Ήταν στα χρόνια που ακολούθησαν τον Εμφύλιο Πόλεμο, όταν η Αμερική ξεκίνησε δυνατά καθ’ οδόν για να «γίνει μεγάλη». Η βιομηχανική επανάσταση είχε προχωρήσει σε δυναμική ανάπτυξη, οι σιδηρόδρομοι διέτρεχαν χιαστί την χώρα, η μετανάστευση ανέπτυσσε ταχύτητα και πλούτος συσσωρεύονταν με ρυθμό που δεν είχε παρατηρηθεί ποτέ πριν.

Σιγά-σιγά απομακρυνθήκαμε από την αρχική αγροτική οικονομία μας, προς την ζωή ως βιομηχανικό έθνος. Η μεσαία τάξη μεγάλωνε, η εκπαίδευση αυξανόταν και η διοικητική ζωή ήταν η φιλοδοξία πολλών. Επίσης όμως αρρωσταίναμε με νέους τρόπους.

Το 1868 δημοσιεύθηκε το πρώτο άρθρο σχετικά με τον όρο «νευρασθένεια». Αν και η λέξη ήδη προϋπήρχε για περίπου τριάντα χρόνια, έκανε το ντεμπούτο της ως μια πιο διαδεδομένη διάγνωση. Τα συμπτώματα που σχετίζονται με αυτήν ήταν: κόπωση, άγχος, πονοκέφαλος, αρρυθμίες της καρδιάς, υψηλή αρτηριακή πίεση, νευραλγία και καταθλιπτική διάθεση. Αν όλα αυτά ακούγονται οικεία, είναι επειδή δεν έφυγαν ποτέ. Απλώς τα ονομάζουμε με διαφορετικά ονόματα τώρα. Και, μιλώντας για ονόματα, ο William James (Ποικιλίες Θρησκευτικής Εμπειρίας), το ονόμασε «Αμερικανίτιδα» (Americanitis).

Αυτή η «ασθένεια» αποδόθηκε σε ποικιλία αιτιών. Πολλές από αυτές είχαν να κάνουν με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και τις πιο γενικευμένες συνθήκες της ύπαρξής μας. Η Αμερική, στα τέλη του 1800, ήδη «έχανε την θρησκεία της». Υπήρχε κάποια αόριστη αίσθηση πως οι θρησκευτικές ιδέες των παλαιότερων εποχών (δηλαδή των παλαιότερων εποχών της Αμερικής) ήσαν ανεπαρκείς.

Εμφανίσθηκαν πολλά νέα δόγματα (=τα αποτελέσματα των ποικίλων θρησκευτικών αναβιώσεων του 19ου αιώνα). Υπήρξε επίσης ένα μεγάλο κύμα  λατρευτικού τύπου κινημάτων (Μάρτυρες του Ιεχωβά, Αντβεντιστές της Έβδομης Ημέρας, Χριστιανική Επιστήμη κ.λπ.). Ο Πεντηκοστιανισμός είχε μεγάλο μέρος της γέννησής του κατά την ίδια περίοδο. Ελάχιστα αξιοσημείωτη ήταν η άνοδος του Αγγλο-Καθολικισμού σε αυτή την περίοδο - ένα κίνημα εντός της επικρατούσας Αγγλικανικής σκέψης που κοίταζε πίσω σε εποχές πριν από την Μεταρρύθμιση για την έμπνευσή του. 

Ένας αριθμός από ηγετικές φυσιογνωμίες σε πράγματα όπως π.χ. το Κίνημα Τεχνών και Χειροτεχνίας προήλθε από αυτό το θρησκευτικό υπόβαθρο.  Αυτοί αναζητούσαν ένα παλαιότερο πνευματικό μοντέλο (και μοντέλο οικονομικών) που θα ασχολείτο με την γιατρειά της ασθένειας που είχε εξαπολύσει η νεωτερικότητα. 

Πρέπει, νομίζω, να αναγνωρισθεί πως πολλοί από εμάς σήμερα είμαστε κληρονόμοι της ίδιας εσωτερικής αίσθησης ότι «κάτι δεν πάει καλά».

Στις αρχές του 20ου αιώνα, συγγραφείς όπως ο GK Chesterton και η Hilaire Belloc προσέφεραν κριτικές της «νεωτερικότητας» που αντλήθηκαν από μια παραδοσιακή, (Ρωμαιο-) Καθολική κοσμοθεωρία. Σοβαροί στοχαστές έχουν συνεχίσει έκτοτε την ίδια αφήγηση (όχι όλοι τους Χριστιανοί). Και έτσι έχουμε το «Modern Man in Search of a Soul» (Μοντέρνος Άνθρωπος σε Αναζήτηση Ψυχής) (Jung, 1933), το «Man's Search for Meaning» (Η Αναζήτηση του Ανθρώπου για Νόημα) (Frankl, 1946) και άλλα τέτοια μεγάλα έργα, ανά δεκαετία, που ψηλαφούσαν τυφλά για ένα τρόπο να μιλήσουν για το κενό της σύγχρονης ζωής. Τα σύγχρονα απελευθερωτικά κινήματα, καθώς και τα νεολαιίστικα κινήματα της δεκαετίας του '60 πρέπει να διαβασθούν υπό το ίδιο πρίσμα, αν και οι κριτικές τους - εν καιρώ - έγιναν οι ίδιες συμπτωματικές της νεωτερικότητας.

Μια τραγική προσπάθεια αντιμετώπισης της δυσφορίας της σύγχρονης νευρασθένειας ήταν μια ιδέα πως οι Αμερικανοί άνδρες γίνονταν πολύ μαλθακοί και άνανδροι προς τα τέλη του 19ου αιώνα. Υπήρξαν συζητήσεις που μιλούσαν για την ανάγκη ενός «καλού πολέμου» και για ένα «μεγάλο σκοπό» για να αναγεννηθεί αυτό που είχε εκλείψει. Τέτοια συναισθήματα σίγουρα έπαιξαν μεγάλο ρόλο στον ισπανοαμερικανικό πόλεμο, την αδιάντροπη έναρξη της απαλής αποικιοκρατίας από την Αμερική. Τα «συνθήματα» εκείνης της εποχής επαναλαμβάνονται σε κάθε μεταγενέστερη σύγκρουση. Είτε είναι η εξήγηση πως «κάνουμε τον κόσμο ασφαλή για τη δημοκρατία», είτε απλώς ξηλώνουμε διάφορα εχθρικά καθεστώτα, οι προσπάθειές μας πάντα συνοδεύονταν από παραλλαγές των ίδιων εξηγήσεων και μάρκετινγκ. Εξηγήσεις τέτοιου είδους ίσως να ήταν εύλογες στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά από τότε ακούγονται όλο και πιο κούφιες.

Έχοντας χάσει σε μεγάλο βαθμό την θρησκεία (ή τις θρησκείες) μας, η νεωτερικότητα θεώρησε πως αρμόζει να δημιουργηθούν νέες. Αν αναρωτιόμαστε τι συνιστά μια σύγχρονη θρησκεία (ή οι προσπάθειές μας για την δημιουργία της), δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε πιο πέρα από τις δημόσιες Λειτουργίες μας. Διάφοροι μήνες του έτους πλέον ορίζονται ως ιερές εποχές που προορίζονται για να τιμήσουν διάφορες καταπιεσμένες ομάδες ή σκοπούς.  Πρόκειται για μια προσπάθεια να λειτουργήσει το έθνος ως κομιστής και θεματοφύλακας της δικαιοσύνης στον κόσμο - μια προσπάθεια που επιδιώκει να ανανεώσει την αίσθησή μας περί Αποστολής, και να απεικονίσει το έθνος μας ως κάτι στο οποίο πιστεύουμε.

Πρέπει να σημειωθεί πως, ως έθνος, δεν υπήρξαμε ικανοποιημένοι να είμαστε ένας μεταξύ πολλών.  Θεωρήσαμε αναγκαίο να «πιστεύουμε» στην χώρα μας.  Πρόκειται για ένα σύμπτωμα θρησκευτικής χρεοκοπίας. Τις περισσότερες φορές, τα μεγάλα αθλητικά γεγονότα (Super Bowls) πιέζονται στο καθήκον τους να είναι και φορείς σημαντικότητας και νοήματος. Οι ευλαβικές Λειτουργίες που τους περιβάλλουν έχουν γίνει αξιολύπητες, καθώς προσπαθούν όλο και πιο σκληρά να δηλώνουν πράγματα που απλώς δεν είναι αληθινά ή είναι άνευ σημασίας.  Ένα τέτοιο αγώνισμα δεν είναι σημαντικό - είναι απλώς ένα αγώνισμα/παιχνίδι.

Η δυσκολία των «προκατασκευασμένων» θρησκειών - ή οι λόγοι που αυτές χρησιμεύουν ως υποκατάστατα - είναι που δεν επιτυγχάνουν την υπέρβαση. Ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλες μπορεί να είναι οι πολλές στιγμές ή οι ιδέες τους,  εύκολα πεθαίνουν με χίλιους θανάτους καθώς έρχονται στο μυαλό οι πολλές, μη υπερβατικές αποτυχίες τους.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η τραγουδίστρια Peggy Lee ηχογράφησε ένα επιτυχημένο τραγούδι «Is that all there is?» (Αυτό είναι όλο που υπάρχει;). Είναι ένα τραγούδι με την χροιά ενός γαλλικού chanson όπως της Εντίθ Πιάφ, που διασχίζει τις μεγάλες στιγμές της ζωής της, συμπεριλαμβανομένης της αγάπης, ακόμη και του θανάτου, όμως μας προσφέρει ένα θλιβερό ριφρέν :

«Αυτό είναι όλο που υπάρχει;

Αυτό είναι όλο που υπάρχει ;

Αν αυτό είναι όλο που υπάρχει φίλοι μου,

τότε ας συνεχίσουμε να χορεύουμε,

Ας φέρουμε έξω το ποτό

και ας ξεφαντώσουμε,

αν αυτό είναι όλο που υπάρχει….

Αυτό είναι το δικό μας πλαίσιο:  ο κόσμος της νεωτερικότητας. Είναι όμως και η αρρώστια μας, μια αδειανή ατονία, της οποίας η πείνα αναζητά ατέρμονα πειράματα απόδοσης νοημάτων στον κόσμο μας. Ο «καλύτερος κόσμος» που επιδιώκει η νεωτερικότητα μετατοπίζεται αδυσώπητα και αλλάζει, σαν να κατευθύνεται από τους μόδιστρους του Παρισιού.

Ταυτόχρονα, αντιμετωπίζεται με αυξανόμενο θυμό και απογοήτευση - μια προβλέψιμη απάντηση, σε αυτά που ουσιαστικά αποτελούν επιβαλλόμενες θρησκευτικές απόψεις.

Ο William James έκανε την ενδιαφέρουσα παρατήρηση πως ο πόλεμος είναι ένα «μυστήριο» του έθνους-κράτους.  Είχε κατά νου τις πιο μεγάλες συγκρούσεις της εποχής του. Ο πόλεμος δίνει μια ενότητα και μια αίσθηση σκοπού και συμμετοχής στην χώρα που είναι σχεδόν ασυναγώνιστη.  Στην εποχή μας, η απάντηση στην επίθεση της 9ης Σεπτεμβρίου 2001 πλησιάζει περισσότερο σε αυτόν τον μυστηριακό σκοπό. Ωστόσο, με συγκρούσεις που σέρνονταν επί δύο δεκαετίες, άρχισε να μειώνεται η αποτελεσματικότητα του πολέμου. Προς το παρόν παραμένει λυδία λίθος - ένα γεγονός με το οποίο συγκρίνονται άλλοι στις προσπάθειές τους να καλλιεργήσουν μια άλλη ευκαιρία για μυστηριακό πόλεμο.

Ωστόσο, όλες αυτές οι μυστηριακές προσπάθειες και οι δημόσιες Λειτουργίες που τις περιβάλλουν, αποτυγχάνουν να εξυπηρετήσουν κάποιον υπερβατικό σκοπό. Το έθνος-κράτος και η ίδια η νεωτερικότητα (η οποία είναι πρωτίστως μια μορφή οικονομικής δραστηριότητας) απλώς δεν ανέρχονται - και δεν μπορούν να ανέλθουν - στο επίπεδο αιώνιας σημαντικότητας.  Μάλιστα μας χλευάζει η ακραία κοινοτοπία τους.

Συχνά με ρωτούν, όταν γράφω γι' αυτό το θέμα, ποια απάντηση πρέπει να δίνουν οι Χριστιανοί. Τι να κάνουμε με το κράτος; Πώς ανταποκρινόμαστε στην νεωτερικότητα;

Όσο για το κράτος: σταματήστε να «πιστεύετε» σε αυτό. Οι Γραφές μάς προστάζουν να προσευχόμαστε για εκείνους που έχουν την εξουσία. Δεν έχουμε εντολή να κάνουμε το κράτος καλύτερο ή να συμμετέχουμε στα σχέδιά του. Έχουμε εντολή να υπηρετούμε τον πλησίον μας, εκπληρώνοντας τον νόμο του Θεού. Ωστόσο, πιστεύω πως είναι σημαντικό να εργασθούμε για να «διώχνουμε την ομίχλη» της σύγχρονης προπαγάνδας σχετικά με τη θέση του εθνικού κράτους μέσα στο σχέδιο των πραγμάτων. 

Προσωπικά θα διατύπωνα μια απάντηση στη νεωτερικότητα, κατ’ αυτόν τον τρόπο: δεν είμαστε οι αρμόδιοι για ξένες θρησκείες. Αν και η Χριστιανική γλώσσα και οι προσεκτικά επιλεγμένες ιδέες χρησιμοποιούνται συχνά στην πώληση των πολλών έργων της νεωτερικότητας, είναι λάθος να τιμούμε τους ψευδείς ισχυρισμούς της ίδιας.  Να είστε βέβαιοι, η νεωτερικότητα δεν θα προσφέρει καμία τιμή, τελικά, στον Χριστό, στην Εκκλησία, ή στους ανθρώπους της πίστης. Τα ενδιαφέροντά της βρίσκονται αλλού.

Η σωστή απάντηση σε αυτά τα πράγματα ίσως φανεί μετριοπαθής. Ζήστε την ζωή της Εκκλησίας. Η θεραπεία της νευρασθένειας της νεωτερικότητας δεν βρίσκεται μέσα σε ακόμα ένα επιτυχημένο έργο, αλλά στο ένα, μακρύ έργο της σωτηρίας που βρίσκεται τοποθετημένο ανάμεσά μας, ήτοι, στον Θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού.

Η πίστη μας δεν είναι εφημέριος του πολιτισμού, ούτε ένα απλό τεχνούργημα ενός παλαιότερου κόσμου.

Η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού, μέσα στην οποία θα συγκεντρωθούν τα πάντα - τόσο στον ουρανό όσο και στην γη. 

Είναι ο Τρόπος Ζωής, αλλά και ένας τρόπος ζωής.

Δεν μας δόθηκε για να ελέγχουμε πώς μας βλέπει ο κόσμος, ή αν ο κόσμος μας θεωρεί χρήσιμους.

Για μάς, είναι να μας «καταπιεί» ο Χριστός. και να φανερωθεί η σωτηρία Του μέσα στον κόσμο.

Μας το είχαν πει από την αρχή, ότι θα πρέπει να είμαστε υπομονετικοί, όπως μας είχε υποσχεθεί από την αρχή, πως θα υποφέρουμε μαζί με τον Χριστό.

Νομίζω πως η ασθένεια που στοιχειώνει την κουλτούρα μας είναι ότι αποτυγχάνουμε να γνωρίσουμε και να δούμε τι είναι καλό, και να δίνουμε ευχαριστίες για την Χάρη που διαχέεται στα πάντα. Όταν αυτό ξεχαστεί, τίποτα δεν θα ικανοποιεί, τίποτα δεν θα υπερβαίνει.

Ούτε υπάρχει κανένας καλύτερος κόσμος για να οικοδομηθεί, ούτε μεγάλοι πόλεμοι για να κερδηθούν. Υπάρχει το σήμερα, και αυτό αρκεί.