Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Κεντρική Σελίδα

Βιβλία, Διωγμοί, Ιστορία και Ιεραποστολή

Β. Χριστιανικές μαρτυρίες από τον 2^ο και 3^ο αιώνα μ.Χ.

Παράρτημα: Η μνήμη επώνυμων μαρτύρων του 1^ου και του 2^ου αιώνα

Για την ιστορία, ας αναφέρουμε ότι από τους επώνυμους μάρτυρες που εντοπίζονται στις ανωτέρω πηγές, τιμάται η μνήμη, για μεν τον 1^ο αιώνα, του αγίου πρωτομάρτυρα Στέφανου στις 27 Δεκεμβρίου, του αγίου αποστόλου Ιακώβου στις 30 Απριλίου, του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου στις 23 Οκτωβρίου, του αγίου Αντίπα της Περγάμου στις 11 Απριλίου, των αγίων Πέτρου και Παύλου στις 28 Ιουνίου (και του αγίου Ανανία, που βάπτισε τον απόστολο Παύλο, Πράξ. κεφ. 9, την 1^η Οκτωβρίου)· για τον 2^ο αιώνα, του αγίου Ιγνατίου στις 20 Δεκεμβρίου, του αγίου Πολυκάρπου στις 23 Φεβρουαρίου, των αγίων που μαρτύρησαν μαζί του (από τους οποίους κατονομάζεται ο άγιος Γερμανικός) στις 19 Ιανουαρίου, του αγίου Ιουστίνου και των φοιτητών του την 1^η Ιουνίου (βλ. Γ. Πιπεράκι, Πανάγιον, εκδ. «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», Μήλεσι 2006, στους οικείους τόπους).

Συμπεράσματα που εξάγονται από αυτά είναι:

(α) Η Εκκλησία δεν είχε ανάγκη να δημιουργήσει φανταστικούς μάρτυρες, ή να αναγνωρίσει πλαστούς μάρτυρες, δημιουργημένους από ευφάνταστους συγγραφείς επινοημένων ιστοριών, γιατί είχε ήδη μάρτυρες και μάλιστα σημαντικούς, από πλευράς τόσο ηρωισμού (ανδρείους), όσο και θέσεων (αποστόλους και επισκόπους).

(β) Εκτός από τους μάρτυρες που κατονομάζονται στις πηγές, αναφέρονται πολλοί ακόμη, που δεν κατονομάζονται. Τι απέγιναν αυτοί; Κανείς δεν περισυνέλεξε τα βασανισμένα τους σώματα; Κανείς δεν τίμησε τα λείψανα και τους τάφους τους; Ούτε καν κάποιος κατέγραψε τα ονόματα και τα μαρτύριά τους; Δεν είναι λογικό να θεωρήσουμε ότι όλοι οι υπόλοιποι μάρτυρες αγνοήθηκαν από τους χριστιανούς και περιέπεσαν σε πλήρη αφάνεια.

Γι’ αυτό νομίζω ότι θα έπρεπε να ληφθεί σοβαρά υπόψιν ακόμη και από τους μεγαλύτερους σκεπτικιστές το ενδεχόμενο να είναι όντως ιστορικά πρόσωπα οι μάρτυρες και μεγαλομάρτυρες των συναξαρίων, η ύπαρξη των οποίων αμφισβητείται στην εποχή μας – καθώς επίσης και να είναι αυθεντικά τα σωζόμενα λείψανά τους και οι τόποι ταφής τους.

(γ) Μέχρι στιγμής είδαμε αρχαίες χριστιανικές μαρτυρίες για τους τρόπους βασανισμού των χριστιανών από τις ρωμαϊκές διωκτικές αρχές: «πυρ και σταυρός, θηρίων τε συστάσεις, ανατομαί, διαιρέσεις, σκορπισμοί οστέων, συγκοπή μελών, αλεσμοί όλου του σώματος, κακαί κολάσεις του διαβόλου επ̓ εμέ ερχέσθωσαν, μόνον ίνα Ιησού Χριστού επιτύχω» (άγιος Ιγνάτιος), «κεφαλοτομούμενοι και σταυρούμενοι, και θηρίοις παραβαλλόμενοι, και δεσμοίς και πυρί και πάσαις ταις άλλαις βασάνοις» (άγιος Ιουστίνος), χωρίς να συνυπολογίσουμε τις περιγραφές από το Μαρτύριον Πολυκάρπου ή τις προειδοποιήσεις του Ιησού Χριστού, που καταγράφονται στα ευαγγελικά κείμενα. Όλα αυτά συμφωνούν με τις αφηγήσεις των συναξαρίων και των μαρτυρολογίων που τίθενται υπό αμφισβήτησιν· όσα αναφέρονται παραπάνω, αυτά έπαθαν οι μάρτυρες και μεγαλομάρτυρες. Η συμφωνία αυτή ασφαλώς δεν πρέπει να θεωρηθεί συμπτωματική, ούτε τα παθήματα των μαρτύρων να θεωρηθούν μεγαλοποιημένα.

Είμαι βέβαιος πως, αν διατρέξουμε και τα έργα των λοιπών απολογητών, όπως ο Μελίτων Σάρδεων ή οι Αθηναίοι φιλόσοφοι και άγιοι Αριστείδης και Αθηναγόρας (μάρτυρες οι ίδιοι), καθώς και τα έργα των υπόλοιπων χριστιανών συγγραφέων του 2^ου και του 3^ου αιώνα, θα βρούμε πολλά ακόμη τεκμήρια για την ένταση και τη σοβαρότητα των διωγμών. Τώρα, αυτή η έρευνα έγινε πρόχειρα και εν μέσω καραντίνας (το Δεκέμβριο του 2020), κατά βάσιν από το διαδίκτυο και την ισχνή βιβλιοθήκη του σπιτιού μας, χωρίς να επισκεφτούμε δημόσιες βιβλιοθήκες και ν’ αναζητήσουμε περισσότερα αρχαία κείμενα. Και με αυτή την επιφανειακή έρευνα, εντοπίσαμε όσα γράφουμε. Σίγουρα υπάρχουν πολλαπλάσια – επαναλαμβάνω – τα οποία γνωρίζουν τόσο οι αγιολόγοι όσο και οι ιστορικοί.