Αι μεταβάσεις από της μιας καταστάσεως εις την άλλην –συχνάκις από του οξέος πόνου εις την βαθείαν χαράν, από της απογνώσεως εις την θεωρίαν και την εμπνέουσαν ελπίδα, από του παρατεταμένου θρήνου εις την γλυκείαν ειρήνην και τα παρόμοια– χαρακτηρίζουν εκείνους, οίτινες προσεύχονται εκτενώς και από καρδίας.

Εκ των πολλών και μακρών προσευχών εκ της μετά προσοχής εγκρατείας εις πάντα, λεπτύνεται η αντίληψις: Η ψυχή γίνεται ομοία προς την πλέον ευαίσθητον ακουστικήν συσκευήν, ήτις αντιδρά εναργώς εις ήχους μόλις υποπίπτοντας εις την ακοήν, μάλιστα δε και εις τας μη αισθητάς κινήσεις του αέρος. Όταν δε το πνεύμα ημών βιώση πλέον ή εκατοντάκις τον αυτόν κύκλον αναβάσεων και πτώσεων, τότε αμφότεραι αι καταστάσεις τοσούτον αφομοιούνται υπό της ψυχής, ώστε αύτη τρόπον τινά να φέρη αδιαλείπτως εν εαυτή και την βασιλείαν και τον άδην.

Εις πολλούς τούτο είναι δυνατόν να φανή παράδοξον κατ’ ουσίαν όμως είναι σημείον της αυξανομένης αγάπης – σημείον εγγύτητος εις την εξομοίωσιν προς τον Χριστόν. Ιδού πώς ο Απόστολος Παύλος γράφει περί τούτου: «Τις ασθενεί και ουκ ασθενώ; Τις σκανδαλίζεται και ουκ εγώ πυρούμαι;» (Β’ Κορ. 11,29). Τους δε Ρωμαίους παροτρύνει: «Χαίρειν μετά χαιρόντων και κλαίειν μετά κλαιόντων» (Ρωμ. 12,15).

Συμφώνως προς την ποιμαντικήν αρχήν των Πατέρων, ουδείς οφείλει να εντέλληται εις τους ποιμαινομένους υπ’ αυτού ό,τι ο ίδιος δεν εξεπλήρωσεν εν τη πράξει της ζωής. Φρονώ ότι και ο Απόστολος Παύλος υπό την άποψιν αυτήν δεν ήτο ολιγώτερον αυστηρός των Πατέρων.

Αι προς τους ποιμένας προσελεύσεις ανθρώπων, οίτινες διέρχονται δυσκόλους δοκιμασίας, δεν είναι δυνατόν να καθορισθούν ή να οργανωθούν αυθαιρέτως. Είναι αδύνατον να τεθούν ωρισμέναι ώραι δια την υποδοχήν των θλιβομένων, άλλαι δε δια την υποδοχήν των χαιρόντων. Εκ τούτου έπεται ότι έκαστος ποιμήν εν παντί καιρώ οφείλει να ευρίσκηται εν καταστάσει του κλαίειν μετά των κλαιόντων και χαίρειν μετά των χαιρόντων … να καταπονήται μετά των πιπτόντων εις απόγνωσιν και να αποκαθιστά εν τη πίστει τους πλανωμένους.

Αλλά και εις τούτο, ως και εν πάση τη ζωή ημών, το υπέρτατον υπόδειγμα είναι Αυτός ο Κύριος. Εκ της ευαγγελικής ιστορίας, και ιδιαιτέρως εκ των τελευταίων ημερών και ωρών Αυτού, βλέπομεν ότι Ούτος έζη εν ταυτώ το απρόσιτον δι’ ημάς πλήρωμα, και του πάθους και του θριάμβου της νίκης· τον θάνατον, αλλά και την αναφαίρετον απ’ Αυτού Θείαν δόξαν: «Οίδατε ότι μετά δύο ημέρας το Πάσχα γίνεται, και ο Υιός του Ανθρώπου παραδίδοται εις το σταυρωθήναι» (Ματθ. 26,2)… «ου μη πίω απ’ άρτι εκ τούτου του γεννήματος της αμπέλου εώς της ημέρας εκείνης, όταν αυτό πίνω μεθ’ υμών καινόν εν τη Βασιλεία του Πατρός μου» (Ματθ. 26,29)… «Θεέ μου, Θεέ μου, ινατί Με εγκατέλιπες;» (Ματθ. 27,46). «Αμήν λέγω σοι, σήμερον μετ’ Εμού έση εν τω παραδείσω» (Λουκ. 23,43)… «εγένετο δε ο ιδρώς Αυτού ωσεί θρόμβοι αίματος καταβαίνοντες επί την γην» (Λουκ. 22,44)… «Πάτερ, άφες αυτοίς· ου γαρ οίδασι τί ποιούσι» (Λουκ. 23,34)… «περίλυπος εστιν η ψυχή Μου έως θανάτου» (Ματθ. 26,38). «Συ εί ο Χριστός ο Υιός του Ευλογητού; Ο δε Ιησούς είπεν· Εγώ ειμι· και όψεσθε τον Υιόν του Ανθρώπου εκ δεξιών καθήμενον της δυνάμεως και ερχόμενον επί των νεφελών του ουρανού» (Μαρκ. 14,61-62).