Κεφάλαιο Γ΄: Αντικανονική η απόσχισις των Γ.Ο.Χ. από την Εκκλησία της Ελλάδος το 1924

ιη΄. Η καταδίκη των σχισμάτων του οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου

Τα δύο ανωτέρω άνευ λόγων πίστεως σχίσματα των Στουδιτών κατακρίθηκαν απερίφραστα από τους αγίους Πατέρας: «το προσκρούσαι τοις αοιδίμοις πατριάρχαις τον μέγαν Θεόδωρον εκ Θεού κεκινημένοις, και μικρόν ενδούσι της ακριβείας, δια το μη γενέσθαι μείζονα βλάβην, και εαυτόν αποσχίσαι της Εκκλησίας ου μικρόν πτώμα τοις Πατράσιν έδοξε· αλλ όμως πάλιν διωρθώσατο... Ει γαρ το προσκρούσαι και τω τυχόντι ιερεί, άνευ δηλαδή αιρέσεως, μέγαν έχει τον κίνδυνον, πηλίκον ην το προς τοιούτους αρχιερείς τούτο γενέσθαι, και αρχιερέων αρχιερείς, μάλλον δε και αποστόλους αυτούς»²⁹⁵.

Κατά τον ιερό Ιωσήφ Βρυέννιο, οι όσιοι Θεόδωρος και Πλάτων «καίτοι δίκαια και κανονικά λέγοντες, κατεκρίθησαν ως προπετείς τινες»²⁹⁶. Συγκεκριμένα οι αποσχίσεις του οσίου Θεοδώρου καταδικάσθηκαν:

α΄. Από τον άγιο Νικηφόρο Κωνσταντινουπόλεως και την Σύνοδό του, η οποία αναθεμάτισε τους Στουδίτας και τους ομόφρονάς τους²⁹⁷.

Πρέπει να τονισθή ότι εκείνη την εποχή η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως εκοσμείτο από μεγάλους Πατέρας, οι οποίοι -παρά το ότι αγωνίσθηκαν υποδειγματικά κατά των Εικονομάχων- εν τούτοις δεν συμμετείχαν στα σχίσματα του οσίου Θεοδώρου, και επομένως βρίσκονταν στο πλευρό του αγίου Νικηφόρου. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους αγίους Μιχαήλ Συννάδων, Θεοφύλακτο Νικομηδείας, Ευθύμιο Σάρδεων, και τους ηγουμένους αγίους Θεοφάνη της Σιγγριανής, Μακάριο της Πελεκητής, Νικηφόρο και Νικήτα του Μηδικίου, Ιωάννη των Καθαρών, Ιλαρίωνα των Δαλμάτων.

Όλοι οι ανωτέρω άγιοι Πατέρες αποκαλούνται υβριστικά από τους Γ.Ο.Χ. «αιρετικοί»²⁹⁸, «μοιχειανοί»²⁹⁹ και «μοιχοκυρωταί»³⁰⁰, ενώ στην πραγματικότητα ουδέποτε υπήρξαν αιρετικοί. Ο π. Θεοδώρητος μάλιστα και οι Ενιστάμενοι, όταν αναφέρωνται στις ανωτέρω έριδες, τον μεν άγιο Θεόδωρο αποκαλούν «άγιο», τους δε αγίους Ταράσιο και Νικηφόρο αποκαλούν απλά «Νικηφόρο» ή «πατριάρχη Νικηφόρο»³⁰¹. Αποφεύγουν δηλαδή επιμελώς να αποκαλέσουν “αγίους” τους αντιπάλους του οσίου Θεοδώρου για να μη αντιληφθούν οι αναγνώσται των κειμένων τους, οι οποίοι πιθανώς δεν γνωρίζουν την ιστορική αλήθεια, ότι οι αντίπαλοι του οσίου Θεοδώρου δεν ήταν αιρετικοί, αλλά Άγιοι -και μάλιστα μεγάλοι φωστήρες της Εκκλησίας- και έτσι αποκαλυφθή ο μύθος περί της ανύπαρκτης αιρέσεως του «Μοιχειανισμού» και καταρρεύσει το επιχείρημα υπέρ της διακοπής της εκκλησιαστικής κοινωνίας.

β΄. Από τον άγιο Μεθόδιο Κωνσταντινουπόλεως και την Σύνοδό του μετά την αναστήλωσι της Ορθοδοξίας (843). Ο Άγιος, όπως προαναφέραμε, καταδίκασε τις νέες αποσχίσεις των Στουδιτών της εποχής του -οι οποίοι τον κατηγορούσαν ότι δεχόταν τους επισκόπους, που είχαν χειροτονηθή από τους Εικονομάχους- και συγχρόνως τις πράξεις και τα «συγγράμματα του Θεοδώρου Στουδίτου σχετικώς προς το θέμα των Μοιχειανών»³⁰². Ο Άγιος θεωρούσε ότι, τα όσα έπραξε και έγραψε ο όσιος Θεόδωρος, «ου τοσούτον κατά των πατριαρχών (ήσαν), όσον κατά της Εκκλησίας, εκείνοι γαρ ήσαν η Εκκλησία οι και ταύτην στηρίξαντες»³⁰³. «Όθεν ορθότατα ποιών Μεθόδιος συνοδικώς εξήνεγκεν ανάθεμα κατά των του Στουδίου μοναχών των από της Εκκλησίας εαυτούς αποσχισάντων, διότι αντείχοντο των κατά Ταρασίου και Νικηφόρου κληθέντων τε και γραφέντων υπό Θεοδώρου»³⁰⁴.

Ο άγιος Μεθόδιος έλεγε στους Στουδίτας ότι, εφόσον δεν υπάρχουν λόγοι πίστεως, «ουκ έξεστι (τοις μοναχοίς) εξετάζειν τα των ιερών, αλλ' υποτάσσεσθαι χρη, και ουχ υποτάσσειν ουδέ εξετάζειν αυτούς (τους αρχιερείς)»³⁰⁵. Την απόλυτη συμφωνία του με τις ανωτέρω απόψεις εκφράζει και ο ιερός Δοσίθεος Ιεροσολύμων³⁰⁶.

γ΄. Από τον άγιο Φώτιο Κωνσταντινουπόλεως και την ΑΒ΄ Σύνοδό του. Οι Πατέρες της Συνόδου χαρακτήρισαν τα στουδιτικά σχίσματα του η΄ και θ΄ αιώνος, που διαρκούσαν έως τις ημέρες τους, ως «επιβουλήν του παμπονήρου» και απαγόρευσαν δια των κανόνων ιγ΄-ιε΄ την «προ συνοδικής διαγνώσεως»³⁰⁷ διακοπή της εκκλησιαστικής κοινωνίας των κληρικών με τους επισκόπους τους, εφόσον δεν υπάρχουν λόγοι πίστεως.

Αξίζει να σημειωθή, ότι οι Γ.Ο.Χ. προκειμένου να δικαιολογήσουν την απόσχισί τους από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες επικαλούνται τις πράξεις τόσο του οσίου Θεοδώρου όσο και του αγίου Φωτίου, οι οποίες όμως είναι τελείως αντίθετες μεταξύ τους. Συγκεκριμένα όταν ομιλούν για το σχίσμα του 1924 λόγω της αλλαγής του ημερολογίου, η οποία προφανώς δεν αποτελεί αίρεσι, τότε επικαλούνται τα άνευ δογματικών λόγων σχίσματα του οσίου Θεοδώρου λόγω του βασιλικού γάμου. Όταν όμως καταφέρωνται κατά του πολύ μεταγενεστέρου Οικουμενισμού, τότε επικαλούνται τον ιε΄ κανόνα της Συνόδου του αγίου Φωτίου, ο οποίος επιτρέπει (κατ' αυτούς επιβάλλει) την απόσχισι από τους επισκόπους, εφόσον αυτοί κηρύσσουν κάποια αίρεσι.

Επίσης όταν οι Γ.Ο.Χ. Δημιουργούν εσωτερικά σχίσματα άνευ σοβαρών (δογματικών) λόγων, επιθυμούν δηλαδή να αποκηρύξουν την εκκλησιαστική (ζηλωτική) τους αρχή και να δημιουργήσουν μία νέα Εκκλησία Γ.Ο.Χ., τότε επικαλούνται και φέρνουν ως υπόδειγμα τα σχίσματα του οσίου Θεοδώρου. Αντιθέτως, όταν επιθυμούν να αποτρέψουν κάποιο εσωτερικό τους σχίσμα, τότε επικαλούνται την Σύνοδο του αγίου Φωτίου, η οποία απαγορεύει τις αποσχίσεις για μη δογματικούς λόγους.

Οι ανωτέρω αντιφάσεις, στις οποίες υποπίπτουν οι Γ.Ο.Χ., είναι τεράστιες και φανερώνουν το τραγικό αδιέξοδο της ζηλωτικής εκκλησιολογίας. Η επίκλησις από μέρους των Γ.Ο.Χ. τόσο του οσίου Θεοδώρου όσο και του αγίου Φωτίου είναι παράλογη, καθώς ο τελευταίος καταδίκασε με την Σύνοδό του τις άνευ λόγων πίστεως αποσχίσεις του πρώτου.

Οι Γ.Ο.Χ. θα πρέπει να επιλέξουν, ποιόν από τους δύο Αγίους θα επικαλούνται ως υπόδειγμα. Φυσικά οποιαδήποτε και αν είναι η επιλογή τους, η απόσχισίς τους από την Εκκλησία κατά το 1924 δεν είναι δυνατόν να διαφύγη την καταδίκη. Εάν οι Γ.Ο.Χ. επιλέξουν να επικαλούνται τον όσιο Θεόδωρο και τα άνευ λόγων πίστεως σχίσματά του, τότε το σχίσμα τους θα είναι καταδικαστέο, όπως ακριβώς και τα στουδιτικά. Εάν πάλι επιλέξουν να επικαλούνται τον ιε΄ κανόνα του αγίου Φωτίου, που επιτρέπει την απόσχισι μόνο σε περίπτωσι αιρέσεως, τότε θα είναι και πάλι άξιοι καταδίκης, καθώς το 1924 δεν κηρύχθηκε καμμία απολύτως αίρεσι.

 

***

Κατακριτέα τέλος θα πρέπει να θεωρηθή και η διαστροφή της ιστορικής αληθείας περί των σχισμάτων του οσίου Θεοδώρου, που επιχειρούν ορισμένοι προκειμένου να αποδείξουν, ότι ο Όσιος δεν έχει καμμία σχέσι με τους σημερινούς Γ.Ο.Χ.³⁰⁸. Συγκεκριμένα οι απόψεις ότι ο όσιος Θεόδωρος δεν είχε διακόψει την εκκλησιαστική (μυστηριακή) κοινωνία³⁰⁹ ή το μνημόσυνο³¹⁰ του αγίου Νικηφόρου, ότι «δεν καταδικάσθηκε ως σχισματικός από καμμία έγκυρη σύνοδο της εποχής του» και δεν υποκίνησε κανένα σε απόσχισι από την εκκλησιαστική του αρχή³¹¹, είναι τελείως αναληθείς και στηλιτεύονται δίκαια από τους Γ.Ο.Χ.

Απαράδεκτη επίσης είναι και η άποψις «ότι η εκκλησιαστική παράδοση δε θα τιμούσε σχισματικό, επί τόσους αιώνες, ως άγιο της αδιαίρετης Εκκλησίας»³¹², καθώς είναι γνωστό ότι αρκετοί Άγιοι συνέπραξαν για ορισμένο χρονικό διάστημα ακόμη και με αιρετικούς, και αργότερα μετανόησαν.

 

Σημειώσεις:

---

295. Περί Ταρασίου και Νικηφόρου των εν αγίοις πατριαρχών, P.G.99,1853CD.

296. Τα παραλειπόμενα, τόμος γ΄, σελ. 363.

297. Οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου, Επιστολή λδ΄, βιβλίο α΄, P.G.99, 1024BC.

298. Περιοδικό Ορθόδοξος Ένστασις και Μαρτυρία, τεύχος 1, 2000, σελ. 22.

299. Περιοδικό Ορθόδοξος Ενημέρωσις, φύλλο 34, σελ. 141.

300. Περιοδικό Ορθόδοξος Ενημέρωσις, φύλλο 30, σελ. 125.

301. Περιοδικό Ο Αγιορείτης, ένθ ανωτ. Περιοδικό Ορθόδοξος Ενημέρωσις, ένθ ανωτ.

302. Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, τόμος ε΄, σελ. 377.

303. Epistola contra Studitas, P.G.100, 1294B.

304. Μ. Γεδεών, Πατριαρχικοί Πίνακες, σελ. 185.

305. Περί Ταρασίου και Νικηφόρου των εν αγίοις πατριαρχών, P.G.99,1853CD.

306. Δωδεκάβιβλος, βιβλίο ζ΄, κεφ. Δ΄, § ε΄, σελ. 78-79.

307. ΙΓ΄Κανών, P.G.137, 1061B-1064A.

308. Β. Τσίγγου, Εκκλησιολογικές θέσεις του αγίου Θεοδώρου του Στουδίτου, σημείωσις 2, σελ. 127.

309. Ένθ ανωτ. σελ. 90.

310. Ένθ ανωτ. σελ. 193.

311. Ένθ ανωτ. σελ. 91.

312. Ένθ ανωτ.