• 1. Τι είναι πίστη και από τι εξαρτάται

• 2. Πώς τεκμηριώνεται η πίστη;

  • α) Τα θαύματα

  • β) Οι προεικονίσεις

  • γ) Οι προφητείες

  • δ) Παράδοξη διάδοση

  • ε) Η θυσία τών αποστόλων

• 3. Οι συζητήσεις με τους αλλοθρήσκους

Μεταξύ των μεγαλυτέρων αρετών έχει η Αγία Γραφή την πίστη. Είναι η αρετή που μας κάνει να βλέπουμε σαν παρόντα πράγματα μη βλεπόμενα και μη ψηλαφούμενα, το Θεό, τους αγγέλους, τον παράδεισο, την κόλαση.

1. Τι είναι πίστη και από τι εξαρτάται

Είναι η αρετή που αποτελεί προϋπόθεση της σωτηρίας. Ο Κύριος είχε πει στους μαθητές Του: «Πορευθέντες εις τον κόσμο άπαντα κηρύξατε το Ευαγγέλιον πάση τη κτίση. Ο πιστέψας και βαπτισθείς, σωθήσεται». Η πίστη είναι η αρετή που φέρνει στη ζωή μας το θαύμα και πραγματοποιεί το αδύνατον. Όπως είπε ο Κύριος σε εκείνο τον πατέρα του σεληνιαζομένου νέου: «Ει δύνασαι πιστεύσαι πάντα δυνατά τω πιστεύοντι». Με την πίστη οι άγιοι έφραξαν στόματα λεόντων, έσβησαν δύναμη πυρός, «παρεμβολάς έκλιναν αλλοτρίων», ανέστησαν νεκρούς, έδωσαν υγεία σε χωλούς και δαιμονισμένους.

Στα πλαίσια της εκπομπής μας «Ορθοδοξία και αίρεση», θα μιλήσουμε σήμερα για αυτή τη βασική αρετή που αφορά την ορθοδοξία μας και την πίστη μας, όπως μάς μιλάει για αυτήν ο άγιος που γιορτάζουμε σήμερα, ο άγιος Νεκτάριος, Επίσκοπος Πενταπόλεως. Αναφέρεται σε μία περικοπή από το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, από το α΄ κεφάλαιο, τη γνωστή εκείνη περικοπή που ο Κύριος κάλεσε στο Αποστολικό αξίωμα δύο μαθητές του, τον Φίλιππο και τον Ναθαναήλ.

Κατά το ιερό κείμενο ο Κύριος βρήκε πρώτα το Φίλιππο, τον κάλεσε να Τον ακολουθήσει και στη συνέχεια ο Φίλιππος έτρεξε στον φίλο του το Ναθαναήλ και του λέει ότι Αυτόν για τον οποίο μας είχε μιλήσει ο Μωυσής στον νόμο και οι προφήτες Τον βρήκα. Είναι ο Ιησούς ο γιός του Ιωσήφ από τη Ναζαρέτ. Εκείνος έφερε αντίρρηση, λέγοντας: "Είναι δυνατόν από τη Ναζαρέτ να προκύψει κάτι καλό;" Του απαντάει ο Φίλιππος: «Έλα να δεις». Είδε ο Ιησούς το Ναθαναήλ να έρχεται και λέει για αυτόν: «να ένας πραγματικός Ισραηλίτης που δεν έχει δόλο στην καρδιά του». Του λέει ο Ναθαναήλ: «πώς με γνωρίζεις;» και του αποκρίθηκε ο Ιησούς και του είπε: «πριν σε συναντήσει ο Φίλιππος και σε φωνάξει ενώ ήσουν κάτω από μία συκιά σε είδα». Απάντησε ο Ναθαναήλ: «Διδάσκαλε είσαι ο Υιός του Θεού, ο Βασιλιάς του Ισραήλ».

Σχολιάζοντας ο άγιος Νεκτάριος την περικοπή αυτή, επισημαίνει τη θαυμαστή πίστη που πολύ γρήγορα εκδήλωσε ο Ναθαναήλ. Είπε: «Διδάσκαλε είσαι ο Υιός του Θεού, ο Βασιλιάς του Ισραήλ». Οι Ισραηλίτες όπως ξέρουμε από την Καινή Διαθήκη και την Παλαιά ήταν λαός σκληροτράχηλος και οι ίδιοι ακόμα οι συγγενείς του Κυρίου, ενώ έβλεπαν καθημερινά τα θαύματά Του απιστούσαν. Το λέει σε άλλο σημείο ο Ευαγγελιστής Ιωάννης «Ουδέ γαρ οι αδελφοί Αυτού επίστευον εις Αυτόν». Ο Ναθαναήλ χωρίς να δει τίποτα, αμέσως πίστεψε. Ποιός τον δίδαξε ότι ο Ιησούς ήταν ο σωτήρας; Την απάντηση την έδωσε ο ίδιος ο Κύριος. «Ίδε, αληθώς Ισραηλίτης, εν ώ δόλος ουκ έστι».

 Αυτό που έκανε τον Ναθαναήλ να πιστέψει ήταν ότι είχε αγαθότητα και ήταν ευδιάθετος στην αποδοχή του λόγου του Θεού, ήταν δηλαδή καλοπροαίρετος. Συμπεραίνει λοιπόν, ο Άγιος Νεκτάριος και λέει: «Η αγαθή καρδιά βλέπει το Θεό και Τον ανακαλύπτει εκεί που η δόλια καρδιά δεν μπορεί να Τον δει ακόμα και αν φαινόταν». Αυτό έλεγε και ο προφήτης Ησαΐας: «Μάτια έχουν, αλλά δεν θα βλέπουν, αυτιά έχουν, αλλά δεν θα ακούν. Βαριακούνε και κλείνουν πεισματικά τα μάτια, ώστε αν και έχουν μάτια να μη βλέπουν».

Η πονηρή καρδιά και η διεφθαρμένη ψυχή γεννούν την απιστία. Ενώ η άδολη και καλοπροαίρετη καρδιά παντού ανακαλύπτει το Θεό και αδίστακτα πιστεύει σε Αυτόν. Πού βλέπει το Θεό ο καλοπροαίρετος; Τον βλέπει στη φύση. Λέει ο Άγιος Νεκτάριος: «Μόλις κοιτάξει τον ουρανό, τη γη, τη θάλασσα και ό,τι υπάρχει σ’ αυτά και παρατηρήσει το άπειρο πλήθος των αστέρων του ουρανού, το αναρίθμητο πλήθος του πτηνών και τετραπόδων και κάθε είδους ζώο της γης, την ποικιλία των φυτών και την αφθονία των ψαριών, έκθαμβος από την πανταχού παρουσία του Θεού, αναφωνεί μαζί με τον προφήτη Δαυίδ: «Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου Κύριε, πάντα εν σοφία εποίησας»! Ακόμη, το Θεό Τον βλέπει ο αγαθός κατά την καρδιά άνθρωπος και στον κόσμο της χάριτος της Εκκλησίας, Τον βλέπει στα μυστήρια, στο ύψος της θεολογίας, στην αλήθεια της διδασκαλίας, στις εντολές του νόμου, στα κατορθώματα των αγίων, σε κάθε έργο αγαθό και κάθε χάρισμα του ουρανού στους ανθρώπους, επισημαίνει ο Άγιος Νεκτάριος. Και έτσι πραγματοποιείται ο μακαρισμός: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται».

2. Πώς τεκμηριώνεται η πίστη;

Συνεχίζοντας την αναφορά μας στο θέμα της πίστεως, όπως μας μιλάει για αυτήν ο Άγιος Νεκτάριος, να πούμε ότι εισερχόμενος ο Άγιος βαθύτερα στο ζήτημα περί πίστεως έρχεται και μας μιλάει για το πώς μπορεί να αποδειχθεί η αλήθεια της πίστεώς μας. Τοποθετώντας σε σωστή βάση το θέμα λέει ότι οι θεωρίες των διαφόρων επιστημών δεν επιδέχονται τις ίδιες αποδείξεις. Οι αποδείξεις της καθεμιάς ταιριάζουν στη φύση της. Άλλες αποδείξεις χρησιμοποιούν οι μαθηματικές επιστήμες, άλλες οι φυσικές, άλλες η φιλοσοφία, άλλες η ιστορία, άλλες η θεολογία. Δεν μπορείς να εφαρμόσεις μαθηματικές αποδείξεις στην επιστήμη της ιστορίας, ούτε μπορείς να εφαρμόσεις φυσικές αποδείξεις, που βασίζονται στην παρατήρηση και στο πείραμα, πράγματα καταληπτά, στις ακατάληπτες βουλές του Θεού, που είναι αόρατος και ενεργεί αοράτως. Μπορεί ποτέ να υποβληθεί σε επιστημονική έρευνα η πίστη του Ναθαναήλ, η ομολογία του Πέτρου, η πρόσκληση του Παύλου;

Η θεολογία λοιπόν, κατά τον Άγιο έχει τις δικές της αποδείξεις. Γι’ αυτές μιλάει ο Απόστολος Παύλος στην Α’ προς Κορινθίους Επιστολή, στο δεύτερο κεφάλαιο και στο στίχο 4: «Και ο λόγος μου και το κήρυγμά μου, ουκ εν πειθοίς ανθρώπινης σοφίας λόγοις, αλλ’ εν αποδείξει Πνεύματος και δυνάμεως».

α) Τα θαύματα

Ποιές είναι όμως αυτές οι αποδείξεις για τις οποίες μιλάει ο Απόστολος Παύλος; Ο Άγιος Νεκτάριος απαντά: «Η απόδειξη του Πνεύματος είναι τα θαύματα και η απόδειξη της δυνάμεως είναι η βοήθεια και η συναντίληψη της θείας χάριτος». Η θεία χάρη βοηθάει να πιστέψουν οι άνθρωποι οι αγαθοί και εν συνέχεια τα θαύματα τους στηρίζουν στην πίστη. Σας θυμίζω ένα σχετικό εδάφιο από την Καινή Διαθήκη: «Εκείνοι δε εξελθόντες εκήρυξαν πανταχού λόγων, του Κυρίου συνεργούντος. Αυτή είναι η βοήθεια της θείας χάριτος για την οποία μιλούμε. «Και των λόγων βεβαιούντος δια των επακολουθούντων σημείων», που είναι η στήριξη που παίρνουν οι πιστοί από τα θαύματα.

Αυτό το βλέπουμε σε όλη την ιστορία της Εκκλησίας. Λέει ο Άγιος: «Ποιά μαθηματική ή φυσική δύναμη έκανε τους αμαθείς Αποστόλους σοφούς και τους ασθενείς κατά τη δύναμη δυνατούς, ώστε να καταισχύνουν τη σοφία του κόσμου, να νικήσουν τη δύναμη του κόσμου και να ταπεινώσουν την υπερηφάνεια του; Μόνο η συνέργεια της θείας χάριτος. Ποιά φυσική δύναμη έκανε την ημέρα της Πεντηκοστής να πιστέψουν και να βαπτιστούν τρεις χιλιάδες ψυχές; Καμία. Μόνο ο φωτισμός και η ενέργεια της θείας χάριτος. Μόνο αυτή η δύναμη μπορεί να εξηγήσει την αλλοίωση των πάντων στις ψυχές και τη ζωή των ανθρώπων, την μετατροπή ενός ολόκληρου ειδωλολατρικού κόσμου σε χριστιανικό. Την αλήθεια λοιπόν, της πίστεώς μας, βεβαιώνουν πρώτον, η θεία χάρις που αλλοιώνει τις ψυχές και τη ζωή των ανθρώπων και τα θαύματα που συνοδεύουν την πίστη μας. Όταν βλέπεις σήμερα λείψανα αγίων που έχουν ηλικία πολλών αιώνων να μένουν άφθαρτα, όπως του Αγίου Σπυρίδωνα, του Αγίου Διονυσίου, το χέρι της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής, του Αγίου Ευθυμίου και άλλων. Ή βλέπεις λείψανα να μυροβλίζουν, όπως το χέρι του Αγίου Γεωργίου στη Μονή Ξενοφώντος του Αγίου Όρους ή λείψανα να είναι ζεστά όπως το χέρι της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής, που είναι και αυτή στο Άγιον Όρος, ή λείψανα να ευωδιάζουν, βεβαιώνεσαι ότι η ορθόδοξη πίστη μας είναι η αλήθεια.

Αλλά την αλήθεια της πίστεώς μας, μας τη βεβαιώνει και την αποδεικνύει και η προσωπική, η εσωτερική μαρτυρία. Η ίδια η πίστη μας είναι για μας η μαθηματική απόδειξη για όσα πιστεύουμε και μας ωθεί προς τα μεγάλα και υψηλά και ανθρωπίνως απίστευτα. Αυτή η εσωτερική μαρτυρία της πίστεως ώθησε το Νώε να φτιάξει την κιβωτό, ώθησε τον Αβραάμ να αφήσει την πατρίδα του και να ζήσει στη γη της επαγγελίας και να προσφέρει θυσία τον μονογενή υιό του. Αυτή η ίδια η πίστη μας λοιπόν, αν και δεν υπάγεται στους συνήθεις κανόνες έρευνας, δίνει ασφαλή και βέβαιη πληροφορία για την αλήθεια των πιστευομένων.

β) Οι προεικονίσεις

Έτσι η κιβωτός του Νώε που φτιάχτηκε με πίστη μέσα σε μία γενεά διαφθοράς και ειδωλομανίας προεικόνιζε την Εκκλησία, που σαν κιβωτός σώζει τους πιστούς από τη διαφθορά, την υλομανία και την ψυχική απώλεια. Η εμφάνιση των τριών αγγέλων στον Αβραάμ ήταν προδιατύπωση της Αγίας Τριάδος, η θυσία του μονογενούς υιού του Αβραάμ από τον ίδιο ήταν προεικόνιση της θυσίας του μονογενούς Υιού του Θεού, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, τον οποίο ο Πατήρ Του άφησε να κρεμαστεί στο ξύλο, που το κουβάλησε στον ώμο όπως ο Ισαάκ τα ξύλα της θυσίας. Όπως στη συμβολική εκείνη θυσία ήταν παρούσες δύο φύσεις μία ανώτερη του Ισαάκ και μία κατώτερη του κριαριού, που τελικά θυσιάστηκε, έτσι και στη θυσία του Γολγοθά ήταν παρούσες δύο φύσεις, η απαθής της θεότητας και η παθητή της ανθρωπότητας.

Η ιστορία ακόμη του Ιωσήφ του Παγκάλου με τις δύο φάσεις της, με πρώτη φάση το πάθημά του και δεύτερη φάση τη δόξα του προδιετύπωνε τα πάθη και τη δόξα του Κυρίου μας. Το συμβούλιο που έκαναν οι μεγαλύτεροι αδελφοί του Ιωσήφ, η καταδίκη του, η κατάβασή του στο λάκκο, η πώλησή του αντί τριάκοντα αργυρίων, η μετά από τρεις ώρες ανάβασή του δεν προεικόνιζαν εναργέστατα τα πάθη του Κυρίου μας; Και πάλι η ένδοξη βασιλεία του Ιωσήφ και η σωτηρία των Αιγυπτίων και των Ισραηλιτών από το λιμό, δεν σήμαιναν φανερά τη βασιλεία και τη δόξα του Κυρίου μας, καθώς και τη σωτηρία από το λιμό της θείας χάριτος;

Η τριήμερη παραμονή του προφήτη Ιωνά στην κοιλιά του κήτους και η έξοδός του μετά από τρεις μέρες, δεν προτύπωναν την τριήμερη ταφή και ανάσταση του Χριστού, όπως ο ίδιος το κήρυξε; Αναρίθμητα είναι τα συμβολικά γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης που προδιατύπωναν την πίστη μας.

γ) Οι προφητείες

Ας έρθουμε όμως και σε μερικές προφητείες. Ο μέγας Μωυσής προανήγγειλε την έλευση του Χριστού και συνέστησε πίστη σε Αυτόν, γιατί η απιστία θα ήταν ολέθρια. Διαβάζουμε στο βιβλίο του Δευτερονομίου της Παλαιάς Διαθήκης στο 18 κεφάλαιο λόγια που είπε ο Μωυσής: «Προφήτην ημίν αναστήσει Κύριος ο Θεός ημών ως εμέ». (Θα έρθει ένας προφήτης σαν κι εμένα). «Αυτού ακούσεσθε κατά πάντα, έσται δε πάσα ψυχή, ήτις αν μη ακούσει του προφήτου εκείνου εξολοθρευθήσεται».

Ο προφήτης Δανιήλ προείπε και το χρόνο που θα ερχόταν ο Χριστός. Διαβάζουμε στο βιβλίο του Δανιήλ στο ένατο κεφάλαιο, στίχος 25: «Από εξόδου λόγου του αποκριθήναι» δηλαδή από τον καιρό που γίνεται αυτή η προφητεία «έως Χριστού ηγουμένου εβδομάδες ετών επτά και εβδομάδες ετών εξήκοντα δύο» δηλαδή περίπου εξήντα εννέα εβδομάδες περίπου τετρακόσια ογδόντα τρία χρόνια πράγμα που επιβεβαιώθηκε.

Ο προφήτης Ησαΐας προείπε την εκ παρθένου γέννηση του Κυρίου. Στο έβδομο κεφάλαιο του βιβλίου του Ησαϊα λέει την περίφημη προφητεία: «Ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται Υιόν και καλέσουσι το όνομα Αυτού Εμμανουήλ». Επίσης ο προφήτης Ησαΐας προείπε και το χαρακτήρα που θα έχει ο Εμμανουήλ, ο Χριστός που θα ερχόταν. Στο ένατο κεφάλαιο του βιβλίου λέει: «Παιδίον εγεννήθη ημιν, ου η αρχή επί του ώμου Αυτού και καλείται το όνομα Αυτού μεγάλης βουλής άγγελος, θαυμαστός σύμβουλος, θεός ισχυρός, πατήρ του μέλλοντος αιώνος».

 Άλλη μια απόδειξη της αλήθειας της πίστεώς μας είναι και ο βίος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ο γεμάτος θαύματα. Είναι η περιγραφή του χαρακτήρα και του ήθους Του και η ασύγκριτη διδασκαλία Του. Αυτά είναι ικανά και τον πιο δύσπιστο να πείσουν για τη θεότητά του Κυρίου μας και για την αλήθεια που πιστεύουμε.

δ) Παράδοξη διάδοση

Τέλος, την αλήθεια της πίστεώς μας κατά τον Άγιο Νεκτάριο, την αποδεικνύει και η λογική. Η λογική δεν βασίζεται στα θαυμαστά γεγονότα που πλημμυρίζουν τις Γραφές, τα οποία πείθουν μόνο τους πιστούς, αλλά σε χειροπιαστά πράγματα. Ένα τέτοιο χειροπιαστό πράγμα είναι η διάδοση και η ίδρυση του χριστιανισμού από ανθρώπους άσημους, απλοϊκούς, αγράμματους, όπως οι Απόστολοι. Ο Άγιος μας θέτει ένα πρώτο ερώτημα. Πώς μπόρεσαν οι άνθρωποι αυτοί να υπερνικήσουν τα εμπόδια και να ιδρύσουν ανάμεσα στα ειδωλολατρικά έθνη την εκκλησία του Χριστού; Τα εμπόδια ήταν πολλά και ανυπέρβλητα. Η ηθική έκκληση και η διαφθορά ήταν τέτοιου μεγέθους που ούτε φάνηκε ποτέ ως τώρα ούτε και πιθανόν θα φανεί. Μέγα εμπόδιο ήταν αυτό, αφού η νέα πίστη ήθελε τους ανθρώπους αγνούς, εγκρατείς, σεμνούς.

Η θρησκεία των ειδώλων καθώς σχετιζόταν με τον πολιτικό βίο των ανθρώπων, καθώς είχε μεγαλοπρέπεια και κολάκευε τις ανθρώπινες αδυναμίες και ορέξεις και είχε δύναμη ανάμεσα στα έθνη, ήταν κι αυτή ένα μεγάλο εμπόδιο. Κι αυτό διότι ο χριστιανισμός ήταν αυστηρός και ταπεινός και καταδίκαζε τα πάθη. Ο σεβασμός επίσης στα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα που σχετίζονταν με την ειδωλολατρία ήταν κι αυτό ένα μεγάλο εμπόδιο. Όποιος τολμούσε να πειράξει ειδωλολατρικά ήθη και έθιμα είχε για τιμωρία το θάνατο. Ο Σωκράτης λόγου χάριν θανατώθηκε, γιατί δίδασκε για καινά δαιμόνια, δηλαδή για νέους θεούς. Τα μη αναγνωρισμένα θρησκεύματα διώκονταν. Γι' αυτό έγιναν και οι 10 μεγάλοι διωγμοί κατά των χριστιανών, αφού η θρησκεία τους ήταν απαγορευμένη.

Άλλο εμπόδιο που συνάντησε το Ευαγγέλιο ήταν η περιφρόνηση των σοφών και φιλοσόφων και η πολεμική των Ιουδαίων. Όπως λέει ο Απόστολος Παύλος: «Ο λόγος ο του σταυρού Ιουδαίοις μεν σκάνδαλον, Έλλησι δε μωρία». Κι όμως, παρόλα αυτά, ο χριστιανισμός υπερίσχυσε και κατακυρίευσε τον ειδωλολατρικό κόσμο. Δεν είναι αυτό ένα χειροπιαστό θαύμα, που αποδεικνύει την αλήθεια της πίστεώς μας;

ε) Η θυσία τών αποστόλων

Ένα δεύτερο ερώτημα που αφορά τη διάδοση της πίστεώς μας είναι, ποιό το όφελος για τους Αποστόλους, εάν δεν αγωνίζονταν για την αλήθεια; Καθένας που κάνει μια θυσία περιμένει και κάποια ωφέλεια. Ποιά θα ήταν λοιπόν η ωφέλεια των Αποστόλων στον κόσμο μέσα στον οποίο διώχθηκαν, στενοχωρήθηκαν, κακοπάθησαν, περιπλανήθηκαν στις ερημιές, αν δεν αγωνίζονταν για την αλήθεια, αλλά για ένα ψέμα, μία πλάνη, για ένα τίποτα; Mόνο η αλήθεια μπορεί να κινήσει τον άνθρωπο σε τέτοιες θυσίες και άρα η αλήθεια ήταν εκείνη που κήρυξαν οι Απόστολοι.

Επιλέγει σχετικά με το θέμα αυτό ο Άγιος Νεκτάριος ότι κανείς, εκτός αν έχει σκληρή καρδιά σαν τους Ιουδαίους δεν μπορεί να αντισταθεί στην αδιαφιλονίκητη μαρτυρία των πραγμάτων, που τόσο καθαρά και με σαφήνεια μαρτυρούν τη θεία προέλευση και την αλήθεια της πίστεώς μας, που την κήρυξε ο ίδιος ο Θεός και όχι άνθρωπος.

Ας είμαστε λοιπόν χριστιανοί στερεοί και ακλόνητοι στην πίστη μας για να τύχουμε της σωτηρίας και της ουρανίου βασιλείας, διότι «ο πιστεύσας και βαπτισθείς σωθήσεται, ο δε απιστήσας κατακριθήσεται».

3. Οι συζητήσεις με τους αλλοθρήσκους

Στο πρώτο μέρος της σημερινής εκπομπής μιλήσαμε για το θέμα της πίστεως όπως μας μιλάει γι’ αυτό ο Άγιος Νεκτάριος. Ας δούμε τώρα τι μας λέει ο Άγιος για το θέμα του διαλόγου των ορθοδόξων με τους ετεροδόξους. Είναι ένα μεγάλο θέμα που απασχολεί τους χριστιανούς της εποχής μας. Πολλοί το αντιμετωπίζουν με επιπολαιότητα. Ακούμε συχνά να γίνεται λόγος για ένωση των εκκλησιών και για πράγματα τα οποία για να γίνουν χρειάζονται πολλές προϋποθέσεις και είναι πολύ δύσκολα εγχειρήματα. Ας δούμε λοιπόν ο Άγιος Νεκτάριος τι μας επισημαίνει πάνω σε αυτό, ειδικεύοντας στα περί του διαλόγου μεταξύ ορθοδόξων και παπικών. «Οι όροι της ενώσεως μεταξύ των ορθοδόξων και των λατίνων είναι τέτοιοι, ώστε καθιστούν την ζητούμενη ένωση αδύνατη, διότι δεν έχουν κανένα σημείο συναντήσεως. Εμείς ζητάμε να αρνηθούν οι καθολικοί το πρωτείο, το αλάθητο, το φιλιόκβε, όμως πάνω στα δόγματα αυτά στηρίζεται ολόκληρη η εκκλησία τους». (Ας πούμε εκκλησία, έτσι για να συννενοούμεθα, αφού η Εκκλησία είναι μία, η ορθόδοξη). «Οι παπικοί ζητούν από μας να δεχθούμε το πρωτείο και το αλάθητο του Πάπα, αλλά και εμείς αν τα δεχτούμε αυτά, είναι σαν να αρνούμαστε εκ θεμελίων την Εκκλησία μας, η οποία στηρίζεται στη συνοδικότητα. Λοιπόν, αυτό είναι αδύνατον να γίνει και επομένως, τίθεται το ερώτημα: Ποιά σκοπιμότητα έχει ο διάλογος»;

Συνεχίζει ο Άγιος: «Eνόσο τα κύρια αιτία του χωρισμού μεταξύ των ορθοδόξων και λατίνων είναι τα ίδια και οι εκκλησίες υποστηρίζουν αυτά που πιστεύουν χωρίς καμία υποχώρηση, η ένωση είναι αδύνατη. Για να θεμελιωθεί κάποια ένωση, πρέπει αυτή να στηρίζεται πάνω στις ίδιες αρχές, δηλαδή να έχουν δεχθεί και τα δύο μέρη τις ίδιες θεμελιώδεις αρχές. Αλλιώς ο κόπος που γίνεται για την ένωση των εκκλησιών είναι χαμένος». Τα ίδια βεβαίως ισχύουν και με το διάλογο που έχουν οι ορθόδοξοι και με τους άλλους ετεροδόξους. Δημιουργείται εύλογα το ερώτημα, εάν οι ετερόδοξοι επιμένουν στην ταυτότητα της εκκλησίας τους και συνεπώς φαίνεται ολοκάθαρα από την αρχή ότι ο κόπος του διαλόγου είναι μάταιος, τί λόγο υπάρξεως έχουν οι διάλογοι και οι επικοινωνίες με τους ετεροδόξους, τους αιρετικούς και τους σχισματικούς;

Ο Άγιος Νεκτάριος θέτει το θέμα ως εξής. Δεν λέει να σταματήσει ο διάλογος, επειδή τα πράγματα φαίνεται ότι δεν οδηγούν πουθενά, αλλά λέει ότι ο επίσκοπος ο διαχειριζόμενος των διαλόγων, είναι πολύ πιθανόν να ελκύσει προς την αλήθεια της Εκκλησίας τους αντιφρονούντες. Δεν φαίνεται, δηλαδή, ότι μπορεί να οδηγήσει κάπου ο διάλογος, αλλά υπάρχει μία ελπίδα, μία πιθανότητα να μετακινηθεί κάποιος που βλέπει εσφαλμένα ένα θέμα και να έρθει στο σωστότερο. Όσο κι αν φαίνεται αδύνατο και είναι κόπος μάταιος, είναι όμως πολύ πιθανό να υπάρξει κάποια αλλαγή. Άλλωστε διερωτάται ο ίδιος: «Έτσι δεν ξεκινάει κάθε δραστηριότητα εσωτερικής ή εξωτερικής ιεραποστολής»; Υπάρχει ποτέ σιγουριά για το αποτέλεσμα; Όχι. Όμως ξεκινάμε. Λέμε θα πάμε για ιεραποστολή κι ο Θεός θα δώσει. Και όντως δίνει ο Θεός. Ο διάλογος λοιπόν έχει ένα σκοπό, βοηθήσει την ετερόδοξη ή τη σχισματική εκκλησία να καταλάβει το λάθος της. Γιατί μόνο τότε μπορεί να υπάρχει πιθανότητα να επανέλθει στην ορθοδοξία και τη σωτηρία, αφού ο ορθόδοξη Εκκλησία έχει την αλήθεια και είναι η Μια Εκκλησία. Και να επανέλθει όχι ένα άτομο μόνο, αλλά ένα σύνολο μια ολόκληρη εκκλησία. Αυτός, λοιπόν είναι ο υπέρτατος στόχος της κάθε ποιμαντικής, να ελκύσει τους ανθρώπους στο Χριστό. Άρα ο Άγιος Νεκτάριος το διάλογο με τους ετεροδόξους τον βλέπει καθαρά με μάτι ποιμαντικό, δηλαδή έχει σαν σκοπό τη σωτηρία των ανθρώπων. Ο επίσκοπος, η Εκκλησία εργάζεται μόνο για τη σωτηρία.

Το συμπέρασμα είναι ότι η προσπάθεια των μεμονωμένων ορθοδόξων και της Εκκλησίας για τη σωτηρία είναι κατά τον Απόστολο Παύλο ένας πόλεμος. Εάν προσπαθήσουμε αυτόν τον πόλεμο να τον κάνουμε με μια σωστή στρατηγική, τότε είναι πολύ πιθανό να επιτύχουμε καλά αποτελέσματα. Αναφέρει, εν συνεχεία ο Άγιος ένα παράδειγμα από το Γεροντικό, ένα γνωστό παράδειγμα, το οποίο δείχνει πως η στρατηγική στο θέμα της ποιμαντικής μπορεί να οδηγήσει στη σωτηρία των ανθρώπων, ενώ η απολυτότητα, όπως αυτή που χαρακτηρίζει μερικούς, που λένε ότι δεν χρειάζονται οι διάλογοι και πρέπει να σταματήσουν, δεν οδηγεί πουθενά.

Στο γεροντικό σημειώνεται η συνάντηση ενός μοναχού στην έρημο με έναν ιερέα των ειδώλων. Ο τελευταίος πήγαινε κάπου βιαστικός. Βλέποντας τον ο μοναχός του είπε: «Ε, διάβολε, που τρέχεις»; Ο ιερέας των ειδώλων οργίστηκε και τον γρονθοκόπησε. Πιο κάτω στην πορεία του ο ιερέας των ειδώλων συνάντησε έναν άλλο μοναχό, ο οποίος του φώναξε: «Μακάρι να σωθείς, εργατικέ άνθρωπε»! Αυτό ήταν καλή στρατηγική. Ο ιερέας των ειδώλων σταμάτησε έκπληκτος με αυτό που άκουσε και ρώτησε το μοναχό: «Τί καλό είδες επάνω μου εσύ που είσαι χριστιανός»; Kαι του λέει ο μοναχός: «Βλέπω ότι εργάζεσαι για την ψυχή σου με ζήλο και λυπάμαι, γιατί δεν έχεις καταλάβει ότι ο κόπος σου πάει χαμένος». Το αποτέλεσμα ήταν ότι τα λόγια του μοναχού τον κατένυξαν, που τελικά άφησε την ειδωλολατρία και έγινε χριστιανός και μοναχός.

Στο παράδειγμα φαίνεται ότι το πιστεύω και των δύο μοναχών ήταν το ίδιο. Ο ένας όμως έκανε μια άκριτη μετωπική επίθεση εναντίον του ιερέα των ειδώλων, ενώ ο άλλος, που ήταν ο Άγιος Μακάριος, εφάρμοσε μια στρατηγική και κέρδισε έναν άνθρωπο. Αυτό πρέπει να εφαρμόζουμε και στο θέμα του διαλόγου, ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τους διαλεγομένους με εμάς τους ορθοδόξους να δουν τα σφάλματα που έχουν παρεισφρήσει στην πίστη τους.

Ο Άγιος Νεκτάριος, ο άνθρωπος της άνευ όρων, ορίων και προϋποθέσεων αγάπης και καλοσύνης, με τη σιγουριά της αγάπης και της γνώσεως της Αγίας μας ορθοδόξου πίστεως, θεωρούσε χρέος του να έχει επικοινωνία και να είναι άνετος στην επικοινωνία με αιρετικούς και σχισματικούς, ποθώντας και επιδιώκοντας τη σωτηρία τους. Αυτό ας προσπαθούμε και εμείς να κάνουμε