Ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο πριν από αρκετό καιρό. Εκ πρώτης όψεως, η έκτασή του μάλλον δικαιολογεί το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε μέχρι την ολοκλήρωσή του, όμως ο πραγματικός λόγος της καθυστέρησης δεν είναι άλλος από το ρυθμό με τον οποίο βγαίνουν στην επιφάνεια νέα (ή μάλλον “νέα”, θα εξηγήσω στη συνέχεια) σχετικά με τα εμβόλια και τις αρνητικές τους συνέπειες, γεγονός που με ανάγκασε να επιστρέφω στο “σχεδιαστήριο” ξανά και ξανά.

Αν δε βγάζει νόημα η τελευταία φράση, μην ανησυχείτε, δε διαβάσατε λάθος. Είναι γεγονός ότι υπάρχει μία μερίδα ανθρώπων οι οποίοι είναι πεπεισμένοι πως τα εμβόλια είναι βλαβερά, δεν έχουν λόγο ύπαρξης, αποτελούν μέρος ενός σκοτεινού σχεδίου για τον έλεγχο του πληθυσμού, προκαλούν καρκίνο, αυτισμό, επιληψία, κάνουν τους ανθρώπους να αρρωσταίνουν γρηγορότερα, μας γεμίζουν με τοξίνες και η λίστα δεν έχει τελειωμό. Όπως μάλιστα μας πληροφορεί η εφημερίδα “τα Νέα” σε πρόσφατο άρθρο, το φαινόμενο έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις και στην Ελλάδα. Τι συμβαίνει; Ισχύει η ρήση “όπου υπάρχει καπνός, υπάρχει και φωτιά”;

Ο πειρασμός είναι μεγάλος, όμως θα ήθελα να αποφύγω την εκτενή αναφορά στην ιστορία των εμβολίων, στο μηχανισμό δράσης τους και στον τρόπο με τον οποίο άλλαξαν την ιστορία της ανθρωπότητας. Εξαιρετική πηγή για τα παραπάνω αποτελεί το βιβλίο του Arhur Allen “Vaccine: The Controversial Story of Medicine’s Greatest Lifesaver”, που κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις “Αρχιπέλαγος”, σε μετάφραση του Γρηγόρη Λάσκαρη. Μπορείτε επίσης να διαβάσετε το απολαυστικό άρθρο του Zyklon-B από το Fridge.gr εδώ, “κατεψυγμένο” σε μορφή PDF με την ευγενική άδεια του δημιουργού του, αφού ο εν λόγω ιστότοπος δε λειτουργεί πια. Επιπλέον, στο θέμα έχει αναφερθεί εκτενώς και ο greek skeptic στο blog του εδώ. Από την πλευρά μου, θα εστιάσω στα σημεία που τροφοδοτούν το αντιεμβολιαστικό μένος, εξετάζοντάς τα ένα-προς-ένα προσεκτικά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το αντιεμβολιαστικό κίνημα, παρότι εμφανίζεται ως νέα μόδα στις μέρες μας, μόνο καινούριο δεν είναι. Για την ακρίβεια, είναι τόσο παλιό όσο ο πρώτος-πρώτος εμβολιασμός, αυτός κατά της ευλογιάς πριν από 200 χρόνια. Ο φόβος του ανθρώπου έναντι των εμβολίων απεικονίζεται χαρακτηριστικά στην καρικατούρα του James Gillray από το 1802:

Ο εμβολιασμός κατά της ευλογιάς γινόταν με τον ιό της δαμαλίτιδας. Καθότι προερχόταν από τις αγελάδες, υπήρχε η πεποίθηση πως όσοι εμβολιάζονται θα μετατραπούν σε αγελάδες ή τα ζώα θα αρχίσουν να ξεπηδούν από το σώμα τους…

ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΙΣΜΟΣ

Είναι αδύνατο να γραφεί οτιδήποτε για τους New-Age αντιεμβολιαστές χωρίς να γίνει αναφορά στον Βρετανό γαστρεντερολόγο Andrew Wakefield και τη διαβόητη εργασία του που δημοσιεύτηκε στο Lancet το 1998, με την οποία επιχείρησε να συνδέσει το τριπλό εμβόλιο ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς, το γνωστό MMR, με τον αυτισμό. Πολύ νερό κύλησε από τότε στο αυλάκι φέρνοντας μια μακρά αλληλουχία γεγονότων που κατέληξε στο να χάσει ο Wakefield την ιατρική του άδεια και να καταφύγει στις ΗΠΑ. Τα ευρήματά του δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ από κανέναν ανεξάρτητο ερευνητή ενώ τελικά το Lancet απέσυρε οριστικά τη δημοσίευση, αφού ενδελεχής έρευνα απέδειξε ότι τα δεδομένα που χρησιμοποίησε ο Wakefield ήταν χαλκευμένα. Ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης μπορεί να μελετήσει το πλήρες ιστορικό του σκανδάλου (γιατί περί αυτού πρόκειται) στην ιστοσελίδα του βραβευμένου δημοσιογράφου Brian Deer, ο οποίος διεξήγαγε την έρευνα. Συνοπτικά, ο Wakefield δημοσίευσε ένα case report 12 παιδιών με ανωμαλίες του γαστρεντερικού συστήματος, 9 από τα οποία (υποτίθεται ότι) εμφάνισαν “παλίνδρομο αυτισμό” εντός 14 ημερών από τον εμβολιασμό τους με το MMR. Όποιος διαβάσει βέβαια την εργασία του Wakefield (είναι διαθέσιμη εδώ), θα διαπιστώσει ότι ο συγγραφέας δεν κάνει πουθενά τη σύνδεση μεταξύ MMR και αυτισμού – και πώς θα μπορούσε άλλωστε; Ένα case report είναι εξ ορισμού ανίκανο να αποκαλύψει αιτιολογικές σχέσεις, δεν είναι αυτός ο ρόλος του. Εξάλλου, αν μια εργασία αυτού του σχεδιασμού διατύπωνε τέτοιους ισχυρισμούς δε θα δημοσιευόταν ποτέ, πόσο μάλλον σε ένα περιοδικό του κύρους του Lancet και ο Wakefield το γνώριζε αυτό. Γι’ αυτό κι επιδόθηκε σε έναν αγώνα αρνητικής δημοσιότητας, μια εκστρατεία κατά του MMR με δελτία τύπου, συνεντεύξεις και τηλεοπτικές εμφανίσεις σε εκπομπές υψηλής θεαματικότητας σε Αγγλία και Αμερική, θέτοντας έτσι τις βάσεις για τη γιγάντωση του αντιεμβολιαστικού κινήματος στις μέρες μας, με τις συνέπειες να είναι ήδη ορατές, όπως μαρτυρούν οι επιδημίες ιλαράς στη Μ. Βρετανία και σε αρκετές Πολιτείες των Η.Π.Α. Όμως, ο Deer απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας τον βρώμικο ρόλο του Wakefield σ’ αυτή την ιστορία. Ο Wakefield είχε προσληφθεί από έναν δικηγόρο ονόματι Richard Barr δύο χρόνια πριν τη διεξαγωγή της έρευνάς του, λαμβάνοντας μάλιστα το εξωφρενικό ποσό των 150 λιρών την ώρα, ακριβώς για να κατασκευάσει μία υπόθεση εναντίον του MMR, ελπίζοντας να θησαυρίσει από τις μαζικές αγωγές γονέων αυτιστικών παιδιών που θα επακολουθούσαν. Μάλιστα, εκτός από την εξόφθαλμη σύγκρουση συμφερόντων, η οποία γίνεται εντονότερη από το γεγονός πως ο Wakefield ήθελε να προωθήσει το δικό του εμβόλιο ιλαράς ως ανταγωνιστή του τριπλού MMR,  η υποδειγματική έρευνα του Deer αποκάλυψε ότι ο Wakefield κατασκεύασε τα “αποδεικτικά” στοιχεία, δηλαδή τα υποτιθέμενα ευρήματα των εξετάσεων από τις βιοψίες των παιδιών, οι οποίες στην πραγματικότητα ήταν φυσιολογικές. Πρόκειται για ένα σκάνδαλο μεγατόνων, η τραγικότητα του οποίου πολλαπλασιάζεται από τον αντίκτυπό του στη δημόσια υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Παρότι στα 16 χρόνια που έχουν περάσει από τη δημοσίευση του Lancet έχει επιχειρηθεί πολλάκις να αναπαραχθούν τα αποτελέσματα του Wakefield, αυτό δεν επετεύχθη ποτέ. Και κάτι τέτοιο είναι φυσικό αφού, όπως είπαμε, η έρευνα του Wakefield ήταν παραποιημένη, έτσι ώστε να “αποδείξει” αυτό που είχε προαποφασιστεί από τον ίδιο και τον Barr δύο χρόνια πριν την έναρξή της. Εντούτοις, ο μύθος συνεχίζει να διαδίδεται με φορείς διάφορες απίθανες ιστοσελίδες αντιεπιστημονικής ρητορείας, συνομωσιολαγνείας και εμπορίου εναλλακτικών θεραπειών και προϊόντων, κατά το μοτίβο που συζητήσαμε σε προηγούμενο άρθρο. Σε αρκετές από αυτές εμφανίζεται μία λίστα “28 μελετών“, που υποτίθεται ότι επιβεβαιώνουν την έρευνα του Wakefield. Διάβασα με προσοχή όλες αυτές τις εργασίες και το συμπέρασμα που έβγαλα είναι ότι αυτός που έφτιαξε τη λίστα πιθανότατα υπολόγιζε πως ο αναγνώστης, εντυπωσιασμένος ίσως από το πλήθος, δεν θα επιχειρούσε να διαβάσει καμιά τους. Βοηθάει και το confirmation bias σε αυτό, αφού όσοι επιλέγουν τις συγκεκριμένες ιστοσελίδες για την ενημέρωσή τους, κατά πάσα πιθανότητα έχουν ήδη σχηματισμένη άποψη και ψάχνουν απλώς ψυχολογική επιβεβαίωση αγνοώντας ταυτόχρονα οτιδήποτε δείχνει προς την αντίθετη πλευρά, ακόμα κι αν οι αποδείξεις εναντίον της άποψής τους είναι συντριπτικές. Παρεμπιπτόντως, στο ίδιο συμπέρασμα μ’ εμένα κατέληξαν και άλλοι παροικούντες την παγκόσμια επιστημονική “μπλογκόσφαιρα”. Για τη λεπτομερή αποδόμησή τους επιλέγω να παραθέσω το link στο εξαιρετικό blog “Left Brain Right Brain”, τόσο για λόγους σημειολογικούς (ο συγγραφέας Michael Fitzpatrick είναι γιατρός και γονέας αυτιστικού παιδιού) όσο και αισθητικής -επειδή απλά μου αρέσει. Περιληπτικά, τα περισσότερα papers υπογράφονται από τον ίδιο τον Wakefield ή τους συνεργάτες του και βασίζονται σε παρατηρήσεις που μόνο αυτοί από το σύνολο της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας έχουν καταφέρει να κάνουν τα τελευταία 15 χρόνια. Κάποια είναι άσχετα με το αντικείμενο, δύο από αυτά δημοσιεύθηκαν πολύ καιρό πριν την ίδια την ύπαρξη του MMR ενώ το πιο ενδιαφέρον και το μόνο που θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο που του ανατέθηκε, είναι αυτό του V.K. Singh με τίτλο “Phenotypic expression of autoimmune autistic disorder (AAD): A major subset of autism“. Δυστυχώς, αλλά όχι παραδόξως, το συγκεκριμένο paper είναι υπόδειγμακακής επιστήμης: Ο συγγραφέας κάνει τολμηρά επιθετικές παραδοχές αναφορικά με αιτιολογικές σχέσεις, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι επιβεβαιώνονται από πολλές ανεξάρτητες έρευνες όταν την ίδια στιγμή παραπέμπει μόνο σε δικές του(!) εργασίες, η πλειοψηφία των παραπομπών του προέρχονται από αμφίβολης ποιότητας journals, ο ίδιος ο όρος “AAD” είναι δικής του επινόησης χωρίς να επιβεβαιώνεται η ύπαρξή του από ανεξάρτητους ερευνητές, και πολλά άλλα.

Στην πραγματικότητα, την τελευταία δεκαετία και με αφορμή τον πανικό που έσπειρε το άρθρο του Lancet, πραγματοποιήθηκαν πολυάριθμες, επιδημιολογικές κυρίως, μελέτες προς διερεύνηση της ύπαρξης συσχέτισης μεταξύ του MMR (και  των εμβολίων γενικά) και του αυτισμού. Παρένθεση: Δεν θα σταματήσω ποτέ να τονίζω ότι συσχέτιση δε σημαίνει και σχέση αιτίου-αποτελέσματος. Το γεγονός ότι κάτι συμβαίνει μετά από κάτι άλλο, δε σημαίνει ότι το πρώτο προκάλεσε το δεύτερο. Έτσι, ακόμα και αν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ δύο φαινομένων, είναι εξίσου πιθανό αυτά να είναι εντελώς ασύνδετα μεταξύ τους. Όμως, το ανάποδο είναι αδύνατο. Η σχέση αιτίου-αποτελέσματος είναι το υπέρτατο είδος συσχέτισης, επομένως είναι αδύνατο να υφίσταται χωρίς να προκύπτει τουλάχιστον απλή συσχέτιση. Και, σωστά μαντέψατε, συσχέτιση μεταξύ του MMR ειδικά ή των εμβολίων γενικά, και αυτισμού, δεν υπάρχει. Τα δεδομένα είναι ξεκάθαρα και το συνολικό δείγμα είναι τεράστιο, καθώς αφορά περισσότερα από 20 εκατομμύρια παιδιά.^1-25

Μπορεί το MMR και ο Wakefield να αποτέλεσαν την αιχμή της αντιεμβολιαστικής προπαγάνδας από το 1998 και μετά, όσο όμως εμβαθύνει κανείς σ’ αυτή την παραφιλολογία, τόσο ανακαλύπτει πως ο αυτισμός είναι “αγαπημένο” θέμα από μόνος του, ακόμα κι όταν αυτή η εμμονή γυρίζει μπούμερανγκ για τους οπαδούς της. Έτσι, παρότι στο στόχαστρο ήταν το τριπλό εμβόλιο, η προσπάθεια επικεντρώθηκε στην ενοχοποίηση του ιού της ιλαράς ως γενεσιουργού αιτίας. Όμως, πώς θα μπορούσε να εξηγηθεί σε αυτή την περίπτωση η, φημολογούμενη κατά Wakefield, ασφάλεια του μεμονωμένου εμβολίου ιλαράς; Επιπλέον, με ποιον τρόπο προκαλεί αυτισμό ο εξασθενημένος ιός του εμβολίου και όχι ο “άγριος” της ασθένειας, που μάλιστα θέριζε πριν από την έναρξη των εμβολιασμών; Ρητορικές ερωτήσεις χωρίς απάντηση, αλλά η αυτοπαγίδευση συνεχίζεται, όπως θα δούμε παρακάτω, καθώς τη θέση του κατηγορούμενου στο εδώλιο έλαβαν η θειομερσάλη και τα άλατα του αλουμινίου (ενώσεις οι οποίες παρεμπιπτόντως δεν περιέχονταν ποτέ στο MMR) αλλά και η αύξηση του αριθμού των εμβολίων σε σχέση με το παρελθόν.

ΘΕΙΟΜΕΡΣΑΛΗ

Η θειομερσάλη ή thimerosal είναι παράγωγο του αιθυλεστέρα του υδραργύρου. Περιέχει υδράργυρο σε ποσοστό περίπου 50% κατά βάρος. Από το 1930 και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’90 χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα σε αρκετά εμβόλια ως συντηρητικό. Αποσύρθηκε προληπτικά το 1999, μετά από κοινή σύσταση του FDA και της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας, παρότι η εξέταση των μέχρι τότε δεδομένων δεν κατέδειξε κάτι ανησυχητικό. Ο λόγος ήταν ότι, απουσία τοξικοκινητικών δεδομένων για τον υδραργυρικό αιθυλεστέρα, στα πλαίσια της πολιτικής τους για τη μείωση της χρήσης υδραργύρου σε φάρμακα και τρόφιμα, οι αρμόδιες υπηρεσίες των ΗΠΑ αποφάσισαν να θεωρήσουν ότι η θειομερσάλη ακολουθούσε το προφίλ του μέθυλ-εστέρα του υδραργύρου, γνωστής νευροτοξίνης που προσλαμβάνεται από τον άνθρωπο κυρίως μέσω της κατανάλωσης οστρακοειδών και μεγάλων ψαριών. Αυτό ακριβώς είναι και το σημείο που η αντιεμβολιαστική προπαγάνδα προσπάθησε να εκμεταλλευτεί. Η απόσυρση έγινε προληπτικά και δεν αποτελεί “ομολογία ενοχής”, όπως τεχνηέντως αφήνεται να εννοηθεί. Αναφορικά με τον αυτισμό, τέτοια σύνδεση είναι βιολογικώς μη-εφικτή²⁶. Εντούτοις, πραγματοποιήθηκαν επιδημιολογικές μελέτες για τη διερεύνηση πιθανής  συσχέτισης, χωρίς αποτέλεσμα.

Μελέτες που απέτυχαν να βρουν συσχέτιση μεταξύ θειομερσάλης και αυτισμού.

Μάλιστα, μεταγενέστερες έρευνες έδειξαν ότι το τοξικοκινητικό προφίλ της θειομερσάλης είναι τελείως διαφορετικό από αυτό του υδραργυρικού μεθυλεστέρα και, όπως υπονοήθηκε από τα επιδημιολογικά δεδομένα, πολύ ασφαλέστερο. Η ενδομυϊκώς χορηγούμενη θειομερσάλη έχειμικρότερο χρόνο ημιζωής και απομακρύνεται ταχύτερα από το σώμα, τόσο σε βρέφη όσο και σε πρόωρα και χαμηλού βάρους νεογνά, με αποτέλεσμα το μοντέλο του μεθυλεστέρα να είναι ακατάλληλο ως πρότυπο για τον υπολογισμό του ρίσκου από τη χρήση της, εφόσον το υπερεκτιμάει ^27,28.

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΜΒΟΛΙΩΝ

Άλλο ένα αγαπημένο επιχείρημα των αντιεμβολιαστών είναι ο ισχυρισμός πως ο αυξημένος αριθμός εμβολίων στα πρώτα 1-2 χρόνια της ζωής συγκριτικά με το αντίστοιχο πρόγραμμα εμβολιασμών μερικές δεκαετίες πριν, συμπίπτει με την αύξηση(;) των κρουσμάτων αυτισμού την ίδια περίοδο, άρα ενοχοποιείται ως γενεσιουργός τους αιτία. Η εξήγηση που δίνουν είναι, αν μη τι άλλο, λογικοφανής: Το ανοσοποιητικό σύστημα του βρέφους είναι ανώριμο και δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στον αυξημένο αριθμό αντιγόνων, με αποτέλεσμα να στρεσάρεται, να αντιδρά “ανώμαλα” και να προκαλεί βλάβες στο νευρικό σύστημα που μπορούν τελικά να οδηγήσουν σε αυτισμό. Κι όμως, η θεώρηση αυτή είναι παντελώς λανθασμένη και φανερώνει, μεταξύ άλλων, πλήρη άγνοια βασικών αρχών ανοσολογίας. Καταρχάς, το ανοσοποιητικό σύστημα του νεογνού είναι ήδη αναπτυγμένο και λειτουργικό από την εμβρυική ζωή²⁹. Υπάρχουν λειτουργικές διαφορές με το ανοσοποιητικό σύστημα του ενήλικα. Για παράδειγμα, παρότι το βρεφικό ανοσοποιητικό σύστημα παράγει όλες τις κυτταρικές σειρές των Τ-λευκοκυττάρων (Th1, Th2, κυττοτοξικά T-λευκοκύτταρα), τα B-κύτταρα είναι ανεπαρκή και παραμένουν έτσι μέχρι περίπου την ηλικία των 2 ετών. Έτσι, το βρεφικό ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά θαυμάσια έναντι πρωτεϊνικών αντιγόνων (που εμπλέκουν τα Τ-κύτταρα), αλλά όχι έναντι πολυσακχαριδικών αντιγόνων (που εμπλέκουν τα Β κύτταρα) και αυτός είναι ο λόγος που διηθητικές λοιμώξεις (πνευμονίες, μηνιγγίτιδες, βακτηριαιμίες) οφειλόμενες σε βακτήρια που περιβάλλονται από πολυσακχαριδική κάψα, όπως ο ορότυπος Β του αιμόφιλου της ινφλουένζας (ΗiB) και ο πνευμονιόκοκκος (S. pneumoniae) είναι πολύ σοβαρές και πολύ συχνά θανατηφόρες στα βρέφη²⁹. Επιτρέψτε μου εδώ μια ακόμα παρένθεση: Όσο οι αρνητές των εμβολίων περιφέρουν την άγνοια και τον επιστημονικό αναλφαβητισμό τους, ήταν η ανθρώπινη εφευρετικότητα που έδωσε λύση στην εγγενή αυτή αδυναμία του βρεφικού ανοσοποιητικού συστήματος. Κατασκευάστηκαν εμβόλια στα οποία το πολυσακχαριδικό αντιγόνο είναι συζευγμένο με πρωτεΐνη, “αναγκάζοντας” έτσι το πλήρως λειτουργικό Τ σύστημα να εμπλακεί στη θέση του “λειψού” Β, προσδίδοντας με αυτό τον τρόπο ανοσία έναντι των παραπάνω παθογόνων ήδη από τους πρώτους μήνες της βρεφικής ζωής. Χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι σήμερα ζωντανοί ή έχουν αποφύγει μόνιμες βλάβες χάρη σε αυτά τα εμβόλια. Οι εικόνες μιλούν από μόνες τους:

Επίπτωση βακτηριακής μηνιγγίτιδας από αιμόφιλο ινφλουένζας τύπου Β στις ΗΠΑ πριν και μετά το συζευγμένο εμβόλιο

Επίπτωση διηθητικής στρεπτοκοκκικής νόσου (μηνιγγίτιδα, πνευμονία, βακτηριαιμία) στις ΗΠΑ πριν και μετά την εισαγωγή του συζευγμένου εμβολίου

Επιστρέφοντας στο θέμα της υποτιθέμενης υπερφόρτωσης του βρεφικού ανοσοποιητικού συστήματος με υπερβολικό αριθμό αντιγόνων, η πραγματικότητα δε θα μπορούσε να είναι μακρύτερα από τις θεωρίες των αρνητών. Σε μια προσπάθεια να καθορίσουν τα θεωρητικά όρια του βρεφικού ανοσοποιητικού συστήματος και κάνοντας μερικούς πολύ συντηρητικούς υπολογισμούς (θεωρώντας για παράδειγμα ότι ένα εμβόλιο περιέχει 100 αντιγόνα, ενώ στην πραγματικότητα περιέχει πολύ λιγότερα), οι Cohn και Langman συμπέραναν ότι το βρέφος έχει τη θεωρητική δυνατότητα να αντιμετωπίσει 1.000.000 αντιγόνα, επομένως μπορεί να ανταποκριθεί ανοσολογικά επαρκώς σε 10.000 εμβόλια ταυτόχρονα³⁰ ή, διαφορετικά, η ταυτόχρονη χορήγηση 11 εμβολίων, απασχολεί μόλις το 0,1% των δυνατοτήτων του βρεφικού ανοσοποιητικού συστήματος. Αλλά, δυστυχώς για τους αντιεμβολιαστές, δε χρειάζεται να καταφύγει κανείς στο παραπάνω παράδειγμα για να αποδείξει ότι αυτοπαγιδεύονται συνεχώς. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι, χάρη στην πρόοδο της φαρμακευτικής τεχνολογίας και της γενετικής, τα σύγχρονα εμβόλια περιέχουν πολύ λιγότερα αντιγόνα σε σχέση με το παρελθόν. Για την ακρίβεια, τα 7 εμβόλια του πρώτου βρεφικού έτους το 1980 περιείχαν περισσότερα από 3.000 πρωτεϊνικά και πολυσακχαριδικά αντιγόνα. Τα περισσότερα από 14 εμβόλια της σημερινής εποχής (στην Ελλάδα είναι περίπου 10), περιέχουν συνολικά λιγότερα από 200 αντιγόνα³¹.

Πίνακας από το άρθρο
“Addressing Parents’ Concerns: Do Multiple Vaccines Overwhelm or Weaken the Infant’s Immune System?”
http://pediatrics.aappublications.org/content/109/1/124.full

ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ

Το αλουμίνιο είναι ιδιαίτερη περίπτωση. Αποτελεί το νεότερο όπλο στη φαρέτρα των αντιεμβολιαστών, μετά το φιάσκο του MMR, της θειομερσάλης και των πολυδύναμων εμβολίων. Χρησιμοποιείται ως ανοσοενισχυτικό σε μεγάλο αριθμό εμβολίων, κυρίως με τη μορφή του υδροξειδίου του αργιλίου και του φωσφορικού αργιλίου. Εξάλλου, η χρήση ανοσοενισχυτικών ήταν αυτή που επέτρεψε και τη μείωση του αντιγονικού φορτίου ανά δόση εμβολίου, διατηρώντας την ίδια ανοσολογική απάντηση.

Ως μέταλλο, το αλουμίνιο είναι το πλέον άφθονο στον πλανήτη. Βρίσκεται στην τροφή που τρώμε, στο νερό που πίνουμε, στον αέρα που αναπνέουμε. Αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, χαρακτηριστική επιβεβαίωση της θεμελιώδους αρχής της Τοξικολογίας που λέει ότι “η δόση κάνει το δηλητήριο“. Πράγματι, το αλουμίνιο περιέχεται στα εμβόλια σε πολύ μικρή ποσότητα, της τάξης των 0,125 mg – 0,5 mg ανά δόση, ανάλογα με το σκεύασμα. Στην ιστοσελίδα του, το αμερικανικό CDC φιλοξενεί το ενημερωτικό φυλλάδιο του Children’s Hospital of Philadelphia για το αλουμίνιο απ’ όπου διαβάζουμε ότι, σύμφωνα με το αμερικανικό πρόγραμμα εμβολιασμού, ένα βρέφος θα λάβει περίπου 4 mg αλουμινίου από τα εμβόλια στο πρώτο εξάμηνο της ζωής του, ενώ κατά την ίδια περίοδο θα λάβει 10 mg από το μητρικό γάλα, 40 mg από το υποκατάστατο μητρικού γάλακτος (αν δεν θηλάζει) και 120 mg σε περίπτωση που λαμβάνει υποκατάστατο μητρικού γάλακτος βασισμένο στη σόγια. Οφείλουμε να παρατηρήσουμε πάντως ότι η σύγκριση αυτή, παρότι χρησιμοποιείται συχνά, δεν είναι δίκαιη. Το αλουμίνιο έχει πολύ φτωχή βιοδιαθεσιμότητα όταν χορηγείται από το στόμα, της τάξης του 0,25-1%. Αντίθετα, το ενδομυϊκώς χορηγούμενο απορροφάται εξ ολοκλήρου.

Αν διαβάζατε με προσοχή μέχρι τώρα, είμαι σίγουρος ότι έχετε ήδη αντιληφθεί σε ποιο ακριβώς σημείο “πατάει” η αντιεμβολιαστική προπαγάνδα αναφορικά με το αλουμίνιο. “Απορροφάται ολόκληρη η ποσότητα, περνάει άμεσα στο αίμα, διέρχεται τον αιμοατοεγκεφαλικό φραγμό και προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο, που οδηγούν σε αυτισμό”. Σας θυμίζει κάτι; Πέρα από τον εμμονικά μονότονο τρόπο που λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα σύμφωνα με τους αρνητές των εμβολίων, όπου τα πάντα στο τέλος προκαλούν αυτισμό, το κοινό σημείο είναι η απουσία βασικών γνώσεων φαρμακοκινητικής και τοξικοκινητικής.

Αυτό δεν φαίνεται να εμποδίζει τους προφήτες του κινήματος να βγάλουν λεφτά στην πλάτη των τρομοκρατημένων θυμάτων τους. Έτσι μαρτυρά η περίπτωση του Dr. Bob Sears, που φαίνεται ότι είναι κάτι σαν “Dr. Oz των εμβολίων” (παρεμπιπτόντως και ο original Dr. Oz ανέβηκε στο τρένο των αντιεμβολιαστώνπρόσφατα, κάτι που δεν πρέπει να μας προκαλεί βέβαια έκπληξη αφού έχει ήδη υιοθετήσει ό,τι ψευδοεπιστημονική μπούρδα κυκλοφορεί εκεί έξω). Ο Dr. Bob, εκμεταλλευόμενος τον πανικό που ξεκίνησε με το MMR και συνεχίστηκε με τη thimerosal, έγραψε ένα βιβλίο όπου αναλύει τους λόγους για τους οποίους το αλουμίνιο στα εμβόλια είναι “επικίνδυνο” και προτείνει εναλλακτικά προγράμματα εμβολιασμών για να “διορθώσει” τα πράγματα. Και φυσικά, αποτυγχάνει οικτρά, αφού πατάει την μία μπανανόφλουδα μετά την άλλη. Ο μόνος λόγος που γίνεται αναφορά στον Sears είναι γιατί η “επιχειρηματολογία” του έχει υιοθετηθεί αυτούσια από το αντιεμβολιαστικό κίνημα και την αποδόμησή της στο συγκεκριμένο σημείο, λυπάμαι που θα το ομολογήσω, αλλά θα τη διασκεδάσω αφάνταστα.

Στο σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου του, ο Dr. Bob χειραγωγεί με βολικό γι’ αυτόν τρόπο ό,τι δεδομένο περνάει από το χέρι του έτσι ώστε να προκαλέσει τον φόβο στον αναγνώστη. Χρησιμοποιεί τα στοιχεία που συσχετίζουν το αλουμίνιο που περιέχει η, ενδοφλεβίως χορηγούμενη και για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, παρεντερική διατροφή στα εξαιρετικώς πρόωρα νεογνά με την εμφάνιση τοξικότητας, για να εξάγει συμπεράσματα για τις μικροποσότητες αλουμινίου που λαμβάνουν εφάπαξ και ενδομυϊκώς, υγιή μωρά  με κανονική νεφρική λειτουργία. Βαφτίζει το όριο των 5μg/kg/ημέρα του FDA για το αλουμίνιο που περιέχεται στα διαλύματα παρεντερικής διατροφής ως το μέγιστο ανεκτό όριο αλουμινίου γενικώς και αορίστως και το συγκρίνει με το περιεχόμενο στα εμβόλια, όταν στην πραγματικότητα αυτό αφορά στην ποσότητα αλουμινίου που, όταν ενίεται κάθε μέρα και για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, δεν ανιχνεύεται καν στο αίμα. Θεσπίστηκε δε γιατί τα πρόωρα νεογνά που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση σίτισης, λαμβάνουν επιπλέον και φάρμακα που περιέχουν αλουμίνιο, επομένως έπρεπε να εξασφαλιστεί ότι θα υπάρχει περιθώριο και για αυτά. Ανακεφαλαιώνοντας, είτε από άγνοια είτε από δόλο κάνει τα εξής: α) Χρησιμοποιεί ψευδή όρια ασφαλείας που υπάρχουν μόνο στο μυαλό του, β) εξισώνει την κάθαρση του αλουμινίου των πολύ πρόωρων νεογνών με αυτή των τελειόμηνων βρεφών, γ) εξισώνει την εφάπαξ ενδομυϊκή χορήγηση με την παρατεταμένη ενδοφλέβια. Μετά το overdose μπούρδας του Dr. Bob λοιπόν, ας δούμε τι λέει και η πραγματική επιστήμη.

Το 2002, οι Keith, Jones και Chou πραγματοποίησαν μια φαρμακοκινητική και τοξικοκινητική μελέτη³² για το αλουμίνιο των εμβολίων σε σχέση με το προσλαμβανόμενο από το μητρικό γάλα και το υποκατάσταστο μητρικού γάλακτος κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής του βρέφους. Τα ευρήματά τους παρουσιάζονται στο παρακάτω διάγραμμα.

Οι δύο καμπύλες MRL απεικονίζουν το φορτίο αλουμινίου ελάχιστου ρίσκου για τα παιδιά που βρίσκονται αντίστοιχα στην πεντηκοστή και στην πέμπτη καμπύλη ανάπτυξης με βάση το βάρος. Οι καμπύλες ανάπτυξης είναι στην ουσία τα εκατοστημόρια του βάρους, δηλαδή οι εκατό ίσες ομάδες στις οποίες μπορεί να χωριστεί ένας πληθυσμός με βάση την κατανομή του βάρους των ατόμων που τον αποτελούν. Η πεντηκοστή καμπύλη στο παράδειγμά μας σημαίνει ότι από τα 100 παιδιά στην ίδια ηλικία, τα 50 είναι βαρύτερα και τα 50 ελαφρύτερα, δηλαδή αντιπροσωπεύει τα παιδιά με μέση ανάπτυξη· η πέμπτη καμπύλη σημαίνει ότι τα 95 είναι βαρύτερα και τα 5 ελαφρύτερα, αναφέρεται δηλαδή στα παιδιά με μειωμένη ανάπτυξη σε σχέση με τα πρώτα. Το MRL (Minimal Risk Level) είναι το φορτίο που “κληρονομεί” ο οργανισμός από τη σταθερή, καθημερινή κατανάλωση 2 mg αλουμινίου ανά κιλό σωματικού βάρους από την πρώτη μέρα της ζωής και σε αυτή την ποσότητα δεν παρουσιάζεται καμία τοξικότητα. Οι δύο καμπύλες από κάτω αντιστοιχούν στο φορτίο που προκύπτει από το μητρικό γάλα και το υποκατάστατο. Τέλος, οι αιχμές αντιστοιχούν στα εμβόλια. Οι συγγραφείς έκαναν την υπόθεση ότι το αλουμίνιο απορροφάται ακαριαία, όπως κατά την ενδοφλέβια χορήγηση, και στη συνέχεια υπόκειται στη νεφρική κάθαρση κατά τα γνωστά. Ακόμα και έτσι, η επιφάνεια κάτω από την καμπύλη (Area Under the Curve, AUC) υπολείπεται σημαντικά του φορτίου ελάχιστου ρίσκου, έστω κι αν για 1 ή 2 ημέρες το όριο αυτό παραβιάζεται στιγμιαία.

Την ίδια χρονιά όμως, ο Stanley Hem δημοσίευσε τη δική του φαρμακοκινητική μελέτη³³ για τα ανοσοενισχυτικά άλατα αλουμινίου που χρησιμοποιούνται στα εμβόλια, εξετάζοντας το προφίλ απορρόφησης που παρουσιάζουν κατά την ενδομυϊκή χορήγηση σε κουνέλια. Τα ευρήματά του υποτάσσονται καταρχάς στη λογική που λέει ότι η ενδομυϊκή απορρόφηση είναι διαφορετική από την ενδοφλέβια. Στην περίπτωση δε του αλουμινίου, η διαφορά είναι χαοτική: Όχι μόνο δεν παρουσιάζει άμεση απορρόφηση αλλά τόσο το υδροξείδιο του αργιλίου όσο και το φωσφορικό αργίλιο, όταν χορηγούνται ενδομυϊκά, διαλύονται στα α-υδροξυ καρβοξυλικά οξέα των διάμεσων υγρών και αποδίδονται στην κυκλοφορία με πολύ πιο αργό ρυθμό, από όπου απεκκρίνονται ταχέως στα ούρα.

Το 2011 τέλος, οι Mitkus et al. επανέλαβαν τη μελέτη των Keith, Jones και Chou, ώστε να συμπεριλάβουν και τα νεότερα εμβόλια³⁴. Όμως, αυτή τη φορά έλαβαν υπόψη τους και τα συμπεράσματα μελετών όπως του Hem που προαναφέρθηκε, για την απορρόφηση και κάθαρση του αλουμινίου μετά από ενδομυϊκή χορήγηση. Τα ευρήματά τους συνοψίζονται στα ακόλουθα διαγράμματα:

Αν και είναι περιττό να γράψω περισσότερα, καθώς τα διαγράμματα μιλάνε μόνα τους, ας πούμε δυο λόγια επιγραμματικά. Η πρώτη εικόνα είναι αντίστοιχη με αυτή της προηγούμενης μελέτης, θεωρώντας την ενδομυϊκή απορρόφηση ακαριαία και ολοκληρωτική. Η AUC των εμβολίων παραμένει σημαντικά μικρότερη των δύο MRL, παρά τις 2 στιγμιαίες παραβιάσεις, ακόμα και με το “ανανεωμένο” και “υπερφορτωμένο” πρόγραμμα εμβολιασμού. Οι επόμενες δύο ενσωματώνουν τα ευρήματα των μελετών στα κουνέλια για τις απορροφήσεις των δύο αλάτων (φωσφορικό αργίλιο και υδροξείδιο του αργιλίου). Προφανώς και δεν υποστηρίζει κανείς ότι η φαρμακοκινητική στον άνθρωπο είναι ίδια με αυτή σε μικρότερα ζώα, όμως είναι πιθανότερο η πραγματική εικόνα να προσομοιάζει σε αυτό το μοντέλο παρά στο πρώτο, κάτι που επιβεβαιώνεται και πειραματικά, αφού δεν ανιχνεύεται αύξηση των επιπέδων του αλουμινίου στο αίμα μετά την χορήγηση εμβολίου.

EDIT: Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει στα σχόλια ο κ. Κλεόβουλος Κιουλάφας, η διαφορετική μορφή των καμπυλών μεταξύ του διαγράμματος των Keith, Jones και Chou και αυτών των Mitkus et al. οφείλεται στο ότι, στην πρώτη περίπτωση, ο κάθετος άξονας που εκφράζει το φορτίο αλουμίνιου είναι λογαριθμικός ,ενώ στη δεύτερη γραμμικός. 

Και τώρα μία έκπληξη: Όλα τα προαναφερθέντα αφορούν στις ΗΠΑ και στο δικό τους πρόγραμμα εμβολιασμών. Στην Ελλάδα, τα πράγματα είναι λιγάκι διαφορετικά και, λυπάμαι (όχι ιδιαίτερα) που θα στεναχωρήσω κι άλλο το ντόπιο αντιεμβολιαστικό κίνημα, αλλά η συνολική ποσότητα αλουμινίου με βάση το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών του Υπουργείου Υγείας κυμαίνεται από 1,5 mg έως 3 mg για ολόκληρο το πρώτο έτος, σε αντίθεση με τα 4 mg του πρώτου εξαμήνου των Αμερικανών, πράγμα που σημαίνει ότι οι παραπάνω καμπύλες είναι ακόμα πιο ευνοϊκές για τα παιδιά που ακολουθούν το ελληνικό πρόγραμμα. Από τον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να κατεβάσετε μία φόρμα Excel που υπολογίζει το συνολικό φορτίο αλουμινίου που αποδίδει ο εμβολιασμός ανάλογα με τα επιμέρους σκευάσματα. Πηγή πληροφοριών αποτέλεσαν τα SPCs των προϊόντων.

Φύλλο υπολογισμού φορτίου αλουμινίου από τα εμβόλια μέχρι τους 12 μήνες, βάσει του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών.

Πριν κλείσω το κεφάλαιο “εμβόλια και αυτισμός”, οφείλω μια αποσαφήνιση σε όσους πρόσεξαν το ερωτηματικό εντός παρενθέσεως λίγο πιο πάνω, στην πρόταση που αναφέρει πως τα κρούσματα αυτισμού έχουν αυξηθεί θεαματικά. Παρότι αυτό αντιμετωπίζεται λίγο-πολύ σαν γεγονός και ερμηνεύεται ως “αύξηση της επίπτωσης του αυτισμού”, στην πραγματικότητα είναι αύξηση των διαγνώσεων του αυτισμού. Οι διαγνώσεις αυξήθηκαν γιατί α) διευρύνθηκαν τα κριτήρια που κατατάσσουν τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού σε σχέση με παλαιότερα, β) βελτιώθηκε η πρόσβαση σε εξειδικευμένο προσωπικό, γ) υπάρχουν περισσότεροι γιατροί που μπορούν να κάνουν τη συγκεκριμένη διάγνωση, δ) δεν είναι πια θέμα ταμπού για τους γονείς. Μάλιστα, οι Baxter et al., σε μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Αύγουστο, υποστηρίζουν ότι η πραγματική επίπτωση του αυτισμού είναι απαράλλαχτη τα τελευταία 20 χρόνια³⁵. Επιπρόσθετα, νέα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι, κατά πάσα πιθανότητα, ο αυτισμός είναι μία κατάσταση που ξεκινά μέσα στη μήτρα κατά την εμβρυική ζωή³⁶ και όχι μετά τη γέννηση εξαιτίας κάποιας εξωγενούς και “αφύσικης” παρέμβασης .

Εμβόλιο κατά του HPV και υποτιθέμενο σκάνδαλο του CDC περί απόκρυψης συσχέτισης μεταξύ MMR και αυτισμού (Ω ναι. Πάλι. They never learn).

Η συγκεκριμένη παράγραφος γράφεται ουσιαστικά “επί του πιεστηρίου”, με πολλά νεύρα για το θράσος των υπαίτιων και χωρίς πολλή όρεξη, ομολογουμένως, για αποδόμηση με την ίδια σχολαστικότητα που προηγήθηκε. Επειδή πρόκειται για “μια από τα ίδια”, θα μου επιτρέψετε να παραθέσω απλώς τα links Αγγλιστί και χάριν πληρότητας, αλλιώς δεν βλέπω να τελειώνει το παρόν κείμενο ποτέ…

1. Gardasil

2. “Σκάνδαλο” CDC, Ο διαβόητος κύριος Wakefield ξαναχτυπά (ΦΡΕΣΚΟ!)
 

3. O Ebola είναι “στημένος” από το CDC και τον WHO για να καλύψει το σκάνδαλο του πρώτου (ΦΡΕΣΚΟ!)

ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, οποιαδήποτε συζήτηση θα έπρεπε να τελειώνει κάπου εδώ, καθώς το βάρος των αποδείξεων είναι συντριπτικό. Επειδή όμως οι συνθήκες μόνο φυσιολογικές δεν είναι, όταν στερεύουν τα επιστημονικώς τεκμηριωμένα επιχειρήματα, η μόνιμη επωδός είναι αυτή: “Τα δικαστήρια σε Αμερική και Ευρώπη επιδικάζουν δισεκατομμύρια σε γονείς που τα παιδιά τους έγιναν αυτιστικά από τα εμβόλια, επομένως είναι αλήθεια!”

Κατ’ αντιστοιχία με ό,τι έχουμε πει ως τώρα, υπάρχει περισσότερη παρανόηση παρά αλήθεια σ' αυτή την πρόταση. Αναγκαστικά, για να αναλύσουμε αυτή την παράμετρο θα πρέπει να επιστρατεύσουμε περισσότερη φιλοσοφία και λιγότερη επιστήμη, όπως λέει κι ένας καλός φίλος.

Συχνά γίνεται αναφορά σε ένα “δικαστήριο εμβολίων” (Vaccine court) στις ΗΠΑ, συνήθως με τρόπο που υπονοεί κάποιου είδους συνωμοσία γύρω από τα εμβόλια καθώς και αποδοχή ενοχής εκ μέρους της κυβέρνησης των ΗΠΑ, ή κάτι παρόμοιο. Κατά τα γνωστά, η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική. Το “Vaccine Court” δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ομοσπονδιακό πρόγραμμα των ΗΠΑ με το όνομα Vaccine Injury Compensation Program (VICP), σχεδιασμένο να αποζημιώνει αυτούς που έχουν υποστεί οποιαδήποτε βλάβη στην υγεία τους εξαιτίας των εμβολιασμών. Ακολουθεί το σύστημα “no-fault“, δηλαδή μη-καταλογισμού ευθύνης, και χρηματοδοτείται από έναν φόρο 0,75 δολαρίων που κρατείται από κάθε εμβόλιο που πωλείται στη χώρα. Αντίθετα με ό,τι πιστεύουν οι αντιεμβολιαστές, ο λόγος που ιδρύθηκε αυτό το πρόγραμμα ήταν για να προστατέψει τους γιατρούς και τους κατασκευαστές των εμβολίων και να διασφαλίσει τη σταθερή διαθεσιμότητα αυτού του, τόσο κρίσιμου για τη δημόσια υγεία, αγαθού στην αγορά. Η Αμερικανική κοινωνία είναι εξαιρετικά δικομανής και από αυτή τη μανία τρέφεται μια ολόκληρη βιομηχανία αγωγών, με το ιατρικό/φαρμακευτικό κομμάτι να είναι ιδιαίτερα επικερδές. Αυτό γίνεται περισσότερο κατανοητό όταν δει κανείς με ποια αφορμή δημιουργήθηκε το “Vaccine Court” ευθύς εξαρχής:

Μετά από μια σειρά αγωγών κατά των κατασκευαστών του εμβολίου DPT (διφθερίτιδας-κοκκύτη-τετάνου) τη δεκαετία του ’80, διάφορα σώματα ενόρκων επιδίκασαν τεράστιες αποζημιώσεις στα “θύματα” (που, εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι κυνηγούσαν ανεμόμυλους, αφού οι βλάβες της υγείας τους ήταν άσχετες με τα εμβόλια) με αποτέλεσμα οι βιομηχανίες να αποσύρουν το ενδιαφέρον τους για την κατασκευή εμβολίων, φοβούμενες την οικονομική καταστροφή. Η δικομανία σε συνδυασμό με τον επιστημονικό αναλφαβητισμό είναι κακός συνδυασμός.

Από το 1988 που ιδρύθηκε μέχρι το 2011, σε σύνολο 1,8 δισεκατομμυρίων δόσεων εμβολίων, αποζημιώθηκαν 2.910 διεκδικήσεις, δηλαδή περίπου 1,8 ανά ένα εκατομμύριο δόσεων. Το 2008 διεξήχθη μια πιλοτική δίκη για την εξέταση αξιώσεων περί MMR και αυτισμού, γνωστή και ως Omnibus Autism Trial, η οποία απέρριψε το αίτημα. Ακολούθησαν κι άλλες και απορρίφθηκαν όλες, μαζί με τις εφέσεις τους. Μπορείτε να δείτε τον πλήρη κατάλογο των αποφάσεων εδώ. 

Στην Ευρώπη, περιφερειακό δικαστήριο στο Ρίμινι της Ιταλίας αποφάσισε το 2012 ότι ο αυτισμός που εμφάνισε ένα αγοράκι, ένα χρόνο μετά τη χορήγηση του MMR, οφείλεται στο εμβόλιο. Το δικαστήριο επέλεξε να αγνοήσει τον συντριπτικό όγκο των επιστημονικών δεδομένων που υποστηρίζουν το αντίθετο και να υιοθετήσει ως ισχυρή τη θέση του Wakefield -του οποίου η απάτη είχε ήδη αποκαλυφθεί ένα χρόνο πριν- ενώ δέχτηκε ως “ειδήμονα” έναν γιατρό ονόματι Massimo Montinari ο οποίος δεν έχει καμία δημοσίευση στο ενεργητικό του, ούτε για τον αυτισμό, ούτε για το MMR, ούτε για τα εμβόλια γενικά. Απεναντίας, έχει γράψει ένα βιβλίο (τι μου θυμίζει, τι μου θυμίζει) σχετικά με το κακό που προκαλούν τα εμβόλια και πουλάει και μια “θεραπεία” δικής του επινόησης για τον αυτισμό. Φαίνεται ότι οι Ιταλοί έχουν παράδοση στις γελοίες δικαστικές αποφάσεις: Το 2009, ένα αντίστοιχο δικαστήριο καταδίκασε για ανθρωποκτονία τους σεισμολόγους που δεν προέβλεψαν το σεισμό της L’Aquila, παρότι κάτι τέτοιο είναι επιστημονικά αδύνατο. Ειρήσθω εν παρόδω, αυτές τις μέρες δικάζεται η έφεση των Ιταλών σεισμολόγων και, όπως μας πληροφορεί το άρθρο του Wired, πρόκειται για μια επίδειξη του πώς οι δημόσιοι λειτουργοί, εν προκειμένω οι δικαστές, δεν καταλαβαίνουν το νόμο των πιθανοτήτων.

Από την άλλη, το Ανώτατο Δικαστήριο της Κροατίας πριν από λίγους μήνες απέρριψε το αίτημα του τοπικού αντιεμβολιαστικού κινήματος περί δικαιώματος εξαίρεσης από τον υποχρεωτικό εμβολιασμό όσων γονιών το επιθυμούν, λέγοντας ότι “το δικαίωμα των παιδιών στην υγεία είναι ανώτερο από το δικαίωμα των γονιών τους στην (λάθος) επιλογή“.

Στην Ελλάδα, ο εμβολιασμός δεν είναι υποχρεωτικός, με την έννοια ότι το Υπουργείο Υγείας συστήνει και δεν επιβάλλει τα εμβόλια που ανήκουν στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών. Υπάρχει, αντιθέτως, η γνωμοδότηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, όπως αναφέρεται στο έγγραφο με αριθμ. πρωτ. Υ1/Γ.Π.161682/22-12-2008 της Δ/νσης Δημόσιας Υγιεινής του Υπ. Υγείας & Κοιν. Αλληλεγγύης, σύμφωνα με την οποία τα εμβόλια του βασικού εμβολιασμού είναι υποχρεωτικά. Παράλληλα, κυκλοφορεί στο διαδίκτυο μια επιστολή του Συνηγόρου του Παιδιού με αριθμό πρωτοκόλλου 162670/20474/2013, η οποία λέει πως είναι αντισυνταγματική η άρνηση των σχολείων να δέχονται ανεμβολίαστα παιδιά, αναφέροντας πως η τιμωρία των γονιών για τη μη-τήρηση του νόμου μπορεί να επιτευχθεί με άλλους τρόπους, λες και ήταν ποτέ αυτός ο σκοπός. Επιπλέον, υποστηρίζει λανθασμένα ότι η ανοσία της κοινότητας έχει λόγο ύπαρξης μόνο σε περιόδους επιδημίας, αποτυγχάνοντας πανηγυρικά να προνοήσει για όσα παιδιά είναι ανεμβολίαστα για ιατρικούς λόγους (πχ, λόγω χημειοθεραπειών) ή επειδή είναι πολύ μικρά ακόμα (πχ, τα βρέφη στους βρεφονηπιακούς σταθμούς που δεν έχουν εμβολιαστεί ακόμα για την ιλαρά). (EDIT: Μετά από ανεπίσημη επικοινωνία μου με νομικό που εργάζεται για λογαριασμό του Συνηγόρου του Παιδιού, οφείλω την εξής διευκρίνηση: Η θέση της Αρχής είναι μόνο σε σχέση με την εκπαίδευση και σε καμία περίπτωση αρνητική ως προς τους εμβολιασμούς, όπως αποδεικνύουν οι συνεχείς ad hoc παρεμβάσεις της για την εξασφάλιση εμβολίων για ανασφάλιστα παιδιά, αλλά και η συνεχής πίεση προς το Υπουργείο Υγείας ώστε το δικαίωμα αυτών των παιδιών στα εμβόλια να κατοχυρωθεί και στην πράξη και όχι μόνο θεωρητικά. H Αρχή ασφαλώς δεν ευθύνεται για τον τρόπο, με τον οποίο επιλέγεται η χρήση αποσπασμάτων των κειμένων της από τρίτους. Είναι σαφές ότι η αναγκαιότητα ή μη του εμβολιασμού δεν μπορεί να κριθεί από τον Συνήγορο, αλλά από τους ειδικούς στο χώρο της υγείας).

Υπάρχει μια πάγια κόντρα μεταξύ του νομικού συστήματος και της επιστήμης, κυρίως επειδή το πρώτο δε βασίζει τις αποφάσεις του στη λεγόμενη επιστημονική μέθοδο, αλλά ακολουθεί τον κανόνα  post hoc, ergo propter hoc, που με τη σειρά του είναι κόκκινο πανί για τους επιστήμονες καθώς αποτελεί βασικό σφάλμα λογικής. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν έχει καμία δουλειά ένα δικαστήριο να αποφαίνεται περί αιτιότητας με διαισθητικά κριτήρια, σε θέματα όπου τον πρώτο λόγο έχει εξ ορισμού η επιστημονική μέθοδος, γιατί απλούστατα είναι απίθανο να έχει την ικανότητα ο δικαστής να κατανοήσει όλες τις αναγκαίες παραμέτρους, όπως φαίνεται χαρακτηριστικά από το παράδειγμα της δίκης των Ιταλών σεισμολόγων. Όμως, αναγκαστικά, όλες οι διαφορές λύνονται στα δικαστήρια κι επειδή αφενός νιώθω ήδη έξω από τα νερά μου γράφοντας για ζητήματα που δε γνωρίζω επαρκώς κι αφετέρου, το να κρατάμε σκορ με τις εκατέρωθεν αποφάσεις δικαστηρίων για να δούμε ποιος κερδίζει δεν προκρίνεται ως δόκιμος τρόπος επιχειρηματολογίας, ζήτησα από την αγαπητή φίλη Φιλοθέη Βαρσαμή, δικηγόρο Αθηνών, να κάνει ένα σχόλιο, το οποίο παραθέτω αυτούσιο:

Αναγκαστικά και εκ των πραγμάτων τα δικαστήρια είναι επιφορτισμένα να κρίνουν το σωστό και το λάθος, το δίκαιο και το άδικο, το “σύμφωνο με τους κανόνες της τέχνης και της επιστήμης” ή όχι, σε οποιαδήποτε διένεξη οποιουδήποτε επιστημονικού κλάδου -και της ιατρικής, λοιπόν. Αν είναι από σχετικά εύκολο έως και εξαιρετικά δύσκολο ένας δικαστής να κρίνει το φταίξιμο ή όχι χειρουργού για ασθενή του που απεβίωσε στο χειρουργικό τραπέζι, είναι απίθανα πιο πολύπλοκο να κρίνει αν η ασθένεια που εμφάνισε παιδάκι μετά τον εμβολιασμό του συνδέεται αιτιωδώς με το εμβόλιο ή όχι, τη στιγμή που οι ίδιοι οι σχετικοί επιστήμονες αδυνατούν να απαντήσουν κατηγορηματικά και εκ των προτέρων με ένα όχι ή ένα ναι. Ο δικαστής δεν θα κρίνει την υπόθεση με τη διαίσθησή του. Θα κρίνει με βάση το οπλοστάσιο που θα εμφανίσει μπροστά κάθε πλευρά: μάρτυρες, μελέτες, στατιστικές, τεχνικοί σύμβουλοι, ειδικοί επιστήμονες, γονείς, ο ιατρικός φάκελος του συγκεκριμένου ασθενούς και ο θεράπων ιατρός του θα επιστρατευτούν για να εξηγήσουν τους ισχυρισμούς και τις θέσεις της κάθε πλευράς. Θα κερδίσει αυτός που έχει δίκιο; Θα κερδίσει ο πιο πειστικός και ο πιο λογικός. Ο δικαστής ένα βασικό καθήκον έχει να επιτελέσει: να διαπιστώσει στο μέτρο του δυνατού αν στη συγκεκριμένη περίπτωση το συγκεκριμένο εμβόλιο προκάλεσε αιτιωδώς τελικά σωματική βλάβη στον ασθενή ή όχι. Εκεί αρχίζει και τελειώνει η δουλειά του, όχι στο να λύσει τη διαμάχη του ιατρικού κόσμου για τους εμβολιασμούς.

Στις διαμάχες της ιατρικής επιστήμης για τους εμβολιασμούς, συνολική θέση με γενικές συνέπειες δεν οφείλει να πάρει ο δικαστής αλλά ο νομοθέτης, θεσπίζοντας ή όχι ως υποχρεωτικό τον εμβολιασμό είτε αναλόγως ηλικίας είτε σε περιπτώσεις πανδημίας. Η θέση του δεν είναι απλή. Από τη μία, νομικά, τα εμβόλια συνιστούν σε κάθε περίπτωση σωματική βλάβη (ακόμα και το σκέτο τσίμπημα της βελόνας είναι όλως ελαφρά σωματική βλάβη) του εμβολιαζόμενου. Από την άλλη διαθέτουμε πλέον ικανά στοιχεία για ορισμένα εμβόλια, ότι διαχρονικά προφύλαξαν ή διέσωσαν τη ζωή εκατομμυρίων δυνάμει ασθενών στην υφήλιο. Από την τρίτη υπήρξαν περιπτώσεις, όπως και ανωτέρω στο άρθρο αναφέρθηκε, που εγκεκριμένα εμβόλια εκ των υστέρων αμφισβητούνται άλλοτε με στοιχεία και αποδείξεις και άλλοτε με θεωρίες συνωμοσίας. Η θέση του νομοθέτη είναι λεπτή. Πρέπει να ορίσει κάποια εμβόλια ως υποχρεωτικά; Μπορεί να υποκαταστήσει την συγκεκριμένη ευθύνη του ατόμου (ή των κηδεμόνων του) με γενική ευθύνη της πολιτείας; Μπορεί να επιβάλλει υποχρεωτική επέμβαση στο σώμα και στην υγεία των πολιτών και αν ναι, πόσο σταθερό και διασφαλισμένο είναι κατά περίπτωση το υπέρτερο αγαθό που δικαιολογεί την υποχρεωτικότητα της επέμβασης; Και από την άλλη: αν δεν ορίσει υποχρεωτικούς κάποιους εμβολιασμούς, δικαιούται να επιτρέπει τη (βεβαία) έκθεση σε κίνδυνο υγείας τους ή και της ζωής τους, τους μη εμβολιασμένους πολίτες; Κατ’ εμέ το μεγάλο νομικό ζητούμενο με τα εμβόλια είναι αυτό: ως πού μπορεί η υποχρεωτικότητα του νόμου να υποκαταστήσει τη συναίνεση του πολίτη ή των νόμιμων κηδεμόνων του; Ο Έλληνας νομοθέτης ορθώς διστάζει να γίνει αυστηρά υποχρεωτικός. Τα συγκρουόμενα αγαθά είναι σοβαρά, η επιστήμη είναι ζωντανή και, εξελισσόμενη, απορρίπτει συχνά παλιές της βεβαιότητες, η στατιστική που δίνει ελάχιστες πιθανότητες βλαβερής παρενέργειας σε συγκεκριμένο σκεύασμα δεν μπορεί να αποκλείσει να είναι κάποιος από εμάς ο ένας στο εκατομμύριο που θα του συμβεί η συγκεκριμένη παρενέργεια. Ο νόμος οφείλει να λάβει υπ’ όψιν του όλες τις παραμέτρους, να σκεφτεί σα γονιός, να σκεφτεί σα γιατρός, να σκεφτεί και τον αριθμητή και τον παρανομαστή των στατιστικών δεδομένων. Στην ελληνική περίπτωση ειδικοί επιστήμονες έχουν επιφορτιστεί να ορίσουν ποια εμβόλια είναι υποχρεωτικά και ποια όχι, χωρίς όμως να συνδεθεί η τήρησή της υποχρεωτικότητας αυτής με άλλη συνέπεια πέραν της, με ή χωρίς προβλήματα, εγγραφής του παιδιού στο νηπιαγωγείο. Νομίζω δεν είναι “νίπτω τας χείρας μου” επιλογή, αλλά ισορροπημένη θέση μέσα σε ένα περιβάλλον που τα δεδομένα είναι ισχυρά και οι αποδείξεις επαρκείς, αλλά και οι αμφιβολίες πιθανώς -σε ορισμένες περιπτώσεις- βάσιμες και οι θεωρίες συνωμοσίας όχι πάντα εξόφθαλμα εξωφρενικές. Άλλωστε η άνευ ετέρου υποχρεωτικότητα συχνά είναι πιο αδύναμος τρόπος πειθούς, από την επίσημη, στοιχειοθετημένη, μαζική, στοχευμένη ενημέρωση.

Παρότι συμφωνώ με τη Φιλοθέη στην κατακλείδα, οφείλω να επισημάνω τις ουσιώδεις διαφωνίες μου με τη θέση της: Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχουν βάσιμες αμφιβολίες έναντι των εμβολίων, υποστηριζόμενες από θεωρίες συνωμοσίας. Αντιλαμβάνομαι ότι είναι δύσκολο, για όποιον δεν έχει εξειδικευμένη εκπαίδευση, να κατανοήσει τον λόγο που δεν είναι αποδεκτό να διαστρεβλώνονται τα φαρμακοκινητικά δεδομένα, όπως έκανε ο Dr. Bob, ή να χρησιμοποιούνται στατιστικά εργαλεία προοριζόμενα για διαφορετικό τύπο δεδομένων με σκοπό τον “βασανισμό τους” (data dredging), όπως έκανε ο Brian Hooker (αν διαβάσατε το “φρέσκο” δήθεν σκάνδαλο του CDC), αυτό όμως δεν καθιστά τέτοιες πρακτικές ισότιμη επιχειρηματολογία στο τραπέζι. Σύμφωνοι, οι βιολογικές επιστήμες εξελίσσονται συνεχώς και πολλές φορές τα δεδομένα αλλάζουν άρδην, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι απορρίπτουμε τις μεθόδους της επιστήμης για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Τόσο ο νομοθέτης όσο και ο δικαστής οφείλουν να το γνωρίζουν αυτό. Επιπλέον, παρότι δέχομαι τη δυσκολία της ανάληψης της ευθύνης από την Πολιτεία για τον εμβολιασμό των παιδιών έναντι των γονιών τους, δεν μπορώ να πω το ίδιο για την ευθύνη της Πολιτείας έναντι των υπόλοιπων πολιτών οι οποίοι επηρεάζονται από τη συνειδητή απόφαση του μη εμβολιασμού που δεν βασίζεται σε ιατρικούς λόγους.  Οι απειροελάχιστες πιθανότητες σοβαρών παρενεργειών από τα εμβόλια, που δεν είναι άλλες από αυτές που αναφέρονται στα φύλλα οδηγιών των προϊόντων, ωχριούν απέναντι στις βέβαιες βλάβες που θα προκαλέσουν οι ασθένειες αυτές, ιδίως σε ευπαθή άτομα της κοινωνίας όπως είναι οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς (καρκινοπαθείς, HIV, μεταμοσχευμένοι) και τα πολύ μικρά βρέφη, που βασίζονται στην ανοσία της κοινότητας για να μη νοσήσουν. Αυτούς, ποιος θα τους προστατεύσει;

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Τα εμβόλια, όπως όλες οι ιατρικές παρεμβάσεις, δεν είναι ελεύθερα κινδύνων. Το ρίσκο που ενέχουν όμως είναι ασύγκριτα μικρότερο από το όφελος που επιφέρουν. Επομένως, όπως συμβαίνει άλλωστε με το σύνολο των επιλογών που καλούμαστε να κάνουμε στη ζωή μας, μπορεί να μην είναι τέλεια, αλλά είναι η καλύτερη δυνατή. Προς επίρρωσιν τούτου, ας πάρουμε το παράδειγμα του ιού της ιλαράς, που έχει την τιμητική του, ένεκα MMR. Σύμφωνα με στοιχεία του Public Health England, για κάθε ένα εκατομμύριο παιδιών που θα εμβολιαστούν με το MMR:

·         1.000 θα εμφανίσουν  πυρετικούς σπασμούς

·         30 θα εμφανίσουν θρομβοκυττοπενία

·         10 θα εμφανίσουν σοβαρή αναφυλακτική αντίδραση

·         1 θα εμφανίσει εγκεφαλίτιδα (ADEM)

Αντίστοιχα, αν ένα εκατομμύριο άνθρωποι αρρωστήσουν με ιλαρά στην Ευρώπη του 2014, τότε:

·         200 θα πεθάνουν.

·         100.000 θα χρειαστούν νοσηλεία στο νοσοκομείο.

·         90.000 θα εμφανίσουν μέση ωτίτιδα.

·         80.000 θα εμφανίσουν γαστρεντερίτιδα.

·         50.000 θα εμφανίσουν είτε ιογενή (πρωτοπαθή) είτε βακτηριακή (δευτεροπαθή) πνευμονία.

·         5.000 θα εμφανίσουν πυρετικούς σπασμούς.

·         1.000 θα εμφανίσουν εγκεφαλίτιδα (ADEM ή SPEE) από τους οποίους οι 100 θα πεθάνουν και άλλοι 2-300 θα αποκτήσουν μόνιμη εγκεφαλική βλάβη.

·         1.000 θα εμφανίσουν διάφορα άλλα προβλήματα, μεταξύ των οποίων ηπατίτιδα, μυοκαρδίτιδα, θρομβοκυττοπενία ή αποβολή, αν νοσήσει έγκυος.

Στην περίπτωση που θεωρείτε ότι είναι αδύνατο να αρρωστήσουν 1 εκατομμύριο άνθρωποι, τότε σας ζητώ να μελετήσετε το παρακάτω σχήμα:

Ο ιός της ιλαράς είναι 9 φορές πιο μολυσματικός από την ηπατίτιδα C και τον Ebola και 4,5 φορές πιο μολυσματικός από τον HIV, γι’ αυτό και σε κοινότητες ανεμβολίαστων ατόμων, η ιλαρά προκαλεί βίαια ξεσπάσματα επιδημιών.

Κατά μία έννοια, ο λόγος που οι γονείς δεν αναγνωρίζουν την αξία των εμβολιασμών, οφείλεται στην ίδια τους την επιτυχία. Έχουν μειώσει στο επίπεδο της ανυπαρξίας την επίπτωση σοβαρών ασθενειών που στο παρελθόν έπαιρναν ζωές και άφηναν αναπηρίες, με αποτέλεσμα να μη νιώθουμε την πίεσή τους και να συμπεραίνουμε ότι τα εμβόλια δεν έχουν πια λόγο ύπαρξης. Γι’ αυτό και οι γονείς ανησυχούν σήμερα για τον Ebola, που είναι απίθανο να δημιουργήσει επιδημία σε μια κοινωνία Δυτικού τύπου και έναντι του οποίου, παρεμπιπτόντως, η ανθρωπότητα περιμένει το σωτήριο εμβόλιο ως μάννα εξ ουρανού, αλλά όχι για την ιλαρά, την πνευμονία ή τη μηνιγγίτιδα. Όμως, αυτή η αίσθηση ασφάλειας είναι απατηλή, γιατί όταν πέφτουν τα ποσοστά της εμβολιαστικής κάλυψης, οι ασθένειες επανεμφανίζονται. Αρκεί ένα ταξίδι σε χώρα που η ασθένεια δεν έχει εκριζωθεί ακόμα ή ένας ανεμβολίαστος μετανάστης για να εκδηλωθεί επιδημία σε μια αρνητική ως προς τους εμβολιασμούς κοινότητα, όπως μας δίδαξε η μίνι επιδημία ιλαράς του 2013 στη Νέα Υόρκη, μια  Πολιτεία που είχε κηρύξει την ασθένεια εκριζωμένη από το 2000. Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι αυτό το γνωρίζουν οι προφήτες των αντιεμβολιαστών. Ο Dr. Bob γράφει στο βιβλίο του: “…επίσης συνιστώ στους γονείς που φοβούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους με το MMR, να μην το πουν στους γείτονές τους. Γιατί, αν το κάνουν πολλοί αυτό, τότε οι ασθένειες θα επιστρέψουν”. Δηλαδή, τους προτρέπει να υιοθετήσουν τη νοοτροπία του Free Rider, εκείνου που καβαλάει δωρεάν το τρενάκι της ανοσίας της κοινότητας, χωρίς να αναλαμβάνει το αναλογούν ρίσκο.

Ο συνάδελφος φαρμακοποιός Κωνσταντίνος Κακονίκος, σε μια από τις φιλοσοφικές συζητήσεις μας, μου πρόσφερε έναν ακόμα λόγο για τον οποίο οι γονείς δεν εμβολιάζουν τα παιδιά τους, τη λεγόμενη “πλάνη της αμέλειας”. Γνωστή και ως omission bias, αποτελεί ένα είδος γνωσιακής προκατάληψης κατά την οποία η αμέλεια, η παθητική στάση, ακόμα και αν βλάπτει περισσότερο από την ενεργητική, για κάποιο λόγο βαραίνει λιγότερο τη συνείδηση. Αν κάνω το εμβόλιο, υπάρχει μία πιθανότητα στο εκατομμύριο να πάθει το παιδί μου εγκεφαλίτιδα. Αν δεν κάνω το εμβόλιο και κολλήσει ιλαρά, υπάρχει μία στις δέκα να χρειαστεί νοσηλεία ενώ η πιθανότητα εγκεφαλίτιδας είναι χίλιες φορές μεγαλύτερη από αυτήν της εγκεφαλίτιδας λόγω εμβολιασμού. Παρόλα αυτά, η ενεργητική πράξη (=ο εμβολιασμός) βαρύνει περισσότερο τη συνείδηση από την παθητική (=ο μη εμβολιασμός).

Ένα καλό ερώτημα θα ήταν, σε ποιον απευθύνεται αυτό το άρθρο; Ιδανικά, σε όσους ανήκουν στους επαναστάτες που δεν εμβολιάζουν τα παιδιά τους, λόγω της παραπληροφόρησης στην οποία έχουν εκτεθεί. Δυστυχώς, σαν evidence-based που είμαι (sic) γνωρίζω ότι δεν έχω πολλές ελπίδες με αυτό το target group. Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα των Nyhan et al. που δημοσιεύθηκε νωρίτερα φέτος, όχι μόνο δεν αλλάζουν γνώμη όσοι διάκεινται αρνητικά προς τα εμβόλια, αλλά οι προσπάθειες πληροφόρησής τους συχνά έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα³⁷. Επομένως, μοιραία απευθύνομαι κυρίως σε όσους κάθονται πάνω στον φράχτη με τα πόδια εκατέρωθεν και βρίσκονται στο κατώφλι λήψης μιας απόφασης. Επιπλέον, θα ήθελα να θέσω έναν ακόμα προβληματισμό, προς όλους αυτή τη φορά. Ίσως είναι καιρός να αλλάξει η παθητική στάση της “mainstream” επιστημονικής κοινότητας έναντι του φαινομένου. Ήδη παραβιάζουμε κάθε έννοια λογικής προσπαθώντας να αποδείξουμε ότι ο άλλος κάνει λάθος, τη στιγμή που το βάρος της απόδειξης των ισχυρισμών του, το φέρει εκείνος. Μια ιδέα μπορούμε να πάρουμε από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο καθηγητής Βιοηθικής Arthur Caplan έγραψε πριν από έναν περίπου χρόνο στο blog της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ ότι, όσο δικαίωμα έχει ένας γονιός να μην εμβολιάσει το παιδί του, άλλο τόσο έχει και ο γονιός του οποίου το παιδί θα αρρωστήσει κολλώντας από μη-εμβολιασμένο άτομο (και η σύγχρονη Επιδημιολογία έχει τον τρόπο να εντοπίσει το σημείο μηδέν μιας επιδημίας σε επίπεδο ασθενή) να καταφύγει στη Δικαιοσύνη. Μάλιστα, αυτό ήταν και το σενάριο ενός επεισοδίου από τη δέκατη σεζόν της τηλεοπτικής σειράς  “Law & Order: Special Victims Unit”, σύμφωνα με το σχετικό άρθρο του Slate. Τροφή για σκέψη.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1. Safety of vaccines used for routine immunization of US children: A systematic review. Maglione MA et al. Pediatrics 2014 Jul 1.

2. Vaccines are not associated with autism: an evidence-based meta-analysis of case-control and cohort studies. Taylor et al. Vaccine. 2014 Jun 17;32(29):3623-9.

3. Vaccines for Measles, Mumps and Rubella in Children. Demicheli V et al. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Feb 15.

4. Immunization Safety Review: Adverse Effects of Vaccines: Evidence and Causality. Institute of Medicine. The National Academies Press: 2011. Consensus Report.

5. Lack of Association Between Measles-Mumps-Rubella Vaccination and Autism in Children: A Case-Control Study. Mrozek-Budzyn D et al. Pediatr Infect Dis J. 2010;29(5):397-400.

6. Measles Vaccination and Antibody Response in Autism Spectrum Disorders. Baird G et al. Arch Dis Child 2008; 93(10):832-7.

7. Lack of Association between Measles Virus Vaccine and Autism with Enteropathy: A Case-Control Study. Hornig M et al. PLoS ONE 2008; 3(9):e3140.

8. Immunizations and Autism: A Review of the Literature. Doja A, Roberts W. Can J Neurol Sci. 2006; 33(4):341-6.

9. No Evidence of Persisting Measles Virus in Peripheral Blood Mononuclear Cells from Children with Autism Spectrum Disorder. D’Souza Y et al. Pediatrics 2006; 118(4):1664-75.

10. MMR-Vaccine and Regression in Autism Spectrum Disorders: Negative Results Presented from Japan. Uchiyama T et al. J Autism Dev Disord 2007; 37(2):210-7.

11. Pervasive Developmental Disorders in Montreal, Quebec, Canada: Prevalence and Links with Immunizations. Fombonne E et al. Pediatrics. 2006;118(1):e139-50

12. Is There a ‘Regressive Phenotype’ of Autism Spectrum Disorder Associated with the Measles-Mumps-Rubella Vaccine? A CPEA Study. Richler J, Luyster R, Risi S, et al. J Autism Dev Disord. 2006 Apr;36(3):299-316.

13. Relationship between MMR Vaccine and Autism. Klein KC, Diehl EB. Ann Pharmacother. 2004; 38(7-8):1297-300.

14. Immunization Safety Review: Vaccines and Autism. Institute of Medicine. The National Academies Press: 2004. Consensus report.

15. MMR Vaccination and Pervasive Developmental Disorders: A Case-Control Study. Smeeth L et al. Lancet 2004; 364(9438):963-9.

16. Age at First Measles-Mumps-Rubella Vaccination in Children with Autism and School-Matched Control Subjects: A Population-Based Study in Metropolitan Atlanta. DeStefano F et al. Pediatrics 2004; 113(2): 259-66.

17. Prevalence of Autism and Parentally Reported Triggers in a North East London Population. Lingam R et al. Arch Dis Child 2003; 88(8):666-70.

18. A Population-Based Study of Measles, Mumps, and Rubella Vaccination and Autism. Madsen KM et al. N Engl J Med 2002; 347(19):1477-82.

19. Neurologic Disorders after Measles-Mumps-Rubella Vaccination. Makela A et al. Pediatrics 2002; 110:957-63.

20. Relation of Childhood Gastrointestinal Disorders to Autism: Nested Case Control Study Using Data from the UK General Practice Research Database. Black C et al. BMJ 2002; 325:419-21.

21. Measles, Mumps, and Rubella Vaccination and Bowel Problems or Developmental Regression in Children with Autism: Population Study. Taylor B et al. BMJ 2002; 324(7334):393-6.

22. No Evidence for a New Variant of Measles-Mumps-Rubella-Induced Autism. Fombonne E et al. Pediatrics 2001;108(4):E58.

23. Time Trends in Autism and in MMR Immunization Coverage in California. Dales L et al. JAMA 2001; 285(9):1183-5.

24. Mumps, Measles, and Rubella Vaccine and the Incidence of Autism Recorded by General Practitioners: A Time Trend Analysis. Kaye JA et al. BMJ 2001; 322:460-63. Subjects: 305 children with autism.

25. Autism and Measles, Mumps, and Rubella Vaccine: No Epidemiological Evidence for a Causal Association. Taylor B et al. Lancet 1999;353 (9169):2026-9.

26. Thimerosal and autism? Nelson KB, Bauman ML. Pediatrics 2003;111:674-9.

27. Mercury levels in newborns and infants after receipt of thimerosal-containing vaccines. Pichichero et al. Pediatrics 2008 Feb;121(2):e208-14

28. Mercury levels in premature and low birth weight newborn infants after receipt of thimerosal-containing vaccines. Pichichero et al J Pediatr. 2009 Oct;155(4):495-9

29. Addressing Parents’ Concerns: Do Multiple Vaccines Overwhelm or Weaken the Infant’s Immune System? Offit et al PEDIATRICS Vol. 109 No. 1 January 1, 2002 pp. 124 -129

30. The protecton: the unit of humoral immunity selected by evolution. Cohn M, Langman RE. Immunol Rev.1990;115 :9– 147

31. Vaccines and Autism: A Tale of Shifting Hypotheses. Gerber JS, Offit P. Clin Infect Dis. (2009) 48 (4): 456-461.

32. Aluminum toxicokinetics regarding infant diet and vaccinations . Keith LS, Jones DE, Chou CH. Vaccine. 2002 May 31;20 Suppl 3:S13-7

33. Elimination of aluminum adjuvants. Hem, SL. Vaccine. 2002 May 31;20 Suppl 3:S40-3.

34. Updated aluminum pharmacokinetics following infant exposures through diet and vaccination. Mitkus et al, Vaccine. 2011 Nov 28;29(51):9538-43.

35. The epidemiology and global burden of autism spectrum disorders. Baxter et al, Psychol Med. 2014 Aug 11:1-13.

36. Patches of Disorganization in the Neocortex of Children with Autism. Stoner et al. N Engl J Med 2014; 370:1209-1219.

37. Effective messages in vaccine promotion: a randomized trial. Nyhan et al. Pediatrics. 2014 Apr;133(4):e835-42.