«ο Πατήρ υμών ο ουράνιος τρέφει αυτά» (Ματθ. στ΄ 26)

Ο Θεάνθρωπος Χριστός στην επί τού Όρους ομιλία Του είπε ότι ο Θεός είναι Πατέρας μας. «Ο πατήρ υμών ο ουράνιος» (Ματθ. στ΄, 26). Με αυτό εκφράζει την αγάπη και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τού Θεού για μάς. Η αλήθεια αυτή είναι μια μεγάλη αποκάλυψη που έκανε ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του.

Ξέρουμε ότι στην προ τού Χριστού εποχή ο Θεός εθεωρείτο ότι ήταν ένα Ον που βρίσκεται πέρα από τα ανθρώπινα και φροντίζει για την διαφύλαξη τού κόσμου και τής ηθικής τάξεως, και όταν ο άνθρωπος παραβαίνη αυτήν την τάξη ο Θεός τον τιμωρεί. Ο Χριστός όμως μάς φανέρωσε ότι ο Θεός είναι Πατέρας μας που φροντίζει για μάς. Μάς έμαθε να προσευχόμαστε σε Αυτόν: «Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς... ελθέτω η Βασιλεία Σου» (Ματθ. στ', 9-10). Μέσα στην Εκκλησία ζωογονούμενοι από την Χάρη τού Θεού και μεταμορφούμενοι αποκτούμε την υιοθεσία και κράζουμε: «Αββά ο πατήρ». «Ότι δε εστέ υιοί, εξαπέστειλεν ο Θεός το πνεύμα τού υιού αυτού εις τας καρδίας υμών κράζον· αββά ο πατήρ. ώστε ουκέτι ει δούλος, αλλ υιος· ει δε υιος και κληρονόμος Θεού δια Χριστού» (Γαλ. δ', 6-7).

Η υιοθεσία συνδέεται με την αναγέννηση τού ανθρώπου. Έτσι, η πνευματική ζωή, όταν εξασκήται σωστά, οδηγεί τον άνθρωπο στο να συνδεθή και να αισθανθή τον Θεό Πατέρα του. Περνά μέσα από την κατάσταση τού δούλου, τού μισθωτού και φθάνει στην κατάσταση τού υιού, που εφαρμόζει το θέλημα τού Θεού, όχι για να αποφύγη την τιμωρία, ούτε για να εισέλθη στον Παράδεισο, αλλά γιατί αγαπά τον Θεό ως Πατέρα του.

Η διδασκαλία ότι ο Θεός είναι Πατέρας μας είναι στενά συνδεδεμένη με την δημιουργία μας, την αναδημιουργία μας και την σχέση μας μαζί Του. Είναι βασική διδασκαλία τής Εκκλησίας ότι, όπως ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο από το μη ον, έτσι διευθύνει και ζωοποιεί τον κόσμο χωρίς κτιστά μέσα, αλλά με τις άκτιστες ενέργειές Του, που λέγονται Πρόνοια Θεού.

Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά μία είναι η ουσία τού Θεού, αλλά οι ενέργειές Του είναι πολλές. Όπως η ουσία Του είναι άκτιστη, δηλαδή θεία, το ίδιο και οι ενέργειές Του είναι θείες, άκτιστες. Αλλά η μεν ουσία τού Θεού είναι αμέθεκτη, οι δε ενέργειές Του μεθεκτές. Όλος ο κόσμος μετέχει στις ενέργειες τού Θεού, τα άψυχα μετέχουν στην ουσιοποιό ενέργεια τού Θεού, τα φυτά και τα ζώα στην ζωοποιό ενέργεια τού Θεού, οι άνθρωποι, έχοντας ψυχή, στην σοφοποιό ενέργεια τού Θεού, και οι άγγελοι μαζί με τους αγίους στην αγιοποιό ή θεοποιό ενέργεια τού Θεού. Ο καθένας ανάλογα με την δεκτικότητα του δέχεται την Χάρη τού Θεού.

Ο Χριστός διδάσκει, όπως το είδαμε στο σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, ότι ο Θεός τρέφει τα πετεινά τού ουρανού, Αυτός αυξάνει τα κρίνα τού αγρού, Αυτός τα στολίζει τόσο όμορφα. Επομένως, όλα αυτά δεν είναι αποτέλεσμα τής φύσεως, αλλά τού λόγου τού Θεού, ο οποίος ενεργεί μέσα σε αυτά από την ημέρα που τα έφερε στην ζωή.

Αυτήν την διδασκαλία την βλέπουμε και στην Παλαιά Διαθήκη. Σε κάθε ακολουθία τού Εσπερινού κατά την ανάγνωση τού Προοιμιακού ψαλμού (103) ομολογούμε ότι ο Θεός εξαποστέλλει τις πηγές να ρέουν μέσα στα φαράγγια, Αυτός ποτίζει τα όρη με τις βροχές, Αυτός βλαστάνει από την γη χορτάρι για να φάγουν τα κτήνη, τα μικρά τών λιονταριών βρυχώνται και φωνάζουν στον Θεό να τους στείλη τροφή και όλα τα ζώα περιμένουν από τον Θεό να τους δώση την τροφή τους.

Επίσης, είναι γνωστό ότι στο θαύμα που έγινε στην Κανά, ο Χριστός μετέτρεψε το νερό σε κρασί. Ο ιερός Χρυσόστομος ερμηνεύει ότι ο Χριστός, που μετατρέπει στις ρίζες τής αμπέλου το νερό και το κάνει οίνο, Αυτός είναι εκείνος που κάνει τώρα το θαύμα από νερό σε κρασί. Το να βλέπη κανείς όμως σε όλη την φύση τις ενέργειες τού Θεού, αυτό είναι και λέγεται θεωρία κατ' επιβολήν. Έτσι, λοιπόν, καθαροί άνθρωποι, που εξασκούνται στην νοερά προσευχή, έρχονται σε κοινωνία με τους λόγους τών όντων και αισθάνονται ενότητα με όλη την κτίση.

Από αυτά τα λίγα βγαίνουν δύο αλήθειες που πρέπει ως Ορθόδοξοι να έχουμε υπ όψη.

Η πρώτη αλήθεια είναι ότι ο Χριστός ως Θεός σώζει τον άνθρωπο με τις άκτιστες ενέργειές Του. Επομένως, όχι μόνον ο Χριστός είναι Θεός, αλλά και οι ενέργειές Του είναι θείες. Το αντίθετο, η άποψη, δηλαδή, ότι η Χάρη τού Θεού είναι κτιστή, μάς οδηγεί σε μεγάλη πλάνη, στην ίδια την αίρεση τού Αρείου, και τότε αρνούμαστε την δυνατότητα τής σωτηρίας.

Δυστυχώς σε αυτό το ολίσθημα έχουν πέσει οι Λατίνοι. Αν διαβάση κανείς τα έργα τού Θωμά Ακινάτη, ο οποίος θεωρείται ως ο μεγαλύτερος θεολόγος τής Σχολαστικής θεολογίας, θα δη ότι εκεί πολλές φορές γίνεται λόγος για κτιστή Χάρη, για κτιστή αγάπη κλπ. Αυτό όμως είναι ένας σύγχρονος αρειανισμός, που μεταβάλλει την πίστη σε ορθολογισμό και οδηγεί την Εκκλησία στον αγνωστικισμό. Εμείς οι Ορθόδοξοι είμαστε αρνητικοί απέναντι στην δυτική σχολαστική θεολογία, διότι δεν έχει ακόμη αποβάλλει την αιρετική ιδέα ότι η Χάρη τού Θεού είναι κτιστή.

Η δεύτερη αλήθεια είναι ότι ο Μέγας Αθανάσιος όταν υποστήριζε ότι ο Χριστός είναι Θεός και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς όταν ομολογούσε ότι οι ενέργειες τού Θεού είναι άκτιστες (θείες), στηρίζονταν στην πνευματική τους εμπειρία. Εκτός από την αναφορά στους Προφήτας, στους Αποστόλους και στους προηγουμένους Πατέρας, προσέθεταν και την δική τους μαρτυρία. Δηλαδή, επειδή είχαν φθάσει στην θεωρία-θέα τού Θεού, είχαν την πραγματική γνώση περί Αυτού και αυτήν ομολογούσαν. Επομένως, οι άγιοι Πατέρες αποτελούν το εχέγγυο τής γνήσιας ερμηνείας τής αποκαλύψεως, επειδή οι ίδιοι δέχθηκαν την αποκάλυψη, ενώ οι αιρετικοί που στηρίζονται περισσότερο στον στοχασμό και όχι στην αποκάλυψη τού Θεού, δεν μπορούν να ερμηνεύσουν ορθόδοξα (δηλαδή αληθινά) την Αγία Γραφή.