Β) Η βίωση των δογμάτων στην πράξη: Η Χριστομορφοποίηση

Στο κεφάλαιο αυτό θα επιμείνουμε στις περιγραφές του π. Σωφρονίου σχετικά με τη βίωση των δογμάτων στην πράξη. Γράφει:

"Στον άνθρωπο που πιστεύει, το Δόγμα δίνει απάντηση σε κάθε αναζήτηση, σε κάθε αξίωμα του νου. Στη συνέχεια, το ανθρώπινο πνεύμα απέναντι στο Δόγμα θα ζητήσει τις δικές του οδούς, για να αφομοιώσει τα δεδομένα της Θείας Αποκαλύψεως και να οικειωθεί το περιεχόμενό της. Εδώ αρχίζει ό,τι καλούμε "θεολογική ανάπτυξη". ^[198]"

Στενά συνδεδεμένο με την αφομοίωση «των δεδομένων της Θείας Αποκαλύψεως» είναι το θέμα της εμπειρίας και της εγκατάλειψης της χάριτος.

Στo σημείο αυτό θα αναφέρουμε ορισμένα μόνο βασικά δεδομένα.

Κατά τον π. Σωφρόνιο, η Χριστιανική ζωή απαρτίζεται από τρία τουλάχιστον στάδια: την αρχική εμπειρία της Χάριτος, που ακολουθείται από την εγκατάλειψη, την απώλεια, και την ενδεχόμενη επιστροφή της. Αυτή η τριπλή κίνηση επαναλαμβάνεται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου.

Μέσω αυτής της υποχώρησης και ροής της χάριτος πραγματώνεται η σταδιακή προσωπική αφομοίωσή της. ^[199] Αυτό είναι σχετικό, όταν μιλάμε για την αφομοίωση των Δογμάτων στην πράξη:

"Αι βάσεις της δογματικής γνώσεως δίδονται ακεραίως κατά την πρώτην ήδη πείραν της χάριτος, και εάν η άποψις αυτή της μοναδικής και αδιαιρέτου πνευματικής υπάρξεως δεν εμφανίζηται εξ αρχής καθαρώς, τούτο συμβαίνει ουχί διότι το δώρον του Θεού είναι καθ' εαυτό ανεπαρκές, αλλά διότι η αφομοίωσις του δώρου τούτου υπό του ανθρώπου συνδέεται μετά μακράς εσωτερικής διαδικασίας". ^[200]

Μια πτυχή για την απόκτηση των Δογμάτων ως βίωση - αφομοίωση, που τονίζεται από τον π. Σωφρόνιο, είναι ότι ο χρόνος, που απαιτείται στη διαδικασία αυτή, δε μπορεί να είναι ένα στιγμιαίο γεγονός. Ενώ η χαρισματική εμπειρία μπορεί να διαρκέσει λίγο χρόνο, μπορεί να χρειαστεί χρόνια και επανάληψη παρόμοιων εμπειριών προτού ο Χριστιανός αφομοιώσει αυτή την εμπειρία ως ζωντανή γνώση:

«Η "προσωπική αποκάλυψις" περί του υπερκοσμίου Όντος δύναται να έλθη κατ' αιφνίδιόν τινα τρόπον ως λάμψις αστραπής, αλλά το ούτω προσληφθέν αφομοιούται βαθμηδόν κατά την παρατεταμένην πορείαν του αγώνος της προσευχής»^[201]. Τονίζεται η συνεχόμενη ανάγκη ενός ανθρώπου να αγωνίζεται και να εμμένει στην πίστη και στη ζωή της Εκκλησίας, προκειμένου να γίνει αληθινά Χριστόμορφος.

Αν και η ιδέα, τού να ζει κάποιος το δόγμα της Ενσάρκωσης του Χριστού για να γίνει, για παράδειγμα, θεοφόρος, προφανώς συνδέεται με το να γίνει κάποιος Χριστόμορφος, εντούτοις το ερώτημα που θα μπορούσαμε να καταθέσουμε σχετίζεται με το δόγμα της Αγίας Τριάδας. Ο π. Σωφρόνιος είναι σαφής, ότι ακόμη και αυτό το δόγμα της Αγίας Τριάδας μπορεί να αφομοιωθεί σε ένα επίπεδο προσωπικής υπαρξιακής εμπειρίας:

«Εξ αυτού του είδους της γνώσεως της μυριοϋποστάτου ενότητος τελείται ίδια της τηρήσεως του εντολού της αγάπης] η μετάβασις εις την θεολογικην αφομοίωσιν του δόγματος περί της ενότητος της Αγίας Τριάδος»^[202]. Παρόμοιες θέσεις επαναλαμβάνει και σε άλλα σημεία των έργων του. ^[203]

Οι δυσκολίες της αποκτήσης και αφομοίωσης των Δογμάτων, όμως, έγκεινται στο γεγονός ότι, «[ά]λλο είναι να γνωρίζη τις την Αλήθειαν, και άλλο... να μη είναι ικανός να φανερώση αυτήν εν τη τελειότητι αυτής εις την πράξιν της καθ' ημέραν ζωής»^[204]. Όπως ο π. Σωφρόνιος σωστά αναρωτιέται: «Οποίαν έννοιαν δύναται να έχη η αφηρημένη περί Τριάδος θεολογία, όταν δεν αισθάνησαι την Αγίαν δύναμιν του Πατρός, την πραείαν αγάπην του Υιού, το Άκτιστον Φως του Αγίου Πνεύματος;»^[205]. Πρόκειται για τη διαφορά τού να μιλάει κανείς για τον Θεό αλλά να μην Τον γνωρίζει, και του να Τον γνωρίζει, εμπειρικά και υπαρξιακά, είτε μιλάει γι'  Αυτόν είτε όχι. ^[206] Για τον π. Σωφρόνιο το πρώτο οδηγεί στους "επαγγελματίες" θεολόγους που μιλάνε από την «επαγγελματική καθέδρα του πολυμαθούς»^[207], ενώ η τελευταία κατηγορία δίνει σε κάποιον τη δυνατότητα να λάβει πρωτογενή γνώση, η οποία χαρακτηρίζεται ως «χαρισματική θεολογία».