Τα δύο αδέλφια Σίμων και Ανδρέας ασκούσαν το επάγγελμα του ψαρά (Μκ. 1: 16) και κατάγονταν από την Βηθσαϊδά^[2] (Ιω. 1:44), όπως και ένας ακόμη μαθητής του Ιησού ο Φίλιππος (Ιω. 12:21). Κατά την κλήση των πρώτων μαθητών, ο Μάρκος μας αναφέρει ότι και άλλα δυο αδέλφια, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης οι γιοί του Ζεβεδαίου, κλήθηκαν από τον Ιησού να τον ακολουθήσουν (Μκ. 1: 19-20). Τόσο ο Ευαγγελιστής Μάρκος, όσο και ο Ματθαίος, τοποθετούν το γεγονός της κλήσης των δύο μαθητών στην Καπερναούμ και όχι στην Βηθσαϊδά, την πόλη καταγωγής των μαθητών, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην δημόσια δράση του Ιησού^[3].

Η Καπερναούμ και η Βηθσαϊδά ανήκαν σε διαφορετικές τετραρχίες. Η Καπερναούμ στην τετραρχία του Αντίπα και η Βηθσαϊδά στην τετραρχία του Φιλίππου. Οι πόλεις είχαν αδελφικές σχέσεις λόγω της έντονης ιουδαϊκής παρουσίας. Αυτό μπορούμε να το στηρίξουμε στα αρχαιολογικά ευρήματα της Καπερναούμ και την ύπαρξη συναγωγής η οποία σύμφωνα με τον Λουκά χτίστηκε ως ευεργέτημα, για τον ιουδαϊκό λαό, από τον εκατόνταρχο (Λκ. 7:  5). Όπως και τα ευρήματα του et-Tell, που οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι βρισκόταν η τοποθεσία της αρχαίας Βηθσαϊδά^[4].

Οι δύο πόλεις, ήταν από τις πολλές που υπήρχαν κοντά και γύρω από την λίμνη Γεννησαρέτ^[5]. Οι Ευαγγελιστές και ο Ιώσηπος κάνουν συχνή αναφορά στην λίμνη και στις περιοχές γύρω από αυτήν. Έτσι βλέπουμε, από τη μία μεριά τους μαθητές να εργάζονται σε αυτήν και ο Ιησούς να την χρησιμοποιεί για τις μετακινήσεις του. Ενώ, από την άλλη, βλέπουμε τον Ιώσηπο στο έργο του (Αρχαιολογία και Ιουδαϊκός πόλεμος) να μας πληροφορεί για τις μάχες που έλαβαν χώρα στην λίμνη κατά την περίοδο της ιουδαϊκής επανάστασης.

Η χώρα και ο πληθυσμός της Ιουδαίας έφεραν ορισμένα ιδιαίτερα και ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά την εποχή της Καινής Διαθήκης. Μόνο η περιοχή της Ιουδαίας έφερε καθαρό ιουδαϊκό πληθυσμό, ενώ στην Γαλιλαία υπήρχε μια φυλετική ποικιλία. Αυτό συνέβαινε εξαιτίας της εγγύτητας που είχε η Γαλιλαία με την Συρία, αλλά και επειδή ένας αριθμός Ελλήνων είχαν κατοικήσει στην περιοχή από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η Σαμάρεια τέλος είχε έναν μεγάλο αριθμό Ασσυρίων που ήρθαν στην περιοχή μετά τις κατακτήσεις τους^[6].

Την Ιουδαία, διατρέχει ο Ιορδάνης ποταμός και χωρίζει την χώρα σε δύο μέρη. Ο ποταμός σχηματίζεται από τρεις μικρότερους που πηγάζουν από τους πρόποδες του όρους Ερμών, στην περιοχή Αντιλιβάνου της Συρίας. Ο Ιορδάνης διασχίζει την χώρα από βόρεια προς νότια και εκβάλει στην Νεκρά θάλασσα. Ο ποταμός σχηματίζει δύο λίμνες, με πρώτη την λίμνη Μερώμ (Σαμαχωνίτις) που είναι η μικρότερη και δεύτερη την μεγαλύτερη λίμνη Γεννησαρέτ^[7].

Η λίμνη Γεννησαρέτ^[8] έχει 21 χιλιόμετρα μήκος και 12 χιλιόμετρα πλάτος^[9]. Οι γεωλόγοι υποστηρίζουν ότι η λίμνη δημιουργήθηκε από την υποχώρηση μιας μεγαλύτερης λίμνης που κάλυπτε όλη την περιοχή που διατρέχει σήμερα ο Ιορδάνης ποταμός. Χρονολογείται στους προϊστορικούς χρόνους περίπου το 20.000-17.000 π.Χ. Με το πέρασμα των αιώνων και αφού η λίμνη στέρεψε, δημιούργησε την κοιλάδα του Ιορδάνη, τον ποταμό και την λίμνη Γεννησαρέτ^[10].

Στις όχθες αυτής της λίμνης και συγκεκριμένα στην Καπερναούμ έγινε η κλήση των πρώτων μαθητών. Ο Μάρκος στην διήγηση είναι αρκετά σύντομος και δεν μας δίνει πολλά στοιχεία από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το επάγγελμα του Πέτρου και του αδελφού του, εκτός από την αναφορά στα δίχτυα και την βάρκα που διέθεταν (Μκ. 1: 16-20). Άλλωστε, το ενδιαφέρον του Μάρκου επικεντρώνεται στην κλήση των μαθητών, παρά στο να μας αναφέρει λεπτομέρειες για το ψάρεμα ή την κατάσταση που επικρατούσε στο λιμάνι.

Πάνω στην συγκεκριμένη διήγηση, ο Nun, αναλύει το πόσο σημαντικά ήταν τα δίχτυα για το ψάρεμα μέσα στην λίμνη. Μας πληροφορεί ότι οι αλιείς είχαν τρία είδη διχτυών για να αλιεύουν τα διάφορα είδη ψαριών της λίμνης. Η πρώτη μέθοδο ήταν με την χρήση του «σαγήνη»^[11] κάτι ανάλογο του σημερινού «γρίπου» ή αλλιώς «τράτας». Το δίχτυ αυτό μας αναφέρετε στο Μτ. 13: 47-48: «Πάλιν ομοία εστίν η βασιλεία τών ουρανών σαγήνη βληθείση εις την θάλασσαν και εκ παντός γένους συναγαγούση ην ότε επληρώθη αναβιβάσαντες επί τον αιγιαλόν και καθίσαντες συνέλεξαν τα καλά εις άγγη, τα δε σαπρά έξω έβαλον». Σε αυτό το χωρίο ο Ιησούς εξηγεί στην Βασιλεία του Θεού^[12]. Η εικόνα που μας δίνει ο Ιησούς εξηγεί ακριβώς την λειτουργεία του. Το δίχτυ απλώνεται στην θάλασσα σε μορφή καμπύλης συνήθως δημιουργώντας ένα απροσπέραστο τοίχος. Έπειτα, οι αλιείς το τραβάνε στην στεριά συγκεντρώνοντας όσα ψάρια πιαστούν σε αυτό. Έπειτα, τα διαχωρίζουν σε κατάλληλα για βρώση και μη κατάλληλα.

Σημειώσεις

1. Για περισσότερα στοιχεία σχετικά με το ψάρεμα και τις ασχολίες τον κατοίκων την εποχή της Καινής Διαθήκης μεταξύ άλλων βλ.: Ασλανίδης, Απόστολος Πέτρος: Η αναζήτηση του στα Κανονικά Ευαγγέλια (τομ. 23; Θεσσαλονίκη: Ostracon Publishing, 2020). Σελ. 35-47.

2. Με βάση τα όσα γνωρίζουμε, ανακύπτει ένα πρόβλημα με την Βηθσαϊδά. Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια εάν η Βηθσαϊδά ήταν στην δικαιοδοσία της τετραρχίας του Αντίπα ή του αδελφού του, Φιλίππου. Διότι, τόσο ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (Ιω. 1:43-44. 12:21) όσο και ο Πτολεμαίος (Πτολεμαίος, Γεωγραφικής Υφηγήσεως 5, 16:3-4) αναφέρουν ότι η Βηθσαϊδά ήταν μέρος της Γαλιλαίας, ενώ ο Ιώσηπος (37-100 μ.Χ.) αναφέρει ότι ήταν μέρος της τετραρχίας του Φιλίππου (Ιώσηπος, Ιουδαϊκός πόλεμος 2, 168. 2, 252. Ιωσήπου Βίος 399. Αρχαιολογία 18, 28. 20, 159). Εμείς, υποστηρίζουμε την άποψη του Ιώσηπου, ότι δηλαδή η Βηθσαϊδά ήταν περιοχή του Φιλίππου, διότι ο Ιωάννης δεν ενδιαφέρεται να είναι ιστορικά ακριβής, ενώ ο Πτολεμαίος έζησε το 100-170 μ.Χ. πολύ αργότερα, δηλαδή, από την στιγμή που γράφει ο Ιώσηπος. Επίσης ο Πτολεμαίος ήταν κάτοικος της Αιγύπτου και όχι της Ιουδαίας, όπως ο Ιώσηπος. Τέλος, ο Πτολεμαίος μπορεί να ήταν επηρεασμένος από άλλες γραπτές πηγές της εποχής του, που τον οδηγούν στο να κάνει αυτή την αναφορά.

3. Για Καπερναούμ βλ.: Μκ. 1:21. 2:1. 9:33. Μτ. 4:13. 8:5. 11:23. 17:24. Λκ. 4:23, 31. 7:1. 10:15. Ιω. 2:12. 4:46. 6:17, 24, 59. Και για Βηθσαϊδά: Μκ. 6:45. 8:22. Μτ. 11:21. Λκ. 9:10. 10:13. Ιω. 1:44. 12:21.

4. Arav, Bethsaida, A City by the North Shore of the Sea of Galilee (4τομ.; Kirksville, Mo.: Truman State University Press, 1999-2007). Και Freyne, «The Fisherman from Bethsaida,» στο Peter in early Christianity (εκδ. Bond; Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 2015). Σελ. 20. Επίσης για την Βηθσαϊδά και τις γύρω περιοχές αναλυτικότερα βλ.: Φιλιππίδης, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης: εξ απόψεως παγκοσμίου και πανθρησκειακής (Αθήναι: χ.ό.., 1958). Σελ. 892-894.

5. Η λίμνη στους συνοπτικούς αναφέρεται ως θάλασσα της Γαλιλαίας στα χωρία Μκ.1:16 //Μτ.4:18, αλλά και ως λίμνη Γεννησαρέτ στα χωρία Μκ.6:53//Μτ.14:34 και Λκ.5:1. Η ίδια ονομασία επιβεβαιώνεται και από τον Ιώσηπο, λέγοντας ότι οι κάτοικοι της περιοχής ονόμαζαν την λίμνη με αυτόν τον τρόπο: «τη τε τής πόλεως οχυρότητι και τη λίμνη πεποιθότες, ή καλείται Γεννησάρ προς τών επιχωρίων.» (Ιώσηπος, Ιουδαϊκός Πόλεμος 3, 464), όπως και από τον Πτολεμαίο: «και τού Ιορδάνου το προς τη Γεννησαρίτιδι λίμνη μέρος.» (Πτολεμαίος, Γεωγραφικής Υφηγήσεως 5, 15). Πιθανότατά ο λόγος που η λίμνη ονομάζεται θάλασσα της Γαλιλαίας είναι διότι στις βιβλικές αλλά και στις ταλμουδικές πηγές χρησιμοποιείται η λέξη (yam) που στα Εβραϊκά σημαίνει θάλασσα. Όπως αναφέρει ο Mendel οι Ιουδαίοι χρησιμοποιούσαν την λέξη αυτή για να περιγράψουν μεγάλους όγκους νερού, που στα ελληνικά αργότερα μεταφράστηκε ως θάλασσα. Σήμερα η λίμνη ονομάζεται Kinneret/Χενερέθ και έλκει την ονομασία της από την αρχαία ιουδαϊκή πόλη που βρισκόταν στις όχθες πριν την επίθεση των Ασσυρίων (733-732 π.Χ.). Wachsmann, The Sea of Galilee boat (College Station: Texas A&M University Press, 2009). Σελ. 40. Με αυτήν την ονομασία συναντάται και την Παλαιά Διαθήκη, όταν αναφέροντα τα σύνορα της περιοχής: (Αρ. 34:11. Δτ. 3:17. Ιησ. 12:3. 13:27.). Nun, «Cast Your Net Upon the Waters: Fish and Fishermen in Jesus’ Time,» BAR 19/6(1993).

6. Strack and Billerbeck, Kommentar zum Neuen Testament aus Talmud und Midrasch (6τομ.; München,: Beck, 1965). Σελ. 153.

7. Wachsmann, The Sea of Galilee boat. Σελ. 50.

8. Η αρχαιότερη αναφορά της λίμνης την συναντάμε σε μια σειρά πήλινων πλακών που βρέθηκαν στην Ουγκαρίτ, μιας παραθαλάσσιας πόλης ανατολικά της Κύπρου, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η Συρία, περίπου 34 αιώνες πριν. Η αρχαία πόλη ανακαλύφθηκε μόλις το 1928 όταν ένας αγρότης, σκάβοντας, ανακάλυψε έναν λίθινο τύμβο. Οι πλάκες ήταν γραμμένες από έναν γραφέα που ονομαζόταν Ili-Μilku (Ίλι-Μίλκου), ο οποίος έγγραψε για έναν μύθο όπως του τον μετέδωσε ο δάσκαλος του Attanu-Purlianrti (Αττάνου-Πουρλιανρτί). Ο δάσκαλός του ήταν αρχιερέας του χαναανιτικού θεού Βάαλ και οι πλάκες παρέμειναν στο σπίτι του, ακόμη και μετά την καταστροφή της πόλης (1185 π.Χ.), μέχρι την ανακάλυψη τους από τους αρχαιολόγους. Ο μύθος μιλάει για την ίδρυση της συριακής-χαναανιτικής θρησκείας, όπως την ασκούσαν στην Ουγκαρίτ την ύστερη εποχή του Ορείχαλκου. Ο μύθος, αναφέρουν οι αρχαιολόγοι, ότι ήταν και αυτός με την σειρά τους παλαιότερος για την εποχή που γράφει ο Ili-Μilku. Ορισμένα γεγονότα του μύθου λαμβάνουν χώρα κοντά στην λίμνη Χενερέθ/Kinneret. Περισσότερα για τον μύθο βλ.: Wachsmann, The Sea of Galilee boat. Σελ. 50-54.

9. Böttrich, Petrus: Fischer, Fels und Funktionär (Bd 2; Leipzig: Evangelische Verlagsanstalt, 2001). Σελ. 27. Και Φιλιππίδης, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης: εξ απόψεως παγκοσμίου και πανθρησκειακής. Σελ. 889-890.

10. Wachsmann, The Sea of Galilee boat. Σελ. 39.

11. Η λέξη «σαγήνη» αρχικά στην αρχαιότητα σήμαινε μεγάλο αλιευτικό δίχτυ που θύμιζε αρκετά τον «γρίπο», «τράτα». Αργότερα απέκτησε και άλλες έννοιες όπως: α) φορτώνω, «σαμαρώνω», β) χορταίνω, έχω κορεσμό, γ) ικανοποιώ. «πλησίον αυτών οικούσιν ως συνηθέστατοι· και ει θεάσαιντο σαγήνην αλιέας εξέλκοντας, ως κοινωνοί τής άγρας πλησιάζουσι ταις ακάτοις και περί τα δίκτυα κεκραγότες μοίραν απαιτούσι τής θήρας, και παρέχουσιν οι γριπείς κατά τής θαλάττης ριπτούντες τών ιχθύων τινάς, οι δε τους τε ριπτουμένους επιδραμόντες εσθίουσι» (Διονύσιος Αλεξανδρινός, Ιξευτικά 2, 5) και «και δόξαν ούτως Ερετριάς επιβάντες ώχοντο φέροντες, σαγήνην τινά μιμησάμενοι ναυτικήν» (Αριστείδης Αίλιος, Παναθηναϊκός, 153). Περισσότερα βλ.: Μπαμπινιώτης, Ετυμολογικό λεξικό της νέας Ελληνικής γλώσσας: ιστορία των λέξεων, με σχόλια και ένθετους πίνακες (Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας, 2011).

12. Για την Βασιλεία του Θεού βλ.: Ατματζίδης, Θεολογία της Καινής Διαθήκης (Θεσσαλονίκη: Ostracon Publishing, 2019). Σελ. 131-155.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ