Ο θεραπευτικός χαρακτήρας του δόγματος ως βάση του διαλόγου με άλλες ομολογίες. Σκοπός τού δόγματος είναι η θεραπεία τού ανθρώπου. τού π. Ι. Ρωμανίδη

Στην εποχή μας γίνονται διάλογοι μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και των άλλων Χριστιανικών Ομολογιών για την εύρεση κοινών σημείων για την ένωση. Η απόσχιση των δυτικών Χριστιανών από την Εκκλησία είχε δογματική βάση, αλλά υπήρξαν και πολιτικές και στρατιωτικές διαφορές, αφού συνδέεται η θεολογία με την ιστορία.

«Έχουμε όλη αυτή την Ιστορία που έχει δυστυχώς και το θεολογικό της υπόβαθρο, διότι πολλές φορές, όπως έχω βρη στην έρευνα μου, δια να βρη κανείς την πηγή μιας δογματικής διαμάχης, πρέπει να ανατρέξη σε πολιτικές και στρατιωτικές διαφορές. Και πολλές φορές μια θεολογική διαφορά δεν έχει αιτία την θεολογία, αλλά την πολιτική. Και δημιουργούνται δογματικές διαφορές, μόνο και μόνο για να διασωθή κάποια πολιτική κατάσταση. Κι εδώ βλέπουμε σαφώς να αναπτύσσεται αυτό το φαινόμενο.

Σάς είπα για την Σύνοδο της Φρανγκφούρτης που κατεδίκασε την Ζ' Οικουμενική Σύνοδο και την Σύνοδο που κατεδίκασε αυτούς που δεν δέχονται την προσθήκη του Φιλιόκβε στο Σύμβολο της Πίστεως.

Οπότε, σε δύο πεδία οι Φράγκοι μάς κατηγορούν για αιρέσεις. Εμείς δεν τους κατηγορήσαμε ποτέ για τίποτα δογματικό εκείνα τα χρόνια. Αυτοί ξεκίνησαν και μας καταδίκασαν ως αιρετικούς για λόγους δικούς τους».

Πάντως, οι διάλογοι μεταξύ τής Ορθοδόξου Εκκλησίας και τών άλλων Χριστιανικών ομολογιών είναι ανάγκη να έχουν ως βάση όχι μόνον τα δόγματα και τις Οικουμενικές Συνόδους, αλλά κυρίως την ουσία και τον σκοπό των δογμάτων, που είναι η θεραπεία των ανθρώπων.

«Όταν κανείς έχη τέτοια κριτήρια, μπορεί να αντιμετώπιση και τα θέματα του διαλόγου με τις άλλες Εκκλησίες κλπ. Και τις σχέσεις με τους μη Ορθοδόξους, πρέπει να ρυθμίζη όχι επί δογματικής βάσεως, αλλά επί θεραπευτικής βάσεως.

Μετατίθεται η βάση από το δόγμα στην θεραπεία. Γιατί; Διότι το δόγμα είναι ένα φάρμακο θεραπευτικό. Και το φάρμακο εφαρμόζεται, εφ’ όσον υπάρχει αρρώστια. Όταν έλθη, όμως, η υγεία και φύγη η αρρώστια, καταργείται το φάρμακο. Δεν παίρνει πλέον ο άρρωστος το φάρμακο. Έτσι, καταργείται και το δόγμα. Οπότε, η βάση της συζητήσεως με τους διάλογους δεν πρέπει να είναι το δόγμα· πρέπει να είναι η θεραπεία.

Μετά, όταν γίνεται η συζήτηση για το δόγμα, πρέπει να εξετασθή μέσα στα καθαρώς θεραπευτικά του πλαίσια. Αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία, γιατί όταν συζητάμε με τους ετεροδόξους, οι Ορθόδοξοι συντηρητικοί, οι οποίοι δεν βλέπουν την σχέση μεταξύ δόγματος και θεραπείας και δεν βλέπουν ότι το δόγμα έχει καθαρώς θεραπευτικό σκοπό, λένε στους ετεροδόξους να δεχθήτε όλα τα Ορθόδοξα δόγματα, για να γίνη η ένωση. Και ο ετερόδοξος, μ' όλο το δίκιο του ο καημένος, ερωτάει: Τι χρειάζονται όλα αυτά τα δόγματα; Δηλαδή, τι βοηθάει να δεχθώ τυπικά αυτά τα δόγματα που τα παραδέχεσθε εσείς; Διότι ο δικός μας, ο παλιός συντηρητικός, εκείνος που εκπροσωπεί (σήμερα) την Ορθόδοξη Εκκλησία, είναι το θύμα της Ελληνικής Επαναστάσεως και πνευματικόν τέκνον του Αδαμαντίου Κοραή και ξεύρει να λέη: να δεχθήτε όλα τα δόγματα των επτά Οικουμενικών Συνόδων για να γίνη η ένωση.

Βέβαια, με τους Λατίνους δεν υπάρχει τόσο πρόβλημα γι’ αυτό το θέμα, διότι αυτοί δέχονται τις επτά Οικουμενικές Συνόδους. Το πρόβλημα είναι ότι δέχονται πολύ περισσότερα από ότι δέχονται οι επτά Οικουμενικές Σύνοδοι. Οπότε, το πρόβλημα στρέφεται εναντίον μας και όχι εναντίον αυτών. Διότι εμείς λέμε επτά Οικουμενικές Συνόδους, αυτοί λένε εν τάξει, είμαστε σύμφωνοι.

Για τους Προτεστάντες, όμως, υπάρχει πρόβλημα. Γιατί να δεχθούμε, λένε, επτά Οικουμενικές Συνόδους; Διότι όταν έγινε η προτεσταντική επανάσταση, αυτοί εδέχοντο τότε τέσσερεις Οικουμενικές Συνόδους. Δεν εδέχοντο τότε την Ε', Στ' και Ζ' Οικουμενική Σύνοδο. Την Ζ' την εταυτίζανε με τα αγάλματα της Παπικής Εκκλησίας και αυτά που εθεωρούσαν αυτοί ως δεισιδαιμονίες της Λατινικής Εκκλησίας. Την Ζ' Οικουμενική Σύνοδο την απέρριψαν. Οπότε, μένει η Ε' και η Στ' Οικουμενική Σύνοδος.

Όποτε λένε: Γιατί να δεχθούμε αυτά τα δόγματα; Αυτά είναι πολύ μεταφυσικά, είναι της ελληνικής φιλοσοφίας. Είναι μιας μεταγενεστέρας πνευματικής καταστάσεως. Τι σχέση έχουν αυτά με την Αγία Γραφή; Τι σχέση έχουν με την σωτηρία του ανθρώπου; Και έχουν πολλές αμφιβολίες, γύρω από την Ε' και Στ' Οικουμενική Σύνοδο».

Ο θεολογικός διάλογος μεταξύ των ομολογιών, χωρίς να εξετάζεται η σημασία του δόγματος και χωρίς να συνδέεται με τον θεραπευτικό του σκοπό, δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα.

«Στις συζητήσεις οι Ορθόδοξοι, επί το πλείστον προτείνουν μια τυπική αποδοχή των Οικουμενικών Συνόδων, χωρίς όμως να εξηγήσουν στους Προτεστάντες γιατί είναι αναγκαία αυτά τα δόγματα, όλων αυτών των Οικουμενικών Συνόδων. Αυτό, διότι και στους δυτικούς ιστορικούς των δογμάτων, αλλά και στους Ορθοδόξους μοντέρνους ιστορικούς των δογμάτων κλπ, το δόγμα έχει αποκοπή από τον θεραπευτικό του σκοπό και έχει ταυτισθή με μια μεταφυσική και οντολογική πλέον αντίληψη περί δογμάτων της Εκκλησίας, σαν να επρόκειτο περί καταστάσεως που οι Πατέρες εφιλοσοφούσαν πλέον επάνω στην πίστη της Εκκλησίας. Και αποτέλεσμα αυτής της φιλοσοφίας επί της πίστεως είναι η ανάπτυξη των δογμάτων, τα οποία δόγματα πλέον θεσπίζονται σε Οικουμενικές Συνόδους. Ευρισκόμεθα σε μια εποχή, που ένας μοντέρνος άνθρωπος δεν δέχεται πλέον να αποδεχθή ένα δόγμα μιας Εκκλησίας, επειδή η Εκκλησία διδάσκει κάποιο δόγμα.

Βέβαια, υπάρχουν και Λατίνοι και Ορθόδοξοι θεολόγοι, που έχουν αυτή την απαίτηση. Υπάρχουν Αγγλικανοί που δέχονται αυτή την απαίτηση και προσαρμόζονται σε αυτή την απαίτηση, διότι έχουν κατάρτιση θεολογική αυτού του είδους, που χαρακτηρίζει και πολλούς Λατίνους και Ορθοδόξους θεολόγους. Έχουν και οι Αγγλικανοί αυτή την τάση. Μεταξύ, όμως, τών άλλων Προτεσταντών δεν υπάρχει καμιά τέτοια τάση».

Μερικοί σύγχρονοι Ορθόδοξοι έχουν αποκόψει το δόγμα από την ευσέβεια της Εκκλησίας και τον θεραπευτικό του χαρακτήρα και γι’ αυτό δεν θέτουν τον θεραπευτικό σκοπό του δόγματος ως βάση στον διάλογο.

«Μέσα στα πλαίσια αυτά των ιστορικών ερευνών το όλο κατάντημα της συγχρόνου Ορθοδόξου θεολογίας είναι που έπαυσαν οι ίδιοι οι Ορθόδοξοι να βλέπουν το δόγμα ως θεραπευτικό μέσο και το βλέπουν ως κάτι ξεκομμένο από την ευσέβεια της Εκκλησίας, από την διάγνωση και την θεραπεία.

Υπάρχει αυτή η κατάσταση. Αυτή, βέβαια, είναι η πλέον σπουδαία πλευρά του θέματος. Αλλά, πάντως, ευτυχώς, τουλάχιστον εις δύο διάλογους, υπάρχει πλέον επιστήμη απόφαση να ακολουθήσουμε αυτήν την οδό, να εξετάζουμε πλέον τα δόγματα υπό το πρίσμα της θεραπευτικής πλέον και ελπίζω ότι αυτό θα καρποφορήση».