519 π.Χ., να μη δείχνει έλεος στις πόλεις του Ιούδα. Αν η ‘οργή' πραγματικά είχε λήξει το 537 π.Χ., ο άγγελος θα το γνώριζε αυτό και το ερώτημα του θα ήταν ολότελα περιττό. Ή μήπως ο άγγελος ήθελε να πει πως ο Γιαχβέ είχε αποκηρύξει την Ιερουσαλήμ και τις πόλεις του Ιούδα για εβδομήντα χρόνια, ως το 537 π.Χ. και έπειτα εξακολουθούσε να είναι εχθρικός προς αυτές για δεκαοκτώ επιπλέον χρόνια, δηλαδή ως το 519 π.Χ.; Αυτό θα σήμαινε πως η περίοδος εχθρότητας θα διαρκούσε σχεδόν ενενήντα και όχι εβδομήντα χρόνια. Αλλά η "αγανάκτηση" ή "οργή" σαφώς αναφέρεται στην κατάσταση ερήμωσης των πόλεων του Ιούδα, της Ιερουσαλήμ και του ναού της, που άρχισε μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 587 π.Χ. Η κατάσταση αυτή εξακολουθούσε να επικρατεί, όπως μπορούμε να δούμε από την απάντηση που έδωσε ο Γιαχβέ στην ερώτηση του αγγέλου: "Δια τούτο ούτω λέγει Κύριος ‘Εγώ επέστρεψα (βεβαίως θα επιστρέψω (ΜΝΚ)) εις την Ιερουσαλήμ εν οικτιρμοίς. Ο οίκος μου θέλει ανοικοδομηθή εν αυτή,... ο Κύριος θέλει παρηγορήσει έτι την Σιών, και θέλει εκλέξει πάλιν την Ιερουσαλήμ." (Ζαχαρίας 1/α' 16, 17) Μετρώντας από το 587 π.Χ., η "οργή" είχε διαρκέσει ως τώρα, το 519 π.Χ., σχεδόν εβδομήντα χρόνια, για την ακρίβεια, εξήντα οκτώ χρόνια. Αν η μέτρηση αρχίζει από την αρχή της πολιορκίας της Ιερουσαλήμ, τον Ιανουάριο του 589 π.Χ. (Β’ Βασ. 25/κε΄ 1, 2, Ιερ. 52/νβ' 4) τότε η 'αγανάκτηση' διάρκεσε σχεδόν εβδομήντα ολόκληρα χρόνια, ως το Φεβρουάριο του 519 π.Χ. Αλλά δυο ακριβώς μήνες νωρίτερα, είχε αρχίσει η ανοικοδόμηση του ναού και είχαν τεθεί τα θεμέλια του. (Αγγαίος 2/β' 19).

Κατά συνέπεια, φαίνεται πως είναι σαφές ότι τα εβδομήντα χρόνια που μνημονεύονται σ' αυτό το κείμενο δεν αναφέρονται στην προφητεία του Ιερεμία, αλλά απλώς στον καιρό που είχε περάσει μέχρι το 519 π.Χ. από την πολιορκία και την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της, το 589 - 587 π.X.[29]

Το ότι πέρασαν εβδομήντα χρόνια από την καταστροφή του ναού το 587 π.Χ., μέχρι την επανανοικοδόμηση του στα 520-515 π.Χ., επιβεβαιώνεται επίσης από τα επόμενα εδάφια του βιβλίου του Ζαχαρία που πρόκειται να εξετάσουμε:

Ζ. Ζαχαρίας 7/ζ' 1-5: "Εν τω τετάρτω έτει του βασιλέως Δαρείου, έγεινε λόγος Κυρίου προς τον Ζαχαρίαν τη τετάρτη του εννάτου μηνός, του Χισλεύ. Και εξαπέστειλαν εις τον οίκον του Θεού (και η Βαιθήλ απέστειλε (ΜΝΚ)) τον Σαρεσέρ, και τον Ρεγέμ-μέλεχ, και τους ανθρώπους αυτών, διά να εξιλεώσωσι το πρόσωπον του Κυρίου, να λαλήσωσι προς τους ιερείς, τους εν τω οίκω του Κυρίου των δυνάμεων, και προς τους προφήτας, λέγοντες: "Να κλαύσω εν τω μηνί τω πέμπτω, αποχωρισθείς, καθώς ήδη έκαμον τοσαύτα έτη;"

Και έγεινε λόγος του Κυρίου των δυνάμεων προς εμέ, λέγων: "λάλησον προς πάντα τον λαόν της γης, και προς τους ιερείς, λέγων, 'Ότε ενηστεύετε και επενθείτε εν τω πέμπτω και εν τω εβδόμω μηνί τα εβδομήκοντα εκείνα έτη (και τούτο επί εβδομήντα έτη (ΜΝΚ)), ενηστεύετε τωόντι δι' εμέ; δι' εμέ;'"

Και πάλι αυτό το γεγονός τοποθετείται χρονικά στο τέταρτο ακριβώς έτος του Δαρείου, "εν τη τετάρτη του εννάτου μηνός" που αντιστοιχεί στο Νοέμβριο του 518 π.Χ. Γιατί "πας ο λαός της γης" ενήστευαν και πενθούσαν στον πέμπτο και στον έβδομο μήνα; Μιλώντας για τη νηστεία στον πέμπτο μήνα, η Εταιρία Σκοπιά παραδέχεται: "Όπως φαίνεται τηρούσαν τη δέκατη μέρα εκείνου του μήνα (Αβ), σε ανάμνηση της κατάκαυσης, εκείνη τη μέρα, της πόλης της Ιερουσαλήμ και του ναού της από το Ναβουζαραδάν, τον αρχισωματοφύλακα του Ναβουχοδονόσορα, αφού προηγουμένως επιθεώρησε την πόλη επί δυο μέρες. (Ιερεμ. 52/νβ΄ 12, 13, Β' Βασ. 25/κε΄ 8, 9)"[30] Περαιτέρω, η νηστεία τον έβδομο μήνα τηρούνταν "σε ανάμνηση της δολοφονίας του Γεδαλία, ο οποίος ήταν από το βασιλικό οίκο του Δαβίδ, τον οποίο ο Ναβουχοδονόσωρ κατέστησε κυβερνήτη επί της γης των φτωχών Ιουδαίων, στους οποίους επέτρεψε να παραμείνουν μετά από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. (Β’ Βασ. 25/κε΄ 22-25, Ιερεμ. 40/μ΄ 13 ως 41/μα' 10)" [31] Για πόσο καιρό οι Ιουδαίοι. τηρούσαν νηστεία στη διάρκεια αυτών των μηνών, σε ανάμνηση της καταστροφής της Ιερουσαλήμ και του ναού της και της δολοφονίας του Γεδαλία; Σύμφωνα με τη Βίβλο, "επί εβδομήκοντα έτη". Το έτος 518-517 ήταν το εβδομηκοστό έτος από το 587 π.X.[32]

Το ότι οι Ιουδαίοι εξακολουθούσαν, το Νοέμβριο του 518 π.Χ., να τηρούν αυτές τις νηστείες του πέμπτου και του έβδομου μήνα, είναι σαφές από το γεγονός πως άνδρες από τη Βαιθήλ είχαν έρθει να ρωτήσουν, "τώρα που το πιστό υπόλοιπο των Ιουδαίων επανοικοδομούσαν το ναό του Γιαχβέ στην Ιερουσαλήμ και βρίσκονταν περίπου στη μέση αυτού του έργου, αν θάπρεπε να... εξακολουθήσουν να τηρούν μια τέτοια νηστεία."[33] Αν η καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της τοποθετηθεί χρονολογικά στο 607 π.Χ., αντί στο 587 π.Χ., αυτό θα σήμαινε πως το χρονικό διάστημα κατά το οποίο τηρούνταν αυτές οι νηστείες θα ήταν ενενήντα, αντί για εβδομήντα, χρόνια. Αυτό το παραδέχεται η Εταιρία Σκοπιά στο βιβλίο από το οποίο παραθέτουμε παραπάνω, [34] αλλά δε δίνει καμιά ικανοποιητική εξήγηση γι' αυτή την ασυμφωνία. Έτσι, τόσο το Ζαχαρίας 1/α' 7, 12, όσο και το 7/ζ’ 1-5, παρέχουν πολύ ισχυρή υποστήριξη στη θέση πως το 587 π.Χ. είναι η σωστή ημερομηνία κατά την οποία καταστράφηκε η Ιερουσαλήμ. Όπως στην περίπτωση των κειμένων Ιερεμίας 25/κε΄ 10-15, 29/κθ΄ 10, Δανιήλ 1/α΄ 12 και 2/β' 1, η ευκολότερη και αμεσότερη ανάγνωση των εδαφίων Ζαχαρίας 1/α' 7, 12 και 7/ζ: 1-7 αποδεικνύεται πως συγκρούεται ανοικτά με την ερμηνεία που δίνει η Εταιρία Σκοπιά στα 'εβδομήντα χρόνια'.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

9. Τα εβδομήντα χρόνια για την Τύρο, που αναφέρονται στον Ησαΐα 23/κγ:' 15-18, δε θα συζητηθούν εδώ, εφόσον δεν μπορεί ν' αποδειχθεί ότι αναφέρονται στην περίοδο της Νεο-Βαβυλωνιακής επικυριαρχίας. Πράγματι, μερικοί από τους καλύτερους σχολιαστές εφαρμόζουν την προφητεία στην περίοδο γύρω στο 700-630 π.Χ., όταν η Τύρος ελεγχόταν από την Ασσυρία. Βλ. για παράδειγμα, το άρθρο του W. Rudolph's article, Jesaja 23, 1-14, στο Festschrift Freidrich Baumgartel (Erlangen: Erlanger Forschungen, 1959), Τομ. 10, σελ. 166-174.

10. Η παραπομπή είναι από τη Μετάφραση Νέου Κόσμου καθώς και τη Νεοελληνική Μετάφραση που βασίζεται στο Εβραϊκό Μασοριτικό Κείμενο (Μ.Κ.). Η Ελληνική Μετάφραση των O' αναγράφει: "και δουλεύσωσι εν τοις έθνεσι" αντί "τα έθνη ταύτα θέλουσι δουλεύσει [η θα εξαναγκαστούν να υπηρετήσουν (ΜΝΚ)] τον βασιλέα της Βαβυλώνος". Υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στο Μασοριτικό Κείμενο και στη Μετάφραση των O', για κάποια άγνωστη αιτία παραλείπεται κάθε αναφορά στο βασιλιά της Βαβυλώνας. (Βλ. εδάφια 1,9,11 και 12) Είναι πασίγνωστο πως η Μετάφραση των Ο΄ προσθέτει περίπου 1.500 χρόνια στη χρονολογία από τον Αδάμ ως τον Χριστό, ώστε η περίοδος αυτή αποκτά μήκος 5.500 περίπου ετών αντί 4.000 περίπου ετών (Μασοριτικό Κείμενο). Εφόσον, η χρονολογία της Εταιρείας Σκοπιά βασίζεται στο Μασοριτικό Κείμενο, η ακόλουθη συζήτηση για τα εβδομήντα χρόνια θα ακολουθήσει αυτό το κείμενο, όπως το παρουσιάζει η Μετάφραση Νέου Κόσμου. Είναι αλήθεια ότι η Μετάφραση των Ο’ βασίσθηκε σε Εβραϊκό κείμενο πρότερο του Μασοριτικού, καθώς και ότι οι συγγραφείς της Καινής Διαθήκης συχνά παραθέτουν από τη Μετάφραση των O'. Αυτό ήταν ολότελα φυσικό, εφόσον έγραψαν στην Ελληνική, συχνά όμως χρησιμοποιούν μια δική τους απόδοση που συμφωνεί με το Μασοριτικό Κείμενο αλλά συγκρούεται με τη Μετάφραση των O'. Το γεγονός αυτό δείχνει πως δεν θεωρούσαν τη Μετάφραση των O' ανώτερη του Εβραϊκού Κειμένου. Πρέπει να έχουμε κατά νου πως η Μετάφραση των O' δεν είναι το πρωτότυπο κείμενο, αλλά μια Μετάφραση. Όπως τονίζουν οι εκδότες της The Septuagin Version of the Old Testament υπό Bagster στην "Εισαγωγή", αυτού του έργου, μερικοί από τους μεταφραστές της Μετάφρασης των Ο΄ δεν ήταν ικανοί ν’ ανταποκριθούν στο εγχείρημα που ανέλαβαν και συχνά εισήγαγαν τις δικές τους παραδόσεις και ερμηνείες. O αρχαιότερος μάρτυς προκειμένου για το Εβραϊκό Κείμενο δεν είναι η Μετάφραση των O' αλλά η Σαμαρειτική Πεντάτευχος, μια μορφή του Εβραϊκού Κειμένου της Πεντατεύχου που έχει διατηρηθεί από τους Σαμαρείτες. Αν και σε μερικές περιπτώσεις συμφωνεί με τη Μετάφραση των O', στο σύνολό της βρίσκεται σε ουσιωδέστερη αρμονία με το Μασοριτικό Κείμενο, (όχι όμως με τη χρονολογία του Μασοριτικού Κειμένου, καθόσον διαφωνεί στο θέμα αυτό τόσο με τη Μετάφραση των Ο΄, όσο και με το Μασοριτικό Κείμενο).

11. Η Εβραϊκή λέξη για την "ερήμωση", χορμπάχ, χρησιμοποιείται και στο εδάφιο 18 αυτού του κεφαλαίου όπου αναφέρεται πως η Ιερουσαλήμ και οι πόλεις του Ιούδα θα καθίσταντο ερήμωση (χορμπάχ), θάμβος, συριγμός και κατάρα καθώς την ημέραν ταύτην" (Ιερ. 25/κε΄ 18). Η προφητεία αυτή εκφράστηκε "εν τω τετάρτω έτει του Ιωακείμ,... το οποίον ήτο το πρώτον έτος του Ναβουχοδονόσορα (εδάφιο 1). Η φράση "καθώς την ημέραν ταύτην" φαίνεται να υποδηλώνει πως η ερήμωση ή ο αφανισμός (χορμπάχ) είχε, ως ένα ορισμένο βαθμό, αρχίσει τότε, δεκαοχτώ χρόνια πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. Το ότι η λέξη χορμπάχ, που αποδίδεται ως "ερήμωση" ή "αφανισμός", δε σημαίνει καθαυτή μια κατάσταση ερήμωσης "χωρίς να υπάρχει ο κατοικών" μπορούμε να το δούμε από άλλα κείμενα που χρησιμοποιούν τη λέξη αυτή, όπως π.χ. το Ιεζεκιήλ 33/λγ' 24,27 ("οι κατοικούντες εκείνας τας ερημώσεις (τους ερημωμένους τόπους ή αφανισμένους τόπους (ΜΝΚ))) και το Νεεμίας 2/β' 17. Στη διάρκεια του καιρού του Νεεμία, η Ιερουσαλήμ κατοικούνταν, ωστόσο αναφέρεται πως κείτονταν "ερημωμένη". Η φράση "ερήμωσις, ώστε να μην υπάρχει ο κατοικών" (Νεοελληνική Μετάφραση) ή "χέρσα ερημωμένη, χωρίς κάτοικο" (ΜΝΚ) βρίσκεται στο Ιερεμίας 9/θ΄ 11 και 34/λδ' 22. Αν και αναφέρεται στην Ιερουσαλήμ και στις πόλεις του Ιούδα, πουθενά δεν εξισώνεται με την περίοδο των εβδομήντα ετών. Η λέξη χορμπάχ χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει την κατάσταση των ερημώσεων ή αφανισμένων τόπων και πόλεων που απομένουν ύστερα από το πέρασμα εχθρικών στρατευμάτων. Κατά συνέπεια, δε θα ήταν ανακριβές να χαρακτηρισθεί ο Ιούδας σαν χορμπάχ δεκαοκτώ χρόνια πριν από την απομάκρυνση του πληθυσμού του, αν βέβαια στη χώρα είχαν προκληθεί τότε καταστροφές από το στράτευμα ενός εχθρού! Βλ. επίσης τα σχόλια στο Δανιήλ 9/θ΄ 2, παρακάτω.

12. Ο Φλάβιος Ιώσηπος, ο οποίος προφανώς είχε υποστεί σύγχυση ως προς την πραγματική διάρκεια της ερήμωσης, δυο φορές αναφέρει πως διάρκεσε εβδομήντα χρόνια (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία Χ, vi 1 και Κατ' Απίωνος Ι,19) Όμως, στο τελευταίο έργο του αναφέρει πως η ερήμωση διάρκεσε πενήντα χρόνια: "... Ο Ναβουχοδονόσωρ στο δέκατο ένατο έτος της Βασιλείας του ερήμωσε το ναό μας ώστε παρέμεινε σ' αυτήν την ταπεινωμένη κατάσταση για πενήντα χρόνια." (Κατ' Aπίωνος, I, 21 ).

13. Grayson Assyrian and Babylonian Chronicles, (Ασσυριακά και Βαβυλωνιακά Χρονικά), σελίδα 100 (το "Ασκαλών" είναι μερικώς αναγνώσιμο).

14. D.J.Wiseman, Chronicles of the Chaldean Kings, (Χρονικά των Χαλδαίων Βασιλέων), (London: The Trustees of The British Museum, 1961), σελ.66-75.

15. Οι παραθέσεις που υπάρχουν στη συνέχεια προέρχονται από την πιο πρόσφατη μετάφραση του Χρονικού αυτού που περιέχεται στο έργο του Α.Κ. Grayson, Assyrian and Babylonian Chronicles, (Ασσυριακά και Βαβυλωνιακά Χρονικά), (New York: J.J. Augustin Publisher, 1975),
σελ. 99 κ.λπ.

16. Η 'Χαμάθ' ήταν μια περιοχή της Χαττί, ένας γεωγραφικός όρος που τότε περιλάμβανε "ολόκληρη τη Συρία και Παλαιστίνη". Wiseman, σελ. 25.

17. Ο θάνατος του Ναβοπολασσάρ συνέβηκε στις 8 του Αβ, που αντιστοιχεί στις 16 Αυγούστου του 605 π.Χ., κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο. Ο Ναβουχοδονόσωρ κάθισε στο θρόνο την 1η του Ελούλ, που αντιστοιχεί στις 7 Σεπτεμβρίου του 605 π.Χ. Η μάχη της Χαρκεμίς διεξάχθηκε τον Μάιο ή Ιούνιο του 605, έτος της ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα. Ο λόγος για τον οποίον η Βίβλος τοποθετεί χρονικά τη μάχη αυτή στο πρώτο έτος του Ναβουχοδονόσορα (συγκρίνατε με το Ιερεμίας 46/μς΄ 2 και 25/κε΄ 1), και όχι στο έτος ενθρόνισής του, φαίνεται να είναι ότι, οι Ιουδαίοι βασιλείς εφάρμοζαν το σύστημα χωρίς έτη ενθρόνισης. Κατά το Ιουδαϊκό λοιπόν σύστημα, το έτος ενθρόνισης λογαριαζόταν ως το πρώτο έτος βασιλείας. Βλ. Παράρτημα "Α".

18. Λογικά, ο Ιωακείμ πρέπει να ήταν ένας απ’ "όλους τους βασιλείς της Χαττού" που τότε κατέβαλλαν φόρο υποτέλειας στο Ναβουχοδονόσορα. Σχετικά μ' αυτό, ο J.P.Hyatt λέει: "Προφανώς ήταν το 605 ή το επόμενο έτος όταν ο Ιωακείμ υποτάχθηκε στο Βαβυλώνιο βασιλιά, όπως έχει καταγραφεί στο Β Βασ. 24/κδ΄ 1 ... το δε Β' Bασ. 24/κδ΄ 7 αναφέρει πως ‘ο βασιλεύς της Βαβυλώνος έλαβεν, από του ποταμού της Αιγύπτου μέχρι του ποταμού Ευφράτου, πάντα όσα ήσαν του βασιλέως της Αιγύπτου'" New Light on Nabuchadnezzar and Judean History, (Νέο Φως για τον Ναβουχοδονόσορα και την Ιουδαϊκή Ιστορία) στο Journal of Biblical Literature, (Περιοδικό Βιβλικής Φιλολογίας), 75 (1956), σελ. 280.

19. Για λεπτομερειακή συζήτηση του Δανιήλ 1/α΄ 12 και 2/β' 1 βλ. Παράρτημα "Β".

20. Stanley Mayer Burstein, The Babyloniaca of Berossus, (Τα Βαβυλωνιακά του Βερόσσου), (Malibu: Undena Publications, 1978)), σελ. 26,27. Η αφήγηση αυτών των γεγονότων από μέρους του Βερόσσου υπήρξε αντικείμενο πολλής κριτικής αλλά έγινε αποδεκτή από ιστορικούς όπως ο Χ.Γουίνκλερ, ο Έντγκαρ Γκούντσπηντ, οι Η.Winder, Edgar Goodspeed, James H. Breasted και Friedrich Delitzsch. Βλ. The Third Year of Jehoiakim, (To τρίτο Έτος του Ιωακείμ) που έγραψε ο Albertus Pieters, στο έργο From the Pyramids to Paul, (Από τις Πυραμίδες ως τον Παύλο) που εκδόθηκε από τον Lewis Gaston Leary, (New York: Thomas Nelson and Sons, 1935), σελ. 191. Η τελευταία ανακάλυψη του Βαβυλωνιακού Χρονικού Β.Μ.21946 παρέχει πρόσθετη υποστήριξη στην από μέρους του Βερόσσου περιγραφή των νικών τον Ναβουχοδονόσορα μετά από τη μάχη στη Χαρκεμίς. Πρέπει να παραδεχθούμε, ωστόσο, πως η παρουσίασή του είναι, προκατειλημμένη, μια και πρόθεση του είναι να επηρεάσει τις ελληνικές ιδέες σχετικά με τη Βαβυλώνα. Το πιο σκανδαλώδες παράδειγμα στην παρουσίαση εδώ είναι το ότι παρουσιάζει το Φαραώ-Νεχαώ (Νεκώ) ως ένα στασιαστικό σατράπη, επικεφαλής της Αιγύπτου, της Κοίλης Συρίας και της Φοινίκης. "Κατ' αυτόν, ο νόμιμος διάδοχος της Ασσυριακής εξουσίας στη Δύση ήταν η Βαβυλωνία, και όχι η Αίγυπτος", παρατηρεί ο B.Porten στο The Identity of King Adon, (H Ταυτότητα του Βασιλιά Αδών) στον Biblical Archeologist (Βιβλικό Αρχαιολόγο), Τομ. 44, No. 1, 1981, σελ. 49. Βλ. Burstein, σελ. 8.

21. Τα κεφάλαια 27/κζ' και 28/κη' αναφέρονται στο ίδιο έτος, δηλαδή στο τέταρτο έτος του Σεδεκία, σύμφωνα με το κεφάλαιο 28/κη' 1. Αιτία των διαδεδομένων σχεδίων εξέγερσης σ' αυτό το έτος, μπορεί να ήταν η ανταρσία στο ίδιο το στράτευμα του Ναβουχοδονόσορα στη Βαβυλώνα κατά το δέκατο έτος της βασιλείας του, σύμφωνα με το Βαβυλωνιακό Χρονικό Β.Μ. 21946. (Γκρέυσον (Grayson), σελ.102).Το δέκατο έτος του Ναβουχοδονόσορα εν μέρει επικάλυψε το τέταρτο έτος του Σεδεκία. Βλ. Παράρτημα "Γ". (Χρονολογικούς πίνακες).

22. Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται και από άλλους λόγιους. Ο Avigdor Orr, στο άρθρο του The Seventy Years of Babylon, (Τα Εβδομήντα Έτη της Βαβυλώνας), in Ventus Testamentum), Τομ. VI,1956, σελ. 305, λέει: "Η έννοια του αρχικού εβραϊκού κειμένου θα μπορούσε ν' αποδοθεί και ως εξής: "Αφού εκπληρώθηκαν εβδομήντα χρόνια (κυριαρχίας) της Βαβυλώνας, κ.λ.π." Ο υπολογισμός των εβδομήντα ετών εδώ αναφέρεται καταφανώς στη Βαβυλώνα και όχι στους Ιουδαίους ή στην αιχμαλωσία τους. Σημαίνουν εβδομήντα έτη Βαβυλωνιακής διακυβέρνησης, το τέλος της οποίας συνδέεται με την απελευθέρωση των εξόριστων."

23. Raymond Hammer, The Book of Daniel, (To Βιβλίο του Δανιήλ) στο The Cambridge Bible Commentary, (Σχολιολόγιο της Βίβλου του Καίμπριτζ), (Cambridge: Cambridge University Press, 1976), σελ. 91.

24. Young. σελ.183, 184.

25. Βλ. το άρθρο του O. Ploger, Siebzig Jahre στο Festschrift Friedrich Baumgartel (Erlangen, 1959), σελ. 126.

26. Βοήθημα, σελ.422.

27. Βλ. Paradise Restored to Mankind - By Theocracy!, (Paradise Restored to Mankind - By Theocracy!. (Brooklyn, Ν.Υ: Watchtower Bible and Tract Society, 1972)), σελ. 127.

28. Όπ. παρ. σελ.131-133.

29. Σ' αυτό το συμπέρασμα έχουν καταλήξει πολλοί σύγχρονοι σχολιαστές. Ο J. A. Thompson π.χ. λέει: Στο Ζαχ. 1/α' 12 φαίνεται να δηλώνεται το διάστημα μεταξύ της καταστροφής του ναού, το 587 π.Χ." The Book of Jeremiah, (To βιβλίο του Ιερεμία), (Grand Rapids: Wm .Β .Eerdmans Publishing Co., 1980), σελ. 514.

30. Paradise Restored to Mankind, σελ. 235.

31. Όπ. παρ.

32. Από τον Αύγουστο του 587 π.Χ., όταν πυρπολήθηκε ο ναός, μέχρι το Νοέμβριο του 518 π.Χ. πέρασαν εξήντα εννέα χρόνια και τέσσερις μήνες. Από το Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο του 587 π.Χ., όταν οι υπόλοιποι Ιουδαίοι έφυγαν για την Αίγυπτο και άφησαν τον Ιούδα ερημωμένο, μέχρι το Νοέμβριο του 518 π.Χ., πέρασαν εξήντα εννέα χρόνια και δύο μήνες περίπου.

33. Paradise Restored to Mankind, σελ. 235.

34. Όπ.παρ., σελ. 237.

Προηγούμενο / Περιεχόμενα / Επόμενο

Δημιουργία αρχείου: 22-5-2006.

Τελευταία ενημέρωση: 22-5-2006.

Πάνω