1. Inter has tamen solicitudines velut ex recepto quodam antiquitus more ad vicem bellorum civilium inflabant litui quaedam colorata laesae crimina maiestatis, quorum exsecutor et administer saepe dictandus ille notarius missus est Paulus, qui peritus artium cruentarum ut lanista ex commerciis libitinae vel ludi, ipse quoque ex eculeo vel carnifice quaestum fructumque captabat.

1. Ωστόσο, εν μέσω όλων αυτών των φόβων, σαν να είχαν επιβληθεί από κάποιο αρχαίο έθιμο, αντί για εμφύλιους πολέμους  οι σάλπιγγες ανήγγειλαν υποτιθέμενες περιπτώσεις υψηλής προδοσίας. και για να ερευνηθούν και να τιμωρηθούν αυτές, εστάλη ο κακόφημος κρατικός υπάλληλος ονόματι Παύλος, συχνά επονομαζόμενος «Ταρταρικός». Ήταν έμπειρος στην τέχνη της αιματοχυσίας και, όπως ένας εκπαιδευτής μονομάχων επιδιώκει όφελος και αποδοχές από τις κηδείες και τους αγώνες μονομάχων, έτσι κι αυτός από την θέση του δημίου.

2. ut enim erat obstinatum fixumque eius propositum ad laedendum, ita nec furtis abstinuit, innocentibus exitialis causas adfingens dum in calamitosis stipendiis versaretur.

2. Επομένως, καθώς η αποφασιστικότητά του να κάνει κακό ήταν αμετάβλητη και επίμονη, αυτός δεν απείχε καθόλου από την κρυφή απάτη, επινοώντας θανατηφόρες κατηγορίες κατά αθώων προσώπων, υπό την προϋπόθεση ότι θα συνέχιζε την ολέθρια δραστηριότητά του.

3. Materiam autem in infinitum quaestionibus extendendis dedit occasio vilis et parva. oppidum est Abydum in Thebaidis parte situm extrema. hic Besae dei localiter adpellati oraculum quondam futura pandebat, priscis circumiacentium regionum caerimoniis solitum coli.

3. Επιπλέον, ένα μικρό και ασήμαντο γεγονός τού έδωσε την ευκαιρία να επεκτείνει τις έρευνές του κατά τρόπο ανεξέλεγκτο. Υπάρχει μια πόλη ονόματι Άβυδος, στο πιο απόμακρο μέρος της Θηβαϊδας. εκεί το μαντείο ενός θεού που στα μέρη εκείνα τον λένε Besa αποκάλυπτε το μέλλον και ήταν συνήθειο να τιμάται στις αρχαίες τελετές των παρακείμενων περιοχών.

4. et quoniam quidam praesentes, pars per alios desideriorum indice missa scriptura supplicationibus expresse conceptis consulta numinum scitabantur, chartulae seu membranae, continentes quae petebantur, post data quoque responsa interdum remanebant in fano.

4. Και, μια που, μερικοί αυτοπροσώπως, ενώ ένα μέρος μέσω άλλων, στέλνοντας μια γραπτή λίστα με τις επιθυμίες τους, ρωτούσαν για τη θέληση των θεοτήτων, έχοντας αναφέρει ρητά τις επιθυμίες τους, τα έγγραφα αυτά που περιείχαν τις αιτήσεις τους και τις λίστες με τις επιθυμίες τους παρέμεναν, καμιά φορά, στον ναό του μαντείου, ακόμη κι όταν οι απαντήσεις του θεού είχαν δοθεί.

5. ex his aliqua ad imperatorem maligne sunt missa, qui, ut erat angusti pectoris, obsurdescens in aliis etiam nimium seriis in hoc titulo ima, quod aiunt, auricula mollior et suspicax et minutus acri felle concaluit: statimque ad orientem ocius ire monuit Paulum potestate delata, ut instar ducis rerum experientia clari ad arbitrium suum audiri efficeret causas.

5. Μερικές από αυτές τις γραπτές λίστες με επιθυμίες στάλθηκαν, με κακό σκοπό, στον αυτοκράτορα, ο οποίος, παρόλο που κώφευε σε άλλα πολύ σοβαρά ζητήματα, στο σημείο αυτό ήταν «μαλακότερος από λοβό αυτιού», όπως λέει η παροιμία, και όντας ύποπτος και στενόμυαλος, άρχισε να μαίνεται. Αμέσως φώναξε τον Παύλο να έρθει στην Ανατολή, δίνοντάς του, σα να ήταν ηγέτης διάσημος για την εμπειρία του, την εξουσία να διεξάγει δίκες σύμφωνα με το κέφι του.

6. datumque est negotium Modesto etiam tum per orientem comiti apto ad haec et similia. Hermogenes enim Ponticus ea tempestate praefectus praetorio ut lenioris ingenii spernebatur.

6. Άδεια τέτοια δόθηκε επίσης στον Μόδεστο (εκείνη την εποχή κόμη στην Ανατολή), άνθρωπο που ήταν κατάλληλος για τέτοια ζητήματα. Διότι ο Ερμογένης του Πόντου, πραιτοριανός έπαρχος εκείνη την εποχή, απορρίφθηκε ως πολύ ήπιος στον χαρακτήρα.

7. Perrexit, ut praeceptum est, Paulus funesti furoris et anhelitus plenus dataque calumniae indulgentia plurimi ducebantur ab orbe prope terrarum iuxta nobiles et obscuri, quorum aliquos vinculorum adflixerant nexus, alios claustra poenalia consumpserunt.

7. Έφυγε, όπως διετάχθη, ο Παύλος, με βιασύνη και όντας γεμάτος από θανατηφόρα μανία, και δεδομένου ότι η συκοφαντία ήταν ανεξέλεγκτη, άνθρωποι, ευγενείς καθώς και άσημοι, μεταφέρθηκαν από σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο. Και μερικοί εξ αυτών σύρθηκαν υπό το βάρος των αλυσίδων. άλλοι αδυνάτισαν από την αγωνία της φυλάκισης.

8. et electa est spectatrix suppliciorum feralium civitas in Palaestina Scythopolis, gemina ratione visa magis omnibus oportuna, quod secretior et inter Antiochiam Alexandriamque media, unde multi plerumque ad crimina trahebantur.

8. Καθώς διαλέχθηκε το θέατρο των βασανιστηρίων και του θανάτου, η Σκυθόπολη, μια πόλη της Παλαιστίνης, η οποία για δύο λόγους φάνηκε πιο κατάλληλη από οποιαδήποτε άλλη: επειδή είναι απομονωμένη και επειδή βρίσκεται στη μέση μεταξύ της Αντιόχειας και της Αλεξάνδρειας, των πόλεων εκ των οποίων προέρχονταν οι περισσότεροι άνθρωποι που κλήθηκαν να δικαστούν.

9. Ductus est itaque inter primos Simplicius Philippi filius ex praefecto et consule, reus hac gratia postulatus, quod super adipiscendo interrogasse dicebatur imperio, perque elogium principis torqueri praeceptus, qui in his casibus nec peccatum aliquando pi[et]ari dederat nec erratum, fato quodam arcente corpore inmaculato lata fuga damnatus est.

9. Από τους πρώτους, τότε, που έφεραν, ήταν ο Σιμπλίκιος, ο γιος του Φιλίππου, πρώην Έπαρχος και Ύπατος, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι (όπως ελέχθη) είχε ζητήσει να μάθει από το μαντείο για να κερδίσει το αυτοκρατορικό αξίωμα. Και από μια σημείωση του αυτοκράτορα, που σε τέτοιες περιπτώσεις δεν συγχωρούσε κανένα λάθος λόγω της αφοσιωμένης υπηρεσίας, διετάχθη να τον βασανίσουν. Αλλά προστατευμένος από καλή τύχη, εξορίστηκε.

10. dein Parnasius ex praefecto Aegypti, homo simplicium morum, eo deductus periculi, ut pronuntiaretur capitis reus, itidem pulsus est in exilium, saepe auditus multo antehac rettulisse quod, cum Patras 2 Achaicum oppidum, ubi genitus habuit larem, inpetrandae causa cuiusdam relinqueret potestatis, per quietem deducentia se habitus tragici figmenta viderat multa.

10. Μετά, ο Παρνάσιος (πρώην Έπαρχος της Αιγύπτου), άνθρωπος με απλό χαρακτήρα, βρέθηκε σε τέτοιο κίνδυνο που δικάστηκε για τη ζωή του, αλλά κι αυτός εξορίστηκε. Είχε, αρκετά πριν από αυτά τα συμβάντα, συχνά ακουστεί πως έλεγε, ότι, όταν, προκειμένου να αποκτήσει κάποιο αξίωμα, εγκατέλειψε την Πάτρα, μια πόλη της Αχαϊας όπου είχε γεννηθεί και ζούσε, είχε ονειρευτεί πολλές σκιώδεις οπτασίες που τον συνόδευαν με τραγική ενδυμασία.

11. Andronicus postea studiis liberalibus et claritudine carminum notus in iudicium introductus, cum secura mente nullis suspicionibus urgeretur, purgando semper et fidentius absolutus est.

11. Αργότερα, ο Ανδρόνικος, γνωστός για τις ελευθέριες σπουδές του και τη φήμη των ποιημάτων του, σύρθηκε στο δικαστήριο. Αλλά επειδή είχε καθαρή συνείδηση, δεν ήταν καθόλου ύποπτος, και με βεβαιότητα πιστοποίησε την αθωότητά του, αφέθηκε ελεύθερος.

12. Demetrius itidem Cythras cognomento philosophus, grandaevus quidem sed corpore durus et animo, sacrificasse aliquotiens confutatus, infitiari non potuit, adserens propitiandi causa numinis haec a prima adulescentia factitasse, non temptandi sublimiora scrutatis; nec enim quemquam id noverat adfectare. diu itaque adhaerens eculeo cum fiducia gravi fundatus nequaquam varians eadem oraret intrepidus, Alexandriam, unde oriebatur, innoxius abire permissus est.

12. Επίσης ο Δημήτριος, ο επονομαζόμενος Κυθράς, ένας μεγάλης ηλικίας φιλόσοφος, πράγματι, αλλά με σκληραγωγημένο σώμα και νου, κατηγορούμενος ότι προσέφερε θυσία αρκετές φορές, δεν μπόρεσε να το αρνηθεί. Ωστόσο, διακήρυξε ότι έτσι έκανε από την νεότητά του με σκοπό να εξευμενίσει τη θεότητα, κι όχι για να αποκτήσει υψηλότερο αξίωμα. Διότι, δεν ήξερε κανέναν που είχε τέτοιες φιλοδοξίες. Γι’ αυτό, αφού βασανίστηκε πολύ καιρό, βοηθούμενος από την αμετάβλητη συνείδησή του, άφοβα απολογήθηκε το ίδιο, χωρίς να επιβεβαιωθεί η κατηγορία. Και τότε του επετράπη να επιστρέψει, χωρίς καμιά επιπλέον βλάβη στην γενέτειρα του πόλη, την Αλεξάνδρεια.

13. Et hos quidem aliosque paucos aequa sors veritatis adiutrix periculis eximit abruptis. criminibus vero serpentibus latius per inplicatos nexus sine fine distentos quidam corporibus laniatis extinguebantur, alii poenis ulterioribus damnati sunt bonis ereptis Paulo succentore fabularum crudelium quasi e promptuaria cella fallaciarum et nocendi species suggerente conplures, cuius ex nutu prope dixerim pendebat incedentium omnium salus.

13. Αυτούς και μερικούς άλλους η δίκαιη τύχη μαζί με την αλήθεια, τους έσωσαν από τον επικείμενο κίνδυνο. Αλλά καθώς αυτές οι κατηγορίες  εκτείνονταν περισσότερο με την εμπλοκή παγίδων και δολωμάτων, μερικοί πέθαναν από την παραμόρφωση των κορμιών τους, άλλοι καταδικάστηκαν σε επιπλέον τιμωρία και δημεύθηκαν οι περιουσίες τους, ενώ ο Παύλος ήταν ο παρακινητής αυτών των σκηνών σκληρότητας, παρέχοντας, σαν από κανένα μαγαζί, κάθε είδος εξαπάτησης και σκληρότητας. και από το νεύμα του (σχεδόν, μπορώ να πω) εξαρτιόταν η ζωή όλων όσοι περπατούν τη γη.

14. nam siqui remedia quartanae vel doloris alterius collo gestaret, sive per monumentum transisse vesperum malivolorum argueretur indiciis, ut veneficus sepulchrorumque horrores et errantium ibidem animarum ludibria colligens vana pronuntiatus reus capitis interibat.

14. Διότι, αν κάποιος φορούσε στο λαιμό φυλακτό κατά του τεταρταίου ελώδη πυρετού ή οποιασδήποτε άλλης αρρώστιας, ή αν κατηγορούνταν βάσει της μαρτυρίας των κακώς διακείμενων ότι περνούσε από έναν τάφο το απόγευμα, επειδή ήταν έμπορος στα δηλητήρια ή ότι συγκέντρωνε όλα τα φρικτά των τάφων και τις μάταιες παραισθήσεις των φαντασμάτων που περπατούν εκεί, καταδικαζόταν σε αποκεφαλισμό και έτσι χανόταν.

15. et prorsus ita res agebatur, quasi Clarum Dodonaeas arbores et effata Delphorum olim sollemnia in imperatoris exitium sollicitaverint multi.

15. Στην πραγματικότητα, το ζήτημα αντιμετωπίστηκε ακριβώς σαν να είχαν πολλοί άνθρωποι ζητήσει από το μαντείο του Κλάρου, από τις βελανιδιές της Δωδώνης και το διάσημο κάποτε μαντείο των Δελφών, το θάνατο του αυτοκράτορα.

16 unde blanditiarum taetra commenta palatina cohors exquisite confingens inmunem eum fore malorum communium adserebat, fatum eius vigens semper et praesens in abolendis adversa conantibus eluxisse vocibus magnis exclamans.

16. Γι’ αυτό εκείνοι οι αυλικοί του παλατιού, που είχαν διαβολικά κατασκευάσει τις μεθόδους της κολακείας, διακήρυτταν ότι ο αυτοκράτορας θα είχε ανοσία στις συνηθισμένες αρρώστιες, αναφωνώντας δυνατά ότι το πεπρωμένο του ήταν πάντα ισχυρό και αποτελεσματικό στο να εξοντώνει όσους συνωμοτούσαν εναντίον του.

17. Et inquisitum in haec negotia fortius nemo, qui quidem recte sapiat, reprehendit. nec enim abnuimus salutem legitimi principis propugnatoris bonorum et defensoris, unde salus quaeritur aliis, consociato studio muniri debere cunctorum; cuius retinendae causa validius ubi maiestas pulsata defenditur, a quaestionibus vel cruentis nullam Corneliae leges exemere fortunam.

17. Το να γίνεται αυστηρή έρευνα δεν το θεωρεί λανθασμένο κανείς σωστός άνθρωπος. Διότι, δεν διαφωνούμε πως η ασφάλεια ενός νόμιμου ηγεμόνα, του προστάτη και του υπερασπιστή των καλών ανθρώπων, από τον οποίο βασίζεται η ασφάλεια των υπολοίπων, πρέπει να διασφαλίζεται από την κοινή επιμέλεια όλων μας. Και, προκειμένου αυτός να υποστηριχθεί εντονότερα, όταν υπερασπίζεται η παραβιασμένη μεγαλειότητά του, οι Κορνήλιοι νόμοι δεν απαλλάσσουν κανέναν, αδιακρίτως τάξης, από ανάκριση με βασανιστήρια, ακόμη και από το χύσιμο αίματος.

18. sed exultare maestis casibus effrenate non decet, ne videantur licentia regi subiecti, non potestate. imitandus sit Tullius cum parcere vel laedere potuisset, ut ipse adfirmat, ignoscendi quaerens causas, non puniendi occasiones, quod iudicis lenti et considerati est proprium.

18. Αλλά δεν είναι ευπρεπές για έναν ηγεμόνα να χαίρεται πέρα από το μέτρο με τέτοια λυπηρά γεγονότα, ώστε να μη φανεί ότι οι υπήκοοί του κυβερνώνται από το δεσποτισμό κι όχι από έναν νόμιμο ηγεμόνα. Και το παράδειγμα του Tully πρέπει να ακολουθείται, ο οποίος, όταν είχε την εξουσία να βλάψει ή να αθωώσει, όπως ο ίδιος μας λέει, έψαχνε δικαιολογίες για να συγχωρεί παρά ευκαιρίες για να τιμωρεί σε αυτό έγκειται η αρμοδιότητα ενός ήπιου και διακριτικού υπαλλήλου.