Κεφάλαιο Γ΄: Αντικανονική η απόσχισις των Γ.Ο.Χ. από την Εκκλησία της Ελλάδος το 1924

ι΄. Το επιχείρημα περί των Ορθοδόξων Συνόδων του ιστ΄ αιώνος

Το βασικότερο ίσως επιχείρημα των Γ.Ο.Χ. υπέρ της αποσχίσεώς τους το 1924 είναι οι αποφάσεις των Ορθοδόξων Συνόδων του ιστ΄ αιώνος κατά της γρηγοριανής μεταρρυθμίσεως. Κατά τους Γ.Ο.Χ., οι Σύνοδοι αυτές καταδίκασαν το γρηγοριανό ημερολόγιο και απαγόρευσαν την εισαγωγή του στην Ορθόδοξο Εκκλησία δια συγκεκριμένων μάλιστα αναθεματισμών²²³. Επειδή λοιπόν η Εκκλησία της Ελλάδος εισήγαγε το 1924 το γρηγοριανό ημερολόγιο, υπόκειται στους αναθεματισμούς των ανωτέρω Συνόδων και κατά συνέπεια αποκηρύχθηκε δίκαια από τους Γ.Ο.Χ.

Στις ανωτέρω κατηγορίες έχουμε να απαντήσουμε τα εξής: Η ιστορική αλήθεια δεν είναι όπως την παρουσιάζουν οι Γ.Ο.Χ., οι οποίοι συνηθίζουν να ερμηνεύουν τα γεγονότα σύμφωνα με το δικό τους συμφέρον. Ούτε η Εκκλησία της Ελλάδος εισήγαγε το γρηγοριανό ημερολόγιο ούτε οι Σύνοδοι του ιστ΄ αιώνος εξέδωσαν συγκεκριμένους αναθεματισμούς. Είναι βέβαια αναμφίβολο ότι τόσο το γρηγοριανό ημερολόγιο όσο και η εισαγωγή του στην Ορθόδοξο Εκκλησία καταδικάσθηκαν από τις ανωτέρω Συνόδους.

Πράγματι, κατά την πρώτη Σύνοδο - Διάσκεψι το 1583 οι πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμίας και Αλεξανδρείας Σίλβεστρος, καταδίκασαν το γρηγοριανό ημερολόγιο, επειδή δι αυτού παραβιάζονται οι αποστολικές και συνοδικές διατάξεις περί της εορτής του πάσχα.

Συγκεκριμένα εκτός από τον ζ΄ αποστολικό κανόνα παραβιάζονται επίσης και οι τέσσερις διορισμοί της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου²²⁴, σύμφωνα με τους οποίους το πάσχα πρέπει να εορτάζεται «την πρώτην Κυριακήν, μετά την πρώτην πανσέληνον της εαρινής ισημερίας»²²⁵ και φυσικά μετά το Εβραϊκό πάσχα.

Για τον λόγο αυτό στην συνοδική απόφασι του 1583 αναφέρονται μεταξύ άλλων: «Η εκκλησία της πρεσβυτέρας Ρώμης άτε καινοτομίαις χαίρουσα τοις περί αυτήν αστρονόμοις απερισκέπτως συνήνεσε και μετέθετο τα καλώς περί του ιερού πάσχα τοις χριστιανοίς τελούμενα, τα από της αγίας και οικουμενικής συνόδου των τιη΄ θεοφόρων Πατέρων ορισθέντα, παρά τε των λοιπών συνόδων κυρωθέντα... Υφηγούμεθα παντί χριστιανώ ορθοδόξω βουλομένω, ως ουκ έστιν ασύστατον το παρ ημίν πασχάλιον, αλλ' ως ακόλουθον τοις ορισθείσι των αγίων Πατέρων, μένει ορθόν και εις αιώνας σταθηρόν διαμενεί έως ου φυλάττει την τάξιν ην έλαχεν απαρασάλευτον, αρίστως εσκεμένην τοις θείοις πατράσιν»²²⁶.

Ο ιστορικός Φιλάρετος Βαφείδης ομιλεί περί της κατά το έτος 1583 «συγκροτηθείσης εν Κων/λει συνόδου, ήτις κυρίως καταδικάζει το γρηγοριανόν ημερολόγιον, διότι κατ’ αυτό συμβαίνει να εορτάζωμεν τοις Ιουδαίοις, όπερ εναντίον τη εν Νικαία συνόδω»²²⁷. Δυστυχώς οι Γ.Ο.Χ., όταν αναφέρουν στα κείμενά τους την ανωτέρω φράσι του ιστορικού, τοποθετούν την τελεία στην λέξι «ημερολόγιον» και παραλείπουν τα υπόλοιπα²²⁸. Με τον τρόπο όμως αυτό κατορθώνουν να αλλοιώσουν το νόημα των λόγων του ιστορικού και να παρουσιάσουν, ότι το κύριο έργο της Συνόδου ήταν η καταδίκη του γρηγοριανού ημερολογίου· όμως ο ιστορικός, ο οποίος εκθέτει την αλήθεια με σαφήνεια, δεν λέγει αυτό. Αντιθέτως, υποστηρίζει ότι ο κύριος λόγος για τον οποίο καταδικάσθηκε το γρηγοριανό ημερολόγιο, ήταν ο συνεορτασμός με τους Ιουδαίους, δηλαδή η αθέτησις των περί του πάσχα διατάξεων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Το νόημα βέβαια της ολοκληρωμένης φράσεως και η ιστορική αλήθεια δεν συμφέρουν τους Γ.Ο.Χ., καθώς το 1924 η Εκκλησία της Ελλάδος δεν αποδέχθηκε το γρηγοριανό (παπικό) ημερολόγιο, όπως ψευδώς ισχυρίζονται οι Γ.Ο.Χ.²²⁹, ούτε παραβίασε τις ανωτέρω διατάξεις της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου. Απλά διώρθωσε το ιουλιανό ημερολόγιο δια της προσθήκης δεκατριών ημερών σ' αυτό, ενώ τόσο το εορτολόγιο όσο και «το Πασχάλιον παρέμενεν αμετάβλητον, των κινητών εορτών μελλουσών να εορτάζωνται εφεξής κατά τας εν τω Πασχαλίω ημέρας, ονομαζομένας όμως δια των ημερομηνιών του διωρθωμένου ημερολογίου»²³⁰. Το πάσχα δηλαδή και οι μετ' αυτού συνδεόμενες κινητές εορτές θα εορτάζωνται σύμφωνα με τις διατάξεις της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου έχοντας μόνο νέες ημερομηνίες, αυτές του πολιτικού ημερολογίου.

Είναι φυσικά γεγονός ότι οι περισσότερες ημερομηνίες των ακινήτων εορτών του νέου, διορθωμένου ημερολογίου, το οποίο έχουν εν χρήσει οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, συμπίπτουν με τις ημερομηνίες του γρηγοριανού ημερολογίου. Αυτό όμως δεν αποδεικνύει την ομοιότητα των δύο ημερολογίων, καθώς αυτά διαφέρουν όχι μόνο στην τήρησι των περί του πάσχα διατάξεων, το οποίο συνιστά τεράστια διαφορά, αλλά και στην τήρησι αρκετών ακινήτων εορτών (π.χ. Μεγάλου Βασιλείου, Γρηγορίου του Θεολόγου, ιερομάρτυρος Πολυκάρπου)²³¹.

Είναι επίσης αναμφίβολο ότι η διόρθωσις του ημερολογίου και μάλιστα η επαναφορά της εαρινής ισημερίας από τις 8 στις 21 Μαρτίου, (οπότε και το πάσχα είναι δυνατόν να εορτασθή όχι από τις 22 Μαρτίου έως τις 25 Απριλίου, αλλά από τις 4 Απριλίου έως τις 8 Μαίου), έθιξε έμμεσα και τον πασχάλιο κύκλο και τα εξ αυτού εξαρτώμενα επί μέρους στοιχεία του λειτουργικού έτους, δηλαδή τις ημέρες της νηστείας των αγίων Αποστόλων, τους ήχους, τις ευαγγελικές και αποστολικές περικοπές, τα τυπικά των κινητών αλλά και ορισμένων ακινήτων εορτών (π.χ. αγίου Γεωργίου). Οι ανωτέρω λειτουργικές και τυπικολογικές ανωμαλίες και επιπτώσεις είναι σίγουρα υπολογίσιμες, όμως σε καμμία περίπτωσι δεν συνιστούν ανατροπή ή αθέτησι του πασχαλίου και μάλιστα των σχετικών διατάξεων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Την άποψι αυτή άλλωστε ωμολογούσε ακόμη και ο ηγέτης των Γ.Ο.Χ. Χρυσόστομος, ο οποίος διεκήρυττε τα εξής: Οι Σύνοδοι του ιστ΄ αιώνος «κατεδίκασαν μεν το Γρηγοριανόν ημερολόγιον, αλλ' η καταδίκη αύτη αφορά τους Λατίνους, οίτινες έθηκαν εις εφαρμογήν το όλον ημερολόγιον, ενώ ο Αρχ/πος παρέλαβεν εκ τούτου το ήμισυ εφαρμόσας αυτό εις τας ακινήτους εορτάς και διατηρήσας το Παλαιόν δια το πάσχα και τας κινητάς εορτάς, ακριβώς ίνα παρακάμψη τον σκόπελον της καταδίκης ταύτης. Κατά ταύτα, η καινοτομία αύτη του Αρχ/που εφαρμόσαντος το Γρηγοριανόν ημερολόγιον μόνον δια τας ακινήτους εορτάς και ουχί δια το Πάσχα, δι ό κυρίως κατεδικάσθη το Γρηγοριανόν ημερολόγιον, ως αντιπίπτον προς τον ζ΄ Αποστολικόν Κανόνα αποτελεί ζήτημα, όπερ πρώτην φοράν εμφανίζεται εις την ιστορίαν της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Συνεπώς η σύγκλησις Πανορθοδόξου Συνόδου ου μόνον δεν περιττεύει... αλλά και επιβάλλεται δια την κανονικήν και έγκυρον καταδίκην του ζητήματος τούτου»²³².

Το γρηγοριανό ημερολόγιο καταδικάσθηκε και από δύο νέες Συνόδους στην Κωνσταντινούπολι το 1587²³³ και το 1593. Στην Σύνοδο του 1593 «μετέσχον οι πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμίας ο Β΄, Αλεξανδρείας Μελέτιος ο Πηγάς επέχων τον τόπον και του Αντιοχείας, Ιεροσολύμων Σωφρόνιος και τεσσαράκοντα Αρχιερείς του Οικουμενικού θρόνου»²³⁴. Ο λόγος για τον οποίο το γρηγοριανό ημερολόγιο καταδικάσθηκε και από τις δύο ανωτέρω Συνόδους, είναι φυσικά η αθέτησις των διατάξεων περί της εορτής του πάσχα και ο συνεορτασμός με τους Εβραίους.

Ο ιερός Δοσίθεος Ιεροσολύμων στο έργο του «Τόμος Αγάπης» αναφέρει τις αποφάσεις και τους κανόνας της Συνόδου του 1593²³⁵ με τον εξής χαρακτηριστικό τίτλο: «Πράξις συνοδική εν ή και αποβολή του νέου καλενδαρίου ήτοι της περί το πάσχα λατίνων καινοτομίας».

Η Σύνοδος στις 12 Φεβρουαρίου 1593 «εξέδωκεν, εκτός της Πράξεως περί της επικυρώσεως του Ρωσσικού Πατριαρχείου, οκτώ κανόνας»²³⁶, από τους οποίους μόνο ο όγδοος αναφέρεται στην γρηγοριανή μεταρρύθμισι.

Στην αρχή του κανόνος αυτού οι Πατέρες διακηρύττουν, ότι «ασάλευτον διαμένειν βουλόμεθα το τοις Πατράσι διορισθέν περί του αγίου και σωτηρίου πάσχα»²³⁷. Το υπόλοιπο του ογδόου κανόνος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μία απλή επανάληψις του α΄ κανόνος της Συνόδου της Αντιοχείας (341), η οποία καταδικάζει, όσους αποτολμούν «παραλύειν τον όρον της αγίας και μεγάλης Συνόδου της εν Νικαία συγκροτηθείσης, επί παρουσία της ευσεβείας του θεοφιλεστάτου βασιλέως Κωνσταντίνου περί της αγίας εορτής του σωτηριώδους Πάσχα... και μετά των Ιουδαίων επιτελείν το Πάσχα»²³⁸.

 

Σημειώσεις:

---

223. Λ. Κτενά, Πίσω απ ό,τι φαίνεται στο ημερολογιακό, σελ. 54.

224. Α. Δ. Δελήμπαση, Πάσχα Κυρίου, σελ. 566-567.

225. Ιω. Καρμίρη, Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία..., τόμος α΄, σελ. 121.

226. Δοσιθέου Ιεροσολύμων, Τόμος αγάπης, σελ. 538-539.

227. Εκκλησιαστική Ιστορία, τόμος γ΄, § 216, 2, σελ. 125.

228. Ζηλωτών Αγιορειτών Πατέρων, Φωνή εξ Αγίου Όρους, Ήτοι απάντησις εις το βιβλίον του Π. Θεοκλήτου Διονυσιάτου..., σελ. 16.

229. Θεοδωρήτου ιερομονάχου, Παλαιόν και νέον, σελ. 24.

230. Χριστοδούλου Κ. Παρασκευαίδου, Ιστορική και κανονική θεώρησις..., σελ. 147.

231. Ένθ ανωτ. σελ. 150-151.

232. Ηλία Αγγελοπούλου, Μητροπολίτης πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης, σελ. 81.

233. Φ. Βαφείδου, Εκκλησιαστική Ιστορία, τόμος γ΄, § 216, 2, σελ. 125.

234. Χριστοδούλου Κ. Παρασκευαίδου, ένθ ανωτ. σελ. 24.

235. Σελ. 541-547.

236. Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, Έλεγχος παραποιήσεως συνοδικών πράξεων και πατριαρχικών εγγράφων, εν περιοδικώ Γρηγόριος Παλαμάς, τεύχος 193, σελ. 68.

237. Δοσιθέου Ιεροσολύμων, Τόμος Αγάπης, σελ. 547.

238. P.G.137, 1276BC.