Είναι βασική χριστιανική διδασκαλία ότι ο Θεός δεν δημιούργησε τους δαίμονες ως δαίμονες, αλλά ως αγγέλους, και εκείνοι στη συνέχεια αποστάτησαν από Εκείνον, έχασαν το φως τους και πέρασαν στη «σκοτεινή πλευρά».

Τρία χωρία της Αγίας Γραφής, που θεωρούνται αναφερόμενα στην πτώση του διαβόλου και των δαιμόνων, είναι τα εξής:

 Α) Ησαΐας, κεφ. 14, στίχοι 12-15 (και ευρύτερα):

«Πώς εξέπεσεν εκ του ουρανού ο εωσφόρος ο πρωί ανατέλλων; συνετρίβη εις την γην ο αποστέλλων προς πάντα τα έθνη. Συ δε είπας εν τη διανοία σου: εις τον ουρανόν αναβήσομαι, επάνω των αστέρων του ουρανού θήσω τον θρόνον μου, καθιώ εν όρει υψηλω, επί τα όρη τα υψηλά τα προς Βορράν, αναβήσομαι επάνω των νεφών, έσομαι όμοιος τω Υψίστω. νυν δε εις άδην καταβήση και εις τα θεμέλια της γης».

Τα λόγια αυτά του προφήτη σε πρώτο επίπεδο αναφέρονται στην πτώση του βασιλιά της Βαβυλώνας. Όμως, όπως συμβαίνει σε πολλές προφητείες, δίδεται και δεύτερη, πνευματική ερμηνεία, που αφορά στην αλαζονεία ενός λαμπρού αρχαγγέλου, ο οποίος κατέληξε αποστάτης και εκπεσών μακριά από το Θεό.

Από αυτό το σημείο έχει επικρατήσει να ονομάζεται ο αρχηγός των δαιμόνων «Εωσφόρος». Η λέξη αυτή είναι αρχαία ελληνική και σημαίνει αυτόν που φέρνει την αυγή, από τις λέξεις «έως» (αυγή) και «φέρω». Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν έτσι το άστρο Αυγερινός, ενώ στην Εκκλησία η λέξη πολλές φορές έχει θετική σημασία και χρησιμοποιείται, όχι για το διάβολο, αλλά ως χαρακτηρισμός αγίων που με τη διδασκαλία τους φώτισαν την οικουμένη, όπως οι Τρεις Ιεράρχες, που χαρακτηρίζονται «εωσφόροι» (φέροντες το φως).

Στα λατινικά η αντίστοιχη λέξη είναι Lucifer, επειδή lux (γενική: lucis) είναι το φως και ferre το φέρω. Η ρίζα της λέξης lux – lucis υπάρχει και στα ελληνικά ως λυκ- με την έννοια του φωτός, γι’ αυτό και οι λέξεις λυκόφως, λυκαυγές, Λύκειος Απόλλων, λύκειο, αλλά και ο λύκος.

Β) Το δεύτερο χωρίο είναι το κατά Λουκάν, κεφ. 10, στίχος 18. Παραθέτουμε όλη τη συνάφεια (στίχους 17-20):

 «Υπέστρεψαν δε οι εβδομήκοντα μετά χαράς λέγοντες: Κύριε, και τα δαιμόνια υποτάσσεται ημίν εν τω ονόματί σου. Είπε δε αυτοίς: εθεώρουν τον σατανάν ως αστραπήν εκ του ουρανού πεσόντα. Ιδού δίδωμι υμίν την εξουσίαν του πατείν επάνω όφεων και σκορπίων και επί πάσαν την δύναμιν του εχθρού, και ουδέν υμάς ου μη αδικήση. Πλην εν τούτω μη χαίρετε, ότι τα πνεύματα υμίν υποτάσσεται· χαίρετε δε ότι τα ονόματα υμών εγράφη εν τοις ουρανοίς».

Ο στίχος 18, «Είπε δε αυτοίς: εθεώρουν (= έβλεπα) τον σατανάν ως αστραπήν εκ του ουρανού πεσόντα», ερμηνεύεται ως αναφερόμενος στην αρχική πτώση του σατανά, όταν εξέπεσε από τη θέση του ως αρχαγγέλου.

 Γ) Το τρίτο χωρίο είναι το Αποκάλυψις, κεφ. 12, στίχοι 3-4 και 7-9:

«Και ώφθη άλλο σημείον εν τω ουρανώ, και ιδού δράκων πυρρός μέγας, έχων κεφαλάς επτά και κέρατα δέκα, και επί τας κεφαλάς αυτού επτά διαδήματα, και η ουρά αυτού σύρει το τρίτον των αστέρων του ουρανού, και έβαλεν αυτούς εις την γην. και ο δράκων έστηκεν ενώπιον της γυναικός της μελλούσης τεκείν, ίνα, όταν τέκη, το τέκνον αυτής καταφάγη. (…)

Και εγένετο πόλεμος εν τω ουρανώ· ο Μιχαήλ και οι άγγελοι αυτού -του πολεμήσαι μετά του δράκοντος· και ο δράκων επολέμησε και οι άγγελοι αυτού, και ουκ ίσχυσεν, ουδέ τόπος ευρέθη αυτω έτι εν τω ουρανώ. και εβλήθη ο δράκων, -ο όφις ο μέγας ο αρχαίος, ο καλούμενος Διάβολος και ο Σατανάς, ο πλανών την οικουμένην όλην, εβλήθη εις την γην, και οι άγγελοι αυτού μετ’ αυτού εβλήθησαν».

Εδώ προφανώς αναφερόμαστε στην πτώση του Εωσφόρου και των «αγγέλων» του.

Η σημασία της χριστιανικής διδασκαλίας για τους έκπτωτους αγγέλους

Η διδασκαλία της Εκκλησίας ότι οι δαίμονες είναι αποστάτες άγγελοι έχει τεράστια σημασία για την αντιμετώπιση του κακού από τους ανθρώπους.

Όλες οι θρησκείες, ανεξαιρέτως, αποδέχονται ότι υπάρχουν πονηρά πνεύματα. Όμως οι πολυθεϊστικές θρησκείες, που είναι σχεδόν όλες οι θρησκείες της ιστορίας, τις οντότητες αυτές τις θεωρούν θεούς, γι’ αυτό και τις λατρεύουν. Γι’ αυτό βλέπουμε στις διάφορες θρησκείες να λατρεύονται θεοί σκοτεινοί, μοχθηροί, τερατώδεις και επιθετικοί προς τους ανθρώπους, που συχνά λατρεύονται με ανθρωποθυσίες ή μαύρη μαγεία. Και η αρχαία ελληνική θρησκεία δεν ήταν απαλλαγμένη από το πρόβλημα αυτό – οι θεοί που λάτρευε δεν ήταν καλά παιδιά και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που οι πρόγονοί μας τελούσαν ανθρωποθυσίες, αν και όχι τόσο μεγάλη κλίμακας όσο οι τρομακτικών διαστάσεων ανθρωποθυσίες που τελούσαν οι Βαβυλώνιοι π.χ. ή οι Αζτέκοι… (Δείτε μεγάλο αφιέρωμα στο θέμα εδώ http://www.apologitis.com).

Διδάσκοντας ο χριστιανισμός ότι οι δαίμονες δεν είναι θεοί, αλλά άγγελοι (εκπεσόντες), αυτόματα διακηρύσσει ότι δεν αξίζει να τους λατρεύουμε και ότι δε χρειάζεται να τους φοβόμαστε. Δεν είναι ύβρις να μην τους λατρεύουμε. Αντίθετα, μόνο ένας Θεός υπάρχει και είναι ο Θεός της αγάπης – Αυτόν αξίζει να λατρεύουμε, όχι τα πονηρά πνεύματα. Συνεπώς, αυτό είναι το ένα σημείο, στο οποίο η διδασκαλία της Εκκλησίας άλλαξε εντελώς τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος βλέπει το κακό.

Το άλλο σημείο είναι ακριβώς η διδασκαλία ότι οι δαίμονες δεν δημιουργήθηκαν κακοί, αλλά καλοί, απλώς αυτεξούσιοι και ηθικά ελεύθεροι, όπως και οι άνθρωποι.

Αν τα πονηρά πνεύματα είχαν δημιουργηθεί πονηρά, αυτό θα σήμαινε ότι το κακό είναι κι αυτό δημιούργημα του Θεού, όπως και το καλό. Αφού όμως κάθε τι που δημιουργεί ο Θεός είναι καλό, τότε και το κακό θα ήταν καλό! Θα ήταν θεϊκής προέλευσης, άξιο σεβασμού και απαραίτητο για την ισορροπία του κόσμου, όπως διδάσκουν κατά βάσιν οι θρησκείες της Άπω Ανατολής.

Αφού όμως ο Θεός δεν δημιούργησε το κακό (και βασικά το κακό δεν «υπάρχει», δεν είναι «κάτι», απλώς αποτελεί την απουσία του καλού), τότε το κακό δεν αξίζει το σεβασμό μας, είναι ο εχθρός, τον οποίο καλούμαστε να πολεμήσουμε, μέχρι την οριστική επικράτηση του καλού, μέχρι την εκπλήρωση του «ελθέτω η βασιλεία Σου», κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

Πώς πολεμάμε αυτό το κακό;

Όπως τονίζουν με έμφαση οι άγιοι διδάσκαλοι της Ορθοδοξίας (λόγω της εμπειρίας τους), σε σύγκριση με τους ανθρώπους οι δαίμονες είναι πάρα πολύ ισχυροί. Όμως, σε σύγκριση με το Θεό, είναι εντελώς ανίσχυροι. Γι’ αυτό, ο άνθρωπος μπορεί να τους αντιμετωπίσει ευρισκόμενος σε στενή σύνδεση με το Θεό. Και η σύνδεση αυτή συντελείται εν Χριστώ, μέσα στην Εκκλησία.

«Εκκλησία» δεν εννοούμε το κτήριο του ναού, αλλά κυρίως τη χριστιανική ζωή – με τη συμμετοχή στα άγια μυστήρια, που ο ίδιος ο Χριστός παρέδωσε σ’ εμάς, και με τον αγώνα κατά των παθών μας (των εξαρτήσεων, των αδυναμιών και των ελαττωμάτων μας) και την καλλιέργεια των αρετών που μας δίδαξαν και μας διδάσκουν ο Ιησούς Χριστός και οι άγιοί μας, τόσο με τη διδασκαλία, όσο και με το παράδειγμά τους.

Φυσικά, κάθε στιγμή δεχόμαστε επίθεση: επίθεση, βασικά, μέσω της υποβολής αμαρτωλών σκέψεων, δηλαδή «πειρασμών», πειρασμικών λογισμών. Και πάρα πολλές φορές νικιόμαστε και πέφτουμε στην αμαρτία. Κι εγώ, που γράφω αυτές τις γραμμές, εξομολογούμαι ότι δυστυχώς έχω πολλές πτώσεις.

Όμως πάντα υπάρχει επιστροφή, η επιστροφή του ασώτου. Όμως πρέπει να σηκωνόμαστε και να συνεχίζουμε τον αγώνα. Όχι μόνοι, αλλά με τη βοήθεια του Θεού, μέσω της προσευχής, της νηστείας, της εξομολόγησης, του εκκλησιασμού, της θείας κοινωνίας, της φιλανθρωπίας, της καλλιέργειας της αγάπης, της ταπείνωσης και της συγχώρησης. Και πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο Ιησούς Χριστός (ο Κύριος και Θεός μας και βασιλέας των πάντων), η Παναγία μας (η βασίλισσα των ουρανών), οι άγιοι άγγελοι και οι άγιοί μας είναι πάντα έτοιμοι να μας βοηθήσουν – όχι όμως οι δήθεν «άγγελοι» που διακηρύσσει σήμερα η νέα εποχή, εκτός της Εκκλησίας, ούτε οι άγιοι θα πάρουν από εμάς κάθε αγώνα, γιατί τότε δεν θα είχαμε να επιτύχουμε καμιά νίκη. Όμως θα μας συμπαρασταθούν, θα πολεμήσουν μαζί μας, όχι «αντί» για μας, αρκεί όμως να το ζητήσουμε και κάθε φορά να το ζητάμε.

Και σίγουρα δεν πρέπει να ασχολούμαστε με τους δαίμονες, ούτε να ενδιαφερόμαστε και να «ερευνούμε» γι' αυτούς (πράγμα που είναι της μόδας, αλλά καθόλου αθώο, ούτε ωφέλιμο, αλλά επιζήμιο), αλλά να ασχολούμαστε και να ζητούμε να μάθουμε για το Χριστό, την Παναγία και τους αγίους μας, τους συμμάχους μας, που η ενασχόληση με αυτούς θα μας φέρει ηρεμία και πνευματική πρόοδο.

Το να κάνουμε το σταυρό μας είναι το πνευματικό «πιστόλι» μας. Όμως απέναντι ο εχθρός έχει τανκς. Ένα πιστόλι δεν είναι αρκετό. Έχουμε όμως κι εμείς τανκς, κάστρα, πανοπλίες: την εκκλησία, τα άγια μυστήρια, τη χριστιανική πνευματική ζωή, την εν Χριστώ αγάπη. Τα «όπλα του φωτός», όπως αναφέρει ο απόστολος Παύλος (προς Ρωμαίους, κεφ. 13, στίχ. 12):

«Το λοιπόν, αδελφοί μου, ενδυναμούσθε εν Κυρίω και εν τω κράτει της ισχύος αυτού. ενδύσασθε την πανοπλίαν του Θεού προς το δύνασθαι υμάς στήναι προς τας μεθοδείας του διαβόλου· ότι ουκ έστιν ημίν η πάλη προς αίμα και σάρκα, αλλά προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις. διά τούτο αναλάβετε την πανοπλίαν του Θεού, ίνα δυνηθήτε αντιστήναι εν τη ημέρα τη πονηρά και άπαντα κατεργασάμενοι στήναι. στήτε ουν περιζωσάμενοι την οσφύν υμών εν αληθεία, και ενδυσάμενοι τον θώρακα της δικαιοσύνης, και υποδησάμενοι τους πόδας εν ετοιμασία του ευαγγελίου της ειρήνης, επί πάσιν αναλαβόντες τον θυρεόν της πίστεως, εν ω δυνήσεσθε πάντα τα βέλη του πονηρού τα πεπυρωμένα σβέσαι· και την περικεφαλαίαν του σωτηρίου δέξασθε, και την μάχαιραν του Πνεύματος, ό εστι ρήμα Θεού, - διά πάσης προσευχής και δεήσεως, προσευχόμενοι εν παντί καιρω εν Πνεύματι, και εις αυτό τούτο αγρυπνούντες εν πάση προσκαρτερήσει και δεήσει περί πάντων των αγίων, και υπέρ εμού, ίνα μοι δοθή λόγος εν ανοίξει του στόματός μου, εν παρρησία γνωρίσαι το μυστήριον του ευαγγελίου, υπέρ ου πρεσβεύω εν αλύσει, ίνα εν αυτω παρρησιάσωμαι ως δεί με λαλήσαι» (προς Εφεσίους, κεφ. 6, στ. 10-20).

Γι’ αυτό και στις ορθόδοξες αγιογραφίες, δηλ. τις ιερές εικόνες του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων μας, όταν σε σπάνιες περιπτώσεις ζωγραφίζονται δαίμονες, απεικονίζονται μικροσκοπικοί, ώστε να φανεί ότι μπροστά στο Χριστό και στους αγίους γίνονται μικροί και αδύναμοι.

Αυτή είναι όμως η πανοπλία μας και ο άνθρωπος δεν μπορεί να μπει στη μάχη χωρίς πανοπλία. Η ήττα είναι η απώλεια της (κατά χάριν) αθάνατης ψυχής μας, ενώ η νίκη είναι η είσοδος ως κληρονόμων στη βασιλεία των ουρανών, ως υιών και κληρονόμων του Θεού, συγκληρονόμων και συμβασιλέων του Χριστού: «αυτό το (Άγιο) Πνεύμα συμμαρτυρεί τω πνεύματι ημών ότι εσμέν τέκνα Θεού. ει δε τέκνα, και κληρονόμοι, κληρονόμοι μεν Θεού, συγκληρονόμοι δε Χριστού, είπερ συμπάσχομεν ίνα και συνδοξασθώμεν» (προς Ρωμαίους, 8, 16-17).