Μετά τον θάνατο του αρχιεπισκόπου Νικολάου, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας αντιμετώπισε πολύμορφες δυσκολίες: Η κομμουνιστική επανάσταση (1917) διέκοψε την οικονομική και πνευματική συμπαράσταση από τη Ρωσία. Οι επανειλημμένοι πόλεμοι, στους οποίους ενεπλάκη η Ιαπωνία, και η έξαρση του εθνικισμού με την τόνωση του Σιντοϊσμού είχαν σοβαρές επιπτώσεις και στην ανάπτυξη της Εκκλησίας.

Περί το 1960 ο αριθμός των μελών της υπολογιζόταν στις 36.000²², με κοινότητες σε κάθε σχεδόν επαρχία της χώρας. Μολονότι μικρή σε μέγεθος, συνιστά σήμερα μια στερεή ενότητα και έχει προσελκύσει την προσοχή και την εκτίμηση της ιαπωνικής κοινωνίας. «Ο πραγματικά Ιαπωνικός χαρακτήρας της Ορθοδοξίας στην Ιαπωνία αναγνωρίζεται ευρέως και προσφέρει την καλύτερη ελπίδα για το μέλλον», επισήμανε ο π. Ιωάννης Μέγεντορφ²³.

1. Οργάνωση

Ο τρόπος διοικήσεως που εισήγαγε ο Αρχιεπίσκοπος Νικόλαος Κασάτκιν με την άμεση συνεργασία όλων των μελών της Ιαπωνικής Εκκλησίας προσδίδει σ' αυτήν ιδιαίτερη αντοχή και ενότητα. Όλα τα προβλήματα συζητούνται στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο (Shumu Kyoky), στο οποίο κληρικοί και λαϊκοί αντιπροσωπεύονται με ίσο αριθμό μελών και το οποίο προεδρεύεται από τον αρχιεπίσκοπο.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ιαπωνία (Nippon Christos Sei Kyο Kai) υπάγεται (1964) στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Βορείου Αμερικής.

Το 1960, μετά τον αρχιεπίσκοπο Ειρηναίο ανέλαβε την ηγεσία της Ιαπωνικής Εκκλησίας ο Αρχιεπίσκοπος Νίκων, αλλά την 1η Ιουλίου 1962 παραιτήθηκε για λόγους υγείας και τον αντικατέστησε, μέχρι τον Νοέμβριο του ιδίου έτους, ο Αρχιεπίσκοπος Αλάσκας Αμβρόσιος.

Τον Οκτώβριο 1962, αποφασίσθηκε η επαναφορά του αρχιεπισκόπου Ειρηναίου και συγχρόνως χειροτονήθηκε ο Ρωσο-αμερικανός Βλαδίμηρος Nagosky, που είχε ζήσει επί δύο έτη ως Ιεραπόστολος στην Αλάσκα, βοηθός Επίσκοπος του αρχιεπισκόπου Ιαπωνίας με έδρα το Κιότο.

Αντιπρόσωποι από όλα τα μέρη της Ιαπωνίας, κληρικοί και λαϊκοί, από την πλέον βόρεια πόλη Κουσίτο ως την Καγκοσίμα, στο νοτιότερο σημείο, συνέρχονται κάθε καλοκαίρι για να μελετήσουν από κοινού τα προβλήματα και την πορεία της Εκκλησίας τους. Οι Ορθόδοξες κοινότητες της Ιαπωνίας συνεχίζουν επίσης να οργανώνουν ετήσιες συνάξεις σε επαρχιακό επίπεδο σε διάφορους ναούς, για αλληλογνωριμία και αλληλοενίσχυση.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας αριθμεί (1964) περίπου 50 Ιερείς. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι πνευματικά τέκνα του αρχιεπισκόπου Νικολάου Κασάτκιν και είναι αφοσιωμένοι στην Αποστολή τους· εντούτοις, ούτε σε αριθμό ούτε σε θεολογική κατάρτιση επαρκούν για την πλήρωση των πολυσυνθέτων αναγκών και απαιτήσεων.

Το Ορθόδοξο Θεολογικό Σεμινάριο, που είχε κλείσει το 1919, άνοιξε πάλι το 1954 για τη συστηματική μόρφωση του κλήρου της Ιαπωνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το πρόγραμμα διαρκεί τρία έτη και το Σεμινάριο δέχεται άνδρες και γυναίκες. Οι σπουδαστές διαμένουν δωρεάν σε ειδικά οικοτροφεία. Οι καλύτεροι μετεκπαιδεύονται στην Αμερική. Πολλοί απόφοιτοι του Σεμιναρίου είναι πτυχιούχοι ιαπωνικών πανεπιστημίων. Μερικοί έχουν χειροτονηθεί Ιερείς, άλλοι διακονούν την Εκκλησία ως κατηχητές και Ιεροκήρυκες, άλλοι ως διευθυντές χορωδιών ή εκδόσεων.

2. Εκδόσεις: Ανοικοδόμηση ναών

Ο αριθμός των εκδόσεων της Ιαπωνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας παρουσιάζει αξιοσημείωτη άνοδο. Η πιο σημαντική έκδοση είναι η μηνιαία «Sei Kyo Ji Ηο» (Ορθόδοξη Επιθεώρηση). Διάφορες ενορίες στην επαρχία εκδίδουν ορισμένα φυλλάδια, π. χ. η κοινότητα της Οσάκα εκδίδει το «Ro Ka Sei Kyo». Από το 1959, η οργάνωση της Ορθόδοξης Νεολαίας του Τόκιο (Σύνδεσμος των Ορθοδόξων Πιστών Νέων του Τόκιο) εκδίδει μηνιαίο περιοδικό για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων των διαφόρων ενοριών²⁴.

Μεγάλες προσπάθειες καταβάλλονται για την ανοικοδόμηση ναών σε διάφορα μέρη της Ιαπωνίας. Το 1958, τρεις ναοί κτίσθηκαν στις πόλεις Ουακούγια, Μπάντο και Σεντάι. Το 1960 άρχισε η ανέγερση ναών στις πόλεις Σιζουόκα, Γιαμάντα και Οσάκα²⁵. Η Οσάκα είχε ήδη έναν Ορθόδοξο ναό, κτισμένο σε ρυθμό βυζαντινό από τον αρχιεπίσκοπο Νικόλαο το 1910, εις μνήμην των πεσόντων στον Ρωσοϊαπωνικό πόλεμο. Το 1945 ο ναός αυτός καταστράφηκε σε ένα βομβαρδισμό και η Ορθόδοξη κοινότητα είχε διασκορπισθεί. Μετά τον πόλεμο, η ενορία ανασυγκροτήθηκε, κυρίως με πρωτοβουλία του π. Ουίτσγια και των λαϊκών συνεργατών του, και έκτοτε γνωρίζει μεγάλη άνθηση. Σήμερα (1964) υπάρχουν περίπου 80 ναοί και 70 παρεκκλήσια στην Ιαπωνία. Ο περίφημος Καθεδρικός της αναστάσεως στο Τόκιο εξακολουθεί να είναι «το μεγαλύτερο και ονομαστότερο θρησκευτικό κτίσμα της πρωτεύουσας»²⁶. Το 1962, η Ιαπωνική κυβέρνηση κήρυξε τον ναό αυτό «διατηρητέο Εθνικό Μνημείο»²⁷.

3. Ιεραποστολική δραστηριότητα Διεκκλησιαστικές σχέσεις

Παρά τις δυσκολίες οι οποίες παρουσιάσθηκαν στον μεσοπόλεμο, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας δεν έπαυσε να κηρύσσει το Ευαγγέλιο της ειρήνης σε όλα σχεδόν τα νησιά της, όπου οι κάτοικοι είναι εκτεθειμένοι σε πολλές και διαφορετικές ιδεολογίες. Το 1958, 317 νέοι πιστοί προσήλθαν στην Ορθοδοξία, ανάμεσα σ’ αυτούς τρεις καθηγητές πανεπιστημίου και μεγάλος αριθμός νέων²⁸.

Η ομάδα της Ορθόδοξης Νεολαίας του Τόκιο οργανώνει τακτικές συναντήσεις κάθε Κυριακή, όπου συζητούνται θεολογικά και επιστημονικά θέματα. Μεγάλη προσπάθεια γίνεται για τη βελτίωση της διδασκαλίας στα κατηχητικά σχολεία. Στο Τόκιο υπήρχαν το 1964 περί τα 45.

Σημαντικός και δραστήριος παραμένει ο ρόλος των γυναικών. Η ενεργός συμμετοχή τους στο ιεραποστολικό έργο αποτελεί ελπιδοφόρα εγγύηση για το μέλλον της Ορθοδοξίας στη χώρα, διότι η Ιαπωνία έχει εκ φύσεως βαθιά θρησκευτικότητα και ασκεί μεγάλη επιρροή στο περιβάλλον της.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας δεν ζει απομονωμένη. Με τον ρεαλισμό και την ευρύτητα σκέψεως που τη χαρακτηρίζει, έχει έντονο ενδιαφέρον για τις διαχριστιανικές σχέσεις. Το οικουμενικό αυτό ενδιαφέρον εκδηλώνεται σε δύο μορφές. Πρώτον, Ορθόδοξοι και Προτεστάντες αντιπρόσωποι συνέρχονται κάθε μήνα στο Τόκιο για να μελετήσουν από κοινού προβλήματα σχετιζόμενα με τη διάδοση του ευαγγελίου στην Ιαπωνία. Δεύτερον, οι Ορθόδοξοι μετέχουν επίσης στην ομάδα Οικουμενικής Συσκέψεως, την οποία συνιστούν ρωμαιοκαθολικοί, αγγλικανοί, λουθηρανοί, βαπτιστές κ.ά. Ιεραπόστολοι²⁹. Υπολογίζεται ότι πάνω από 130 νέες θρησκευτικές ομάδες παρουσιάσθηκαν μεταπολεμικώς στην Ιαπωνία. Η ιαπωνική ψυχοσύνθεση, η συνεχής επιρροή του Σιντοϊσμού και του Μαχαγιάνα Βουδδισμού διευκολύνει τη ροπή προς τον συγκρητισμό. Επιπλέον, η ιαπωνική ψυχική τάση προς «τα επίγεια» περιπλέκει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα της μεταφοράς του ευαγγελίου.

Για να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οι υπάρχοντες κίνδυνοι στις συνθήκες που ζει σήμερα ο ιαπωνικός λαός, καταβάλλονται έντονες προσπάθειες, ώστε να συνεχισθεί η τόνωση της Ορθόδοξης πνευματικής ζωής, να επικεντρώνεται η προσοχή στην αγία Γραφή και στο νόημα του Σταυρού και της Aναστάσεως του Κυρίου, και να βιώνεται το «μυστήριο της πίστεως» μέσα στη Θεία Λειτουργία. Η Ορθόδοξη λατρεία, πλούσια, σε δογματικό περιεχόμενο, βοηθεί στην ανάπτυξη της Ορθόδοξης πνευματικότητος και θεολογικής σκέψεως. Επιπλέον, η μετάφραση των Πατέρων της Εκκλησίας και οι επαφές με τη ζωή της Ορθοδοξίας ανά την οικουμένη έχουν μεγάλη σημασία για τη σταθεροποίηση και πρόοδο της τοπικής Εκκλησίας.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας, η οποία ήδη κατόρθωσε να προσαρμοσθεί στο κοινωνικό και ψυχολογικό κλίμα του ιαπωνικού λαού, αναβαπτιζόμενη στο πνεύμα του αρχιεπισκόπου Νικολάου και φωτιζόμενη από τη χάρη του Θεού, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά ώστε ο «Ήλιος της Δικαιοσύνης» να μη μείνει απλώς στον ορίζοντα της «χώρας του ανατέλλοντος ηλίου».

* * *

4. Σημείωση (2007)

Με την ευκαιρία ενός θρησκειολογικού συνεδρίου που έγινε τέλη Ιουνίου 1981 στο Τόκιο, είχα την ευκαιρία να επικοινωνήσω με ιθύνοντες της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ιαπωνίας και να ενημερωθώ για τις προσπάθειες του μητροπολίτη Θεοδοσίου και των συνεργατών του, και να μετάσχω στην πανηγυρική Λειτουργία που έγινε στο Κιότο, συλλειτουργούντων επτά Ιερέων και τριών διακόνων. Το παλαιό ρωσικό ευαγγέλιο που βρισκόταν στην αγία Τράπεζα ήταν δώρο του Αγίου Ιωάννου της Κρονστάνδης στον π. Νικόλαο Κασάτκιν. Στη συνέχεια, στο πρεσβυτέριο του ναού, έγινε σύσκεψη όλων των Ορθοδόξων στελεχών της κεντρικής Ιαπωνίας. Η αναζωογόνηση της πνευματικής ζωής ήταν προφανής.

Από το 2000, επικεφαλής της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ιαπωνία είναι ο μητροπολίτης κ. Δανιήλ. Σχετικές στατιστικές σημειώνουν ότι οι Ορθόδοξοι είναι περίπου 30.000, οργανωμένοι σε 150 ενορίες και εξυπηρετούμενοι από δυο Αρχιερείς και 30 Ιερείς³⁰.

Η αντοχή της Ορθοδοξίας στη δυναμική πολυθρησκευτική κοινωνία της Ιαπωνίας είναι ασφαλώς πολύ σημαντική. Αλλά το πρόβλημα της περαιτέρω αναπτύξεως της Εκκλησίας έχει πολλές παραμέτρους. Μια, προφανώς, είναι η ανάγκη γενναιόδωρης συμπαραστάσεως εκ μέρους των εδραιωμένων και καλύτερα οργανωμένων Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. Και αυτή η ανάγκη υπάρχει γενικότερα για όλες τις νεότερες ιεραποστολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Γεγονός που πρέπει να ενδιαφέρει όλους ανεξαιρέτως τους Ορθοδόξους ανά την οικουμένη, για να είμαστε συνεπείς σ’ αυτό το οποίο αδιακόπως ομολογούμε: ότι δηλαδή πιστεύουμε «εις μίαν, Αγίαν, Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν».

Προηγούμενο

Σημειώσεις

22. J. Meyendorff, μν. έργ., σ. 158. Ο Ν. Zernov, Eastern Christendom, London 1961, σ. 308, 226, υπολογίζει τους Ιάπωνες Ορθοδόξους στις 40.000. Δεν είναι εντούτοις εύκολο να έχει κανείς σωστή εικόνα ως προς τον αριθμό των πιστών μιας δεδομένης ομολογίας στην Ιαπωνία, διότι οι άνθρωποι δεν είναι υποχρεωμένοι να δηλώσουν την πίστη τους σε δημόσιες απογραφές. Η συνεχής ροή του πληθυσμού από τα χωριά προς τις πόλεις κάνει το πρόβλημα ακόμη δυσκολότερο. Συχνά συμβαίνει, μέλη της Ορθόδοξης κοινότητας να μετακινηθούν σε μια πόλη η οποία δεν έχει Ορθόδοξη ενορία και έτσι χάνουν την επαφή με την Εκκλησία τους.

23. J. Meyendorff, μν. έργ., σ. 158.

24. «News from the Orthodox Church in Japan», Πορευθέντες 1962, σ. 34.

25. Ν. Kiryluk, «The Japanese Orthodox Church today» (Annual Council of the Japanese Orthodox Church), Porefthentes Go Ye, 1960, τεύχ. 5, σ. 8.

26. J. Meyendorff, μν. έργ., σ. 158.

27. Βλέπε Porefthentes Go Ye, 1962, σ. 34.

28. N. Kiryluk, ένθ. aν. Το Kyo Ki Ho, Δεκ. 1962, αναφέρει λεπτομερείς στατιστικές των βαπτισθέντων από τον Ιούλιο ως τον Νοέμβριο 1962 στις διάφορες κοινότητες. Μολονότι ο αριθμός δεν εντυπωσιάζει (46 συνολικά), έχει σημασία ότι υπήρξαν νέοι πιστοί σχεδόν σε κάθε Ορθόδοξη ενορία της Ιαπωνίας.

29. Μ. Choi-Bunda, «Orthodox Mission News from Japan», Πορευθέντες 1962, σ. 50.

30. A Handbook of Churches and Councils, compiled by Huibest van Beek, W. C. C., Geneva 2006. A. 281.