Δύο λέξεις που χρησιμοποιούνται στην Αγία Γραφή συχνά με την ίδια χρήση, και που άπτονται σημαντικών ζητημάτων της πίστεως. Η ανάλυση αυτή, δίνει στον ερμηνευτή των λέξεων αυτών, κάποιες χρήσιμες πληροφορίες, που θα τον βοηθήσουν στην κατανόηση πλήθους θεμάτων.

Τοποθέτηση του προβλήματος

Στην προσπάθειά τους να στηρίξουν ή να διατηρήσουν κάποια δόγματα, μερικοί αιρετικοί προσπαθούν να μας πείσουν ότι η λέξη: "πνοή", είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη λέξη: "πνεύμα". Για παράδειγμα, αναφέρονται στο εδάφιο Γένεσις 2/β: 7 λέει: "και έπλασεν ο Θεός τον άνθρωπον, χουν από της γης, και ενεφύσησεν εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής, και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν".

Εμείς οι Χριστιανοί βέβαια, γνωρίζουμε ότι αυτή η "πνοή", ήταν το εμφύσημα του Αγίου Πνεύματος στον άνθρωπο, και όχι μια απλή αναπνοή. Γνωρίζουμε επίσης, ότι συχνότατα στην Αγία Γραφή η λέξη: "πνοή" και "πνεύμα" χρησιμοποιούνται εναλλάξ, και μάλιστα στα Ελληνικά έχουν παρόμοια έννοια. Για να το διατυπώσουμε αλλιώς, η φράση: "φύσιμα αέρος", θα μπορούσε να διατυπωθεί και ως: "πνοή πνεύματος". Από αυτό το παράδειγμα, μπορεί να γίνει εμφανής η ακριβής έννοια αυτών των δύο παραπλήσιων λέξεων. Που επειδή έχουν τόσο στενή σχέση, μπορούν να χρησιμοποιούνται και η μία αντί της άλλης. Θα μπορούσαμε να τα ορίσουμε ως εξής: "πνοή" είναι η διαδικασία, ενώ "πνεύμα", το πνεόμενο, το αντικείμενο της πνοής. Το ένα δηλαδή δεν αποκλείει το άλλο. Μάλιστα, στην πραγματικότητα, το ένα προϋποθέτει το άλλο, όσον αφορά την πνοή.

Όμως κάποιοι αιρετικοί, στο εδάφιο αυτό της Γένεσης που είδαμε πιο πάνω, προσπαθούν να στηρίξουν τις θνητοψυχικές τους απόψεις, και η Ορθόδοξη ερμηνεία του εδαφίου τους χαλάει τη συνταγή. Θέλουν να δικαιολογήσουν στο εδάφιο αυτό, μια δήθεν "δύναμη της ζωής", για να πουν ότι αυτή είναι που ζωοποιεί ένα σώμα, και όχι η ψυχή, την οποία ερμηνεύουν ως "ζωή" ή "άτομο". Κάνουν λοιπόν μια ένσταση, όσον αφορά το εδάφιο αυτό, την οποία μάλιστα την επεκτείνουν σε κάθε αναφορά της λέξης "πνοή" και "πνεύμα".

Λένε, ότι επειδή το εδάφιο αυτό της Γένεσης, γράφτηκε στα Εβραϊκά, πρέπει στα Εβραϊκά να αναζητήσουμε την έννοιά του. Λοιπόν στα Εβραϊκά, η "πνοή" είναι "νεσαμάχ", ενώ το "πνεύμα" είναι "ρούαχ". Άρα, (καταλήγουν), πρόκειται για εντελώς διαφορετικές λέξεις στα Εβραϊκά, και δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε τις λέξεις αυτές ως ισότιμες. Στη συνέχεια λοιπόν, θα δείξουμε την ισοτιμία των δύο αυτών λέξεων, από την ίδια την Αγία Γραφή, η οποία φυσικά μας ενδιαφέρει πρώτιστα, στις ερμηνευτικές μας αυτές μελέτες.

Η ταύτιση των λέξεων

Και ας ξεκινήσουμε αρχικά με το ίδιο αυτό εδάφιο της Γενέσεως, ώστε να δείξουμε την συχνότατη ταύτιση των δύο εννοιών στην Αγία Γραφή.

Πράγματι, στο Γένεσις 2/β: 7, χρησιμοποιείται η λεξη: "νεσαμάχ", που μεταφράζεται "πνοή", και όχι "ρούαχ", που μεταφράζεται "πνεύμα" ή "άνεμος". Όμως υπάρχει και άλλο εδάφιο, που χρησιμοποιεί τη λέξη: "πνεύμα" (ρούαχ), στο σημείο αυτό.

"Το Πνεύμα του Θεού με έκαμε και η πνοή του Παντοδυνάμου με εζωοποίησεν" (Ιώβ 33/λγ: 4).

Σε αυτή τη φράση, ένας γνώστης της Αγίας Γραφής, παρατηρεί άμεσα έναν "Εβραϊσμό". Εβραϊσμό λέμε τη συνήθεια των Εβραίων, να κάνουν παράλληλη χρήση δύο παραπλήσιων εννοιών, οι οποίες χρησιμοποιούνται για το ίδιο πράγμα. Στην προκειμένη περίπτωση, είναι οι λέξεις: "πνεύμα" και "πνοή". Η αναφορά του εδαφίου αυτού από τον Ιώβ στο εδάφιο της Γένεσης είναι εμφανής, πολύ δε περισσότερο αν λάβουμε υπ' όψιν μας ότι στο εδάφιο 6 μιλάει περί δημιουργίας από πηλό όπως αναφέρεται για τον Αδάμ στη Γένεση.

Έναν παρόμοιο Εβραϊσμό έχει και το Ιώβ 27/κζ: 3: "ότι πάντα τον χρόνον ενόσω η πνοή μου είναι εν εμοί και το πνεύμα του Θεού εις τους μυκτήράς μου".

Προσέξτε πιο καθαρά και το εξής εδάφιο: "Και προεφήτευσα, ως προσετάχθην· και το πνεύμα εισήλθεν εις αυτούς και ανέζησαν και εστάθησαν επί τους πόδας αυτών, στράτευμα μέγα σφόδρα" (Ιεζεκιήλ 37/λζ: 10). Εδώ ο Ιεζεκιήλ περιγράφει μια πεδιάδα από νεκρούς, στους οποίους εισέρχεται "πνεύμα" και στέκονται στα πόδια τους. Εδώ την ζωή την προκαλεί το "πνεύμα" (ρούαχ) και δεν αναφέρεται η πνοή. Είναι φανερό ότι έχουν την ίδια χρήση.

Ακόμα, η λέξη: "πνοή" είναι αυτή που λαμβάνει χώρα από την αναπνευστική οδό του ανθρώπου, είτε από τη μύτη, είτε από το στόμα. Ας δούμε άλλο ένα εδάφιο:

"Τω λόγω του Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν και τω πνεύματι του στόματος αυτού πάσα η δύναμις αυτών" (Ψαλμοί λγ/33 (λβ/32 Ο΄): 6. Και εδώ, βλέπουμε να κάνει έναν ανθρωπομορφισμό στον Θεό, σαν να είναι άνθρωπος που από το στόμα του εξέρχεται "πνεύμα" δια της "πνοής". Είναι και εδώ προφανής η ταύτιση των εννοιών.

Μάλιστα, ακόμα πιο προφανής είναι η ταύτιση, όταν βλέπουμε να χρησιμοποιούνται οι φράσεις: "πνεύμα ζωής" και "πνοή ζωής". Και οι φράσεις αυτές, χρησιμοποιούνται, τόσο για τη βιολογική ζωή, όσο και για την πνευματική, όπως ακριβώς, η λέξη: "θάνατος", χρησιμοποιείται τόσο για τον βιολογικό, όσο και για τον πνευματικό.

Τέτοια εδάφια με τη φράση: "πνεύμα ζωής", μπορούμε να βρούμε στα χωρία: Γένεσις 6/ς: 17, 7/ζ: 15, Ιουδίθ 10/ι: 13, Ιεζεκιήλ 1/α: 20,21, Ιεζεκιήλ 10/ι: 17, 37/λζ: 5.

Εδάφια με τη φράση: "πνοή ζωής", μπορούμε να βρούμε στα χωρία: Γένεσις 2/β: 7, 7/ζ: 22.

Ιδιαίτερα διαφωτιστικό είναι να αντιπαραβάλλουμε τα εδάφια Γένεσις 7/ζ: 15 και 22:

"15 εισήλθον προς Νώε εις την κιβωτόν, δύο δύο άρσεν και θήλυ από πάσης σαρκός, εν ω εστι πνεύμα ζωής... 22 και πάντα, όσα έχει πνοήν ζωής, και παν, ό ην επί της ξηράς, απέθανε". Προσέξτε την εναλλαγή των όρων σε αυτό το εδάφιο, καθώς αναφέρονται στο ίδιο ακριβώς πράγμα. Δεν σημαίνει αυτό ότι έχουν και κοινή χρήση;

Πέραν των ανωτέρω που είπαμε όσον αφορά την Παλαιά Διαθήκη, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε, ότι και την Καινή Διαθήκη Ισραηλίτες την έγραψαν. Και όταν έγραφαν Ελληνικά, στη σκέψη τους είχαν τις αντίστοιχες Εβραϊκές λέξεις της μητρικής τους γλώσσας. Όταν λοιπόν οι απόστολοι έγραφαν στην Καινή Διαθήκη τις λέξεις: "πνεύμα" και "πνοή", είχαν στο μυαλό τους τις αντίστοιχες Εβραϊκές. Και εφόσον χρησιμοποιούσαν εναλλάξ τις δύο αυτές λέξεις για το ίδιο πράγμα, αυτό σημαίνει ότι τις ταύτιζαν και στη μητρική τους Εβραϊκή γλώσσα. Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα:

"Και εγένετο άφνω εκ του ουρανού ήχος ωσπερ φερομένης πνοής βιαίας, και επλήρωσεν όλον τον οίκον ου ήσαν καθήμενοι· 3 και ώφθησαν αυτοίς διαμεριζόμεναι γλώσσαι ωσεί πυρός, εκάθισέ τε εφ’ ένα έκαστον αυτών, 4 και επλήσθησαν άπαντες Πνεύματος Αγίου" (Πράξεις 2/β: 2). Βλέπουμε και εδώ, ότι η "πνοή" που άκουσαν, ήταν το Άγιο "Πνεύμα"! Πλήρης συσχέτιση των εννοιών των δύο λέξεων.

Μάλιστα, ο απόστολος Παύλος, παραφράζοντας τη Γένεση 2/β: 7, λέει το εξής: "ούτω και γέγραπται· εγένετο ο πρώτος άνθρωπος Αδάμ εις ψυχήν ζώσαν· ο έσχατος Αδάμ εις πνεύμα ζωοποιούν" (Α΄ Κορινθίους 15/ιε: 45). Παρατηρούμε εδώ, ότι την "πνοή ζωής" της Γένεσης, ο Παύλος την παραφράζει σε: "πνεύμα ζωοποιούν", και την εφαρμόζει στον 2ο Αδάμ, τον "Κύριο εξ ουρανού" (Α΄ Κορ. 15/ιε: 47). Και αυτό δείχνει την ταύτιση των εννοιών στη σκέψη του Παύλου.

Έχοντας υπ' όψιν τα παραπάνω, μπορούμε να κατανοούμε ευκολότερα τα διάφορα χωρία τα οποία περιέχουν αυτές τις δύο λέξεις, για μια ορθή κατανόησή τους.

Ν. Μ.