Το 2016 ξεκίνησα μια σειρά συνεντεύξεων με Αφροαμερικανούς Ορθόδοξους Χριστιανούς σε τέσσερις περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι προσωπικές αφηγήσεις είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι ενός οποιουδήποτε ευρύτερου εθνογραφικού ερευνητικού έργου (το δικό μου συνδυάζει τις παρατηρήσεις των συμμετεχόντων με την ψηφιακή έρευνα), και προσφέρουν μια βαθιά και προσωπική αντίληψη σχετικά με ένα μέρος της Ορθόδοξης κοινωνίας το οποίο μέχρι και σήμερα παραμένει, για πολλούς, σχετικά άγνωστο.

Ενώ ο αριθμός των Αφροαμερικανών Ορθοδόξων φαίνεται να αυξάνεται, η οποιαδήποτε έρευνα σχετικά με αυτήν την συγκεκριμένη δημογραφική κατηγορία Χριστιανών παραμένει ελάχιστη. Η λίγη έρευνα που υπάρχει επικεντρώνεται είτε σε ιστορικά πρόσωπα, όπως τον π. Ραφαήλ Μόργκαν, τον πρώτο Αφρικανό-Αμερικανό Ορθόδοξο ιερέα, ή σε αφηγήσεις που προέρχονται από μια «κοινότητα πρεσβυτέρων», που αποτελείται από τους πιο εξέχοντες και υποδειγματικούς Αφροαμερικανούς Ορθόδοξους Χριστιανούς. Η υπάρχουσα έρευνα μερικές φορές παρουσιάζει μια μονομερή αφήγηση, μια μονοδιάστατη ιστορία, η οποία αν και δεν ψεύδεται, είναι ατελή. Αρά μένουν πολλά προς μάθησιν στην διασταύρωση του Ορθόδοξου Χριστιανισμού και της Αφροαμερικανικής κουλτούρας.

Για τα τελευταία 400 χρόνια, οι κοινές εμπειρίες των Αφροαμερικανών έχουν δημιουργήσει μια αποκλειστικά Αμερικανική έννοια του τι σημαίνει να είσαι μαύρος. Η κοινότητα την οποία καλούμε «Αφροαμερικανική» δεν είναι ομοιογενή. Αποτελείται από άτομα με γενετική, εθνική, και φυλετική ποικιλομορφία, και με διάφορους βαθμούς Αφρικανικής καταγωγής. Ιδέες όπως ο «κανόνας μιας σταγόνας»^[2] (που εξακολουθεί να επικρατεί στην Αμερική, αν και πολλές φορές υποσυνείδητα) συμβάλλουν στην κατασκευή μιας πλαστής φυλετικής κατηγορίας που στην πραγματικότητα αποτελείται από μια ανομοιόμορφη και ετερογενή ομάδα ανθρώπων.

Οι εγγενείς πολιτισμικές πολυπλοκότητες περιπλέκονται ακόμη περισσότερο από τις διάφορες νοοτροπίες και τις ασυμφωνίες απόψεων μεταξύ των γενεών. Ενώ πολλοί Αφροαμερικανοί μεγαλύτερης ηλικίας θρηνούν την εξαφάνιση της κοινοτικής συνοχής που χαρακτήριζε τις «παλιές καλές μέρες», άλλοι Αφροαμερικανοί ασπάζονται πρόθυμα έναν κόσμο μετά-μαυρότητας, δηλαδή μια εθνική αντίληψη που, ενώ αναγνωρίζει την Αφρικανική καταγωγή, αντιστέκεται σε όλα τα πρώην καθιερωμένα κοινωνικά όρια και πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Ποικίλες και ανόμοιες απόψεις και αντιλήψεις περί μαυρότητας συνυπάρχουν στους ίδιους κύκλους, συχνά σε ένταση μεταξύ τους. Επομένως μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως όσον αφορά την Αφροαμερικανική ταυτότητα, δεν υπάρχει μια ενιαία ιστορία. Το 2017, υπάρχουν πολλοί τρόποι να είναι κανείς μαύρος.

Η ευρύτερη Αφροαμερικανική κοινότητα, που αποτελείται από ένα μείγμα διαφόρων υποκουλτούρων, έχει επηρεαστεί από διάφορες πτυχές μαύρης διανοητικής και πνευματικής σκέψης. Οι διδασκαλίες του W.E.B. Dubois, του Μπούκερ Τ. Ουάσιγκτον, και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ βρίσκουν σύγχρονη έκφραση στα διάφορα υποκουλτουριακά πλαίσια. Τα κινήματα της αναγέννησης του Χάρλεμ και της Νεγρικής λογοτεχνίας (Negritude) συγκέντρωσαν μια πολύμορφη ομάδα μαύρων από τις Γαλλόφωνες Αφρικανικές χώρες και την Αμερική. Σήμερα βλέπουμε μια παρόμοια πνευματική και διανοητική διασταύρωση μεταξύ των Αφροαμερικανών Ορθοδόξων Χριστιανών και τού Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής.

Από αυτήν την πλούσια, δυναμική και πολύπλευρη κοινότητα έχουν έρθει οι Αφροαμερικανοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί του σήμερα. Ο πρώην Βουδιστής που ελκύσθηκε από την Ορθόδοξη μοναστική ζωή, ο πρώην Βαπτιστής πάστορας, ο δευτερογενής Ορθόδοξος βετεράνος, και ο καλλιτέχνης που έγινε ιερέας – όλοι αυτοί και άλλοι, βρήκαν εστία στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Μερικοί ανακάλυψαν την Ορθοδοξία μετά από μια επίσκεψη στον ιερό ναό, στην οποία είχαν μια μυστηριακή εμπειρία κατά τη διάρκεια της θείας ακολουθίας. Άλλοι συνδέθηκαν ψυχικά και πνευματικά με την ορθόδοξη αισθητική – την υπέροχη εικονογραφία που στολίζει τις εκκλησίες. Για μερικούς, η μελέτη της αγίας γραφής και της εκκλησιαστικής ιστορίας τους οδήγησε στην Αποστολική πίστη. Για άλλους ήταν η αναζήτηση για έναν άλλο, διαφορετικό Χριστιανισμό, έναν που δεν είχε διασυνδέσεις με το διατλαντικό δουλεμπόριο.

Ενόψει της διαφοράς και της πολυμορφίας των αφηγήσεων, υπάρχει πάντα ο πειρασμός να βγάλουμε το (λανθασμένο) συμπέρασμα ότι οι Αφροαμερικανοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί δεν μοιράζονται κάποιες κοινές αξίες.

Σύγχρονες εθνογραφικές έρευνες προτείνουν ότι υπάρχουν κάποιες βασικές αξίες που πράγματι προέρχονται απ’ αυτήν την διαρκώς αυξανομένη κοινότητα. Η αποδοχή αυτών των αξιών φαίνεται είναι καθολική, και ανεξάρτητη από ηλικία, φύλο, κοινωνικοοικονομική κατάσταση, ή γεωγραφική περιοχή.

Κάτι το θεμελιώδες που εξήχθη από τις συλλεγόμενες αφηγήσεις είναι η πεποίθηση ότι κατά τις τελευταίες δύο γενιές, κάτι άλλαξε (προς το χειρότερο) στις Αφροαμερικανικές κοινότητες των αστικών κέντρων. Αυτό το πιστεύουν όχι μόνο τα άτομα που ζουν στις ίδιες τις πόλεις, αλλά ακόμη και αυτοί που ζουν στα προάστια, η ακόμη και σε αγροτικές περιοχές. Επιπλέον, υπάρχει η πεποίθηση ότι οι ιστορικά μαύρες εκκλησίες έχουν αλλάξει προς το χειρότερο. Το χείριστο απ’ όλα αυτά είναι η αυξανόμενη επιρροή της θεολογίας του ευαγγελίου της ευημερίας. Αρά, πολλοί θεωρούν τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό ως έκκληση προς έναν ιερό τρόπο ζωής, έναν τρόπο ζωής που στήριξε τις προηγούμενες γενιές. Αυτή η νέα ζωή περιλαμβάνει και την αποκατάσταση μιας ταυτότητας που έχει καταληφθεί από την “κοσμικότητα”.

Βασισμένες στα προαναφερθέντα δεδομένα, οι παρακάτω αξίες και ιδέες απορρέουν από αυτή, και θεμελιώνουν την Αφροαμερικανική Ορθόδοξη Χριστιανική κοινότητα:

Η πίστη στο Θεόδοτο δικαίωμα να είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί– Ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός δεν ανήκει σε έναν συγκεκριμένο πολιτισμό, έθνος, η φυλή. Το να είναι κάποιος Ορθόδοξος δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να εγκαταλείψει την εθνική του ταυτότητα. Ένας Αφροαμερικανός μπορεί να είναι τόσο Ορθόδοξος όσο κάποιος με ρίζες σε μια παραδοσιακά Ορθόδοξη χώρα. Αυτό το δεδομένο έχει ιδιαίτερη σημασία, επειδή οι περισσότεροι Αφροαμερικανοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί είναι η μειοψηφία (αν όχι οι μόνοι Αφροαμερικανοί) στην ενορία τους.

Η προσπάθεια προς την απόκτηση αγιότητας είναι ο κυρίαρχος στόχος – Η δέσμευση αυτή εκφράζεται δια τής συχνής αναγνώσεως της αγίας γραφής, με τη συμμετοχή στην Θεία Λειτουργία, την καθημερινή προσευχή, και σε έργα ελεημοσύνης. Συνοδεύεται επίσης από την απόλυτη απόρριψη της θεολογίας του «Ευαγγελίου της Ευημερίας» (prosperity gospel) και του “ευαγγελίου λάιτ” τού προτεσταντικού Χριστιανισμού. Αντιθέτως, οι πατέρες και μητέρες της Ερήμου είναι τα παραδείγματα αληθινού Χριστιανισμού.

Η πατρική συμμετοχή και η διατήρηση της “Παραδοσιακής Οικογένειας” είναι άκρως σημαντική – Χρησιμοποιώντας τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις μονογονεϊκές οικογένειες, τις άγαμες μητέρες, και τους απόντες πατέρες, οι Αφροαμερικανοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί δίνουν μεγάλη αξία στην πατρική συμμετοχή και στην διατήρηση της οικογενείας. Για αυτούς, οι πιστοί γονείς είναι το κλειδί για την ανατροφή μιας πιστής και σταθερής μελλοντικής γενιάς.

Η μαύρη ζωή έχει αξία – Αυτή η ιδέα σχετίζεται, αλλά δεν πρέπει να συγχέεται με το κίνημα «Οι Ζωές των Μαύρων Μετράνε» (Black Lives Matter). Για τους Αφροαμερικανούς Ορθόδοξους Χριστιανούς, η δέσμευση προς την ζωή σημαίνει προστασία του αγέννητου, προστασία από την αστυνομική βία, και προστασία από τους υποστηρικτές της υπεροχής της λευκής φυλής που θέλουν να διεισδύσουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

Οι Ορθόδοξες Ενορίες θα πρέπει να είναι ιεραποστολικές – Η αληθινή πίστη απαιτεί δέσμευση με την όλη κοινωνία, και κοινοτική προσέγγιση και ευαισθησία, ειδικά όσον αφορά τους φτωχούς, τους περιθωριοποιημένους και τους ευπαθείς. Η ιδέα ότι η προσωπική σωτηρία του ατόμου είναι στενά συνδεδεμένη με την πιστή διάδοση του ευαγγελίου, έχει εξέχουσα θέση στις Αφροαμερικανικές Ορθόδοξες αφηγήσεις.

Οι ιστορικές αφηγήσεις, οι πολιτισμικές παραδόσεις, και οι διάφορες πτυχές πνευματικής και διανοητικής σκέψης έχουν διαμορφώσει και συνεχίζουν να διαμορφώνουν την Αφροαμερικανική ταυτότητα. Αν και αποτελείται από διάφορα και ποικιλόμορφα άτομα, η Αφροαμερικανική Ορθόδοξη Χριστιανική Κοινότητα έχει παράγει ένα σετ βασικών ιδανικών και αξιών που αντανακλούν μια μοναδική ιστορία και μια ιδιότυπη και εκπληκτική Αμερικανική εμπειρία.

Σημειώσεις

1. Η Λυδία Κέμι Ίνγκραμ (Lydia Kemi Ingram) είναι η δημιουργός και επιμελητής ψηφιακού περιεχομένου για το «Ορθοδοξία και Πολιτισμός», ένα κανάλι κοινωνικής δικτύωσης που βρίσκεται στη διασταύρωση του Ορθόδοξου Χριστιανισμού και των Αφροαμερικανικών εμπειριών.

To ιστολόγιο Δημόσια Ορθοδοξία επιδιώκει να προωθήσει συζήτηση και συνδιάλεξη, παρέχοντας ένα φόρουμ για διαφορετικές απόψεις σε σχέση με σύγχρονα ζητήματα που αφορούν τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Οι απόψεις που εκφράζονται σ’ αυτό το άρθρο είναι αποκλειστικά του συγγραφέως και δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις των εκδοτών, των μεταφραστών, ή του Κέντρου Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών.