Ζούμε αναμφισβήτητα σε μια εποχή, που κυριαρχείται απ' τον ευδαιμονισμό και τον ορθό λόγο. Ο άνθρωπος ζει με τις αισθήσεις και για τις αισθήσεις και η καταπληκτική πρόοδος των φυσικών επιστημών έχει κυριολεκτικά ναρκώσει τα πνευματικά του αισθητήρια. Έτσι ο λόγος για τον αόρατο, τον υπεραισθητό κόσμο μοιάζει ν’ αντηχεί παράξενα, ίσως και ενοχλητικά.

Σήμερα που η λατρεία του σατανά έχει πάρει μορφή επιδημίας και οι κάθε είδους καταστροφικές λατρείες ψυχοναρκώνουν χιλιάδες θύματα, η ελπιδοφόρα παρουσία των αγγέλων στη ζωή μας είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητη.

Είναι παρήγορο να γνωρίζουμε πως δεν καλούμεθα ν’ αντιμετωπίσουμε μόνοι μας τις απειλές και τις προκλήσεις των καιρών. Πως έχουμε δίπλα μας ισχυρούς προστάτες, ουράνιους φύλακες, «τη παρεμβολή αυτών φρουρούμενοι και οδηγούμενοι», πρόθυμους και ικανούς να μας συμπαρασταθούν σε κάθε μας ανάγκη.

Η Εκκλησία μας, αιώνες τώρα, ζει την παρουσία των αγίων αγγέλων του Θεού σ’ όλο της το μεγαλείο μέσα από τη λατρευτική -προσευχητική της εμπειρία. Ιδιαίτερα στη Θεία Λειτουργία, οι πιστοί, εικονίζοντας τα Χερουβείμ, υποδέχονται «τον Βασιλέα των όλων …ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν».

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. Στο σύμβολο της Πίστεως ομολογούμε: «Πιστεύω εις έναν Θεόν, Πατέρα, παντοκράτορα, ποιητή ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και α ο ρ ά τ ω ν…».

Πιστεύουμε δηλαδή πως ό,τι υπάρχει στο σύμπαν, από τον ήλιο, τα δισεκατομμύρια των γαλαξιών, τη γη ακόμα και ο αόρατος κόσμος των πνευμάτων, είναι δημιούργημα του Θεού «εκ του μηδενός».

Όπως γράφει και ο Απόστ. Παύλος: «Δι αυτού εκτίσθηκαν τα πάντα, τα υπάρχοντα εις τον ουρανόν, τα υπάρχοντα στη γη, τα ορατά και τα αόρατα, είτε θρόνοι είτε κυριότητες είτε αρχές είτε εξουσίες, τα πάντα δι’ αυτού θα τελειοποιηθούν και αυτός υπάρχει προ πάντων, και όλα δι’ αυτού διατηρούνται στην ύπαρξη και κυβερνώνται» (Κολ. 1:16-17).

ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ. Στο υπέροχο βιβλίο του Ιώβ, μιλώντας ο Θεός, δηλώνει: «Όταν γεννήθηκαν τα άστρα, με ύμνησαν με αίνους και με μεγάλη φωνή, όλοι οι άγγελοί μου». (38:7)

Έτσι πρώτα δημιουργήθηκε ο πνευματικός κόσμος και ύστερα ο υλικός και τέλος ο άνθρωπος.

Από την υμνολογία: «Έθεσες των κτισμάτων σου αρχή, των αγγέλων την ασώματον ουσία, ποιητά».

ΤΡΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ. Δεν μας έχει αποκαλυφθεί ο τρόπος της δημιουργίας των αγγέλων. Κατά τον άγιο Γρηγόριο το Θεολόγο, δημιουργήθηκαν όπως και η υπόλοιπη κτίση: Ο Θεός, λέει, «εννοεί τας αγγελικάς δυνάμεις και ουρανίους και το εννόημα έργο ην». Δηλαδή δημιουργούνται με το που συλλαμβάνει ο Θεός την ιδέα της δημιουργίας τους.

ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ. Γνωρίζουμε πως είναι πλασμένοι «κατ’ εικόνα Θεού» και ασώματοι. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, συνοψίζοντας τη πατερική διδασκαλία γράφει: «Ο άγγελος είναι φύση νοερή, αεικίνητη, αυτεξούσια, ασώματη. Υπηρετεί το Θεό και είναι κατά χάρη αθάνατος, αλλά τα ουσιώδη γνωρίσματα και τη σύσταση της φύσεώς του μόνο ο Κτίστης τα γνωρίζει.

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει πως ο Θεός: «ανενδεής ων αεί, εποίησεν αγγέλους, αρχαγγέλους και τας άλλας των ασωμάτων ουσίας δι’ αγαθότητα μόνην». Ο Θεός δεν έχει ανάγκη από τίποτα, όλη η δημιουργία δεν προσθέτει το παραμικρό στη μακαριότητά του, ούτε θα του αφαιρούσε τίποτε, αν δεν υπήρχε. Δημιουργήθηκαν και οι άγγελοι με κίνητρο την «εκστατική» Του αγάπη και αγαθότητα και με σκοπό να συμμερισθούν και αυτοί, ως λογικά όντα, τη μακαριότητά Του.

Η μετοχή τους αυτή στη θεία μακαριότητα εκφράζεται με την αδιάκοπη θεωρία του προσώπου του Θεού. Αυτή η θέα είναι η κατ' εξοχήν ζωή τους, αυτή και η τροφή τους.

Πρέπει να τονισθεί, πως η συμμετοχή των αγγέλων στη θεία μακαριότητα δεν είναι στατική κατάσταση, αλλά μια συνεχής ανοδική πορεία χωρίς τέλος και χωρίς ολοκληρωτική κατανόηση της δόξας του Θεού. Γιατί δεν είναι τέλειες φύσεις, αλλά οδεύουν προς την τελειότητα, μετέχοντας στις άκτιστες ενέργειες και όχι βέβαια στην άκτιστη ουσία του Θεού.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ. Οι άγγελοι δεν δημιουργήθηκαν σε νηπιώδη κατάσταση, αλλά μένουν όπως κτίσθηκαν από την αρχή. Το αναλλοίωτο αυτό χαρακτηριστικό των αγγέλων αναφέρεται στη σύσταση και κατασκευή τους και όχι στην προαίρεσή τους. Γιατί ως υπάρξεις κτιστές και λογικές είναι ελεύθερες και μεταβλητές.

Έτσι οι άγγελοι έχουν τη δυνατότητα να τελειοποιούνται ολοένα και περισσότερο με τη μετοχή τους στη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Από τη μετοχή αυτή απορρέει και ο αγιασμός τους. Είναι δηλαδή άγιοι όχι από τη φύση τους, αλλά από τη κοινωνία τους με το φύσει Άγιο Πνεύμα.

Ο αγιασμός τους αυτός είναι δώρο, και διατηρείται με προσοχή και επιμέλεια. Όσοι άγγελοι δεν ακολούθησαν τον Εωσφόρο στη πτώση του, έλαβαν το χάρισμα της τελείας ατρεψίας και ακινησίας προς το κακό.

Και πότε το έλαβαν; Όταν έγινε η ενανθρώπηση του Θεού και έμαθαν έμπρακτα το δρόμο που οδηγεί στην ομοίωση του Θεού που δεν είναι η έπαρση, αλλά η ταπείνωση.

Και κυρίως μετά το πάθος και την ανάσταση του Χριστού, έγιναν από «δυσκίνητοι στο κακό», «ακίνητοι όχι στη φύση, αλλά χάριτι του μόνου αγαθού». (Αγ. Ιω. Δαμασκηνός).

Η ακινησία τους αυτή στο κακό και η στερέωσή τους στην αρετή, δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται το αυτεξούσιό τους, αλλά ότι με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εξαγιάζεται.

Τώρα δηλαδή διαφέρουν από τους δαίμονες μόνο στην αγαθή προαίρεση, στην αγαθή βούληση και στην υπακοή τους προς το Θεό.

Η γνωστική τους ικανότητα και η δύναμη των αγγέλων είναι μεγάλες και πολύ ανώτερες από όλους μαζί τους ανθρώπους, χωρίς βέβαια να αγγίζουν την παντοδυναμία του Θεού, όπου μπροστά στην παγγνωσία του Θεού, είναι μηδαμινή.

Δεν προγνωρίζουν τα μέλλοντα, αν δεν τους τα αποκαλύψει ο Θεός, ούτε πότε θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, «ουδείς οίδεν, ουδέ οι άγγελοι των ουρανών» (Ματθ.24:36).

Η περιορισμένη γνωστική δύναμη των αγγέλων, επίσης φαίνεται που δεν ήξεραν: «το αποκεκρυμμένον από των αιώνων εν τω Θεώ» σχέδιο της οικονομίας Του για την απολύτρωση του ανθρώπου (Εφ.3:9 Α’ Τιμ.3:16) καθώς και «η έκπληξή» των αγγελικών ταγμάτων μπροστά στο θάνατο του Ιησού, τη μετάσταση της Θεοτόκου κ.λ.π.

Οι άγγελοι δεν έχουν φύλο, γιατί η φύση τους είναι πνευματική.

Δεν έχουν ανάγκη από υλική τροφή ή ανάπαυση και δεν πεθαίνουν. Είναι αθάνατοι «κατά χάριν». (Αγ. Ιω. Δαμ.)

Είναι ταχύτατοι στις κινήσεις τους αλλά όχι και «πανταχού παρόντες». Δεν περιορίζονται από τοίχους, πόρτες κλπ τοπικούς και χρονικούς περιορισμούς. Όταν είναι στον ουρανό δεν είναι στη γη και όταν είναι στη γη δεν είναι στον ουρανό.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ. Η τελειότητα της αγγελικής φύσεως είναι, όπως είδαμε, σχετική. Κάθε φορά που συγκρίνεται με την ανθρώπινη, τονίζεται η υπεροχή της. Όταν όμως αντιπαραβάλλεται με την τελειότητα του Θεού, θεωρείται μηδαμινή.

Οι πατέρες χαρακτηρίζουν τους αγγέλους ομόδουλους, σύνοικους και γείτονες του ανθρώπου. Είναι και αυτοί, όπως και εμείς, μέλη της Εκκλησίας του Χριστού, αλλά λόγω της διαφορετικής φύσεως και θέσεώς τους, είναι ανώτεροί μας.

Ωστόσο, η υπεροχή τους αυτή δεν είναι απόλυτη, γιατί ο άνθρωπος με την εν Χριστώ θέωσή του μπορεί να φτάσει στη μακαριότητά τους, να γίνει ομότιμος με αυτούς, ακόμα και να τους ξεπεράσει. Όπως η Παναγία μας που έχει ήδη ξεπεράσει σε δόξα και τιμή όλες τις ασώματες δυνάμεις. «Τιμιωτέρα των Χερουβείμ και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ» και «ανωτέρα πάντων των ποιημάτων» και ως «έχουσα τα δευτερεία της Τριάδος» (Υμνολογία της Εκκλησίας).

Στον μέλλοντα αιώνα, οι μεγάλες διαφορές μεταξύ αγγέλων και ανθρώπων θα πάψουν να υπάρχουν. Θα υπάρχουν μόνο διαφορές μεταξύ λιγότερο και περισσότερο δοξασμένων λογικών όντων, χωρίς να έχουν σημασία οι επί μέρους διακρίσεις μεταξύ αγγελικής και ανθρωπίνης φύσεως.

ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ. Ο αριθμός των αγγέλων είναι απροσμέτρητος και ανυπολόγιστος. «Χίλιαι χιλιάδες ελειτούργουν αυτώ και μύριαι μυριάδες παρειστήκεισαν αυτώ» (Δανιήλ 7:10).

Στη γέννηση του Χριστού «εγένετο… πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούντων τον Θεόν» (Λουκ. 2:13).

Στη Γεσθημανή, όταν ο απόστολος Πέτρος τράβηξε το μαχαίρι του και έκοψε το αυτί του Μάλχου, ο Κύριος τον μάλωσε και είπε ότι αν δεν ήθελε να συλληφθεί θα αντιπαρέτατε: «πλείους ή δώδεκα λεγεώνας αγγέλων» (Ματθ.26:53).

Στην Αποκάλυψη ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (5:11) είδε και άκουσε αγγελική χορωδία γύρω από το θρόνο του Θεού, που ο αριθμός των μελών της ήταν: «μυριάδες μυριάδων και χιλιάδες χιλιάδων».

ΤΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ. Το πλήθος των αγγέλων που αναφέραμε είναι θα λέγαμε, οργανωμένο και διακρίνεται σε διάφορα τάγματα. Κάθε τάγμα είναι επιφορτισμένο με ιδιαίτερη λειτουργική διακονία και έχει το δικό του όνομα.

Τα ονόματά τους είναι κατάσπαρτα μέσα στην Αγία Γραφή.

Με βάση τις αγιογραφικές μαρτυρίες, αριθμούνται σε εννέα.

Ο θεολογικότατος συγγραφέας στα αρεοπαγιτικά του συγγράμματα τα ταξινομεί σε τρείς τρίχορδες ιεραρχίες:

Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι – Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες – Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι.

Ο όσιος Νικήτας ο Στηθάτος επιβεβαιώνει και μιλά για τη πρώτη στη σειρά τριάδα που βρίσκεται πλησιέστερα στο Θεό και ιδίωμά τους είναι η πύρινη σοφία και η γνώση των ουρανίων και κύριο έργο τους ο θεοπρεπής ύμνος του «γελ».

Η δεύτερη στη σειρά τριάδα, έχει ιδίωμα τη διευθέτηση των μεγάλων πραγμάτων και τις διενέργειες των θαυμάτων και κύριο έργο τους είναι ο τρισάγιος ύμνος, το «Άγιος, άγιος, άγιος».

Η τρίτη στη σειρά ιεραρχία βρίσκεται πάνω από μας και κάτω από τη δεύτερη και έχει ιδίωμα να εκτελεί θείες υπηρεσίες και κύριο έργο τους είναι ο ιερός ύμνος «Αλληλούια».

Κατά τον Άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό μεταδίδουν ιεραρχικά το φωτισμό και τη γνώση το ένα στο άλλο από το ανώτερο στο κατώτερο και μετά σε μας τους ανθρώπους. Δηλαδή τις αποκαλύψεις και τα μυστήρια του Θεού τα διδάσκουν οι ανώτερες τάξεις στις κατώτερες, αλλά και πάλι σε μια ορισμένη τάξη φυλάγονται «εν σιωπή». Και μόλις επιτρέψει ο Θεός να αποκαλυφθεί κάποιο μυστήριο σε νου αγίου ανθρώπου, θα ακολουθήσει τη πορεία από τάξη σε τάξη και τέλος θα μεταδοθεί στον άνθρωπο από τη κατώτερη.

Στη μέλλουσα ζωή όμως, όπως βεβαιώνει ο αββάς Ισαάκ Σύρος, θα καταργηθεί αυτή η μετάδοση, γιατί ο καθένας θα δέχεται τη χάρη και τον αγιασμό από τον ίδιο το Χριστό, σύμφωνα πάντα με τη προσωπική του αξία και το βάθος δεκτικότητος που θα έχει.

ΟΝΟΜΑΤΑ ΑΓΓΕΛΩΝ. Εκτός από την αρίθμηση και ονομασία των εννέα ταγμάτων, η αγία Γραφή μας αναφέρει και τα ονόματα μερικών αγγέλων. Ο Θεός που έδωσε ονόματα σε όλα τα άστρα, ασφαλώς έδωσε και σε όλους του αγγέλους Του. Εμείς όμως μόνο τρείς αγγέλους γνωρίζουμε ονομαστικά.

Ο πρώτος είναι ο Γαβριήλ. Το όνομά του στα εβραϊκά σημαίνει «ήρωας του Θεού». Για πρώτη φορά παρουσιάστηκε στο προφήτη Δανιήλ και του εξήγησε μερικά συμβολικά οράματα. (Δαν.8:16) και επίσης στον ίδιο προφήτη που του φανέρωσε πόσα χρόνια θα περνούσαν μέχρι τον ερχομό του Χριστού (Δαν.9:21-28). Ο Γαβριήλ παρουσιάστηκε στo Ζαχαρία και πολλές φορές στη Θεοτόκο (Λουκ.1:19,28).

Δεύτερος άγγελος γνωστός με το όνομά του είναι ο Μιχαήλ.

Το όνομά του σημαίνει «τις ως ο Θεός ημών;». Αναφέρεται πολλές φορές στη Παλαιά Διαθήκη και μάλιστα σαν άρχοντας: «Μιχαήλ ο άρχων ο μέγας» (Δαν.12:1).

Γι’ αυτόν επίσης κάνει λόγο και ο Ιησούς του Ναυή, που τον είδε σαν «αρχιστράτηγον δυνάμεως Κυρίου» (Ι.Ναυή 5:14).

Ο τρίτος άγγελος, που αναφέρεται με το όνομά του στη γνωστή ιστορία του Τωβίτ, είναι ο Ραφαήλ.

Το όνομά του σημαίνει: «ο Κύριος ιάται» και είναι ένας από τους επτά αρχαγγέλους, που μεταφέρουν από τη γη στον ουρανό τις προσευχές των αγίων (Τωβίτ 12:15).

Η εβραϊκή παράδοση αναφέρει και τέταρτον άγγελο με το όνομα Ουριήλ.

ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ. Κύριο έργο των αγγέλων είναι η ακατάπαυστη δοξολογία του Θεού.

Επίσης έργο τους είναι και η διακονία στα μεγάλα γεγονότα της θείας οικονομίας, καθώς και η φροντίδα για τη σωτηρία των ανθρώπων.

Το δοξολογικό έργο των αγγέλων είναι κάτι το εντελώς αυθόρμητο, που ξεπηγάζει όταν ατενίζουν εκστατικοί το άπειρο κάλλος του προσώπου του Θεού και τα μεγαλεία της δημιουργίας Του. Ο προφήτης Ησαϊας σε ένα εκπληκτικό του όραμα, είδε τον Κύριο να κάθεται πάνω σε μεγαλοπρεπή θρόνο και μέσα σε ανείπωτη δόξα, ενώ δίπλα του έστεκαν με θαυμασμό και δέος τα Σεραφείμ με τα έξι φτερά τους. Με τα δύο σκέπαζαν το πρόσωπό τους, μην αντέχοντας να αντικρύσουν κατάματα τη θεία δόξα. Με τα άλλα δύο σκέπαζαν με συστολή και σεμνότητα τα πόδια τους και τέλος με τα άλλα δύο πετούσαν ψάλλοντας όλα μαζί σε μια θεϊκή αρμονία το: «Άγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης πάσα η γη της δόξης αυτού» (Ησ.6:1-3).

Αλλά και στη νύκτα των Χριστουγέννων «εξαίφνης εγένετο… πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούντων τον Θεόν και λεγόντων, δόξα εν υψίστοις Θεώ και επι γης ειρήνη, εν ενθρώποις ευδοκία» (Λουκά 2:13-14).

Ο απόστολος Παύλος ονομάζει τους αγγέλους «λειτουργικά πνεύματα εις διακονία αποστελλόμενα δια τους μέλλοντας κληρονομείν σωτηρίαν» (Εβρ. 1:14).

Η φροντίδα των αγγέλων για τη σωτηρία μας είναι η πιο γνωστή και ευεργετική για μας αγγελική διακονία, που αποτελεί καρπό τόσο της αγάπης και της ευγνωμοσύνης προς τον Πλάστη μας, όσο και της σφοδρής τους επιθυμίας για τη δική τους πρόοδο προς την «ατέλεστη τελειότητα».

Γνωρίζουμε μάλιστα πως την εκτελούν με πολλή προθυμία και χαρά, από το γεγονός ότι πανηγυρίζουν στον ουρανό «επί ενί αμαρτωλώ μετανοούντι» (Λουκά 15;7,10).

Παντού βλέπουμε τους αγγέλους, είτε στις Γραφές, είτε στους βίους των αγίων μας, να επιμελούνται, να φυλάνε, να παρηγορούν, να διδάσκουν, να ενισχύουν και να αποκαλύπτουν στους δικαίους και προφήτες τα μέλλοντα.

Επίσης τους βλέπουμε να φρουρούν την Εδέμ, να τιμωρούν παιδαγωγικά τους αμαρτωλούς, να αντιμετωπίζουν τα πονηρά πνεύματα, να διαχωρίζουν τους εκλεκτούς από τους ασεβείς κατά την ημέρα της Κρίσεως και τόσα άλλα.

ΦΥΛΑΚΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ. Η παράδοση της Εκκλησίας μας διδάσκει ότι κάθε χριστιανός έχει τον προσωπικό του φύλακα. (Τον αποκτά κατά τη βάπτισή του).

Στη μαρτυρία του Κυρίου: «Οράτε μη καταφρονήσετε ενός των μικρών τούτων, λέγω γαρ υμίν ότι οι άγγελοι αυτών εν ουρανοίς δια παντός βλέπουσι το πρόσωπο του πατρός μου» (Ματθ. 18:10). Στις πράξεις των αποστόλων γίνεται λόγος για τον φύλακα άγγελο του αποστόλου Πέτρου που τον λύτρωσε από τον Ηρώδη, του αφαίρεσε τις αλυσίδες του και τον οδήγησε έξω από τη φυλακή.

Στο αρχαιότατο βιβλίο «Ποιμήν» γίνεται αναφορά στον φύλακα άγγελο, που είναι «τρυφερός, σεμνός, πράος και ήσυχος. Έρχεται στη καρδιά του ανθρώπου και τον διδάσκει για την δικαιοσύνη, την αγνεία, τη σεμνότητα… για κάθε έργο αγαθό και κάθε αρετή».

Με το άγιο Βάπτισμα, έχουμε «συζευχθεί» φωτεινό φύλακα άγγελο, όπως λένε οι ευχές του μυστηρίου. Ο άγγελος αυτός είναι ο πιο πιστός μας φίλος, ο πιο στοργικός μας αδελφός, εκτός αν εμείς τον διώξουμε με τα πονηρά έργα μας.

Μας προστατεύει από ορατούς και αόρατους εχθρούς και είναι τόσο δυνατός, ώστε και μόνος του μπορεί να παραβληθεί με ολόκληρο στράτευμα και πολυάνθρωπη παράταξη. Αποβλέπει στη είσοδο στη βασιλεία του Θεού γι’ αυτό όταν η ψυχή χωρίζεται από το σώμα, περιστοιχίζεται από το φύλακα άγγελό της και άλλες ουράνιες δυνάμεις, που όταν είναι ενάρετη, την οδηγούν στο Χριστό, για να απολαμβάνει την αιώνια μακαριότητα. Όταν όμως η ψυχή προτιμήσει την αμαρτία, παραλαμβάνεται από τους δαίμονες.

ΑΓΓΕΛΟΙ ΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ. Από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους αναπτύχθηκε η άποψη ότι ο Θεός κατέστησε σε κάθε έθνος από ένα άγγελο προστάτη.

«Ότε διεμέριζε ο ΄Υψιστος έθνη.. έστησεν όρια εθνών κατά αριθμόν αγγέλων Θεού» (Δευτερονόμιο 32:8).

Φύλακες άγγελοι των Περσών, των Μήδων, των Ασσυρίων και των Βαβυλωνίων αναφέρονται στην Αποκάλυψη (9:14) κατά την ερμηνεία του αγίου Ιππολύτου.

Φύλακας και προστάτης άγγελος των Ιουδαίων ήταν, σύμφωνα με πολλές πατερικές μαρτυρίες, ο αρχάγγελος Μιχαήλ, που, μετά την αποδοκιμασία τους και το διασκορπισμό τους, ανέλαβε τη προστασία της Εκκλησίας του Χριστού.

Φύλακες άγγελοι επίσης αναφέρονται και για τις πόλεις. Όπως λέει ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος υπάρχουν στρατόπεδα αγγέλων για να αναχαιτίζουν τις επιθέσεις των άγριων δαιμόνων και να φρουρούν την ειρήνη των ανθρώπων.

Φύλακες αγγέλους έχει διαπιστευθεί ο Θεός για την προστασία και φροντίδα των κατά τόπους Εκκλησιών. Ο Μ. Βασίλειος και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος χαρακτηρίζει αυτούς τους αγγέλους ως «εφόρους», δηλαδή επόπτες των Εκκλησιών. Τους αγγέλους παρουσιάζουν ως έμπειρους ναύτες στο καράβι της Εκκλησίας (άγιος Ιππόλυτος). Ως αμπελοφύλακες στο αμπέλι του Κυρίου στον «Ποιμένα».

Άγγελοι φύλακες προστατεύουν τους ιερούς ναούς και ιδιαίτερα τα μοναστήρια. (Θεόδωρος Στουδίτης).

ΤΙΜΗ. Η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος διακήρυξε τη τιμητική τους προσκύνηση, αλλά και την αντιδιέστειλε με σαφήνεια από τη λατρεία του Θεού. Αναρίθμητοι ναοί, αλλά και πόλεις και περιοχές ολόκληρες, κοσμούνται με το όνομα των αγίων Ασωμάτων αγγελικών δυνάμεων. Και αυτό δείχνει το σεβασμό και την ευλάβεια, που τρέφει ο πιστός λαός στους ουράνιους προστάτες του.

Ιδιαίτερα τιμούν τους αγγέλους οι μοναχοί. Στο Μέγα Ευχολόγιο η τελετή της μοναχικής κουράς ονομάζεται «Ακολουθία του μεγάλου και αγγελικού Σχήματος». Με την αδιάλειπτη προσευχή προσπαθούν να μιμηθούν την ακατάπαυστη δοξολογία του Θεού, να γίνουν «ισάγγελοι» και να αναπληρώσουν το «εκπεσόν» τάγμα των αγγέλων.

ΓΙΟΡΤΕΣ – ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ. Η σημαντικότερη γιορτή των αγγέλων είναι η «Σύναξις των Αρχιστρατήγων Μιχαήλ και Γαβριήλ και των λοιπών αγίων ασωμάτων και ουρανίων Ταγμάτων», που η Εκκλησία μας τιμά στις 8 Νοεμβρίου.

Το συναξάρι της ημέρας αναφέρει για την πτώση του Εωσφόρου που καυχήθηκε να γίνει όμοιος με τον Θεό, ξέπεσε από το αξίωμά του, συμπαρασύροντας και το αγγελικό τάγμα, που του υποτασσόταν. Τότε μέσα στη σύγχυση της φοβερής εκείνης πτώσης, ο αρχάγγελος Μιχαήλ συγκράτησε και συγκέντρωσε όλους τους υπολοίπους χορούς των αγγέλων, αφού φώναξε το «Πρόσχωμεν» και ύμνησαν με δυνατή φωνή όλοι οι άγγελοι τον Κύριο. Αυτή η συγκέντρωση ονομάστηκε Σύναξη των Αγγέλων.

Ανάμνησις του εν Χώναις θαύματος του Αρχιστρατήγου Μιχαήλ στις 6 Σεπτεμβρίου είναι άλλη γιορτή.

Η σύναξις των μυρίων Αγίων Αγγέλων, στις 11 Ιανουαρίου.

Η σύναξις του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, την επομένη του Ευαγγελισμού, 26 Μαρτίου.

Η σύναξη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ εν τω άδειν στις 11 Ιουνίου, που μας παρέδωσε τον ύμνο: «Αξιον εστι ως αληθώς μακαρίζειν σε την Θεοτόκο. Την αειμακάριστον και παναμώμητο και μητέρα του Θεού ημών».

Τέλος πάλι άλλη σύναξη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ στις 13 Ιουλίου με άγνωστη αιτία.

Κάθε Δευτέρα αφιερώνεται στους Αγίους Ασωμάτους.

Το μικρό απόδειπνο κλείνει με τη θαυμάσια ευχή στον άγιο φύλακα άγγελο.

Εκεί βέβαια που αναφέρονται πυκνά οι άγγελοι είναι στις ευχές και στους ύμνους της Θείας Λειτουργίας.

Στην Ορθόδοξη ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ οι άγγελοι διακρίνονται για την ιεροπρέπεια, την σχηματικότητα, που αντανακλά στα πρόσωπά τους κάτι το θεϊκό μεγαλείο, που διαρκώς θεωρούν και δοξολογούν. Εικονίζονται «εξαστράπτοντες νεανίσκοι», με ανδροπρεπή χαρακτηριστικά, με μαλλιά μαύρα ή ξανθά, δεμένα με μια κορδέλλα, που οι άκρες της ανεμίζουν. Έχουν συνήθως φτερά, στο δεξί τους κρατούν σκήπτρο, σύμβολο θεϊκής εξουσίας, ή χρυσή ράβδο, ενώ στο αριστερό τους σφαίρα ή μονόγραμμα του Χριστού. Η στολή τους είναι ανάλογα με το τάγμα που ανήκουν, λευκή ή πολύχρωμη.

Οι αρχάγγελοι εικονίζονται με πολεμική στολή, τα Σεραφείμ ως εξαπτέρυγα, τα Χερουβείμ και οι Θρόνοι σαν πύρινοι τροχοί, που έχουν μάτια πάνω στα φτερά τους (πολυόμματα).

ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ αγίων αγγέλων έχουμε πάρα πολλές και στη Παλαιά Διαθήκη και στη Καινή Διαθήκη, στη Γέννηση στην Ανάσταση, στην Ανάληψη του Κυρίου και πάρα πολλές άλλες μέχρι και σήμερα στην Ιστορία και εμπειρία της Εκκλησίας όπως αναφέρονται λεπτομερώς και στο βιβλίο «Εμφανίσεις και θαύματα των Αγγέλων» που λάβαμε και τα σχετικά αποσπάσματα.