Κεφάλαιο Γ΄: Αντικανονική η απόσχισις των Γ.Ο.Χ. από την Εκκλησία της Ελλάδος το 1924

ζ΄. Διαφοροποίησις των Ορθοδόξων Εκκλησιών ως προς την τήρησι των εορτών

Στην συνέχεια αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα των διαφοροποιήσεων αυτών, που αποδεικνύουν ότι η ομοιόμορφη και ομόχρονη τέλεσις της θείας λατρείας από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες είναι μεν ευκταία, (όπως είναι καταδικαστέα κάθε προσπάθεια για αθέτησί της), όχι όμως και απολύτως απαραίτητη για την ενότητά τους.

1. Η εορτή του πάσχα κατά τους τρεις πρώτους μ.Χ. αιώνας δεν εορταζόταν ταυτόχρονα από όλες τις Τοπικές Εκκλησίες, χωρίς όμως αυτό να αποτελή λόγο εκκλησιαστικής διαστάσεώς τους. Όταν μάλιστα ο πάπας Βίκτωρ θέλησε να διακόψη την εκκλησιαστική κοινωνία με τις Εκκλησίες της Μικράς Ασίας, επειδή εόρταζαν το πάσχα σε άλλη ημερομηνία, «ηλέγχθη δριμέως και ανεκλήθη εις την τάξιν υπό του Λουγδούνου (αγίου) Ειρηναίου»¹⁶⁶.

Τελικά η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος καθώρισε δια σχετικών της διατάξεων να εορτάζεται το πάσχα ταυτόχρονα από όλους τους Χριστιανούς. Παρά ταύτα και μετά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο «συνέβαινεν, ώστε ενίοτε εν διαφόροις εκκλησίαις να τελήται το πάσχα εν διαφόροις Κυριακαίς»¹⁶⁷.

Η διαφωνία αυτή δεν είχε καμμία σχέσι με την απείθεια που επέδειξαν στις διατάξεις της Συνόδου οι λεγόμενοι Τεσσαρεσκαιδεκατίται¹⁶⁸, αλλά οφειλόταν στο ότι, ενώ η Ανατολή «ως ημέραν ισημερίας απεδέξατο την 21 Μαρτίου και ως πασχάλιον κύκλον τον 19ετή», αντιθέτως «εν τη Δύσει παρεδέχοντο ως ισημερίαν την 17 Μαρτίου και ως κύκλον του Πάσχα τον 84ετή· εντεύθεν επήρχετο διαφορά μεταξύ ανατολικών και δυτικών, ως ήδη το 326 παρουσιάσθη διαφορά 8 ημερών, το δε 387, 5 εβδομάδων»¹⁶⁹.

«Δυσχέρειαι παρουσιάσθησαν εν Ρώμη κατά τον καθορισμόν της εορτής του Πάσχα και... το 414 μ.Χ., διότι δεν ελήφθη υπ’ όψει ο εν Αλεξανδρεία γενόμενος καθορισμός. Αλλά και τω 417 εσφαλμένως εώρτασαν οι εν Ρώμη το Πάσχα τη 25 Μαρτίου. Και εν έτει 444 οι εν Ρώμη ισχυρίσθησαν, ότι το Πάσχα έδει να εορτασθή τη 26 Μαρτίου, ενώ κατά τους αλεξανδρινούς υπολογισμούς το Πάσχα συνέπιπτε τη 23 Απριλίου»¹⁷⁰.

«Αφορμήν, ίνα η Δύσις εις τον εορτασμόν του Πάσχα συμμορφωθή προς την Ανατολήν»¹⁷¹ έγινε ακριβώς δύο αιώνας μετά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο (525) ο Σκύθης μοναχός Διονύσιος ο Μικρός «παραδεξάμενος ως βάσιν τον 19ετή κύκλον των Αλεξανδρέων και ούτω δι’ αυτού, του Ισιδώρου Σεβίλλης και Βέδα του σεβαστού, επεκράτησεν η ταυτόχρονος εορτή του πάσχα»¹⁷².

 

2. Αλλά και τα Χριστούγεννα εορτάζονταν σε διαφορετικές ημερομηνίες από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες επί δύο και πλέον αιώνας. «Η εκκλησιαστική εορτή των Χριστουγέννων της 25ης Δεκεμβρίου εισήχθη περί το 335 εν Ρώμη»¹⁷³. Στην Ανατολή η εορτή αυτή εορταζόταν εκείνη την εποχή σε διαφορετική ημερομηνία και συγκεκριμένα στις 6 Ιανουαρίου μαζί με την εορτή των Θεοφανείων. Προοδευτικά όμως επικράτησε και στην Ανατολή να εορτάζωνται τα Χριστούγεννα ξεχωριστά ως ιδιαίτερη εορτή. «Η μεταβολή της ημέρας της εορτής των Χριστουγέννων (από τις 6 Ιανουαρίου στις 25 Δεκεμβρίου) επεκράτησεν εν τη Εκκλησία Αντιοχείας και Κωνσταντινουπόλεως κατά το τέλος του δ΄ αιώνος, από της Δύσεως εισαχθείσα, εν τη Εκκλησία Αλεξανδρείας κατά τα μέσα του ε΄ αιώνος, εν δε τη Εκκλησία Ιεροσολύμων μόλις κατά τον στ΄ αιώνα, καθ’ ον έληξαν και αι περί της εορτής του πάσχα διαφωνίαι»¹⁷⁴, επειδή αυτή «ηρνείτο να συμμορφωθή προς την απόφασιν των άλλων Εκκλησιών»¹⁷⁵.

 

3. «Η εορτή της Περιτομής του Χριστού... εισήχθη εν τη Ανατολή την ε΄ εκατονταετηρίδα και μετεδόθη εις την Δύσιν την στ΄ εκατονταετηρίδα»¹⁷⁶. Επίσης η εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος «ιδρύθη εν τη Ανατολή μεταξύ ε΄ και ζ΄ εκατονταετηρίδος»¹⁷⁷, ενώ στην Δύσι μετά από πολλούς αιώνας.

 

4. «Η ανατολική Εκκλησία ήδη κατά τον Δ΄ αιώνα ώρισε την εορτήν των αγίων Πάντων, ενώ εν τη Δύσει εισήχθη κατά το 610»¹⁷⁸. «Εν ταις Εκκλησίαις της Ανατολής... ωσαύτως εωρτάζετο η εορτή των αγίων Αποστόλων μέχρι των αρχών του ζ΄ αιώνος την 28 Δεκεμβρίου, ενώ εν τη Δύσει την 29 Ιουνίου»¹⁷⁹. «Την εορτήν των τριών Ιεραρχών... η Μεγάλη Εκκλησία και αι μοναί ετέλουν κατά την 30 Ιανουαρίου... αλλ’ η Εκκλησία των Ιεροσολύμων ετέλει αυτήν εις πολύν αρχαιοτέραν εποχήν κατά την 23 Αυγούστου»¹⁸⁰.

 

5. «Τη Κυριακή της Β΄ εβδομάδος των νηστειών η μεν Μεγάλη Εκκλησία ετέλει το πάλαι «μνήμην της αθλήσεως του εν αγίοις πατρός ημών Πολυκάρπου επισκόπου γενομένου Σμύρνης» (Δημ. Τυπικά Α, 118), το δε Σινά μνείαν «του ασώτου και των εργατών» (Δημ. Τυπικά Α, 187), έως ου νεωτέρα διάταξις του πατριάρχου Φιλοθέου αντικατέστησε ταύτας δια της μνήμης Γρηγορίου του Παλαμά»¹⁸¹.

 

6. «Η Εκκλησία Ιεροσολύμων απέδιδε την εορτήν (της Κοιμήσεως της Θεοτόκου) μετά οκτώ ημέρας, ήτοι την 22αν Αυγούστου, η δε μονή του Στουδίου την τετάρτην ημέραν από της Κοιμήσεως, ήτοι την 18^ην Αυγούστου... Εις άλλας μονάς της Κ/πόλεως η απόδοσις ετελείτο κατά την 23ην Αυγούστου, ως διαλαμβάνει διάταξις τυπικού της μονής Ευεργέτιδος... Αντιθέτως εις άλλας μονάς της πρωτευούσης και εν Αγίω Όρει η απόδοσις εγένετο την 28ην του μηνός»¹⁸².

Τα ανωτέρω αποτελούν μία μικρή μεν, αλλά χαρακτηριστική αναφορά στις διαφοροποιήσεις που έχουν κατά καιρούς συμβή εντός της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην τέλεσι των αγίων εορτών.

 

Σημειώσεις:

---

166. Χριστοδούλου Κ. Παρασκευαίδου, Ιστορική και κανονική θεώρησις..., σελ. 137.

167. Α. Δ. Κυριακού, Εκκλησιαστική Ιστορία, τόμος α΄, § 140, σελ. 485.

168. Αγίου Επιφανίου, Πανάριον, αίρεσις λ΄, P.G.41, 881C.

169. Φ. Βαφείδου, Εκκλησιαστική Ιστορία, τόμος α΄, § 84, 3, σελ. 306.

170. Α. Δ. Δελήμπαση, Πάσχα Κυρίου, σελ. 459.

171. Β. Στεφανίδου, Εκκλησιαστική Ιστορία, § 20, σελ. 312.

172. Φ. Βαφείδου, ένθ ανωτ.

173. Β. Στεφανίδου, ένθ ανωτ. σελ. 313.

174. Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, Έλεγχος παραποιήσεως συνοδικών πράξεων και πατριαρχικών εγγράφων, εν περιοδικώ Γρηγόριος Παλαμάς, τεύχος 193, σελ. 66-67.

175. Χριστοδούλου Κ. Παρασκευαίδου, ένθ ανωτ. σημείωσις 36, σελ. 7.

176. Β. Στεφανίδου, ένθ ανωτ. σελ. 314.

177. Ένθ ανωτ. σελ. 315.

178. Φ. Βαφείδου, ένθ ανωτ. § 86, 1, σελ. 313.

179. Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου, Ημερολογιτικών κατηγοριών έλεγχος, σελ. 27.

180. Σωφρονίου Ευστρατιάδου, ένθ ανωτ. σελ. 25.

181. Ένθ ανωτ. σελ. 11.

182. Ένθ ανωτ. σελ. 22.