Οι Καιροί των Εθνών Αναθεωρημένοι
© Carl Olof Jonsson, Göteborg, Sweden
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Δ. Διαστρέβλωση των αρχαίων συγγραφέων
Οι δυο τελευταίες σελίδες του "Παραρτήματος", στο βιβλίο Ελθέτω η Βασιλεία Σου, αφιερώνονται σε συζήτηση της προφητείας του Ιερεμία για τα εβδομήντα χρόνια (σελ.188, 189). Όλα τα επιχειρήματα που παρουσιάζονται στο "Παράρτημα" αυτό έχουν αντικρουστεί λεπτομερειακά στο κεφάλαιο III του παρόντος έργου, με υπότιτλο "Τα εβδομήντα έτη: ερήμωση ή δουλεία -Ποιο;" Εδώ διατυπώνουμε λίγα μόνο σημεία.
Ενάντια στη δήλωση του Βερόσσου πως ο Ναβουχοδονόσωρ έλαβε Ιουδαίους αιχμαλώτους στο έτος της ενθρόνισης του, λίγο μετά από τη μάχη στη Χαρκεμίς (βλ. κεφάλαιο III), προβάλλει το επιχείρημα πως "δεν υπάρχουν σφηνοειδή έγγραφα που να το υποστηρίζουν." (σελ. 188). Όμως, η Εταιρία Σκοπιά παραλείπει να μνημονεύσει πως η δήλωση του Βερόσσου υποστηρίζεται ξεκάθαρα από την αμεσότερη ανάγνωση του Δανιήλ 1/α’ 1-6. (βλ. Παράρτημα "Β") Ο Δανιήλ αναφέρει ότι "εν τω τρίτω έτει της βασιλείας του Ιωακείμ" (που αντιστοιχεί στο έτος ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα. –Βλ. Ιερεμ. 25/κε' 1) ο Ναβουχοδονόσωρ εισέπραξε από τον Ιούδα φόρο υποτέλειας που αποτελούνταν από τα σκεύη του ναού και "μερικούς εκ των υιών Ισραήλ και εκ του σπέρματος του βασιλικού και εκ των αρχόντων," και τους μετέφερε στη Βαβυλώνα. Ολοφάνερα πρόκειται για έναν πολύ περιορισμένο εκπατρισμό, και είναι αλήθεια πως το Βαβυλωνιακό Χρονικό δε μνημονεύει ειδικά αυτούς του Ιουδαίους αιχμαλώτους. Όμως, μνημονεύει πως ο Ναβουχοδονόσωρ, στο έτος της ενθρόνισης του "εξεστράτευσε ανεμπόδιστα δια μέσου της γης Χαττί" (Σύρο-Παλαιστίνη), καθώς και ότι "μετέφερε τον βαρύ φόρο υποτέλειας από την περιοχή της Χαττί στη Βαβυλώνα". Είναι πολύ πιθανό, σ' αυτόν τον "βαρύ φόρο υποτέλειας" να συμπεριλαμβάνονταν και αιχμάλωτοι από την περιοχή Χαττί, όπως τονίζει και ο Καθηγητής Γκέρχαρντ Λάρσον: "Είναι βέβαιο πως αυτός ο "βαρύς φόρος υποτέλειας" αποτελούνταν όχι μόνο από θησαυρούς αλλά και από δέσμιους που προέρχονταν από τις καταπατημένες χώρες. Αν δεν ενεργούσαν έτσι, θα ήταν πολύ αντίθετο προς τα έθιμα των βασιλέων της Βαβυλώνας και της Ασσυρίας."[7]
Έτσι, αν και τα σφηνοειδή έγγραφα δε μνημονεύουν ειδικά τη μικρή Ιουδαϊκή εκτόπιση κατά το έτος ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα, υποδηλώνουν όμως έντονα ότι αυτό πραγματικά έλαβε χώρα, συμφωνώντας με τις άμεσες δηλώσεις του Δανιήλ και του Βερόσσου.
Η Εταιρία βρίσκει ένα άλλο επιχείρημα ενάντια σ' αυτό το συμπέρασμα στο Ιερεμία 52/νβ' 28-30: "Και μάλιστα είναι αξιοσημείωτο, ότι το Ιερεμίας 52/νβ' 28-30 αναφέρει προσεκτικά ότι ο Ναβουχοδονόσωρ πήρε Ιουδαίους αιχμαλώτους το έβδομο έτος του, στο 18ο έτος του και στο 23ο έτος του, όχι στο έτος της ενθρόνισης του. ("Παράρτημα" στο Ελθέτω η Βασιλεία Σου, σελ. 189). Όμως, αυτό το επιχείρημα προϋποθέτει πως το κείμενο στα εδάφια αυτά περιέχει πλήρες υπόμνημα των εκτοπίσεων - πράγμα που σαφώς δεν κάνει. Το άθροισμα των Ιουδαίων αιχμαλώτων που πάρθηκαν στις τρεις εκτοπίσεις που αναφέρονται στο κείμενο μας, το δίνει το εδάφιο 30: "τέσσαρες χιλιάδες και εξακόσιαι (ψυχαί)." Όμως, το Β' Βασ. 24/κδ' 14-16 μας δίνει τον αριθμό εκείνων που εξορίστηκαν κατά την διάρκεια μόνο μιας απ' αυτές τις εκτοπίσεις ως 18.000 (10.000 στο εδάφιο 14 και 8.000 επιπλέον στο εδάφιο 16)! Για να εξηγηθεί αυτή η διαφορά έχουν προταθεί ποικίλες θεωρίες, αλλά καμιά δε μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι περισσότερο από εικασία. Για παράδειγμα, το Βοήθημα ισχυρίζεται πως ο αριθμός που μας δίνει το Ιερεμίας 52/νβ' 28-30 "προφανώς αναφέρεται σ’ εκείνους που ανήκουν σε μια ορισμένη τάξη ή σ' εκείνους που ήταν κεφαλές οικογενειών." (σελ. 297) Το Νέο Λεξικό της Βίβλου[8] κρατεί τη άποψη πως, χωρίς αμφιβολία, η διαφορά οφείλεται στις διαφορετικές κατηγορίες αιχμαλώτων που περιλαμβάνονται." (σελ. 669) Όλοι συμφωνούν πως το Ιερεμίας 52/νβ' 28-30 δε μας δίνει τον πλήρη αριθμό όσων εκτοπίστηκαν, μερικοί δε σχολιαστές προτείνουν πως στο κείμενο δε μνημονεύονται όλες οι εκτοπίσεις.[9] Δε μνημονεύεται τουλάχιστον εκείνη που συνέβη στο έτος ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα και περιγράφεται από το Δανιήλ - πράγμα που δεν αποδείχνει ότι δεν έλαβε χώρα. Ο λόγος για τον οποίο δεν περιλήφθηκε στις εκτοπίσεις που απαριθμεί ο Ιερεμίας στο 52/νβ' 28-30 του βιβλίου του, είναι πολύ πιθανό επειδή επρόκειτο για μια πολύ μικρή εκτόπιση, που αφορούσε Ιουδαίους επιλεγμένους "εκ του σπέρματος του βασιλικού και εκ των αρχόντων", με την πρόθεση να χρησιμοποιηθούν ως υπηρέτες στο βασιλικό παλάτι. (Δαν. 1/α' 3,4) Το σπουδαίο είναι πως ο Δανιήλ, ανεξάρτητα από το Βερόσσο, μνημονεύει αυτή την εκτόπιση στο έτος ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα. Εναντίον των σαφών δηλώσεων του Δανιήλ και του Βερόσσου, η Εταιρία Σκοπιά αναφέρει τον Ιώσηπο, ο οποίος ισχυρίζεται πως το έτος της μάχης της Χαρκεμίς ο Ναβουχοδονόσωρ κατέκτησε όλη τη Σύρο-Παλαιστίνη "εκτός από την Ιουδαία" ("Αρχαιότητες" Χ, VI, 1). Ο Ιώσηπος το έγραψε αυτό περισσότερο από 600 χρόνια μετά από το Δανιήλ και 400 χρόνια μετά από το Βερόσσο. Ακόμη και αν είχε δίκιο, αυτό δε θα απόκρουε τον ισχυρισμό πως τα εβδομήντα χρόνια δουλείας άρχισαν στο έτος ενθρόνισης του Ναβουχοδονόσορα, καθόσον η προφητεία του Ιερεμία σαφώς εφαρμόζει τη δουλεία στα "έθνη ταύτα" (Ιερεμ. 25/κε' 11), δηλαδή στα έθνη που βρίσκονταν γύρω από τον Ιούδα. Στην πραγματικότητα, ο Ιώσηπος υποστηρίζει το συμπέρασμα ότι τα έθνη αυτά καταστάθηκαν υποτελή στο Ναβουχοδονόσορα II στο έτος ενθρόνισης του, καθόσον αναφέρει πως "ο βασιλιάς της Βαβυλώνας στον καιρό εκείνο κατέλαβε όλη τη Συρία μέχρι το Pelusium, εκτός του Ιούδα". To Pelusium βρισκόταν στα όρια της Αιγύπτου.
Αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε πως η δήλωση του Ιώσηπου είναι πιο αξιόπιστη από τις πληροφορίες που μας δίνουν ο Δανιήλ και ο Βερόσσος. Ο Ιώσηπος, στο σημείο αυτό, προφανώς, παρουσίασε ένα δικό του συμπέρασμα βασισμένο σε παρανόηση του Β' Βασ. 24/κδ' 1. Ο Δρ. Χένγκετενμπεργκ, στη λεπτομερειακή συζήτηση που κάνει για το Δανιήλ 1/α' 1 και εφεξής, σχολιάζει με τον ακόλουθο τρόπο την έκφραση "εκτός της Ιουδαίας" που αναγράφεται στις Αρχαιότητες του Ιώσηπου Χ,VI, 1: "Δε θα πρέπει να θεωρήσουμε πως ο Ιώσηπος έλαβε τη φράση "πάρεξ της Ιουδαίας" από μια μη διαθέσιμη σ' εμάς πηγή. Όσα ακολουθούν δείχνουν ξεκάθαρα πως απλώς άντλησε αυτή τη φράση από παρανόηση του κειμένου Β' Βασ. 24/κδ' 1. Επειδή εννόησε λαθεμένα, πως τα τρία χρόνια που μνημονεύονται εκεί ήταν το μεσοδιάστημα ανάμεσα στις δυο επιδρομές του Ναβουχοδονόσορα, σκέφθηκε ότι καμιά επιδρομή δε θα μπορούσε να υποτεθεί πως συνέβη πριν από το όγδοο έτος του Ιωακείμ."[10] Η δήλωση του Ιώσηπου, λοιπόν, δεν έχει καμιά βαρύτητα ως προς τη μαρτυρία του Βερόσσου, ο οποίος, καταφανώς ανόμοια προς τον Ιώσηπο, έλαβε τις πληροφορίες του από πηγές που διατηρούνταν από τη Νεο-Βαβυλωνιακή περίοδο, καθώς και έναντι της μαρτυρίας του Δανιήλ, ατόμου που συμπεριλαμβάνονταν προσωπικά στην εκτόπιση που περιγράφει.
Στη συνέχεια, η Εταιρία Σκοπιά παραθέτει δυο κείμενα από τα έργα του Ιώσηπου, όπου τα εβδομήντα έτη περιγράφονται ως εβδομήντα έτη ερήμωσης (Αρχαιότητες, Χ,ix,7,και Κατ' Απίωνος Ι, 19). Όμως συγκαλύπτουν το γεγονός ότι ο Ιώσηπος, όταν αναφέρεται για τρίτη και τελευταία φορά στην περίοδο της ερήμωσης της Ιερουσαλήμ αναφέρει πως η ερήμωση διάρκεσε πενήντα χρόνια, όχι εβδομήντα! Στο "Κατ’ Απίωνος" Ι, 21 λέει:
"Οι αφηγήσεις αυτές συμφωνούν με την αληθινή ιστορία που βρίσκεται στα βιβλία μας (δηλαδή στις Άγιες Γραφές), γιατί σ' αυτές είναι γραμμένο πως ο Ναβουχοδονόσωρ, στο δέκατο ένατο έτος της βασιλείας του, ερήμωσε το ναό μας, κι ο ναός κείτονταν σ’ αυτή τη κατάσταση πενήντα χρόνια, και πως στο δεύτερο έτος της βασιλείας του Κύρου τέθηκαν τα θεμέλιά του και αποπερατώθηκε πάλι στο δεύτερο έτος του Δαρείου."
Για να υποστηρίξει αυτή τη δήλωση, ο Ιώσηπος πρώτα παραθέτει από το Βερόσσο και έπειτα από τα υπομνήματα των Φοινίκων. Έτσι, στο κείμενο αυτό ο Ιώσηπος αντιφάσκει προς τις προηγούμενες δηλώσεις του για το μήκος της περιόδου της ερήμωσης (βλ. κεφάλαιο III, σημείωση 12). Είναι πραγματικά έντιμο να παραπέμπουμε στον Ιώσηπο για να υποστηρίξουμε την άποψη πως η ερήμωση διάρκεσε εβδομήντα χρόνια, και να αποσιωπούμε ότι, στα μετέπειτα έργα του, αναφέρει πως αυτή η ίδια περίοδος διάρκεσε πενήντα χρόνια; Πιθανότερα είναι πως στην τελευταία δήλωση του διόρθωσε τις προηγούμενες για το μήκος αυτής της περιόδου!
Ο Ουίλλιαμ Ουίστον, μεταφραστής του Ιώσηπου, έγραψε μια ειδική διατριβή σχετικά με τη χρονολογία του Ιώσηπου, με τίτλο "Επί της Χρονολογίας του Ιώσηπου" που την περιέλαβε στην έκδοση των Απάντων του Ιώσηπου που έκανε, ως Παράρτημα V. [11] Στην προσεκτική του μελέτη, ο Ουίστον τονίζει πως στα μετέπειτα κείμενα του, ο Ιώσηπος έχει συχνά διορθώσει τους αριθμούς που είχε δώσει προηγουμένως. Έτσι δείχνει πως ο Ιώσηπος στην αρχή προσδιορίζει σε 592 χρόνια το μήκος της περιόδου από την Έξοδο ως την οικοδόμηση του ναού αλλά αργότερα μετατρέπει αυτό το νούμερο σε 612.[12] Για την επόμενη περίοδο, δηλαδή από την οικοδόμηση του ναού ως την καταστροφή του, αρχικά δίνει 446 χρόνια όμως αργότερα τα διορθώνει σε 470.[13] Για τα εβδομήντα χρόνια που ο Ιώσηπος αρχικά υπολογίζει πως μεσολάβησαν από την καταστροφή του ναού μέχρι την επιστροφή των Ιουδαίων εξόριστων στην Ιερουσαλήμ, κατά το πρώτο έτος του Κύρου, ο Ουίστον λέει πως "πρόκειται βέβαια για προσωπικό υπολογισμό του Ιώσηπου," και πως τα πενήντα χρόνια που δίνονται για την περίοδο αυτή στο Κατ' Απίωνος;, τμήμα 21, "πιθανώς είναι δική του διόρθωση όταν βρισκόταν σε προχωρημένη ηλικία." [14] Αν είναι έτσι, τότε ο Ιώσηπος θα μπορούσε να παρατεθεί σαν επιχείρημα ενάντια στον τρόπο με τον οποίο η Εταιρία Σκοπιά εφαρμόζει τα εβδομήντα χρόνια! Πάντως, είναι καταφανές πως οι δηλώσεις του σχετικά με τα εβδομήντα χρόνια δε μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν επιχείρημα ενάντια στο Βερόσσο με τον τρόπο που το κάνει η Εταιρία. Ο αριθμός τελευταία που μας δίνει ο Ιώσηπος, για το μήκος της περιόδου ερήμωσης, συμφωνεί απόλυτα με του Βερόσσου, και ο Ιώσηπος μιλάει εμφατικά γι' αυτή τη συμφωνία. (βλ. Κατ' Απίωνος Ι, 20,21)
Εκτός από τον Ιώσηπο, η Εταιρία αναφέρεται επίσης στον Θεόφιλο, επίσκοπο Αντιόχειας, ο οποίος έγραψε μια απολογία της Χριστιανοσύνης προς το τέλος του δευτέρου αιώνα μ.Χ.[15] Όπως δείχνει η Εταιρία, αυτός ταύτισε την έναρξη των εβδομήντα ετών με την καταστροφή του ναού. Όμως, συγκαλύπτουν το σπουδαίο γεγονός ότι ο Θεόφιλος βάσισε την χρονολόγηση του στην Ελληνική Μετάφραση των Ο', η οποία αποδίδει το Ιερεμίας 25/κε' 11,12 εντελώς διαφορετικά από το Εβραϊκό Μασσοριτικό Κείμενο. Η χρονολόγηση που υπάρχει στη Μετάφραση των Ο' διαφωνεί πλήρως μ' εκείνη του Εβραϊκού κειμένου (βλ. κεφάλαιο III, σημείωση 10),[16] και αν η Εταιρία την ακολουθούσε, η δική της χρονολόγηση θα κατέρρεε. Η εφαρμογή του Θεόφιλου για τα εβδομήντα χρόνια ήταν φανερά δικός του υπολογισμός, όπως και οι υπολογισμοί που έκαναν άλλοι αρχαίοι συγγραφείς. Ο σύγχρονός του Κλήμης της Αλεξανδρείας (π. 150-216 μ.Χ.) όριζε τη λήξη των εβδομήντα ετών στο δεύτερο έτος του Δαρείου Υστάσπη (520-19 μ.Χ.).[17] Το ίδιο έκανε και ο Ευσέβιος στο χρονικό του (που κυκλοφόρησε το 303 μ.Χ.), δείχνοντας έτσι πως η ερήμωση της Ιερουσαλήμ έλαβε χώρα περί το 589 π.Χ. ή αργότερα. Ο Ευσέβιος αποπειράται και μιαν άλλη εφαρμογή: Ξεκινάει από το έτος στο οποίο ο Ιερεμίας άρχισε τη δραστηριότητά του, σαράντα χρόνια πριν από την ερήμωση της Ιερουσαλήμ, και ορίζει τη λήξη των εβδομήντα ετών στο πρώτο έτος του Κύρου που το προσδιορίζει γύρω στο 560 π.Χ. Ο Ιούλιος ο Αφρικανός, το 221 μ.Χ. περίπου, εφαρμόζει τα εβδομήντα χρόνια στην ερήμωση της Ιερουσαλήμ, το τέλος της οποίας αυτός, όπως και ο Ευσέβιος αργότερα, λαθεμένα τοποθετεί στο 560 π.Χ. περίπου. Είναι πολύ φανερό πως αυτοί οι πρώτοι Χριστιανοί συγγραφείς δεν διέθεταν μια ακριβή χρονολόγηση εκείνης της αρχαίας περιόδου.
Ευαπόδεικτα λοιπόν, η Εταιρία
χρησιμοποιεί πολύ μεροληπτικά τους αρχαίους συγγραφείς. Παραπέμπει στον Ιώσηπο
για τα εβδομήντα χρόνια ερήμωσης αλλά ταυτόχρονα συγκαλύπτει το γεγονός ότι
αργότερα ο ίδιος ορίζει πενήντα χρόνια γι' αυτή τη περίοδο. Οι παραθέσεις από
τον Θεόφιλο αντανακλούν ίδιες μεθόδους. Παραπέμπουν σ’ αυτόν όχι επειδή
πραγματικά παρουσιάζει αποδείξεις που υποστηρίζουν τα γεγονότα, αλλά επειδή οι
υπολογισμοί του συμφωνούν, ως ένα βαθμό, με τους δικούς της. Ωστόσο, αποσιωπούν
άλλους σύγχρονους Χριστιανούς συγγραφείς των οποίων οι υπολογισμοί διαφέρουν από
το δικό τους. Αυτή η διαδικασία αποτελεί σαφή διαστρέβλωση του συνόλου των
στοιχείων που προέρχονται από τους διάφορους αρχαίους συγγραφείς που συζήτησαν
το προκείμενο θέμα.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
7. Gerhard Larsson, When Did the Babylonian Captivity Begin? (Πότε Άρχισε η Βαβυλωνιακή Αιχμαλωσία;) στο Journal of Theological Studies (Περιοδικό Θεολογικών Σπουδών), Τομ. 18 (1967), σελ. 420.
8. New Bible Dictionary (εκδότης Τζ. Ντ. Ντάγκλας, Λονδίνο: Inter Varsity Press, 1962).
9. Βλ. σημείωση Albertus Pieters στο έργο From the Pyramids to Paul (Από τις Πυραμίδες ως τον Παύλο) (New York: Thomas Nelson and Sons 1935), σελ.184-189.
10. Ernest Wilhelm Hengstenberg, Die Authentie des Daniels und die Integritat des Sacharjah (Berlin, 1831), σελ. 57. Μεταφρασμένο στα Αγγλικά από τα Γερμανικά.
11. Josephus’ Complete Works (Τα Πλήρη Έργα του Ιώσηππου) (Grand Rapids: Kregel Publications, 1978), σελ.678-708.
12. Οπ. παρ., σελ.684, παράγραφος 14.
13. Οπ. παρ., σελ.686, παράγραφος 19.
14. Οπ. παρ., σελ.688, 689, παράγραφος 23.
15. Σχετικά με τα εβδομήντα χρόνια, βλ. Α. Roberts and J. Donaldson, εκδότες του έργου The Ante-Nicene Fathers (Προ-Νικαιανοί Πατέρες), Grand Rapids: Wm. Eerdmans Publishing Co., 1979), Tομ. ΙΙ, 119.
16. Το ίδιο, σελ. 120, υποσημείωση 1.
17. Το ίδιο, σελ. 329.
Προηγούμενο / Περιεχόμενα / Επόμενο
Δημιουργία αρχείου: 24-5-2006.
Τελευταία ενημέρωση: 24-5-2006.