Έχουμε διάφορα προβλήματα στην ζωή μας, αλλά παραβλέπουμε το μεγάλο δώρο τού Θεού που δόθηκε σε μάς και αυτό είναι η ζωή. Ο Θεός μάς έδωσε την βιολογική ζωή και στην συνέχεια, με το Βάπτισμα και το Χρίσμα, μάς έδωσε και την εν Χριστώ πνευματική ζωή. Πρόκειται για ένα θαυμάσιο δώρο που έχει μεγάλη αξία από πλευράς θεολογίας, αλλά και επιστήμης.

Μερικές σύντομες θέσεις πάνω στο θέμα αυτό θα καταθέσω στην συνέχεια.

1. Θεολογία και Επιστήμη

Η θεολογία τής Εκκλησίας έχει ως αντικείμενο την γνώση τού Θεού από τον άνθρωπο, ουσιαστικά θεολογία είναι το λέγειν περί τού Θεού, αλλά για να ομιλήση κανείς για τον Θεό πρέπει να Τον γνωρίση. Όπως ο βιολόγος, και μάλιστα ο μοριακός βιολόγος ομιλεί για το κύτταρο, αφού πρώτα το δει με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο και διαπιστώση την μηχανική λειτουργία του, έτσι και ο θεολόγος πρέπει να γνωρίση τον Θεό, με την διαφορά ότι χρησιμοποιεί ένα άλλο όργανο που είναι ο νους και διαφέρει από την λογική, την φανταστική και διανοητική ενέργεια τής ψυχής.

Οι πραγματικοί θεολόγοι τής Εκκλησίας που είναι οι Πατέρες της, ομιλούν για το τι είναι ο Θεός, τι είναι ο άνθρωπος, πώς δημιουργήθηκε ο άνθρωπος από τον Θεό, ποιος είναι ο προπτωτικός και μεταπτωτικός άνθρωπος, τι είναι ο Θεάνθρωπος Χριστός και πώς ο άνθρωπος θα γνωρίση τον Θεό και θα ενωθή μαζί Του.

Πάνω στα θέματα αυτά οι Πατέρες τής Εκκλησίας έχουν γράψει πολλά, για την συνύπαρξη ψυχής και σώματος, για την σύλληψη και γέννηση τού ανθρώπου, για την ανάπτυξή του και κυρίως για τον σκοπό τής δημιουργίας του. Για όλα αυτά συνεδύαζαν τις αποκεκαλυμμένες αλήθειες, τις οποίες εξέφραζαν με την επιστημονική γνώση τής εποχής τους. Γι’ αυτό εξετάζουμε τους λόγους τους, βλέπουμε το βαθύτερο νόημά τους και τους μεταφέρουμε στην εποχή μας, συνδυάζοντάς τους με τις σύγχρονες επιστημονικές γνώσεις, χωρίς, όμως, να νοθεύουμε το θεολογικό τους νόημα.

Η σύγχρονη μοριακή βιολογία και η γενετική μηχανική έκαναν μεγάλες προόδους, στον τομέα αυτό. Ερεύνησαν θαυμαστώς τον τρόπο γονιμοποιήσεως τού ωαρίου, την ανάπτυξη τού εμβρύου, την λειτουργία τού υποκυτταρικού κόσμου, που οι άνθρωποι τών προηγουμένων χρόνων ούτε καν μπορούσαν να διανοηθούν.

Εμείς οι σύγχρονοι θεολόγοι και Κληρικοί γνωρίζουμε τον θεολογικό πατερικό λόγο για τα θέματα αυτά και έχουμε την δυνατότητα, χωρίς να αλλοιώσουμε τον λόγο αυτόν, να τον εξηγήσουμε με τα δεδομένα τής σύγχρονης βιολογίας, αλλά και τής βιοηθικής, και κάνουμε λόγο για Βιοηθική και Βιοθεολογία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ένα Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο που έγινε στην Κωνσταντινούπολη το έτος 2000, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην αρχή τής τρίτης χιλιετίας, έγινε αναφορά στο Συνέδριο για το θέμα που μάς ενδιαφέρει. Γράφεται:

«Ουδείς δύναται να αμφισβητήση ότι το "μυστήριον" τής ζωής από τού κυτταρικού σταδίου μέχρι τού σχηματισμού συνθέτου οργανισμού περιστρέφεται πέριξ τής εννοίας τής "υπάρξεως". Επομένως, η κίνησις είναι στάδιον αναπτύξεως ενός εξ αρχής αυτονόμου ζωντανού οργανισμού, μιας ανθρωπίνης υπάρξεως, η οποία ούτως ή άλλως θα ολοκληρωθή εις μεταγενέστερον χρονικόν στάδιον. Κατά συνέπειαν δεν υπάρχει αμφιβολία ότι συμφώνως προς την Ορθόδοξον πίστιν η άμβλωσις είναι πράξις πολλαπλώς απευκτέα. Η λήψις προνοιακών και υποστηρικτικών μέτρων, πέραν τής βελτιώσεως τής ποιότητος τής οικογενειακής ζωής, παρέχει και προοπτική βελτιώσεως τού προβλήματος τής υπογεννητικότητος».

2. Θεολογικές και βιολογικές αρχές

Η ζωή τού ανθρώπου συνδέεται στενότατα με την ψυχή· δεν υπάρχει ζωή χωρίς ψυχή και ψυχή χωρίς ζωή. Η ψυχή είναι δημιούργημα τής ενεργείας τού Θεού και αυτή ζωοποιεί το συνημμένο με αυτήν σώμα.

Με την γονιμοποίηση τού πρώτου κυττάρου υπάρχει όχι μόνον ζωή, αλλά και ψυχή. Στην Ορθόδοξη διδασκαλία γίνεται λόγος για ύπαρξη ψυχής εξ άκρας συλλήψεως, δηλαδή από την πρώτη στιγμή τής συλλήψεως τού ανθρώπου, τής γονιμοποιήσεως τού ωαρίου τής γυναίκας, αφού «εν τη συλλήψει εμψύχωται», και όταν με τον θάνατο παύη να υπάρχη ζωή, τότε φεύγει και η ψυχή, η οποία εξακολουθεί να ζη, εκτός τού σώματος.

Η ανθρώπινη ζωή είναι δώρο τού Θεού, είναι καρπός τής ζωοποιού ενεργείας τού Θεού. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει: «Το τεκείν άνωθεν έχει την αρχήν από τής τού Θεού προνοίας, και ούτε γυναικός φύσις, ούτε συνουσία, ούτε άλλο ουδέν αύταρκες προς τούτό εστιν».

Οι επιστήμονες στο θέμα αυτό διετύπωσαν πολλές απόψεις, ότι ως αρχή τής ζωής είναι η εμφάνιση τού ζυγωτού στην μήτρα, ότι αρχή τής ζωής είναι η διαφοροποίηση τών βλαστοκυττάρων ή η δημιουργία νευρικού στελέχους κατά την 14η ημέρα από την γονιμοποίηση τού ωαρίου, δηλαδή κατά τους επιστήμονες δεν συμπίπτει η γονιμοποίηση με την σύλληψη.

Όμως, κατά την Ορθόδοξη διδασκαλία, η αρχή τής ζωής προσδιορίζεται κατά την στιγμή τής γονιμοποιήσεως τού ωαρίου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στην Εκκλησία εορτάζουμε τα γεγονότα τής συλλήψεως τής αγίας Άννης, τής μητέρας τής Παναγίας, τής συλλήψεως τού αγίου Ιωάννου τού Προδρόμου.

Έπειτα, με την σύλληψη τού ανθρώπου συνδέεται και η δημιουργία. Τα βλαστοκύτταρα έχουν μέσα τους μια «ορμή», αφού στην αρχή διπλασιάζονται χωρίς να διαφοροποιούνται, στην συνέχεια από την 14η ημέρα αρχίζουν να διαφοροποιούνται και αρχίζει η διαδικασία τής οργανογένεσης, μέχρις ότου ολοκληρωθή όλος ο οργανισμός τού εμβρύου και μεγαλώνει το έμβρυο μέχρι τον τοκετό.

Πρόκειται για μια θαυμαστή δημιουργία, η οποία κατά την Ορθόδοξη θεολογία γίνεται με την δημιουργική ενέργεια τού Θεού, αφού τίποτε δεν αυτονομείται από τον Θεό.

Εμείς το έχουμε συνηθίσει και το θεωρούμε φυσικό το γεγονός αυτό, αλλά, όμως, πρόκειται για ένα μυστήριο. Οι Πατέρες εκπλήσσονται, όταν αναλογίζονται αυτό το μυστήριο.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος ερωτά: «Τις η μίξις ημών; τις η κίνησις; πώς το αθάνατον τω θνητώ συνεκράθη; πώς κάτω ρέω και άνω φέρω; πώς η ψυχή περιγράφεται; πώς ζωήν δίδωσι, και πάθους μεταβάλλεται; πώς ο νους και περιγραπτός και αόριστος, εν ημίν μένων και πάντα εφοδεύων τάχει φοράς και ρεύσεως; (πάντα παρακολουθεί με την ταχεία κίνηση και ροή του;). Πώς μεταλαμβάνει λόγω και μεταδίδεται, και δ’ αέρος χωρεί, και μετά τών πραγμάτων εισέρχεται; πώς αισθήσει κοινωνεί και συστέλλεται από τών αισθήσεων; και έτι προ τούτων, τις η πρώτη πλάσις ημών και σύστασις εν τω τής φύσεως εργαστηρίω; και τις η τελευταία μόρφωσις και τελείωσις; τις η τής τροφής έφεσις και διάδοσις;».

Πέρα από την σύλληψη κάθε ανθρώπου, την οργανογένεσή του και την ολοκλήρωσή του η γέννησή του είναι ένα δώρο τού Θεού στον άνθρωπο, η ίδια η ζωή είναι δώρο τού Θεού. Η θεολογία αυτή φαίνεται καθαρά στις ευχές που έχουν περιληφθή στις ακολουθίες που συνέταξε η Εκκλησία και διαβάζονται κατά την όγδοη ημέρα από την γέννηση τού βρέφους, κατά την τεσσαρακονθήμερη είσοδό του στον Ναό και κατά την ακολουθία τού Βαπτίσματος και τού Χρίσματος.

Ήδη αυτό φαίνεται και στις ευχές τού γάμου, κατά τις οποίες η Εκκλησία εύχεται επανειλημμένως με το «Ευλόγησον, αυτούς Κύριε ο Θεός ημών» και «δος αυτοίς καρπόν κοιλίας, καλλιτεκνίαν, ομόνοιαν ψυχών και σωμάτων... Δώρησαι αυτοίς σπέρμα στάχυος, ίνα πάσαν αυτάρκειαν έχοντες, περισσεύσωσιν εις παν έργον αγαθόν και σοι ευάρεστον, και ίδωσιν υιούς τών υιών αυτών ως νεόφυτα ελαιών κύκλω τής τραπέζης αυτών».

Βέβαια, δεν είναι ευλογία μόνον η βιολογική ζωή, αλλά και όλη η ύπαρξη τού ανθρώπου, ως κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση Θεού. Ο άνθρωπος δεν είναι ένα ζώο, αλλά, όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, είναι «ζώον ενταύθα οικονομούμενον και αλλαχού μεθιστάμενον και πέρας τού μυστηρίου τη προς Θεόν νεύσει θεούμενον».

Ένας αποστολικός Πατέρας τού 3ου αιώνος μ.Χ., ο άγιος Ειρηναίος Επίσκοπος Λουγδούνου (Λυώνος) αναφέρεται σε αυτήν την αρχή που έβαλε ο Θεός μέσα στον άνθρωπο. Γράφει: «Έδει δε τον άνθρωπον πρώτον γενέσθαι και γενόμενον αυξήσαι, και αυξήσαντα ανδρωθήναι, και ανδρωθέντα πληθυνθήναι, και πληθυνθέντα ενισχύσαι, και ενισχυθέντα δοξασθήναι και δοξασθέντα ιδείν τον εαυτού δεσπότην». Η ευλογία τού ανθρώπου είναι να αυξηθή από την σύλληψή του και να δη τον Θεό, να γίνη κατά Χάριν Θεός.

Το Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο που έγινε το 2000 στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπως προαναφέρθηκε, στο μήνυμά του μεταξύ άλλων διαλαμβάνει: «Η βιογενετική δεν πρέπει να κινήται απλώς και μόνον εις το πνεύμα τού Ασκληπιού και τού Ιπποκράτους, αλλά να λαμβάνη σοβαρώς υπ’ όψιν της και τας θεμελιώδεις αρχάς τού Ευαγγελίου. Δεν πρέπει να απολεσθή ο ανθρωπολογικός και φιλάνθρωπος χαρακτήρ κατά τας σχετικάς ερεύνας και εφαρμογάς».

Αυτό σημαίνει ότι ο σκοπός τού ανθρώπου δεν εξαντλείται στην βιολογική του ζωή, στο «είναι», αλλά επεκτείνεται στο «αεί είναι».

Ο Προφητάναξ Δαβίδ γράφει σε έναν Ψαλμό του: «Τι εστιν άνθρωπος, ότι μιμνήσκη αυτού; ή υιος ανθρώπου, ότι επισκέπτη αυτόν; ηλάττωσας αυτόν βραχύ τι παρ αγγέλους, δόξη και τιμή εστεφάνωσας αυτόν» (Ψαλμ. 8, 5-6). Ο άνθρωπος είναι λίγο μικρότερος από τους αγγέλους, και τον στεφάνωσε ο Θεός με δόξα και τιμή.