Έρευνα για το κτιστό και το Άκτιστο

Το 1991[1] εκδόθηκε μια εργασία του γέροντος Κλήμεντος Κατουνακιώτου με τίτλο «Η Αγία Τριάς εις την ορθόδοξον εικονογραφίαν». Στην σελ. 26 της εργασίας αυτής διαβάζουμε τα εξής:

Την ίδια εποχή πάνω κάτω, σε διάφορα κείμενα του π. Αντωνίου Γεωργαντά (όπως π.χ. στο φυλλάδιο «Απάντησις σε ασεβείς και πλανεμένους»), η Σύνοδος αυτή χαρακτηρίζεται ως ληστρική, κακόδοξη και αντίχριστη.

Και στις μέρες μας η άποψη αυτή αναπαράγεται. Έτσι σε ιστοσελίδα ματθαιϊκής παρατάξεως[2] γράφτηκαν τα εξής:

«Ο κύριος σκοπός της Συνόδου της Μόσχας το 1666 ήτο η καθαίρεσις του Πατριάρχου Νίκωνος. Ένα από τα ενεργά μέλη της Συνόδου του 1666 ήτο ο μητροπολίτης Γαζαίων Παΐσιος Λιγαρίδης αντιπρόσωπος του Πατριαρχείου Kωνσταντινουπόλεως. Όπως απεδείχθη, ο εν λόγω ήτο κρυπτοπαπικός Ιησουΐτης, χειροτονημένος ιερεύς το 1639 εις την Ρώμην από τον Ουνίτην μητροπολίτην Raphael Korsak. Ο Παΐσιος Λιγαρίδης κατώρθωσε να χειροτονηθή μητροπολίτης Γάζης τον Σεπτέμβριον του 1652 και αργότερα, μεταξύ 1662-1678, να παρουσιασθή εις την Ρωσσίαν ως σύμβουλος του τσάρου Αλεξίου Μιχαήλοβιτς. Εκεί ενεφανίσθη ως υπέρμαχος της Ορθοδοξίας, ενώ συγχρόνως διετήρει την αλληλογραφίαν του με τους καθολικούς! Ο Παΐσιος Λιγαρίδης καθηρέθη ως λατινόφρων από το Πατριαρχείον Ιεροσολύμων τον Μάϊον του 1671 επί πατριάρχου Δοσιθέου. Αι αποφάσεις της Συνόδου της Μόσχας το 1666 αμφισβητούνται και υπό των ιδίων των Ρώσσων. Πρέπει να σημειωθή ότι αυτή η Σύνοδος της Μόσχας το 1666-1667 θεωρείται αντικανονική διότι αντιτίθεται κατά των αποφάσεων προηγουμένων Ορθοδόξων Συνόδων, όπως της Συνόδου του 1553-1554, συγκληθείσης υπό του Μητροπολίτου Μακαρίου, ο οποίος θεωρείται Άγιος από την Εκκλησίαν της Ρωσσίας», ενώ και πρόσφατα διαδίδονται παρόμοιες απόψεις όπως ότι «η ληστρική αυτή σύνοδος καθήρεσε έναν από τους λαμπρότερους ιεράρχες που γνώρισε όχι μόνον η Ρωσία, αλλά και ολόκληρη η Ορθοδοξία, τον άγιο πατριάρχη Νίκωνα. Και η καθαίρεση έγινε όλως αδίκως και παρανόμως μαζί με όλα τα άλλα έκτροπα που σημειώνονται από πολλούς ιστορικούς. Βλ. σχετικά Θ. Βαλλιάνου, Ιστορία Ρωσσικής Εκκλησίας, Αθήνα 1951)»[3].

Όπως βλέπουμε, τα επιχειρήματα των αμφισβητούντων το κύρος της εν Μόσχα Πανορθοδόξου Συνόδου του 1666-7 είναι τα εξής:

• Καθαίρεσε τον μεγάλο Πατριάρχη Νίκωνα
• Είχε ενεργό ρόλο σε Αυτήν ο «λατινόφρων» Παΐσιος Λιγαρίδης
• Οι αποφάσεις της δεν έγιναν δεκτές από τους Ρώσους και
• Ήλθε σε αντίθεση με προηγούμενες Συνόδους.

Το αν τα επιχειρήματα αυτά καθιστούν αμφισβητήσιμο το κύρος της Συνόδου, πρέπει να εξεταστεί βάσει ιστορικών μαρτυριών.

Ο αείμνηστος Βασίλειος Σακκάς έχει στείλει μάλιστα σχετική επιστολή στον π. Αντώνιο Γεωργαντά, στην οποία ζητούσε τεκμήρια για την θέση του. Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα:

Το αίτημα του αειμνήστου δεν πραγματοποιήθηκε, εξ όσων γνωρίζουμε.

Οι δε ιστορικές πηγές τελικώς περιορίζονται στην εξής μία[4], το έργο «Ιστορία της Ρωσσικής Εκκλησίας», ανωνύμου Ρώσου, που μετέφρασε στα ελληνικά και εξέδωσε στην Αθήνα το 1851[5] ο συνταγματάρχης, και αγωνιστής του ’21, Θεόδωρος Βαλλιάνος (1801-1857).

Σε αυτήν την πηγή ανατρέξαμε (όπως επίσης και σε άλλες) για να αναζητήσουμε την αλήθεια σχετικά με το κύρος της Συνόδου αυτής.

Σημειώσεις: