Ότι έτσι έχουν τα πράγματα φαίνεται από τις απόψεις των Εθνικών συγκλητικών της Ρώμης στα 394 και 408 μ.Χ.: οι Συγκλητικοί αυτοί υποστήριζαν πως «δεν είναι νόμιμες οι [αρχαίες] τελετές αν δεν γίνονται δημοσία δαπάνη» και πως «δεν ήταν δυνατόν να υπάρξει κανένα όφελος για την πόλη [=Ρώμη] αν οι [αρχαίες] τελετές δεν γίνονταν δημόσια, και αν η Σύγκλητος δεν ανέβαινε σύσσωμη στο Καπιτώλιο να τελέσει εκεί αλλά και στις αγορές της πόλης τις απαραίτητες ιεροτελεστίες» (Ζώσιμου, Νέα Ιστορία, Δ’, 59, 3 και Ε’, 41, 3 αντίστοιχα)[1]. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές του Πολυθεϊσμού τον 4^ο και 5^ο μ.Χ. αι. η ανεξιθρησκεία δεν αρκούσε, οι ίδιοι δεν ήταν ευχαριστημένοι με αυτήν, αλλά, αντίθετα, έπρεπε το ρωμαϊκό κράτος επισήμως και δημόσια να υποστηρίζει την πολυθεϊστική λατρεία (και προφανώς όχι τη χριστιανική), και μάλιστα οι χριστιανοί Συγκλητικοί έπρεπε υποχρεωτικά όχι μόνο να παραστούν αλλά και να συμμετάσχουν στις τελετές των εθνικών Συγκλητικών˙ αλλιώς οι τελετές των Πολυθεϊστών δεν ήταν ούτε νόμιμες (για τους ίδιους) ούτε αποτελεσματικές (για το κράτος). Επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας έπρεπε να είναι η πολυθεϊστική, όχι μόνο για λόγους «παραδόσεως» αλλά και νομιμότητας/αποτελεσματικότητας. Ποια ανεξιθρησκεία πρότειναν όμως οι Εθνικοί του 4^ου αι., όταν υποστήριζαν ότι οι Χριστιανοί υποχρεούνται να συμμετέχουν στις πολυθεϊστικές τελετές; Και πού ακούστηκε ξανά ότι, για να είναι νόμιμες οι τελετές μιας θρησκείας, πρέπει να συμμετέχουν σε αυτές άνθρωποι οι οποίοι δεν πιστεύουν σε αυτήν;

Ο Σύμμαχος, όταν γράφει προς τους αυτοκράτορες Βαλεντιανό, Θεοδόσιο και Αρκάδιο υποστηρίζοντας ότι η Ρώμη υπέταξε τον κόσμο χάρη στην πολυθεϊστική λατρεία της (§ 9 της επιστολής) και ότι εξαιτίας της άρνησης κρατικής χρηματοδότησης των Εστιάδων προέκυψε κακή σοδειά και λιμός στην Αυτοκρατορία και μάλιστα ότι εξαιτίας της παραμέλησης της αρχαίας λατρείας κάθε είδους κακό έπληξε την Αυτοκρατορία (§ 14 κ.ε.), εμμέσως πλην σαφώς δηλώνει ότι είναι απαραίτητο να υφίσταται η πολυθεϊστική λατρεία ως κρατική θρησκεία. Άλλωστε ο Σύμμαχος ρητά (§17 της παραπάνω επιστολής) απαιτεί την μη διατάραξη του υπάρχοντος καθεστώτος των θρησκειών και συνεπώς δεν ζητά ανεξιθρησκεία, όπως έχει υποστηριχθεί κατά κόρον, διότι ως το 380 επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας ήταν η πολυθεϊστική[2].

Η ανεξιθρησκεία που είχε ο Ιουλιανός κατά νου φαίνεται από την επιστολή του 110 (398d), προς Αλεξανδρείς: «εκείνο που επιτρέψαμε στους Γαλιλαίους που έχουν εξοριστεί από τον μακαρίτη Κωνστάντιο, δεν ήταν το να επιστρέψουν στις εκκλησίες τους, αλλά στις πατρίδες τους. Ωστόσο πληροφορούμαι πως ο θρασύτατος Αθανάσιος, επειδή παρασύρθηκε, ανακατέλαβε εκείνο που αυτοί αποκαλούν επισκοπικό θρόνο».

Θέμα, επομένως, ανεξιθρησκίας και μη συσχετισμού κράτους-θρησκείας δεν το έθετε κανένας στα σοβαρά εκείνη την εποχή˙ όχι μόνον οι Χριστιανοί, αλλά και οι Εθνικοί είχαν διαφορετική αντίληψη – ο Ιουλιανός άλλωστε επανέφερε ως κρατικά εμβλήματα τα πολυθεϊστικά και τα αγάλματα των θεών δίπλα στο δικό του. Δεν γινόταν, απλά, το κράτος να μένει αμέτοχο στις θρησκευτικές διαμάχες και αυτό δεν οφείλεται στον Χριστιανισμό ούτε στην μισαλλοδοξία των μονοθεϊστών Χριστιανών ειδικά – οι λόγοι πρέπει να αναζητηθουν στις αιτίες των διώξεων κατά των φιλοσόφων στην κλασσική Ελλάδα. Οι Εθνικοί, οι οποίοι επιζητούσαν να υπάρχει επικρατούσα κρατική θρησκεία ήταν το ίδιο μισαλλόδοξοι, αν υποθέσουμε, ότι ο Χριστιανισμός ήταν "μισαλλόδοξος", μόνο και μόνο επειδή θεωρεί τις άλλες θρησκείες ψευδείς [3]. Μάλιστα οι Εθνικοί ήταν περισσότερο μισαλλόδοξοι, γιατί ΔΙΩΞΑΝ τους Χριστιανούς, ενώ οι Χριστιανοί δεν δίωξαν ποτέ κανέναν, παρά τους περί του αντιθέτου ψευδείς και αστήρικτους ισχυρισμούς των Νεοειδωλολατρών.

Σε τέτοιο ιστορικό πλαίσιο η κριτική αποκλειστικά ή ειδικά εναντίον του Χριστιανισμού, απλώς επειδή αυτός πέτυχε να καταλάβει την εξουσία παρά τους διωγμούς τριών αιώνων που υφίστατο, (και η συναφής κριτική ότι εξαιτίας της κατάληψης επικράτησε), καθώς και η ανέξοδη, εκ των υστέρων ρητορεία υπέρ της ανεξιθρησκείας, είναι άνευ ουσίας. Αν μάλιστα σύμφωνα με τα λεγόμενα των Εθνικών οι τελετές του Πολυθεϊσμού ήταν νόμιμες/αποτελεσματικές μόνο με την συμμετοχή του κράτους, τότε ο ελληνορρωμαϊκός Πολυθεϊσμός προκύπτει, κατά πολύ περισσότερο, μια εκ φύσεως κρατική θρησκεία˙ αντιθέτως δεν ακούστηκε ποτέ, τους τρεις πρώτους μ.Χ. αιώνες από χριστιανούς απολογητές, ότι οι χριστιανικές τελετές ήταν άκυρες ή αναποτελεσματικές αν δεν συμμετείχε επισήμως σε αυτές το Κράτος. Αντιθέτως, είναι βασική αρχή του Χριστιανισμού, ότι "η βασιλεία η δική μας δεν είναι επίγεια" (Ιωάννης 18/ιη: 36). Δεν υπάρχει τίποτε πιο αναμενόμενο από την εξαφάνιση μιας θρησκείας η οποία στηρίζεται στην οικονομική υποστήριξη του κράτους, το οποίο παύει να την χρηματοδοτεί από μια στιγμή και μετά.
 

Σημειώσεις: