Ο λόγος για τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Άγιο Νικηφόρο τον Ομολογητή. Γι' αυτόν ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γράφει στο «Πηδάλιον», ότι «κατέστη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως επί τών Βασιλέων Νικηφόρου, Σταυρακίου τε, και Μιχαήλ τού Ραγκαβέ, εν έτει 815... Διάδοχος αμέσως γενόμενος τού θρόνου μετά τον θείον Ταράσιον τον εν τη ζ΄. (Οικουμενική) συνόδω... και ως άγιος εορτάζεται κατά την ιγ΄. Μαρτίου, και β΄. τού Ιουνίου μηνός» (σελ. 436).

Τού Αγίου Νικηφόρου τού ομολογητή και τών συν αυτώ εκτός από τους κανόνες, οι οποίοι συμπεριελήφθηκαν και στο «Πηδάλιον» έχουμε και μερικές ερωτήσεις-αποκρίσεις, οι οποίες συμπεριελήφθηκαν και στο «Σύνταγμα τών θείων και ιερών κανόνων», τών Γ. Ράλλη και Μ. Ποτλή, στον Δ΄ τόμο, σελ. 431η-451θ, κάτω από τις Επικεφαλίδες τών σελίδων «Κανόνες». Μεταξύ αυτών τών ερωταποκρίσεων είναι και οι εξής δύο κατωτέρω (ΙΒ΄ και ΙΓ΄), οι οποίες νομίζουμε ότι είναι πολύ επίκαιρες (σχετικά και με το ουκρανικό ζήτημα) και έχουν μεγάλο ενδιαφέρον.

Κείμενο

Ερώτησις ΙΒ΄.

Περί τών αποσχισάντων, και μετανοία προσερχομένων, ει έξεστι τοις τοιούτοις επιτιμίαν διδόναι, ή δέχεσθαι αυτούς.

Απόκρισις.

Ήδη εν τοις ανωτέρω προδεδήλωται, ότι χρή διδόναι· και παρέλκον, το αυτό επικυκλείν.

Ερώτησις ΙΓ΄.

Εάν επίσκοπος εν εγκλήματι περιπεσών, υπό συνόδου καθαιρεθείη, είτα πάλιν χειροτονήση πρεσβύτερον, ο δε αυτός πρεσβύτερος, εν μοναστηρίω παραγενόμενος, υπό τού ιδίου πατρός δέξηται επιτιμίαν προ χρόνων, και μετά ταύτα ενεργή εν τη ιερωσύνη, ει χρή δέχεσθαι τον τοιούτον ιερέα, ει ανέγκλητός εστι, δεόμεθα.

Απόκρισις.

Προφανούς ούσης τής ατοπίας, ουδέ επερωτήσαι υμάς εχρήν περί τού τοιούτου εγκλήματος· είρηκε γαρ ο Κύριος· Ου δύναται σαπρόν δένδρον, καρπόν καλόν ποιείν· ουχ ότι υπό τού ιδίου ηγουμένου, αλλά καν υπό αγίου τινός επιτιμηθείς ο τοιούτος απολέλυται τού λειτουργείν· ούτε γαρ αυτός ιερεύς, ούτε ο λύσας άγιος· επεί ούτω, παρατραπήσεται πάντα τα κανονικά παραγγέλματα και οιχήσεται.

Μετάφραση

Αν και η διατύπωση τών ανωτέρω ερωταποκρίσεων εμφανίζεται λίγο προβληματική, δυσχερής, θα προσπαθήσουμε να αποδώσουμε το νόημά τους κατά το δυνατόν ορθά.

Ερώτηση ΙΒ΄ (12η)

Για εκείνους οι οποίοι αποσχίσθηκαν από την (κανονική) Εκκλησία και οι οποίοι προσέρχονται (πάλι σ' αυτή) με μετάνοια, (ερωτάται) εάν επιτρέπεται, εάν είναι ανάγκη σ' αυτούς να δίδεται επιτιμία ή οφείλουμε να δεχόμαστε αυτούς (χωρίς επιτίμιο);

Απάντηση

Ήδη στα ανωτέρω (προηγούμενα) έχει προλεχθεί σαφώς ότι είναι ανάγκη (πρέπει) να δίδεται επιτιμία και είναι περιττό να επαναλαμβάνουμε, να επαναφέρουμε, να γυροφέρνουμε το ίδιο θέμα.

Σημείωση: Εδώ παρατηρούμε ότι ο άγιος Νικηφόρος δεν είναι μόνο προτρεπτικός, αλλά είναι και αποτρεπτικός στο να επαναλαμβάνουμε τα ίδια και τα ίδια. Δεν χρειάζονται πολλά λόγια και περιστροφές. Νομίζουμε ότι διαφαίνεται μία σταθερότητα και αυστηρότητα τού αγίου Νικηφόρου.

Ερώτηση ΙΓ΄ (13η)

Εάν επίσκοπος όταν περιπέσει σε έγκλημα, ήθελε καθαιρεθεί από σύνοδο, και ύστερα χειροτονήσει πρεσβύτερο, αυτός δε ο πρεσβύτερος, όταν πάει σε μοναστήρι δεχθεί επιτίμιο από τον πνευματικό (ηγούμενό) του προηγουμένως (προ χρόνων), και μετά ταύτα ενεργεί τα τής ιερωσύνης (ιερουργεί), εάν είναι ανάγκη (πρέπει) να δεχόμαστε τον ιερέα αυτόν, εάν είναι ανέγκλητος παρακαλούμε (για μία απάντηση).

Απάντηση

Επειδή είναι προφανής η ατοπία (το άτοπο), ούτε ήταν ανάγκη εσείς να ξαναρωτήσετε για ένα τέτοιο έγκλημα· γιατί έχει πει ο Κύριος· Δεν είναι δυνατόν σαπρό δένδρο, να κάνει καλό καρπό· όχι γιατί (μόνο) από τον δικό του ηγούμενο (πατέρα), αλλά και αν από ένα άγιο αφού επιτιμηθεί αυτός, ο τέτοιος έχει χάσει τη δυνατότητα τού να λειτουργεί διότι ούτε αυτός (είναι) ιερέας, ούτε εκείνος που τού επέτρεψε (είναι) άγιος· επειδή με αυτόν τον τρόπο, θα ανατραπούν (θα μετατραπούν) όλα τα κανονικά παραγγέλματα και θα χαθούν, θα ξεχαστούν.

Σημείωση: Ορθή-κοφτή απάντηση. Σταράτα λόγια. Όχι ναι μεν αλλά, ευθύς ο λόγος, η ομολογία και ρηξικέλευθος ο ομολογητής. Όμως αν έχει δίκαιο δεν θα απαντήσουμε κι εδώ εμείς, άλλωστε έχουμε γράψει αλλού («Τι (θα) κοινωνούν;») βασιζόμενοι και στον α΄ καν. τού Μεγ. Βασιλείου. Τώρα το λόγο έχει, ας κρίνει και ας απαντήσει, μία πανορθόδοξη Σύνοδος. Την άποψη αυτή ενισχύει και το γεγονός ότι ο συνάδελφος Βλ. Φειδάς στο βιβλίο του «Το ζήτημα τής αυτοκεφαλίας τής Ορθοδόξου Εκκλησίας τής Ουκρανίας εκ πηγών αψευδών (Αθήναι 2019)» χαρακτηρίζει αμφιλεγόμενο το σχετικό ζήτημα. Λέει: 1) «... το αμφιλεγόμενο σοβαρό ζήτημα τής αυτοκεφαλίας τής Ορθοδόξου Εκκλησίας τής Ουκρανίας» (σελ. 28) και 2) «Βεβαίως, το ουκρανικό ζήτημα είναι αμφιλεγόμενο ...» (σελ. 30).