α) Η θεολογία του Ειρηναίου, Επισκόπου Λουγδούνων και Μάρτυρος

3. Η θεία περί τον άνθρωπον οικονομία:

3. Τα εκκλησιαστικά μυστήρια

β) Η μετάνοια

Η μετάνοια είναι αναγκαία δια τους αμαρτωλούς. Ο άνθρωπος δια της αμαρτίας δύναται να απολέσει την χάριν του Θεού, την οποίαν μόνον δια της μετανοίας είναι δυνατόν να ανακτήσει. Αν όμως επιμείνει ούτος, συνεχώς και αμετανοήτως εις την αμαρτίαν, τότε ο κλήρος αυτού θα είναι το πυρ το αιώνιον (C. Η. IV, 40, 1).

Κατά τον Ειρηναίον δεν φαίνεται να υπάρχουν αμαρτίαι, αι οποίαι να είναι ανεπίδεκτοι συγχωρήσεως. Όλοι οι αμαρτωλοί, κατόπιν μετανοίας, είναι δυνατόν να σωθούν.⁵⁸⁷ Ακόμη και οι διάσημοι αμαρτωλοί τους οποίους κατεπολέμει (Μαρκιωνίται και Βαλεντινιανοί), είναι δυνατόν να τύχουν της σωτηρίας, αν επιδείξουν την κατάλληλον μετάνοιαν (C.Η. III, 14,4).

Είναι δε ενδεικτικόν το γεγονός, ότι πολλοί αιρετικοί επανήλθον εις τους κόλπους της Εκκλησίας, όταν ήκουσαν το κήρυγμα του Πολυκάρπου, ελθόντος εις Ρώμην επί Πάπα Ανικήτου (C.Η. III, 3,4).

Ενδεικτικόν ομοίως είναι και το παράδειγμα των Χριστιανών γυναικών, αι οποίαι παρεπλανήθησαν υπό των Γνωστικών, απολέσασαι μετά της αρετής και την πίστιν των. Οι Χριστιανοί δεν τας εγκατέλειψαν, αλλά προσεπάθησαν να τας οδηγήσουν εις το αγαθόν και την αλήθειαν. Πράγματι πολλαί εξ αυτών, μετανοήσασαι, εξωμολογούντο δια παντός και δημοσία το αμάρτημά των. Άλλαι πάλιν απελπισθείσαι απεμακρύνθησαν της Εκκλησίας, ενώ άλλαι παρέμενον αναποφάσιστοι. Ο Ειρηναίος, βεβαίως, δεν λέγει ρητώς ότι αι μετανοήσασαι αποκατεστάθησαν εν τη Εκκλησία, τουλάχιστον περί το τέλος της ζωής των. Τούτο όμως δυνάμεθα να συναγάγωμεν εκ της όλης διδασκαλίας του.⁵⁸⁸ Αφ' ετέρου τα προσαγόμενα παραδείγματα πείθουν ημάς, ότι η περί ης ο λόγος μετάνοια (εξομολόγησις) είναι η επίσημος εν τη Εκκλησία μυστηριακή.⁵⁸⁹

Σημειώσεις

587. Εις το σημείον τούτο ο Ειρηναίος συμφωνεί μετά του Διονυσίου Κορίνθου, ο οποίος εις την επιστολήν του προς την Εκκλησίαν Αμάστρεως του Πόντου, παραινεί τους παραλήπτας του να δέχονται τους μετανοούντας ασχέτως της αμαρτίας την όποιαν έχουν διαπράξει, έστω και αν αυτή είναι η αμαρτία της αιρέσεως (Ευσεβ., Εκκλ. Ιστ. Δ', 23,6. Β.Ε.Π. 19. 305).

588. J. Tixeront, μν. έργ., σελ. 278.

589. F. Vernet, μν. έργ., σελ. 2497.