Ας μου επιτραπή σήμερα εις την αγάπη σας, αγαπητοί μου αδελφοί, να παρουσιάσωμε κάποιες, πατερικές πάντα, θέσεις γύρω από την Ορθόδοξη Ανθρωπολογία. Τι είναι δηλ. ο άνθρωπος, πώς πλάσθηκε από τον Θεό, από τι αποτελείται, ποιές είναι θεόθεν οι δυνατότητές του, ποιος ο σκοπός του, και μέσα εκεί, σε όλα αυτά τα θαυμάσια πατερικά χωρία, τα οποία ελαφρώς θα αναλύσωμε, κατά την μικρή δύναμή μας, εκτός των άλλων, εκεί μέσα θα αποδειχθή πόσο τρομερό, δυστυχώς, έγκλημα είναι η έκτρωσις.

Δεν νοείται, σε ζώντα άνθρωπο, να υπάρχη σώμα άνευ ψυχής, ούτε ψυχή άνευ σώματος. Λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός: «Την ψυχήν, ούτε γαρ προϋφίσταται του σώματος, ούτε μεθυφίσταται, αλλ άμα τη τούτου γενέσει κτίζεται και αυτή». Δηλ., η ψυχή, ούτε προϋπάρχει του σώματος, ούτε υπάρχει μετά από αυτό, αλλά ταυτόχρονα με την γένεσι του σώματος κτίζεται και η ψυχή. Και γράφει ο άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης: «Ούτε γαρ σώμα προ της ψυχής υφίστατο, ούτε ψυχή προ του σώματος», δηλ. ότι η ψυχή και το σώμα κτίζονται ταυτόχρονα.

Η πνοή που ενεφύσησε ο Θεός στον Αδάμ, εκείνο το απόρρητο ''εμφύσημα'', λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ήταν εκείνο που έδωσε στον άνθρωπο ψυχή αθάνατη, αείζωη, που ταυτίζεται με την λογική ψυχή, αλλά, ταυτοχρόνως, της έδωσε ο Θεός και την θεία Χάρι. Δηλ., ο Θεός δεν έδωσε στην ψυχή μόνο την λογικότητα και την δυνατότητα να είναι αθάνατη, αλλά την επλήρωσε και με την άκτιστη θεία Χάρι. Αυτήν, λοιπόν, την άκτιστη Χάρι, δυστυχώς, έχασε ο Αδάμ με την πτώσι του. Ω, αγαπητοί μου, τι έχασε ο Αδάμ! Έχασε τον ίδιο τον Θεό. Έχασε την θεοκοινωνία, χωρίσθηκε από τον Θεό. Αυτήν την ζωή χωρίς Θεό, που είναι ο ψυχικός, λεγόμενος, θάνατος, την ονομάζει ο Άγιος ''δεινό'' θάνατο, φοβερό θάνατο, και μας λέγει, επίσης, ότι η ζωή στην Βασιλεία θα είναι η κοινωνία με τον Θεό και η απόλαυσι της αιώνιας άχρονης Βασιλείας Του. Και, ''θάνατος'' είναι η ζωή χωρίς Θεό, η αιωνία κόλασις.

Εμείς, τώρα, από τούτην την ζωή μας, την πρόσκαιρη εδώ στην γη, επιλέγομε αν θα ζήσωμε κατά Θεόν, ή κατά διάβολον. Και η αξία αυτής της ζωής είναι ότι από αυτήν την πρόσκαιρη ζωή εξαρτάται η αιώνια άχρονη τύχη μας. Εμείς, λοιπόν, αυτεξουσίως, ελευθέρως δηλ., αναλόγως της επιγείου πορείας μας, καθορίζομε και την ουράνια αιώνια πορεία μας.

Μάς λέγει, πάλι, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ότι ο βαπτισμένος άνθρωπος έχει την βοήθεια, την ενέργεια της Χάριτος μέσα του, διότι κατά το μυστήριο της Βαπτίσεως λαμβάνει την θεία Χάρι, τον ίδιο τον Θεό. Τον ίδιο τον Θεό, όχι, βέβαια, κατά την ουσία Του, καθ ότι, ως γνωστόν, η ουσία του Θεού είναι αμέθεκτος και ακοινώνητος με την κτίσιν, λογική τε και άλογο, με κάθε κτίσμα, αλλά παίρνει τον Θεό κατά την ουσιώδη ενέργειά Του. Με την Βάπτισι, η θεία Χάρις εγκαθίσταται στο βάθος της ψυχής κάθε ανθρώπου και παραμένει πάντοτε, ακόμη και αν ο άνθρωπος αμαρτήση. Ναι, ακόμη και αν ο άνθρωπος αμαρτήση, παραμένει η Χάρις μέσα του. Ω, τι φιλάνθρωπος είναι ο Κύριος! Φυσικά, στον αμαρτωλό και αμετανόητο άνθρωπο, ενώ μεν υπάρχει Χάρις, δυστυχώς γι αυτόν, είναι απενεργοποιημένη. Είναι σαν να μην υπάρχη, ενώ υπάρχει. Διότι, η ψυχή του είναι ασθενούσα, δεν είναι υγιής, λόγω της μη καθαρότητος, λόγω της αμαρτίας και λόγω της αμετανοησίας του.

Μετά την πτώσι, υπήρξαν οι εξής κύριες κατηγορίες ανθρώπων: Η μία, όπως καταλαβαίνετε, ήταν η κατηγορία από πτώσεως των Πρωτοπλάστων, μετά δηλ. το προπατορικό αμάρτημα, έως την ιστορική συγκεκριμένη ημέρα της Πεντηκοστής, κατά την οποία εορτάζομε την εκ νέου αποστολή της ενεργείας του Αγίου Πνεύματος, του Τρίτου Προσώπου της Αγίας Τριάδος δηλ. την καθολική ενέργεια, εις την Εκκλησία Του.

Έτσι, λοιπόν, η μία κατηγορία ανθρώπων, χρονικά, περιλαμβάνει τους ανθρώπους από την ημέρα του προπατορικού αμαρτήματος έως την ιστορική συγκεκριμένη αυτή ημέρα της Πεντηκοστής. Και, όταν λέμε ''ιστορική'', το λέμε με διπλή έννοια, και επειδή είναι μεγάλης σημασίας, και επειδή συνέβη κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Συγκεκριμένα ''μεθ ου πολλάς ημέρας'', όπως είχε προϋποσχεθή ο Κύριος, δηλ. δέκα ημέρες μετά την Ανάληψί Του.

Στην οποία, τώρα, χρονική περίοδο οι άνθρωποι ζούσαν μόνο με το ''κατ εικόνα'', δηλ. μόνο με τα φυσικά τους γνωρίσματα, επειδή, δυστυχώς, έχασαν την θεία Χάρι, και σε όλη αυτήν την ''μακάβρια'' χρονική περίοδο, λαμπρότατη, φωτεινότατη, εξαίρεσις αποτελεί η περίπτωσις των Προφητών, των Δικαίων, και όλων εκείνων στους οποίους ο Θεός ηθέλησε - Θεός είναι, ό,τι θέλει κάνει - εκτάκτως και κατ' εξαίρεσιν, να δώση την Χάρι Του για το θείο Του, βέβαια, σχέδιο, για την θεία Του Οικονομία. Όπως λέμε, μεταξύ των άλλων, στο Σύμβολο της Πίστεως. Αναφερόμενοι στο Άγιο Πνεύμα, τι λέμε; ''Το λαλήσαν δια των Προφητών''. Αλλά, πότε αυτοί ελάλησαν; Προ της Πεντηκοστής, που προανεφέραμε. Κατά την Πεντηκοστήν, όπως είπαμε, έρχεται και αποστέλλεται, εκ νέου, καθολικώς, η ενέργεια του τρίτου Προσώπου της Αγίας Τριάδος.

Τώρα, μία άλλη μεγάλη κατηγορία ανθρώπων είναι εκείνοι που έζησαν και θα ζήσουν από της Πεντηκοστής έως της Δευτέρας Παρουσίας, έως δηλ. της τελικής Κρίσεως, όπου θα λάβη χώραν και η ανάστασις των σωμάτων, δια τους κεκοιμημένους, ενώ οι ζώντες θα αλλαχθούν, όπως μας αναφέρει ο απόστολος Παύλος. Δηλ., είναι εκείνοι οι άνθρωποι, που, με το Βάπτισμά τους, έλαβαν ξανά την θεία Χάρι, αλλά, δυστυχώς η μεγαλύτερη μερίδα ανθρώπων, μπορούμε να πούμε, είναι οι αβάπτιστοι, ή εκείνοι που δεν έχουν το Ορθόδοξο Βάπτισμα, οι αιρετικοί, που πορεύονται μόνο με τα φυσικά τους προσόντα, δηλ. μόνο με το κατ' εικόνα.

Εμείς, τώρα, οι βαπτισμένοι, ναι μεν έχομε μεγάλη ευλογία, αλλά φέρομε και μεγάλη ανάλογη προσωπική ευθύνη και, ως εκ τούτου, θα κριθούμε και διαφορετικά. Διότι, ενώ έχουμε μέσα μας τον Θεό, την ενέργειά Του, όπως προεξηγήσαμε, και έχομε την δυνατότητα της θεώσεως, δηλ. να γίνουμε κατά Χάριν θεοί, με το κατ' ευδοκίαν θέλημα του Θεού, που αυτός πρέπει να είναι και ο σκοπός του κάθε Χριστιανού, φέρομε, λοιπόν, ταυτόχρονα, μεγάλη ευθύνη, διότι την εγκατεστημένη μέσα στην ψυχή μας θεία Χάρι την έχομε, δυστυχώς, πολλές φορές οι περισσότεροι απενεργοποιήσει με τα πάθη μας, με τις αδυναμίες μας, με τις εμπαθείς εμμονές μας, και τις ποικίλλες γνωστές και άγνωστες αμαρτίες μας.

Τώρα, η ψυχή του κάθε ανθρώπου, δημιουργείται, με την Χάρι του Θεού πάντα. Αλλά, πότε δημιουργείται; Εξ άκρας συλλήψεως. Το ξαναλέμε: Η ψυχή του ανθρώπου δημιουργείται εκ του Θεού ''εξ άκρας συλλήψεως''. Και ''εν τη συλλήψει εμψύχωται'', όπως λένε οι άγιοι και θεοφόροι Πατέρες. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει, συγκεκριμένα, κάτι που είναι πάρα πολύ καταπληκτικό και πάρα πολύ χρήσιμο, και έχει σχέσι και με το θέμα των μεταμοσχεύσεων, το οποίο σήμερα βέβαια δεν θα το θίξωμε στην αγάπη σας, για τον λεγόμενο ''εγκεφαλικό θάνατο'', και έχει βέβαια σχέσι και με το θέμα των εκτρώσεων, το οποίο σήμερα θα το θίξωμε. Λέγει, αυτός ο βαθύτατος θεολόγος, που, με μιας, μπορούμε να πούμε, ότι χτυπούσε πάντα κέντρο, λέγει, ότι η ψυχή είναι εξ αρχής τελεία, δεν μπορεί όμως, αν και είναι τελεία η ψυχή, να εκδηλώση τις ενέργειές της λόγω του μη ανεπτυγμένου σωματικού στοιχείου. Οι ενέργειές της δηλ., μοιραίως, αναγκαστικά, εμφανίζονται σταδιακά, πώς; Με την πρόοδο της σωματικής αναπτύξεως. Το σώμα δημιουργείται πάντα με την Χάρι του Θεού, συνεργεία, όμως, των γονέων, διότι ο Θεός έδωσε αυτήν την δυνατότητα στους γονείς. Όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ''η ψυχή συνκτίζεται γηίνω σώματι''. Δηλ., κτίζεται μαζί με γήινο σώμα, το οποίο και αναπτύσσεται κατά τρόπο βέβαια μυστικό. Εδώ είναι το κλειδί. Και το ξαναλέμε αυτό: Η ψυχή συνκτίζεται γηίνω σώματι. Αλλά, πώς γίνονται όλα αυτά; Κατά τρόπο μυστικό, κατά τρόπο δηλ. απόρρητο.

Αυτή η λέξις ''μυστικό'', τα λέει όλα, αγαπητοί μου αδελφοί. Γιατί, το πώς είναι όλα αυτά, το σώμα μας, η ψυχή μας, πώς δημιουργούνται, πώς αυξάνεται το σώμα μας, η σχέσις σώματος και ψυχής, γενικά ο μικρόκοσμος, ο μακρόκοσμος, ό,τι μας περιβάλλει, ό,τι είναι μέσα μας, τα φαινόμενα, κλπ., μόνο ο Θεός τα ξέρει πλήρως. Ακόμα, πώς είναι ο Χριστός, ποιος είναι ο Χριστός, αν και ξέρομε βέβαια, διότι μάς απεκάλυψε την πλήρη ταυτότητά Του, και στο γεγονός των Θεοφανείων έχομε πλήρη θεοφάνεια, όμως, στο βάθος-βάθος πώς είναι όλα αυτά που προαναφέραμε, τα ξέρει τέλεια, πλήρως, μόνο ο Θεός και κανείς άλλος.

Αλλά, ό,τι ο Θεός μάς απεκάλυψε, ιδιαίτερα για τον νοητό κόσμο, αλλά όχι ολιγώτερο και για τον υλικό κόσμο, ό,τι κρυμμένες δυνάμεις υπάρχουν στον φυσικό κόσμο, και όσες δυνατότητες μάς έδωσε για να ανακαλύπτωμε, πάντα μερικώς, τα του κόσμου, δεν πρέπει όλα αυτά να μάς γεμίζουν, πώς να το πούμε, με αυτάρκεια και σχιζοφρενική θα λέγαμε έπαρσι, αλλά με δέος και συναίσθησι περί της δικής μας ατελείας, διότι, όσα και αν ανακαλύπτη ο άνθρωπος, τελικά, τότε και μόνον τότε καταλαβαίνει πόσα αγνοεί. Διότι, πρέπει να μας καταλαμβάνει δέος και συναίσθησις ότι, τελικά, πόσο άγνωστα είναι όλα αυτά στο βάθος-βάθος τους. Ακόμα και τα υλικά δηλ., πόσω μάλλον τα νοητά. Πώς είναι η ψυχή μας, πώς είναι οι άγγελοι, κλπ.

Διότι, όταν ανακαλύπτης, άνθρωπέ μου, επιστήμονά μου, αγαπητέ μου αδελφέ, τότε διαισθάνεσαι ή πρέπει να διαισθάνεσαι, αν είσαι τίμιος με τον εαυτό σου και αν έχης στοιχειώδη ανθρώπινη λογική, διότι άλλο ανθρώπινη γνώσις, και άλλο σύνεσις, και, αν δεν εξυπηρετής κάποιες σκοπιμότητες, σκοτεινές, σατανοκανοναρχούμενες κλπ., πρέπει να σε διακατέχη η συναίσθησις, ότι, τώρα που βρήκες το ένα, τώρα αποκτάς την δυνατότητα να καταλάβης πόσα περισσότερα αγνοείς και πόσα περισσότερα αγνοούσες πιο πριν, και πόσα αγνοείς και τώρα, που πριν δεν μπορούσες να καταλάβης ότι όλα αυτά τα αγνοούσες. Δηλ., αυτά που γνωρίζουμε, αγαπητοί μου αδελφοί, σε σχέσι με εκείνα που δεν γνωρίζουμε, μπορούμε να πούμε ότι όλα αυτά είναι μία σχέσι, είναι μία συνάρτησι, που τείνει όλο και περισσότερο στο μηδέν. Όσα πιο πολλά γνωρίζεις, περιγραφικώς πάντα, τόσο πιο πολύ συνειδητοποιείς την άγνοια, και πλησιάζεις να εννοήσης ότι, τελικά, η ανθρώπινη γνώσι, όσο πιο μεγάλη είναι, τόσο πιο μεγάλο είναι και το μηδενικό της μπροστά σε αυτό που όντως υπάρχει, εκ κατασκευής, από τον Θεό, και μέσα μας, και έξω μας.

Τώρα, όμως, για να επανέλθωμε, μετά από αυτήν την παρένθεσι, στο κύριό μας θέμα, είπαμε, ότι η ψυχή συνκτίζεται γηίνω σώματι κατά τρόπο μυστικό. Και, για να το πούμε όσο γίνεται πιο απλά, η ψυχή υπάρχει ''εξ άκρας γονιμοποιήσεως''. Η ψυχή είναι άϋλη και δεν μπορεί να ανιχνευθή, να μετρηθή, να κατανοηθή, να αριθμηθή με υλικούς όρους. Ούτε μπαίνει, βέβαια, στις έννοιες του όγκου και των διαστάσεων, κλπ. Η ύλη διαιρείται και συμπτύσσεται. Η ψυχή, ούτε διαιρείται, ούτε συμπτύσσεται.

Λέγει πάλι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, αυτό το στόμα του Χριστού: «Η μέντοι ψυχή συνέχουσα σώμα, ω και εκτίσθη, πανταχού του σώματος εστίν ουχ ως εν τόπω ουδ' ως περιεχομένη (εννοείται του σώματος), αλλ' ως συνέχουσά τε και περιέχουσα και ζωοποιούσα τούτο (το σώμα δηλ.) κατ' εικόνα και τούτο έχουσα Θεού». Η μεν ψυχή δηλ. συνέχει το σώμα, με το οποίο εκτίσθη μαζί, είναι σε όλο το σώμα, όχι σαν σε ένα τόπο, και όχι ότι περιέχεται από το σώμα, αλλά η ψυχή συνέχει και περιέχει και ζωοποιεί το σώμα και είναι βέβαια εικόνα του Θεού.

Έτσι, η ψυχή είναι πανταχού του σώματος και, το ξαναλέμε, έχει σημασία αυτό, ''συνέχει'', περιέχει δηλ. και ζωοποιεί το σώμα, και όλα βέβαια όσα έχουν σχέσι με το σώμα, όλα τα του σώματος. Και, όπως λέγει, εν προκειμένω, ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης στο έργο του Περί Κατασκευής Ανθρώπου, «τη προγνωστική του Θεού δυνάμει, άπαν προϋφίσταται το ανθρώπινον πλήρωμα, συμμαρτυρούσης εις τούτο της προφητείας της λεγούσης ''ειδέναι τα πάντα τον Θεόν πριν γενέσεως αυτών''». Τι καταπληκτικό είναι αυτό! '' Άπαν προϋφίσταται το ανθρώπινον πλήρωμα''. Όχι απλώς ''πριν γενέσεως'', αλλά αχρόνως, γιατί ο Θεός υπάρχει και εκτός του χρόνου.

Να το πούμε πιο απλά, ο χρόνος λοιπόν της γεννήσεως του κάθε ανθρώπου, όλων των ανθρώπων.... θέλετε να το προχωρήσουμε; Ακόμα και τα της Βασιλείας του Θεού, μετά δηλ. την Δευτέρα Παρουσία, όλα αυτά, έχουν προαιώνια προγνωρισθή από τον Θεό, δηλ. είναι για τον Θεό σαν να έχουν γίνει κι ας μην έχουν γίνει, χωρίς ο Θεός, βέβαια, να δεσμεύη την ελευθερία μας. Ο Θεός προγνωρίζει, αλλά δεν προκαθορίζει το τι θα συμβή. Όλα, λοιπόν, έχουν προγνωρισθή από τον Θεό, ο οποίος έχει καθορίσει και την εξέλιξι, γιατί δεν εξαρτώνται όλα από εμάς, έχει καθορίσει και την εξέλιξι σ' εκείνα δηλ. που δεν εξαρτώνται από εμάς. Την εξέλιξι π.χ. κάθε γονιμοποιήσεως, εν προκειμένω, σε μία η δύο ζωές, που είναι τα δίδυμα, ή και περισσότερες.

Π.χ., στα μονοζυγωματικά δίδυμα δεν είναι μία ανθρωπίνη ύπαρξις, παρακαλώ, που διαιρείται δήθεν σε δύο άλλες ανθρώπινες υπάρξεις, αλλά είναι δύο ολόκληρες ακέραιες ανθρώπινες υπάρξεις που διαχωρίζονται. Μοιράζονται την ίδια υλική υπόστασι, δηλ. το ίδιο ζυγωτό, και στην συνέχεια διαχωρίζονται σε δύο έμβρυα. Το έμβρυο δεν είναι ''εξάρτημα'' που ανήκει, δήθεν, οργανικά, στην μητέρα του αλλά είναι άνθρωπος ξεχωριστός που φιλοξενείται, άχρι καιρού, στο σώμα της μάνας. Είναι μία ολόκληρη ζωή μέσα σε μία άλλη ζωή, όχι μόνον σαν έμβρυο, αλλά είναι ζωή - από πότε; - από την στιγμή της συλλήψεως, από την στιγμή της γονιμοποιήσεως.

Εδώ, τώρα, ας κάνωμε μία παρένθεσι, που άλλωστε την προαναγγείλαμε, για τους ολεθρίους φόνους τών αμβλώσεων. Γιατί, η άμβλωσις, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, είναι φόνος ανθρώπου. Δεν τίθεται καν θέμα, αν το ολίγων ημερών έμβρυο είναι αυτόνομη ζωή. Προφανώς και είναι. Όπως είπαμε, όμως, η ανθρωπίνη ύπαρξις, η ζωή, έχει αρχίσει πριν καν δημιουργηθή έμβρυο, από την στιγμή της γονιμοποιήσεως δηλ., οπότε και δημιουργείται το ζυγωτό και στην συνέχεια, μετά από κάποιες διαδικασίες δημιουργείται το έμβρυο.

Εφ όσον το ζυγωτό είναι ανθρώπινη ζωή πριν καν δημιουργηθή το έμβρυο, το να γίνωνται αμβλώσεις είναι εγκλήματα τής κοινωνίας και τού καθενός προσωπικά. Εκτός όμως από τις αμβλώσεις για τις οποίες θα μιλήσωμε και πιο αναλυτικά ευθύς αμέσως, και στις άλλες μεθόδους πειραματισμού ή επεμβάσεως επάνω σε γονιμοποιημένα ωάρια, όπως στην εξωσωματική γονιμοποίησι, στην κλωνοποίησι, στα πειράματα επί των εμβρύων, στην λήψι βλαστικών κυττάρων, στην διατήρησι και καταστροφή κατεψυγμένων εμβρύων, στην εκτρωτική αντισύλληψι κλπ., είμαστε υπεύθυνοι, ο καθένας μας προσωπικά, και συνυπεύθυνοι, σαν κοινωνία γενικά, και όσο εξαρτάται αυτό από τον καθένα στον περίγυρό του. Είμαστε πολύ υπεύθυνοι, αν δεν εννοήσωμε ποια είναι τα δικαιώματα του εμβρύου και ποιές οι υποχρεώσεις της κοινωνίας και οι δικές μας προς αυτό.

Ω της υποκρισίας! Ω της ανοησίας! Ω της σχιζοφρενείας! Δικαιώματα αναγνωρίζομε στην ζωή των ζώων. Μέχρι σημείου τινός κανείς, βέβαια, δεν αντιλέγει. Αλλά, το να μην υπάρχουν δικαιώματα των ανθρώπων, τι σχόλιο μπορούμε να κάνωμε επ' αυτού; Μάς δίνει, βέβαια, ο Θεός την δυνατότητα για πολλά πράγματα. Αλλά, θα κριθούμε από την χρήσι και την επιλογή τών δυνατοτήτων μας. Όπως λέγει ο απ. Παύλος, ''πάντα μοι έξεστι, αλλ ου πάντα συμφέρει''. Το λέγει για άλλο θέμα, για την πορνεία, αλλά μπορούμε να χρησιμοποιήσωμε το χωρίο αυτό και για τα θέματα που προανεφέραμε, κάνοντας, βέβαια, μία μικρή διασκευή λέγοντας ''πολλά ημίν έξεστι, αλλ ου πάντα συμφέρει''. Και, μάλιστα, για τα θέματα που προανεφέραμε, που είναι, δυστυχώς, πολύ πιο μεγάλη αμαρτία από το όντως μεγάλο, θανάσιμο, αμάρτημα της πορνείας.

Τώρα, να πούμε λίγα λόγια για την εξωσωματική γονιμοποίησι πριν περάσουμε στις αμβλώσεις. Εδώ, πρέπει να πούμε, ότι στην περίπτωσι αυτή, της εξωσωματικής γονιμοποιήσεως, εκτός βέβαια του ότι είναι μία παράβασις ενός φυσικού νόμου, μπορούμε να πούμε, ότι είναι μία επέμβασις στην φύσι, κατ' αυτήν γονιμοποιούνται, δυστυχώς, περισσότερα ωάρια, ενίοτε δέκα, και παραπάνω ίσως. Στην συνέχεια γίνεται διαφοροποίησις και θανατώνεται παν περισσευούμενο γονιμοποιημένο ωάριο. Για ποιο λόγο; Για να διευκολυνθή η επιβίωσις μετά την εμφύτευσι στην μήτρα το πολύ τριών εμβρύων. Τα άλλα, δηλ., σκοτώνονται. Διότι, εάν ληφθούν περισσότερα από τρία γονιμοποιημένα ωάρια και εμφυτευθούν στην μήτρα, τότε θα ήταν ανάγκη να μειώναμε τον αριθμό των, διότι η μήτρα δεν θα αντείχε την κυοφορία. Οπότε, έχομε όχι απλώς μία έκτρωσι, αλλά έχομε ''εκτρώσεις''. Που σημαίνει, ότι είναι πέρα για πέρα απορριπτέα αυτή η μέθοδος. Αφήστε που έχομε και περιπτώσεις ξανθά ανδρόγυνα να έχουν γεννήσει ακόμη και μαυράκια!... Ο νοών, νοείτω.... Επίσης κάποιες φορές δεν θανατώνονται όλα τα γονιμοποιημένα ωάρια διότι κάποια από αυτά καταψύχονται για δήθεν μελλοντική χρήσι από τους γονείς, ενώ άλλα πηγαίνουν για πειράματα.

Τώρα, για τις εκτρώσεις τι να πούμε και τι να αφήσωμε; Όσοι άνθρωποι προβαίνουν σε εκτρώσεις των παιδιών τους γίνονται χειρότεροι και από αυτόν τούτον τον αιμοσταγή Ηρώδη. Λέγει εκεί το τροπάριο: ''Μανείς ο Ηρώδης εταράττετο Χριστόν ανελείν, ο θεομάχος, φρυαττόμενος''. Διότι, ο Ηρώδης σκότωσε ξένα παιδιά και όχι δικά του παιδιά, ενώ εσύ, πατέρα, γιατί και συ είσαι συνένοχος, και περισσότερο ακόμα, μητέρα, εσύ σκοτώνεις το ίδιο το παιδί σου. Άρα, είστε χειρότεροι από αυτόν τούτον τον Ηρώδη χωρίς καμμία υπερβολή.

Και, όπως έλεγε ένας σοφός πνευματικός, Αγιορείτης, ο γέρων Γαβριήλ ο Διονυσιάτης, ηγούμενος για πάρα πολλά χρόνια της Ι. Μονής Διονυσίου, άνθρωπος μεγάλης και εγνωσμένης αγιότητος και διακριτικός πνευματικός, που είχαμε την ευλογία από τον Θεό να τον γνωρίσωμε εις το νοσοκομείο της Ι. Μονής Διονυσίου, συνιστούσε σε πάρα πολλές γυναίκες, οι οποίες είχαν τον λογισμό της εκτρώσεως, και έλεγε: «Είναι προτιμώτερο να κάνης το παιδί, να το βαπτίσης και μετά να το σκοτώσης, παρά να κάνης έκτρωσι». Για τον απλούστατο λόγο, ότι, αφού είναι φόνος κι ο ένας, φόνος κι ο άλλος, καμμία οντολογική διαφορά δεν υπάρχει. Απλώς, στην πρώτη περίπτωσι, που το παιδί θα γεννηθή και θα βαπτισθή, θα ''φύγη'' βαπτισμένο, οπότε το έγκλημα θα είναι μικρότερο, που και τότε πάλι, βέβαια, θα είναι τεράστιο το έγκλημα και δεν θα απαλλάσσει στο ελάχιστο από την ενοχή τους υπευθύνους, αλλά θα είναι προτιμώτερο παρά να σκοτώση η μάνα το παιδί αβάπτιστο. Όταν το έλεγε αυτό σε κάποιες γυναίκες, που είχαν καλή διάθεσι, ή δεν είχαν πλήρη ενημέρωσι επί του θέματος, τρομάζανε, και επείθοντο σ' αυτήν την σοφή διδαχή και σ' αυτό το σωτήριο παράδειγμα που έφερνε ο μακάριος Γέροντας Γαβριήλ ο Διονυσιάτης.

Διότι, αγαπητοί μου αδελφοί, η ''ενδομήτρια παιδοκτονία'', όπως αλλιώς μπορούμε να την βαπτίσωμε, είναι πολύ μεγαλύτερη και βαρύτερη αμαρτία από τον απλούν φόνο, επειδή το έμβρυο, εντός της μήτρας, είναι αδύναμο να αμυνθή και, επί πλέον, δεν πταίει και σε τίποτε. Και, μπορούμε να πούμε, ότι μόνο εκείνο, σε όλο το ανθρώπινο γένος, είναι άνευ κάποιου, και του ελαχίστου, προσωπικού πταίσματος, διότι, απλούστατα, δεν έχει ακόμη καν γεννηθή. Αλλά, και αν δούμε το θέμα με απλά νομικά, είναι φόνος εκ προμελέτης, γιατί το κάνεις εσκεμμένα, χωρίς να μπορή να αντισταθή το υποψήφιο θύμα. Γιατί, πας κάποιον να σκοτώσης και δεν ξέρεις αν θα τα καταφέρης, ή τι επιπτώσεις θα έχης κι εσύ ο ίδιος. Καταλαβαίνετε τι εννοώ. Η έκτρωσις είναι φόνος εκ προμελέτης χωρίς να μπορή να αντισταθή το υποψήφιο θύμα, το οποίο θύμα, βεβαίως, όπως είπαμε πριν, δεν είναι κάποιο ξένο παιδί, όπως στην περίπτωσι του Ηρώδη, αλλά είναι το ίδιο το σπλάγχο σου. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, την βαρύτητα αυτής της αμαρτίας.

Εδώ, θα πούμε τι έλεγε κάποιος Αμερικανός γυναικολόγος ο Dr. J. Wilke, που ήταν πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιώματος στην Ζωή, όπως ελέγετο αυτή η ομοσπονδία, ο οποίος εβεβαίωνε κατηγορηματικά - ευτυχώς που υπάρχουν σωστοί και τίμιοι γιατροί ακόμα - και έλεγε: «Ό,τι σκοτώνεται με την έκτρωσι, ανεξάρτητα από τον χρόνο κυήσεως, είναι ανθρώπινη ζωή. Γιατί, το γονιμοποιημένο ωάριο, το έμβρυο, το βρέφος, το παιδί, ο ενήλικας, είναι απλώς στάδια εξελίξεως και ωριμότητος της ίδιας ανθρώπινης ζωής. Ο καθένας από εμάς, αυτό να το σκεφθούμε όλοι μας, υπήρχε κάποτε, εξ ολοκλήρου, στο γονιμοποιημένο ωάριο και χρειαζόταν μόνο τροφή και χρόνος για τα επόμενα στάδια της ζωής του».

Πολύ σοφή, καταλυτική και ξάστερη διατύπωσις από τον γιατρό αυτόν, που, βέβαια, δεν είναι ο μοναδικός, αλλά εμείς ας δούμε το θέμα τώρα από θεολογικής Ορθοδόξου απόψεως, διότι, δυστυχώς, λέγουν κάποιοι, ότι το έμβρυο, δήθεν, δεν είναι ακόμη άνθρωπος. Αλλά αν είναι έτσι, δεν μας λέγουν πότε γίνεται άνθρωπος; Ποια είναι δηλ. εκείνη η ''μαγική'' στιγμή, όπως πάρα πολύ εύστοχα έχει ονομασθή, κατά την οποία ο ''σάρκινος πολτός'' μεταβάλλεται σε άνθρωπο, κ.ο.κ.; Τι είναι εκείνο το μεγάλο, το σπουδαίο, το μοναδικό, που λαμβάνει χώραν από την μία στιγμή στην άλλη, από το ένα κλάσμα του δευτερολέπτου στο άλλο κλάσμα του δευτερολέπτου της ημέρας εκείνης, ποια δηλ. χρονική στιγμή συμβαίνει αυτό; Έναντι, λοιπόν, αυτής της Βαβέλ πόσο σαφής και σοφή, αγαπητοί μου αδελφοί, είναι η θέσις της Εκκλησίας μας.

Αυτά, τα διατυπώνει πάρα πολύ ωραία και ο π. Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος, τα οποία βέβαια είναι και η θέσις της Εκκλησίας μας. Λέγει, λοιπόν, ο π. Επιφάνειος, ότι «έχομε άνθρωπο από την στιγμή της συλλήψεως». Επομένως, έχομε ανθρωποκτονία οποτεδήποτε και αν γίνη η άμβλωσις, ακόμη και αν έχη συμβή η σύλληψις ένα δευτερόλεπτο, ένα κλάσμα του δευτερολέπτου, πριν την άμβλωσι. Και τότε δηλ. είναι εξ ίσου το ίδιο σημαντικός και εξ ολοκλήρου φόνος, εκ προμελέτης, όπως προανεφέραμε. Άλλωστε, υπάρχει και ο Β´ Κανών του Μεγάλου Βασιλείου, ο οποίος έχει επικυρωθή από την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο και ως εκ τούτου, απερίφραστα λέμε, ότι αυτός ο Κανών εκφράζει επισήμως και αυθεντικώς το φρόνημα της Εκκλησίας, ο οποίος λέγει ότι « η γυνή η φθείρασα, εννοείται το έμβρυον, φόνου δίκην υπέχει». Είναι δηλ. σαν να έχη κάνει φόνο εκείνη η γυναίκα που έκανε άμβλωσι. Και συνεχίζει: «Ακριβολογία δε εκμεμορφωμένου και ανεξεικονίστου παρ' ημίν ουκ εστιν».

Χωρίς αυτά να τα αναπτύξωμε πιο πολύ, απλώς λέμε ότι, με τον παραπάνω Κανόνα, αλλά και με πολλούς άλλους κανόνες, η θέσις της Εκκλησίας μας είναι αυτή ακριβώς και ότι η Εκκλησία μάς διδάσκει, ότι το έμβρυον έχει ψυχή από την στιγμή της συλλήψεώς του. Και, γι' αυτό η Εκκλησία χαρακτηρίζει ως φόνο, ως ανθρωποκτονία, την άμβλωσι οποιαδήποτε χρονική στιγμή και αν λάβη χώραν αυτή. Αρνείται, δηλ., και αποκρούει η Εκκλησία οποιαδήποτε διάκρισι μεταξύ ''εξεικονισμένου'' διαμορφωμένου δηλ. και ανεξεικονίστου μη διαμορφωμένου δηλ. εμβρύου. Η βίαιη αποβολή από το σώμα της μητέρας, και του ενός, και του άλλου, λογίζεται εξ ίσου άμβλωσις.

Βέβαια, πριν μπούμε σε βαθυτέρα εξέτασι του θέματος, ας υποθέσωμε, που είναι βέβαια σφάλμα, ότι η ψυχή έμπαινε στον άνθρωπο κατά την περίοδο της οργανογενέσεως, ή μάλλον της οργανοτελειοποιήσεως της τελικής διαμορφώσεως δηλ., της τελικής διαπλάσεως του εμβρύου. Ερωτούμε, λοιπόν: Πότε ακριβώς λαμβάνει χώραν αυτή η οργανογένεσις; Αυτή δεν τελείται δι' άλματος, δεν συμβαίνει από την μία στιγμή στην άλλη. Πραγματοποιείται βραδύτατα δια βημάτων πάρα πολύ αργών, δια βημάτων ''σημειωτόν''.

Λέγει ο π. Επιφάνειος: «Εάν τα τοιχώματα της μητρικής κοιλίας ήσαν διαφανή, ως ύαλος, και παρατηρούσαμε συνεχώς και καθημερινώς την εξέλιξι του εμβρύου από την στιγμή της συλλήψεώς του μέχρι της γεννήσεώς του (αυτό, μπορεί να γίνη σήμερα και να δούμε ξεκάθαρα την ανάπτυξη του εμβρύου μέσα στην κοιλιά της μητέρας, λόγω της αναπτύξεως της τεχνολογίας), θα ήτο αδύνατον να επισημάνωμεν οιανδήποτε καθοριστικήν μεταβολήν. Θα έφθανε το έμβρυον εις την ώραν της γεννήσεώς του και εμείς θα είχαμε την απορίαν ''πότε ανεπτύχθη τόσον πολύ;'' Αλλά, συνεχίζει, μήπως και η συνεχής αύξησις του γεννηθέντος παιδίου δεν παρέρχεται όλως απαρατήρητος υπό των οικείων του;» Ενώ οι ξένοι βλέπουν την διαφορά, γιατί δεν το βλέπουν κάθε ημέρα. Το βλέπομε κατ αρχήν νεογνό, μετέπειτα βρέφος, παιδίον, έφηβο, άνδρα, κλπ. Αν κάποιο παιδί το βλέπωμε κάθε ημέρα, όλοι μας διερωτώμεθα ''πότε μεγάλωσε;'' Αδυνατούμε δηλ. να καθορίσωμε σταθμούς της μεταβάσεώς του από του ενός σταδίου της ηλικίας του εις το άλλο. Αυτό λοιπόν, ακριβώς συμβαίνει και με την εξέλιξι του εμβρύου.

Είναι αδύνατον να επισημανθούν ''σταθμοί'' στην εξέλιξι αυτή. «Ποια, λοιπόν, διερωτάται ο π. Επιφάνειος είναι εκείνη η ανεξήγητη ''μαγική'' στιγμή της δήθεν εμψυχώσεως του εμβρύου; Ποια ημέρα, ποια ώρα, ποιο λεπτό, ποιο κλάσμα του δευτερολέπτου της χρονικής αυτής περιόδου είναι εκείνο κατά το οποίο ολοκληρούται η οργανογένεσις, ποιοί παράγοντες είναι εκείνοι που καθορίζουν την κοσμοϊστορικήν και μοναδικήν δια το έμβρυον στιγμήν, κατά την οποίαν συμβαίνει η υποτιθέμενη μεταβολή του από ''σαρκίνου πολτού'' εις έμψυχον ανθρώπινον ον; Αλλά, μήπως και με αυτό, μοιραίως, δεν εισάγεται η, σφαλερή βέβαια, θεωρία της Εξελίξεως του Δαρβίνου; Δηλ., ότι ο άνθρωπος, κάποια στιγμή, δεν ήταν άνθρωπος; Και, μετά, με την λήψι της ψυχής έγινε άνθρωπος;* Ποίο συγκεκριμένο γεγονός, κατά την σταδιακή, βραδυτάτη και εξελικτική πορεία του εμβρύου, είναι εκείνο που επιφέρει αυτόν τον ''μέγα σεισμόν'' και καταβιβάζει τον άγγελον ο οποίος αποκυλίει τον λίθον εκ της θύρας του μνημείου και εγκαθιδρύει ψυχήν εις την μάζα των σαρκών;» Καταλαβαίνετε τι εννοεί εδώ ο π. Επιφάνειος. «Οπότε, αύτη μεταβάλλεται πλέον εις άνθρωπον;» Σε αυτά τα ερωτήματα, ουδεμία απάντησις είναι δυνατόν να δοθή. Και, φυσικά, το αδιέξοδον είναι απόλυτον.

Αλλά, και πέραν τούτου, μπορούμε να ισχυρισθούμε κατά τον αντίλογό μας με τους αντιφρονούντας και να φέρωμε ως παράδειγμα και την Ενσάρκωσι του Θεού Λόγου, να φέρωμε ως παράδειγμα τον Χριστό και την θέσι βέβαια της Εκκλησίας περί εμψυχώσεως του εμβρύου απ αυτής της άκρας συλλήψεώς του, αν και είναι ήδη κατοχυρωμένη, μπορούμε αυτήν την θέσι έτι και έτι να την κατοχυρώσωμε ακόμη πιο πολύ, διότι, ως είναι γνωστόν, ο Κύριος, γενόμενος άνθρωπος, διήλθε δι' όλων των σταδίων της ανθρωπίνης φύσεως - αναπτύξεως, ομοίως προς ημάς, με εξαίρεσι βέβαια την άσπορο σύλληψί Του και την αναμαρτησία Του.

Αυτό, το παραδέχονται, το ομολογούν, όχι μία, που θα αρκούσε και μία, αλλά τέσσερις οικουμενικές σύνοδοι, οι οποίες διακηρύσσουν ότι: « Ομολογούμεν τοιγαρούν τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν Θεόν τέλειον και άνθρωπον τέλειον εκ ψυχής λογικής και σώματος, ομοούσιον τω Πατρί, τον αυτόν κατά την Θεότητα, και ομοούσιον ημίν κατά την ανθρωπότητα. Δύο γαρ φύσεων ένωσις γέγονε. Ομολογούμεν την αγίαν Παρθένον Θεοτόκον δια το τον Θεόν Λόγον σαρκωθήναι και ενανθρωπήσαι και εξ αυτής της συλλήψεως ενώσαι Εαυτώ τον εξ Αυτής της Παρθένου δηλ. ληφθέντα ναόν». Ποιος είναι αυτός; Η ανθρωπίνη φύσις. Είναι όρος της Γ´ Οικουμενικής Συνόδου. Υπάρχουν, βέβαια, και άλλοι σχετικοί όροι, όπως είπαμε από τέσσερις οικουμενικάς συνόδους, που, μεταξύ των άλλων, λέγουν: «Άμα γαρ σαρξ, άμα Θεού Λόγου σαρξ, άμα σαρξ έμψυχος λογική, άμα Θεού Λόγου σαρξ έμψυχος λογική, άμα γαρ τη συλλήψει του Λόγου ταύτα, ήτοι η σαρξ και λογική ψυχή παρήχθη προς σύστασιν και ηνώθη Αυτώ καθ' υπόστασιν».

Να πούμε και αυτό, που είναι πολύ σημαντικό και είναι και πιο απλό: Όταν η αειπάρθενη Κόρη, αυτό που διαβάζομε στην Παράκλησι, επεσκέφθη, η Παναγία, την συγγενή Της Ελισάβετ, ευθύς - αυτό το ''ευθύς'' είναι το κλειδί εν προκειμένω - μετά τον Ευαγγελισμό Της, δηλ. λίγες ημέρες μετά την Σύλληψι του Χριστού, τι έφερε στην κοιλιά Της; Έφερε ''άψυχο κυτταρική μάζα'' μήκους ενός περίπου χιλιοστού, σύμφωνα με τα ιατρικά και επιστημονικά δεδομένα; Όχι, βεβαίως, άπειρες φορές όχι!

Η Παναγία Μητέρα μας έφερε εντός Της Τον προσλαβόντα την ανθρωπίνη φύσι, ήτοι σώμα μετά ψυχής λογικής, τον Θεόν Λόγον, βέβαια. Γι' αυτό, και η πλησθείσα Πνεύματος Αγίου Ελισάβετ - τα λέει το Ευαγγέλιο αυτά, κανείς δεν μπορεί να τα αμφισβητήση ή να τα διαστρεβλώση -, τι είπε; Αναπέμπει δοξολογίαν εις το ολίγων ημερών έμβρυον, γιατί ''ευθύς'' πήγε σ' αυτήν η Παναγία. Και, τι λέγει; «Ευλογημένος ο καρπός της κοιλίας σου»! Και αποκαλεί την Μαριάμ ''μητέρα του Κυρίου της''. Αυτό το ''του Κυρίου της'' τα καταλύει και τα αποδεικνύει όλα.

Ότι δε τα ισχύοντα περί της ενανθρωπήσεως του Κυρίου, πλήν της ασπόρου συλλήψεως και της αναμαρτησίας, ισχύουν επακριβέστατα και απαραλλάκτως και περί πάντων των ανθρώπων είναι αυτονόητον και ουδεμιάς χρήζει αποδείξεως, αφού, ως είδομεν, ''ομολογούμεν τον Κύριον τέλειον άνθρωπον, ομοούσιον ημίν'', όμοιον δηλ. με ημάς, κατά την ανθρωπότητα, κατά πάντα όμοιον με ημάς, χωρίς την αμαρτίαν, εννοείται. Εφ όσον λοιπόν στον Κύριο ισχύει αυτό, αφού απεκάλεσε η Ελισάβετ την Παναγία ''Μητέρα του Κυρίου της'', του Χριστού δηλ., η απάντησις στο θέμα της εμψυχώσεως του ανθρωπίνου εμβρύου έχει ήδη δοθή και από αυτήν την ευαγγελική περικοπή, αγαπητοί μου αδελφοί. Οπότε, έχομε, στην περίπτωσι της εκτρώσεως, φόνο πέρα για πέρα αληθινό. Ας μη πούμε άλλα γι αυτό. Αρκετά, νομίζω, είπαμε.

Να προχωρήσωμε στα θέματα της Ορθοδόξου Ανθρωπολογίας και να πούμε, ότι ο άγιος Μάξιμος λέγει, ότι το σώμα, με την Χάρι του Θεού, δημιουργείται από την σπορά, από το σπέρμα του ανδρός, ενώ η ψυχή από την δημιουργική θέλησι του Θεού και παραμένει στο σώμα ασκώντας την ζωοποιό της ενέργεια και μόνο μετά την αναχώρησι αυτής από του σώματος, μόνο τότε επέρχεται ο βιολογικός θάνατος στον άνθρωπο. Ο ''εγκεφαλικός θάνατος'' δεν είναι θάνατος, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα. Θα μας απασχολήση άλλη φορά.

Και, λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Το γαρ σύζυγον ημίν τουτί σώμα υπό του Θεού ως συνεργόν εσόμενον συνέζευκται, μάλλον δε υπέζευκται». Δηλ., το σώμα είναι πάντρεμα της ψυχής και η ψυχή είναι συνεργός σε κάθε κοινή των ενέργεια. Το σώμα, από μόνο του, δεν είναι κακό, η αμαρτωλό. Άλλωστε, το σώμα, η ανθρωπίνη φύσις, έχει ανέλθει, δια της Αναλήψεως του Χριστου στο ύψος της Αγίας Τριάδος. Είμαστε παθοκτόνοι, όχι σωματοκτόνοι. Αμαρτωλό είναι το σωματικό, το σαρκικό φρόνημα και όχι το σώμα.

Το σώμα μας είναι το υλικό μέρος της υπάρξεώς μας και η ψυχή μας είναι το άϋλο, το νοερό μέρος. Άϋλο, βέβαια, σε σχέσι με το σώμα μας. Γιατί και η ψυχή μας σε σχέσι με τον Θεό, που είναι ο μόνος πραγματικά άϋλος, είναι υλικωτάτη, ως κτίσμα. Τώρα, οι άγγελοι έχουν ψυχή ως ουσία, όχι όμως ως ενέργεια. Πολύ καταπληκτικό αυτό. Διότι, δεν έχουν σώμα για να το ζωοποιήσουν οι άγγελοι.

Ψυχή και σώμα, φυσικά, είναι κτιστά. Δημιουργήματα δηλ. του Θεού. Είναι τα ''κατά φύσιν'' του ανθρώπου. Η άκτιστη ενέργεια του Θεού μάς ζωοποιεί, δίνει ζωή σε μας, σε κάθε λογική κτιστή φύσι, και σε όλες βέβαια τις ζωντανές υπάρξεις. Λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ότι «αλλ' ου μόνον ενέργειαν, αλλά και ουσίαν έχει την ζωήν, ως ζώσα καθ' αυτήν». Δηλ., η ψυχή του ανθρώπου έχει, και ουσία, και ενέργεια, εφ' όσον ζωοποιεί το σώμα. Γι' αυτό, όταν διαλύεται το σώμα, αυτή παραμένει αθάνατη, πάντα βέβαια με την θέλησι του Θεού, ενώ τα ζώα έχουν την ψυχή κατ' ενέργειαν και όχι κατ' ουσίαν. Και, όπως λέγει ο θεόπνευστος Άγιος: «Κατ' αυτήν εμψύχου σώματος και ουκ ουσίαν, αλλ' ενέργειαν έχει ταύτα την ζωήν, ως προς έτερον ούσαν, αλλ' ου καθ αυτήν». Να το πούμε πιο απλά, γι' αυτό, και η ψυχή των ζώων, επειδή έχει μόνο ενέργεια, και όχι ουσία δηλ. ξεχωριστή από την ουσία του σώματος, χάνεται μαζί με το σώμα των ζώων και συνδιαλύεται, χάνεται, όταν τελειώση η βιολογική τους ζωή. Διότι, η ψυχή τους είναι θνητή, όπως και το σώμα τους.

Λέγει, επί πλέον ο Άγιος, ότι η ψυχή διαιρείται στο άλογο μέρος της, ή παθητικό, και στο λογικό μέρος της, που είναι ο νους του ανθρώπου. Η ψυχή του ανθρώπου εικονίζει τον Τριαδικό Θεό. Τι καταπληκτικό είναι αυτό, τι μεγαλείο, τι ευλογία! Και είναι κρίμα για μας, όταν δεν τηρούνται οι αντίστοιχες υποχρεώσεις μας. Η ψυχή του ανθρώπου εικονίζει τον Τριαδικό Θεό και είναι νους, λόγος και πνεύμα. Αφού, και ο νους του ανθρώπου, με την γενική έννοια βέβαια, ταυτίζεται με την ψυχή. Σημαίνει πως και ο νους, αν και είναι ενιαίος, αποτελείται από νου, λόγο, και πνεύμα, τα οποία δεν είναι υποστάσεις, αντίθετα δηλ. με ό,τι συμβαίνει στην Αγία Τριάδα.

Η λέξις ''ψυχή'' είναι πολυσήμαντη, τόσο στην Αγία Γραφή, όσο και στους Αγίους Πατέρες, και, μοιραίως, όποιος δεν ξέρει να κάνη σωστή ερμηνεία της, μπορεί να πέση σε πλείστες όσες παρερμηνείες και εσφαλμένες γνώμες. ''Ψυχή'' λέγεται η ζωή που υπάρχει σε κάθε κτίσμα, όπως στα ζώα, στα φυτά. ''Ψυχή'' είναι η ζωή που υπάρχει μέσα στον άνθρωπο. Αλλά, ''ψυχή'' είναι και η ζωή που εκφράζεται μέσα από το πνευματικό στοιχείο της υπάρξεώς μας, ημών των ανθρώπων, δηλ.

Η διαφορά μεταξύ της ψυχής, ως πνευματικού στοιχείου της υπάρξεώς μας, που είναι φύσει θνητή, αλλά Χάριτι, και μόνον Χάριτι, αθάνατη, όχι αθάνατη από μόνη της δηλ., αλλά γιατί έτσι το θέλει ο Θεός, και τής ψυχής ως ζωής φαίνεται στον εξής λόγο του Χριστού: «Ος γαρ αν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι, απωλέσει αυτήν. Ος δ' αν απωλέση την ψυχήν αυτού ένεκεν εμού, ευρήσει αυτήν». Στην μία περίπτωσι, με τον όρο ''ψυχή'' εννοεί ο Κύριος το πνευματικό στοιχείο τής υπάρξεώς μας, και στην άλλη εννοεί αυτό που λέμε ''ζωή''.

Λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ότι στον Θεό υπάρχει ουσία και ενέργεια. Η ουσία και η ενέργεια τώρα στον Θεό συνάπτονται διηρημένως και διαιρούνται συνημμένως. Αυτό είναι το μυστήριο της αδιαιρέτου διαιρέσεως ουσίας και ενεργείας στον Θεό. Η ουσία του Θεού είναι αμέθεκτη και ακοινώνητη από τον άνθρωπο, και από τους αγγέλους, ενώ οι ενέργειές Του είναι μεθεκτές. Και, όταν λέμε ''ενέργειες'' εννοούμε ό,τι εκ του Θεού φθάνει, κοινωνεί, διέπει την λογική και την άλογο κτίσι.

Επειδή ο άνθρωπος είναι κατ' εικόνα Θεού πλασμένος, λέγει ο Άγιος, έτσι και η ψυχή του ανθρώπου διαιρείται αδιαιρέτως σε ουσία και ενέργεια. Τι καταπληκτικά πράγματα! Λίγο δύσκολα, αλλά κάπου-κάπου πρέπει να τα αναφέρωμε. Λέγει, επίσης, ο Άγιος: « Όταν το ενιαίον του νου γένηται τρισσόν, μένον ενιαίον, τότε συνάπτεται τη θεαρχική Τριάδι-Μονάδι. Γίνεται δε το ενιαίον του νου τρισσόν, μένον ενιαίον, εν τη προς εαυτόν στροφή, (όπερ και το ευκταίον), και τη δι' εαυτού προς Θεόν ''ανόδω''. Έτσι, η ψυχή εν εστί πολυδύναμον πράγμα, της οποίας μία δύναμις είναι ο νους, αλλά, παρά ταύτα, και όλη η ψυχή με τις δυνάμεις της είναι και λέγεται ''νους''». Γι αυτό δημιουργούνται και κάποιες συγχύσεις.

Εδώ, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς χρησιμοποιεί τον όρο ''νου'' με δύο σημασίες. ''Νους'' είναι ολόκληρη η ψυχή, το ''κατ' εικόνα'', αλλά ''νους'' είναι και μία δύναμις της ψυχής. Και στην Καινή Διαθήκη, η ''ψυχή'' ταυτίζεται με τον ''νου''. Οι όροι ''νους'' και ''ψυχή'' εναλλάσσονται. Μετά την Ανάστασι, ο Κύριος λέγει, αναφερόμενος στους Μαθητές: «Διήνοιξεν αυτών τον νουν του συνιέναι τας γραφάς». Εκεί, στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιον. Δηλ., ο άνθρωπος με την διάνοιξιν των οφθαλμών της καθαρής νοερής καρδίας-νοός και με την κάθαρσιν αυτών γνωρίζει τον Θεόν. Γι αυτό, το ''διήνοιξεν τον νουν'' ταυτίζεται με το ''διήνοιξεν την καρδίαν'', την πνευματικήν, εννοείται, καρδίαν, το κέντρο της ψυχής, το καθαρώτερον μέρος της ψυχής. Ο νους, λοιπόν, λέγεται και ''καρδία'', ''νους'' λέγεται και η ουσία της ψυχής, ''νους'', όμως, λέγεται και η ενέργεια της ψυχής. Ο νους ταυτίζεται με την ψυχή, αλλά, ταυτοχρόνως, είναι και μία ενέργεια της ψυχής. Επίσης, όπως η ψυχή, έτσι και ο νους διαιρείται αδιαιρέτως σε ουσία και ενέργεια.

Επειδή, τώρα, κατά την εποχή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, οι σύγχρονοί του, τον κατηγόρησαν - και τι δεν τράβηξε ο Άγιος! -, όταν μιλούσε για επιστροφή τού νου στην καρδιά, ο Άγιος γράφει: « Αγνοούσι γαρ, ως έοικεν, ότι άλλο μεν ουσία νου, άλλο δε ενέργεια». Διότι, λέγει, αγνοούν, όπως φαίνεται, ότι άλλο μεν είναι η ουσία του νου, άλλο δε η ενέργεια του νου. Ουσία της ψυχής είναι η πνευματική καρδία και ενέργεια της ψυχής είναι ''η εν λογισμοίς συνισταμένη και νοήμασι''.

Για να επανέλθη ο νους στην καρδιά, δεν είναι μόνο τα νοήματα και οι λογισμοί αλλά - εδώ είναι το πρόβλημα, ώδε ο αγών - χρειάζεται και η άκρως λεπτοτέρα προσοχή να συμμαζευθή, που διαχέεται έξω, δια των αισθήσεων. Ώδε ο αγών, σκληρός αγών εδώ για να συγκεντρώσωμε τον νου μας μέσα στην καρδιά. Επ' αυτού, λέγει ο άγιος Μάξιμος: «Νους μεν καθαρός, ορθά βλέπει τα πράγματα. Λόγος δε γεγυμνασμένος, υπ' όψιν άγει τα οραθέντα». Δηλ., ο νους είναι εκείνος που βλέπει καθαρά τα πράγματα όταν είναι καθαρός, και γι' αυτό πρέπει να καθαρίζεται.

Όταν ο νους προσευχόμενος προσπαθή, με την βοήθεια και την Χάρι του Θεού πάντα, να επιστρέψη όλες τις δυνάμεις του σώματος και της ψυχής και του νου στον εαυτό του, ακόμη και την διάνοιά του να την στρέψη προς τα μέσα, να την προσηλώση στην προσευχή, μόνο τότε μπορεί ο νους να επιστρέψη στον εαυτό του, στην νοερή πνευματική καρδία, στην ουσία της ψυχής, που βρίσκεται κάπου στην φυσική καρδιά, στο όργανο της φυσικής καρδιάς, κάπου εκεί βρίσκεται η πνευματική καρδία, και μόνο τότε μπορεί να ενεργοποιηθή η ένωσι με τον Θεό, όπερ, βέβαια, και το κατ' ευδοκίαν ευκταίον.

Έτσι, τον νουν, που διαχέεται δια των αισθήσεων προς τα έξω, πρέπει να τον συγκεντρώσωμε και να τον επαναφέρωμε στην καρδία. Όπως η διάσπασις των μερών της ψυχής επιφέρει την ασθένειαν της ψυχής, η ενοποίησίς τους, επιφέρει την θεραπεία, την επιστροφή του νου στην καρδιά. Μπορούμε να πούμε την τέλεια θεραπεία της ψυχής, η οποία βέβαια τέλεια θεραπεία θέλει και την δική της συντήρησι, εννοείται, και ο νοών νοείτω. Θέλει τον αγώνα της δηλαδή.

Το θέμα ''ψυχή'' είναι ανεξάντλητο. Άλλη φορά θα αναφερθούμε σε άλλα στοιχεία για την ψυχή. Αντί επιλόγου, ας διαβάσωμε την σχετική περικοπή από την Γένεσι.

Εκεί, λέγει: «Και έπλασεν ο Θεός τον άνθρωπον χουν από της γης και ενεφύσησεν εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν» (Γέν. 2, 7). Για τον άνθρωπο δεν είπε ο Θεός ''εξαγαγέτω η γη'', όπως είπε για τα ζώα, αλλά ''ποιήσωμεν'', ως εάν επρόκειτο να συμβουλευθή Εαυτόν ο Θεός, όπως ερμηνεύει ο μακαριστός αρχιμανδρίτης Ιωήλ Γιαννακόπουλος, λέγοντας: «Τούτο, δηλοί το ιδιαίτερον δια τον άνθρωπον ενδιαφέρον του Θεού. Και αυτή η ''εκ του χοός'' αλλά δια των χειρών του Δημιουργού πλάσις του ανθρωπίνου σώματος δηλοί ιδιαιτέραν δημιουργικήν πράξιν, που φυσικά είναι απόρροια της παντοδυνάμου θελήσεώς Του. Ό,τι ωραίο υπάρχει στα υπόλοιπα επίγεια όντα συναντάται εις το ανθρώπινον σώμα εις θαυμαστήν αρμονίαν και ενότητα. Ο άνθρωπος δια της πνευματικής του, λογικής δηλ., ψυχής, εισέρχεται και ανήκει εις τον πνευματικόν κόσμον, ταυτόχρονα, ενώνων εν εαυτώ τον υλικόν και πνευματικόν κόσμον, και, ούτως αποτελών την κορωνίδα της όλης δημιουργίας.

Το θείον εμφύσημα εδημιούργησεν εις τον άνθρωπον την πνευματικήν και αθάνατον ψυχήν του». Όπως είπαμε και πιο πριν, κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά, ο Θεός τού έδωσε και την Χάρι, βέβαια, για να έχη την δυνατότητα τής θεοκοινωνίας. Και συνεχίζομε: «Αύτη, η ψυχή δηλ., ουδέν κοινόν έχει προς την ύλην, ουδέ προς την ανθρωπίνην αναπνοήν, αλλά είναι πνευματικής εντελώς φύσεως. Χαρακτηρίζεται δε το εμφύσημα ως ''πνοή ζωής'', διότι η ψυχή είναι η πηγή της ζωής του σώματος και αυτή ενεργεί, ώστε να αναπνέη το ανθρώπινο σώμα και γενικώς να φέρη εις πέρας όλες τις λειτουργίες του και να ζη. Το θείον εμφύσημα δεν θέλει να πη ότι η ψυχή είναι ''απόρροια'' του Θεού, δεν έχομε δηλ. πανθεϊσμό, όπως έχουν στον Βουδισμό. Αυτή η ανθρωπίνη αναπνοή, άλλωστε, δεν είναι απόρροια της ουσίας του αναπνέοντος, πολλώ δε μάλλον αυτό ισχύει για τον Θεό, αλλά δια του εμφυσήματος τι δηλούται; Δηλούται συμβολικώς, ότι η ψυχή - αυτό έχει σημασία - δεν επλάσθη, όπως το σώμα, από προϋπάρχουσα ύλη, αλλά αμέσως υπό της θείας παντοδυναμίας εδημιουργήθη εκ του μηδενός, εκ του μη όντος, και συνεδέθη μετά του σώματος.

Κατά την ψυχήν, ο άνθρωπος είναι όμοιος με τον Θεό, με την έννοια, ότι έχει την δυνατότητα να γνωρίση και να μετέχη στην δόξα που έχει ο Θεός, όπως προανεφέραμε, και μπορεί να γίνη μέτοχος της δόξης που έχει ο Θεός, θεός κατά Χάριν δηλ.

Αυτό που θέλω, τώρα, να κρατήσωμε, γιατί θα επανέλθωμε σε αυτό το πολύ σημαντικό και πολυδιάστατο θέμα, είναι ότι, για μεν την δημιουργία του σώματος ο Θεός παίρνει υλικά στοιχεία από την Δημιουργία Του, δηλ. από αυτά που ήδη υπάρχουν, δηλ. εκ των όντων. Αντιθέτως, για την ψυχή δεν παίρνει κανένα υλικό στοιχείο θα δούμε πιο κάτω γιατί το τονίζωμε αυτό, αλλά σημειώνει μία πράξι, την δημιουργεί από την ανυπαρξία δια του εμφυσήματος.

Σημασία, τελικά, έχει ότι η ψυχή είναι κτίσμα, είναι δημιούργημα, όχι όμως δημιούργημα από κάποια ενυπάρχουσα ύλη. Είναι κτίσμα, αλλά δεν έχει καμμία σχέσι η ψυχή με τον υλικό κόσμο. Από τον υλικό κόσμο έγινε μόνο το ανθρώπινο σώμα και το λέμε αυτό γιατί οι υλιστές θεωρούν, εσφαλμένως βέβαια, ότι η ψυχή είναι αποτέλεσμα - έκφρασις μιας μορφής της ύλης, όπως δηλ. η φυσική ενέργεια είναι μία μορφή της ύλης. Αυτά, υποστηρίζουν οι υλιστές, αλλά φυσικά η ψυχή δεν έχει καμμία απολύτως σχέσι με την ύλη. Όλα αυτά τα φληναφήματα, τα οποία τώρα υποστηρίζουν οι υλιστές, για εμάς τους Ορθοδόξους που έχομε την αλήθεια εξ αποκαλύψεως, όλα αυτά είναι ανιαρά. Σημασία έχει εδώ το εξής. Το ''ενεφύσησε'' τι δείχνει; Ότι η ψυχή δεν είναι από την θεία ουσία. Αυτό είναι πάρα πολύ βασικό και σημαντικό. Δεν είναι η ψυχή ένα ''κομματάκι'' από την θεία ουσία διότι, τότε, θα είμαστε θεοί κατά φύσιν και θα είχαμε ''πανθεϊσμό''. Εδώ, όμως δεν έχομε πανθεϊσμό, διότι η ψυχή δεν προέρχεται από υπάρχουσα ύλη, αλλά είναι ένας ξεχωριστός δημιουργικός θεϊκός τρόπος η δημιουργία της. Αυτό να κρατήσωμε, αγαπητοί μου αδελφοί.

Εύχομαι να αγωνισθούμε και εύχομαι δια της εμπειρίας, όπως είναι κυρίως η συγκέντρωσις του νου μέσα στην καρδιά, η νοερά προσευχή, που απορρέει από αυτό, και πολλά άλλα, τα οποία, και να είχαμε τον χρόνο να τα αναπτύξωμε, δεν μπορούμε να τα εννοήσωμε, αν δεν τα ζήσωμε δια του αγώνος.

Γι αυτό, εύχομαι προς όλους υμάς ''καλόν αγώνα'', ''καλή κάθαρσι'' και ''καλή κατά Θεόν προκοπή''.

Αμήν.

Γένοιτο.

* Σημείωση: Είναι προφανές ότι ο π. Επιφάνειος εδώ, είναι παραπληροφορημένος στο τι λέει η εν λόγω επιστημονική θεωρία, η οποία είναι καθαρά βιολογική και δεν ασχολείται καν με το θέμα τής "εμψύχωσης". Ως εκ τούτου το επιχείρημά του ισχύει μόνο εναντίον αυτών που ισχυρίζονται ότι η ψυχή εμφυτεύεται εκ τών υστέρων, και όχι κατά επιστημονικών θεωριών.