Στην Καινή Διαθήκη διατυπώνεται με σαφήνεια ότι η Μητέρα του Ιησού Χριστού ήταν παρθένος (Ματθ. 1: 18,23,25). Ο Κύριός μας έχει έναν αιώνιο Πατέρα αλλά όχι πατέρα επίγειο. Γεννήθηκε έξω από το χρόνο από τον Πατέρα δίχως μητέρα· και γεννήθηκε μέσα στο χρόνο από τη Μητέρα του δίχως πατέρα. Αυτή η πεποίθηση στην Παρθενική Γέννηση όμως δεν μειώνει καθόλου την πληρότητα της ανθρώπινης φύσης του Χριστού. Αν και η μητέρα ήταν Παρθένος, έγινε μια πραγματική ανθρώπινη γέννηση ενός γνήσια ανθρώπινου βρέφους.

Όμως γιατί -ρωτάμε- η γέννησή του σαν ανθρώπου θα 'πρεπε να 'χει πάρει αυτή την ιδιαίτερη μορφή;

Σ' αυτό ίσως θα μπορούσε να δοθεί ως απάντηση το ότι η παρθενία της Μητέρας εξυπηρετεί σαν ένα «Σημείο» της μοναδικότητας του Υιού. Αυτό γίνεται με τρεις στενά συνδεδεμένους τρόπους. Πρώτο, το γεγονός ότι ο Χριστός δεν έχει επίγειο πατέρα σημαίνει ότι είναι στραμμένος πάντα περ' απ' την κατάστασή του μέσα στο χώρο και το χρόνο προς την ουράνια και αιώνια προέλευσή του. Το παιδί της Μαρίας είναι αληθινά άνθρωπος, αλλά δεν είναι μόνο άνθρωπος· είναι μέσα στην ιστορία αλλά είναι και πέρα' από την ιστορία. Η γέννησή του από μια παρθένο τονίζει το ότι αν και περιχωρούμενος είναι επίσης υπερβατικός· αν και τέλειος άνθρωπος είναι και τέλειος Θεός.

Δεύτερο, το γεγονός ότι η Μητέρα του Χριστού ήταν παρθένος δείχνει ότι η γέννησή του πρέπει ν' αποδοθεί με μοναδικό τρόπο σε θεία πρωτοβουλία. Αν και είναι τέλειος άνθρωπος, η γέννησή του δεν ήταν το αποτέλεσμα της σεξουαλικής ένωσης ανάμεσα σ' έναν άντρα και μια γυναίκα, αλλά ήταν μ' ένα τρόπο ιδιαίτερο το άμεσο έργο του Θεού.

Τρίτο, η γέννηση του Χριστού από μια παρθένο υπογραμμίζει ότι η Ενσάρκωση δεν έχει καμιά σχέση με τη δημιουργία ενός νέου ανθρώπου. Όταν γεννιέται ένα παιδί από δυο ανθρώπινους γονείς με το συνηθισμένο τρόπο, αρχίζει να υφίσταται μια καινούργια ύπαρξη. Αλλά το πρόσωπο του ενσαρκωμένου Χριστού δεν είναι άλλο από το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Επομένως, στη γέννηση του Χριστού δεν άρχισε να υφίσταται ένα νέο πρόσωπο, αλλά το πρόσωπο του Υιού του Θεού που προϋπήρχε άρχισε τώρα να ζει όχι μόνο με θεϊκό αλλά και με ανθρώπινο τρόπο ύπαρξης. Έτσι η Παρθενική Γέννηση αντανακλά την αιώνια προΰπαρξη του Χριστού.

Επειδή το πρόσωπο του ενσαρκωμένου Χριστού ταυτίζεται με το πρόσωπο του Λόγου, η Παρθένος Μαρία δίκαια μπορεί να πάρει τον τίτλο Θεοτόκος. Είναι μητέρα όχι ενός ανθρώπινου γιου που έχει ενωθεί με το θείο Υιό, αλλ' ενός ανθρώπινου γιού που είναι ο μονογενής Υιός του Θεού. Ο γιος της Μαρίας είναι το ίδιο πρόσωπο με το θείο Υιό του Θεού• κι έτσι, χάρη στην Ενσάρκωση, η Μαρία είναι πραγματικά «Μητέρα του Θεού».

Η Ορθοδοξία, ενώ έχει σε μεγάλη υπόληψη το ρόλο της Παρθένου ως Μητέρας του Χριστού, δεν βλέπει το λόγο να υπάρχει κανένα δόγμα για την «άμωμη Σύλληψη». Όπως καθορίστηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το 1854, αυτό το δόγμα διατυπώνει ότι η Μαρία, από «την πρώτη στιγμή της σύλληψής της» από τη μητέρα της την αγ. Άννα, εξαιρέθηκε «από κάθε κηλίδα προπατορικής ενοχής». Εδώ πρέπει να προσεχθούν δύο σημεία.

Πρώτο, όπως ήδη σημειώθηκε, η Ορθοδοξία δεν αντιμετωπίζει την πτώση με Αυγουστινιανούς όρους, σαν κηλίδα κληρονομημένης ενοχής. Αν εμείς οι Ορθόδοξοι είχαμε αποδεχτεί τη Λατινική άποψη για την προπατορική ενοχή, τότε ίσως να είχαμε νιώσει την ανάγκη να διατυπώσουμε ένα δόγμα για την άμωμη Σύλληψη. Έτσι όπως είναι, οι όροι της αναφοράς μας είναι διαφορετικοί· το Λατινικό δόγμα δεν μας φαίνεται τόσο πολύ λανθασμένο, όσο περιττό. Δεύτερο, για την Ορθοδοξία η Παρθένος Μαρία αποτελεί, μαζί με τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, την κορωνίδα και την κορύφωση της αγιότητας της Παλαιάς Διαθήκης. Είναι μια συνδετική φυσιογνωμία· η τελευταία και η μεγαλύτερη από τους ενάρετους άνδρες και γυναίκες της Παλαιάς Διαθήκης, είναι ταυτόχρονα η κρυμμένη καρδιά της Αποστολικής Εκκλησίας. Το δόγμα όμως για την άμωμη Σύλληψη μας φαίνεται σαν να βγάζει την Παρθένο Μαρία από την Παλαιά Διαθήκη και να την τοποθετεί προκαταβολικά και αποκλειστικά στην Καινή. Σύμφωνα με τη Λατινική διδασκαλία δεν στέκεται πια στο ίδιο βάθρο με τους άλλους αγίους της Παλαιάς Διαθήκης κι έτσι ο ρόλος της ο συνδετικός μειώνεται.

Αν και δεν δέχεται το Λατινικό δόγμα για την άμωμη Σύλληψη, η Ορθοδοξία στη λειτουργική της λατρεία καλεί τη Μητέρα του Θεού «άχραντο», «παναγία», «πανάμωμο». Εμείς οι Ορθόδοξοι πιστεύουμε ότι μετά το θάνατό της αναλήφθηκε στον ουρανό, όπου τώρα κατοικεί -με το σώμα της, και με την ψυχή της- μέσα σ' αιώνια δόξα με τον Υιό της. Για μας είναι «η χαρά πάσης της κτίσεως» (Λειτουργία του Μ. Βασιλείου), «άνθος του ανθρώπινου γένους και πύλη του ουρανού» (Δογματικόν του α' ήχου), «πολύτιμος θησαυρός όλου του κόσμου» (άγ. Κύριλλος Αλεξανδρείας). Και μαζί με τον άγ. Εφραίμ το Σύρο λέμε κι εμείς:

Εσύ μόνε, ω Ιησού, μαζί με τη Μητέρα σου είστε ωραίοι με κάθε τρόπο. Γιατί δεν υπάρχει σε Σένα κανένα ψεγάδι, Κύριέ μου, και καμιά κηλίδα στη Μητέρα Σου.

Από αυτό μπορεί να φανεί πόσο υψηλή θέση τιμής, εμείς οι Ορθόδοξοι, αποδίδουμε στην Αγία Παρθένο μέσα στη θεολογία μας και στην προσευχή μας. Αυτή είναι για μας η ύψιστη προσφορά του ανθρώπινου γένους προς το Θεό. Με τα λόγια ενός ύμνου των Χριστουγέννων ψάλλουμε: