Πανοσιολογιώτατε Καθηγούμενε τής Ιεράς αυτής Μονής, πάτερ Φιλόθεε, Πανοσιολογιώτατε Καθηγούμενε τής Ιεράς Μονής Οσίου Φιλοθέου, πάτερ Νικόδημε, αγαπητοί εκπρόσωποι όλων τών Σεβασμίων Ιερών Μονών τού Αγίου Όρους που παρευρίσκεσθε σήμερα στην πανήγυρη τής Ιεράς αυτής Μονής τού Καρακάλλου,

Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως, Εσάς άγιε Καθηγούμενε τής Ιεράς αυτής Μονής, διότι με καλέσατε εφέτος, φυσικά μετά από απόφαση τής Γεροντίας, και γενικότερα τής Ιεράς αυτής Μονής, να έλθω για πρώτη φορά ως Αρχιερεύς και μάλιστα, όπως είπατε χθες, εφέτος συμπίπτει η πανήγυρη τής Ιεράς Μονής με τα χίλια χρόνια από την ίδρυσή της.

Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή γιατί και άλλη φορά ήρθα στο Μοναστήρι αυτό ως φοιτητής τής Θεολογικής Σχολής, όταν σπούδαζα στο Πανεπιστήμιο τής Θεσσαλονίκης, αλλά και μετά ως Κληρικός, πέρασα από εδώ πηγαίνοντας από την Ιερά Μονή τών Ιβήρων προς την Ιερά Μονή Φιλοθέου και αντιστρόφως και δεχόμουν την αγάπη και την φιλοξενία τών τότε Πατέρων τής Ιεράς αυτής Μονής. Αλλά πρώτη φορά ήλθα ως Αρχιερεύς και δοξάζω τον Άγιο Τριαδικό Θεό και την κυρία Θεοτόκο γι’ αυτήν την τιμή την οποία μού επιδαψίλευσαν.

Φυσικά, ευχαριστώ τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη κύριο Βαρθολομαίο, ο οποίος μού έδωσε την άδεια, γιατί δεν γίνεται τίποτε μέσα στην Εκκλησία χωρίς άδεια και χωρίς ευλογία. Όπως γνωρίζετε, όταν καλούμαστε να έλθουμε σε οποιαδήποτε Ιερά Μονή, στέλνουμε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και Εκείνο δίνει την κανονική άδεια για να έλθουμε στο Άγιον Όρος.

Ευχαριστώ τους δύο χορούς τών ιεροψαλτών που μάς έψαλαν πάρα πολύ καλά όλη την νύχτα και απέδωσαν όλα εκείνα τα καταπληκτικά τροπάρια τα οποία συνέταξαν οι άγιοι Πατέρες και οι ιεροί υμνογράφοι για τους κορυφαίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο.

Δόγματα και προσευχή

Σκεφτόμουν την νύχτα το τι μεγάλη σημασία έχει αυτό που λέει ένας μεγάλος θεολόγος, ο πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ, ότι υπάρχει στενός σύνδεσμος μεταξύ τού lex orandi και τού lex credendi, δηλαδή υπάρχει στενός σύνδεσμος μεταξύ τού κανόνα τής προσευχής και τού κανόνα τών δογμάτων, τής πίστεως τής Εκκλησίας.

Είναι γνωστόν ότι όλα τα δόγματα τής Εκκλησίας, οι ιεροί υμνογράφοι, με κορυφαίο τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό και τον Κοσμά, Επίσκοπο Μαϊουμά και άλλους μετέπειτα υμνογράφους, όλη την δογματική τής Εκκλησίας την πέρασαν μέσα στα ιερά τροπάρια, στους ιερούς ύμνους, αλλά και στις ευχές τών ακολουθιών και ιδιαιτέρως τών Μυστηρίων, ώστε, λοιπόν, φαίνεται καθαρά ποια είναι η ορθόδοξη θεολογία.

Μία θεολογία που δεν έχει σχέση με αυτόν τον σύνδεσμο μεταξύ τού lex orandi και του lex credendi, μία θεολογία η οποία είναι εντελώς διαφορετική από την θεολογία τών τροπαρίων στα οποία τροπάρια αποτυπώθηκε η δογματική θεολογία τών αγίων Πατέρων, αυτή, όπως ξέρετε δεν είναι ορθόδοξη θεολογία, αλλά είναι μία εκκοσμικευμένη θεολογία, είναι η λεγόμενη μεταπατερική και σχολαστική θεολογία, η οποία καλλιεργήθηκε στην Δύση και, δυστυχώς, μεταφέρεται και στον τόπο μας.

Καθ' όλη την διάρκεια τής ακολουθίας, αλλά και χθες όταν ήλθα στο Μοναστήρι αυτό, στον εσπερινό και σήμερα στον όρθρο και στην θεία Λειτουργία σκεφτόμουν δύο πράγματα τα οποία ιδιαιτέρως μού έκαναν εντύπωση.

«Αποστολική Εκκλησία»

Το πρώτο που ήθελα να σάς υπενθυμίσω, χωρίς να κάνω μεγαλύτερη ανάλυση, είναι αυτό το οποίο ομολογούμε στο Σύμβολο τής Πίστεως και λέμε ότι πιστεύουμε «εις Μίαν, Αγίαν, Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν». Το τέταρτο γνώρισμα τής Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι ότι είναι Αποστολική Εκκλησία. Τι σημαίνει ότι είναι Αποστολική Εκκλησία;

Σημαίνει, κατ’ αρχάς ότι ο πρώτος Απόστολος είναι ο Ιησούς Χριστός. Γιατί αυτός απεστάλη από τον Πατέρα Του, όπως ο Ίδιος το είπε: «Καθώς απέσταλκέ με ο Πατήρ, καγώ πέμπω υμάς» (Ιω.κ΄,21), καθώς ο Πατέρας με έστειλε έτσι και εγώ σάς αποστέλλω στον κόσμο για να κηρύξετε. Βεβαίως, δεν υπάρχει ισοδυναμία και ταυτότητα περιεχομένου μεταξύ τών δύο «καθώς», γιατί άλλο είναι το «καθώς» τής αποστολής τού Υιού, και άλλο είναι το «καθώς» τής αποστολής τών Αποστόλων. Όμως και στις δύο περιπτώσεις είναι αποστολή.

Ο Απόστολος Παύλος κάνει λόγο για τον Απόστολο και Αρχιερέα τής ομολογίας ημών, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. «Κατανοήσατε τον απόστολον και αρχιερέα τής ομολογίας ημών Ιησούν Χριστόν» ( Εβρ. γ΄, 1). Ο Υιός και Λόγος τού Θεού απεστάλη από τον Πατέρα Του. Βέβαια, δεν είναι άλλη η θέληση τού Πατέρα και άλλη η θέληση τού Υιού και άλλη η θέληση τού Αγίου Πνεύματος, γιατί μία είναι η θέληση τών Προσώπων τής Παναγίας Τριάδος. Γιατί ο Πατήρ είναι εκείνος ο οποίος ηυδόκησε, ο Υιός είναι εκείνος ο οποίος σαρκώθηκε και το Άγιο Πνεύμα συνήργησε στην σάρκωση, όπως ψάλλουμε στην Εκκλησία, «ο Πατήρ ηυδόκησεν, ο Λόγος σαρξ εγένετο» και εγένετο σαρξ με την δύναμη και ενέργεια τού Παναγίου Πνεύματος. Οπότε, λέμε στην θεολογία μας ότι τα πάντα είναι κοινή ενέργεια τού Αγίου Τριαδικού Θεού. Πρώτος, λοιπόν, Απόστολος και Αρχιερεύς τής ομολογίας μας είναι ο Ιησούς Χριστός.

Έπειτα, ο Χριστός απέστειλε τους Αποστόλους: «Καθώς απέσταλκέ με ο Πατήρ» είπε ο Ίδιος, «καγώ πέμπω υμάς» (Ιω. κ', 21) και πέμπω υμάς «ως πρόβατα εν μέσω λύκων» (Ματθ. ι', 16). Δηλαδή, οι Άγιοι Απόστολοι ήταν πραγματικά πρόβατα, και τι σημαίνει αυτό; Είναι αυτό που είπε προηγουμένως ο άγιος Καθηγούμενος, ότι καθαρίστηκαν από τα πάθη. Ήδη λίγο πριν σταυρωθή ο Χριστός στην ομιλία που έκανε κατά τον Μυστικό Δείπνο τους είπε: «Ήδη υμείς καθαροί εστε δια τον λόγον ον λελάληκα υμίν» (Ιω. ιε', 3). Καθαρίστηκαν εσωτερικά, είχαν βέβαια τις αδυναμίες τους, δεν μπόρεσαν να αντέξουν όλοι την μεγάλη αυτή εμπειρία τών Παθών και τού Σταυρού τού Χριστού, είχαν δεχθή όλοι αυτήν την εμπειρία, όλα αυτά τα οποία τους είπε ο Χριστός με το λόγο, με τα θαύματα και με την διδασκαλία του.

Θέλω να πω ότι απεστάλησαν οι Απόστολοι «ως πρόβατα εν μέσω λύκων», διότι λύκοι είναι αυτοί που ζουν την ζωώδη ζωή, γιατί ο άνθρωπος πλάστηκε «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση Θεού», θα πρέπει, δηλαδή από «το κατ’ εικόνα» να φθάση «στο καθ’ ομοίωση», και το κατ’ εικόνα είναι το νοερό και το αυτεξούσιο, ενώ το καθ’ ομοίωση είναι η θέωση και ο αγιασμός. Όταν ο άνθρωπος δεν ανταποκρίνεται σε αυτόν τον μεγάλο σκοπό, τότε πραγματικά ζη την ζωώδη ζωή.

Γι’ αυτό και όλοι οι Απόστολοι μαρτύρησαν για την αγάπη τού Χριστού, πλην τού Ευαγγελιστού Ιωάννου, ο οποίος όμως βίωσε το μαρτύριο τού Σταυρού επάνω στον Γολγοθά, και δεν χρειάστηκε να μαρτυρήση.

Είναι, λοιπόν, Αποστολική η Εκκλησία μας διότι στηρίζεται στον Χριστό, που είναι ο Απόστολος και Αρχιερεύς τής Ομολογίας, και βεβαίως διότι διαδόθηκε αυτή η πίστη σε όλον τον κόσμο δια τών Αγίων Αποστόλων, που κύκλωσαν όλη την οικουμένη.

Και εκείνο που έχει σημασία, και αυτό θέλω να τονίσω, είναι ότι γνωρίζουμε ότι η Εκκλησία μας είναι Αποστολική ακριβώς επειδή είναι πατερική. Δηλαδή, αυτόν τον όρο Αποστολική Εκκλησία πρέπει να τον δούμε και με τον όρο πατερική Εκκλησία. Γιατί, αν δεν ήταν πατερική, δεν θα ήταν και Αποστολική, αφού οι Πατέρες είναι διάδοχοι τών Αγίων Αποστόλων, αυτοί είναι οι κρίκοι που μάς μεταφέρουν την ζωντανή παράδοση.

Υπάρχουν διάφοροι Χριστιανοί στην Δύση οι οποίοι στηρίζονται στους Αποστόλους, στην πρώτη αποστολική Εκκλησία, διαβάζουν μόνο την Καινή Διαθήκη, αλλά παραθεωρούν τους Πατέρες τής Εκκλησίας. Όμως οι Πατέρες τής Εκκλησίας είναι οι διάδοχοι τών Αγίων Αποστόλων, και έχουμε την βεβαιότητα ότι ανήκουμε στην Αποστολική Εκκλησία ακριβώς επειδή ακολουθούμε τους Πατέρες δια μέσου τών αιώνων.

Η θεολογική Σχολή τής πρώτης Εκκλησίας

Η δεύτερη σκέψη την οποία ήθελα να σάς πω είναι ότι, όταν διαβάζουμε τις «Πράξεις τών Αποστόλων» και τα κείμενα τα οποία συνέταξαν οι Άγιοι Απόστολοι, τις επιστολές δηλαδή τών Αγίων Αποστόλων, βλέπουμε τι ήταν η πρώτη Θεολογική Σχολή τής Εκκλησίας, η αρχαία αυτή Θεολογική Σχολή τής αποστολικής περιόδου. Ήταν μία Θεολογική Σχολή που ήταν καρπός τής εμπειρίας.

Ήδη το είπε προηγουμένως ο άγιος Καθηγούμενος. Οι Απόστολοι δεν δίδαξαν φιλοσοφικούς λόγους. Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ θεολογίας και φιλοσοφίας, μεταξύ στοχασμών και ορθοδόξων εμπειριών, μεταξύ τής σχολαστικής θεολογίας, που αναπτύχθηκε στην Δύση από τον 11ο μέχρι τον 13ο αιώνα, και τής αποστολικής και πατερικής θεολογίας. Η θεολογία την οποία κήρυξε η πρώτη Εκκλησία, θα λέγαμε ότι προέρχεται από την Θεολογική Σχολή τής αρχαίας Εκκλησίας, είναι η θεολογία τής εμπειρίας.

Για παράδειγμα, ο Απόστολος Πέτρος στην Καθολική του επιστολή γράφει στους Χριστιανούς: «Ου γαρ σεσοφισμένοις μύθοις εξακολουθήσαντες εγνωρίσαμεν υμίν την τού Κυρίου ημών Ιησού Χριστού παρουσίαν και δύναμιν», δηλαδή, εμείς δεν σάς κηρύξαμε αυτήν την δύναμη και την παρουσία τού Χριστού με σεσοφισμένους μύθους. Όταν έλεγε για «σεσοφισμένους μύθους», εννοούσε την φιλοσοφία τού Πλάτωνος, διότι ο Πλάτων είναι αυτός που παρέλαβε τις φιλοσοφικές θεολογικές αρχές από τους προηγούμενους από αυτόν και έκανε μία ολόκληρη σοφία, έκανε την θεωρία τών ιδεών.

Επομένως, αυτοί είναι οι σεσοφισμένοι μύθοι. Εμείς, λέει, δεν σάς διδάξαμε την παρουσία τού Χριστού με «σεσοφισμένους μύθους», αλλά «επόπται γενηθέντες τής εκείνου μεγαλειότητος». Εμείς, λέει, σάς κηρύξαμε αυτά τα οποία είδαμε, είμαστε επόπτες τής εκείνου μεγαλειότητος, όπως ακριβώς το έλεγε και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, ότι σάς κηρύττουμε αυτά που είδαμε, ακούσαμε και ψηλαφήσαμε.

Και εξηγεί στην συνέχεια ότι, όταν ανεβήκαμε επάνω στο όρος Θαβώρ, ακούσαμε την φωνή «ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός» και λέει στην συνέχεια «και ταύτην την φωνήν ημείς ηκούσαμεν εξ ουρανού ενεχθείσαν εν αυτώ όντες εν τω όρει τω αγίω».

Για να συνεχίση ο Απόστολος Πέτρος και να μάς πη ότι αυτόν τον λόγο που ακούσαμε εμείς που είμαστε επόπτες, μάρτυρες αυτών τών μεγάλων γεγονότων, αυτόν τον λόγο εμείς τον γνωρίσαμε σε εσάς και αυτός είναι ο βεβαιότερος λόγος τών Προφητών, δηλαδή είμαστε βέβαιοι για την διδασκαλία τών Προφητών, τον οποίο και εσείς όταν τον ακολουθήσετε, ζώντας μέσα σε έναν αυχμηρό και σκοτεινό τόπο, θα είσθε φωτεινοί λάμποντες μέσα στο σκότος «έως ού ημέρα διαυγάση και φωσφόρος ανατείλη εν ταις καρδίαις υμών» (Β΄ Πέτρ. α΄, 16-19).

Τι σημαίνει αυτό; Έχουμε την μαρτυρία τών Αγίων Αποστόλων, οι οποίοι έλεγαν ότι δεν είμαστε φιλόσοφοι, δεν διδάσκουμε φιλοσοφικά, είμαστε «επόπται τής εκείνου μεγαλειότητος», και αυτόν τον λόγο σάς μεταδίδουμε. Και αυτός ο λόγος είναι εκείνος που μάς δίνει την βεβαιότητα τού προφητικού λόγου. Και έχοντας τον λόγο αυτόν θα μπορείτε να βαδίζετε μέσα στο σκοτάδι τής παρούσης ζωής, έως ότου ανατείλει ο φωσφόρος στις καρδιές σας, που σημαίνει έως ότου να έλθη η Χάρη τού Θεού, το Άγιο Πνεύμα μέσα στην καρδιά σας για να αρχίση να γίνεται η νοερά προσευχή και αυτό είναι ο φωσφόρος που θα ανατείλη μέσα στην καρδιά. Αυτό έλεγε ο Απόστολος Πέτρος.

Και ο Απόστολος Παύλος, ακούσαμε σήμερα στο αποστολικό ανάγνωσμα τι ακριβώς είπε; «Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ προ ετών δεκατεσσάρων∙ είτε εν σώματι ουκ οίδα, είτε εκτός τού σώματος ουκ οίδα, ο Θεός οίδεν· αρπαγέντα τον τοιούτον έως τρίτου ουρανού» (Β' Κορ. ιβ', 2). Ερμηνεύει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής για το ποιοί είναι αυτοί οι τρεις ουρανοί.

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής ερμηνεύει ότι οι τρεις ουρανοί είναι οι τρεις καταστάσεις τής πνευματικής ζωής που είναι: η κάθαρση τής καρδιάς, ο φωτισμός τού νου και η θέωση. Όποιος εν Αγίω Πνεύματι καθαρίζει την καρδιά του από τα πάθη, βρίσκεται στον πρώτο ουρανό, όταν αρχίζη μετά να ενεργή μέσα στην καρδιά του η προσευχή, τότε βρίσκεται στον δεύτερο ουρανό, και φυσικά μετά, όταν φθάνη στην εμπειρία τής θεοπτίας, τότε βιώνει τον τρίτο ουρανό.

Και λέει ο Απόστολος Παύλος μετά ότι «οίδα τον άνθρωπον αυτόν» μετά από τους τρεις ουρανούς «ηρπάγη εις τον Παράδεισον και ήκουσε άρρητα ρήματα, α ουκ εξόν ανθρώποις λαλήσαι». Δηλαδή, άκουσα ρήματα που είναι πάνω από τα λόγια που ακούμε εδώ στην γη. Πρόκειται για μία θεωρία, η οποία είναι υπέρ γνώσιν και υπέρ νόησιν και υπέρ όρασιν, μία θεωρία την οποία βλέπει, την αισθάνεται, την βιώνει με όλες τις αισθήσεις του, αφού όλες οι αισθήσεις τότε τού θεόπτου γίνονται μία αίσθηση, αλλά, όταν επιστρέφη από την θεωρία αυτή στον κόσμο, δεν μπορεί να βρη τα κατάλληλα λόγια να την μεταδώση. Άρα είναι τα άκτιστα ρήματα που ακούει, κατά την θεοπτική εμπειρία, όπως λέει ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ερμηνεύοντας αυτό το περιστατικό, και αυτά μεταδίδονται με κτιστά ρήματα, νοήματα και εικονίσματα.

Τέτοιοι ήταν οι Άγιοι Απόστολοι. Δεν ήταν απλώς μερικοί διδάσκαλοι, δεν ήταν απλώς μερικοί κατηχητές, όπως είναι σήμερα οι διάφοροι κατηχητές, δεν ήταν φιλόσοφοι, δεν ήταν ηθικολόγοι, δεν ήταν απλώς μερικοί άνθρωποι που είχαν καλή διάθεση και ιεραποστολικό πνεύμα. Ήταν κάτι άλλο. Είχαν φθάσει στην εμπειρία, στον τρίτο ουρανό και ηρπάγησαν στον Παράδεισο και άκουσαν άρρητα ρήματα και στην συνέχεια αυτά τα άρρητα ρήματα τα μετέφεραν με ρήματα κτιστά, με λόγια τα οποία μπορούν να ειπωθούν στον κόσμο αυτό, γι’ αυτό και έκαναν τέτοιο μεγάλο έργο σε όλη την ανθρωπότητα.

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που έλεγε κάποιος, ότι την πρώτη μέρα που ο Απόστολος Πέτρος έλαβε το Άγιο Πνεύμα βγήκε να μιλήση και έκανε τρεις χιλιάδες Χριστιανούς με ένα κήρυγμα, ενώ σήμερα ακούγονται χιλιάδες κηρύγματα και δεν κάνουν έναν Χριστιανό! Γιατί αυτοί ήταν άνθρωποι εμπειρικοί, είχαν γνώση τών αληθειών τής πίστεως.

Δεν θέλω να σάς πω περισσότερα γιατί είμαστε όλοι καταπονημένοι από την ολονύκτια αγρυπνία.

Άγιε Καθηγούμενε,

Θέλω να σάς εκφράσω και πάλι την ευχαριστία μου και την ευγνωμοσύνη μου διότι με καλέσατε στην πανήγυρη αυτή τής Ιεράς Μονής, να εκφράσω την χαρά μου γιατί βρέθηκα με τόσους αγίους Πατέρες, γνωστούς, και από παλιά και πρόσφατα, και με δύο Καθηγουμένους, να εκφράσω την χαρά μου και την αγάπη μου σε όλους σας, διότι ακούγατε αυτόν τον λόγο παρά την πολύωρη αγρυπνία και σάς παρακαλώ πάρα πολύ να προσεύχεσθε και εσείς για εμάς, διότι είμαστε Επίσκοποι και είμαστε διάδοχοι τών Αγίων Αποστόλων, αλλά θα πρέπει να δείξουμε ότι είμαστε πραγματικοί διάδοχοι τών Αγίων Αποστόλων με την ζωή μας, όχι απλώς με τον θρόνο τον οποίο κατέχουμε, αλλά και με τον τρόπο τής ζωής μας, όπως λέγει το τροπάριο. «Και τρόπων μέτοχος και θρόνων διάδοχος τών Αποστόλων γενόμενος την πράξιν εύρες, θεόπνευστε, εις θεωρίας επίβασιν». Επομένως, όχι μόνον να έχουμε τον θρόνο τών Αγίων Αποστόλων και να έχουμε την Αποστολική τιμή, αλλά να έχουμε και τον τρόπο τής ζωής τών Αγίων Αποστόλων. Και αυτό βέβαια είναι ένα πρόβλημα στην σημερινή εκκλησιαστική ζωή, γι’ αυτό και παρακαλούμε να προσεύχεσθε για μάς που προσπαθούμε και αγωνιζόμαστε κάτι να κάνουμε, για να φανούμε στην πράξη ότι είμαστε διάδοχοι τών Αγίων Αποστόλων, στον θρόνο και τον τρόπο τής ζωής τους.