• 1. Ο υπέρτατος ρομαντισμός της ουτοπίας του εθνικού ισοτισμού

• 2. H θέση των Μεγάλων Δυνάμεων μέχρι την έλευση του παγκοσμισμού, το 1989

• 3. Το έθνος ως απελευθερωτικο-καταπιεστικός φορεύς! Το γαλλικό «έθνος»

• 4. Τα κύρια στοιχεία του «έθνους», τότε και σήμερα...

• 5. Η αντίστοιχη άνθηση του εθνικισμού και του διεθνισμού

• 6. Ο διαιρετικός χαρακτήρας του εθνικισμού

• 7. Ο εθνικισμός στο παιχνίδι της εξουσίας

• 8. Ο εθνικισμός ως όπλο καταπιέσεως των εθνών

Από όλες τις ιδεολογίες, η μόνη πού εθριάμβευσε τελικά σε όλον τον πλανήτη, η μόνη που ενέσπειρε τον μεγαλύτερο φανατισμό και εσσυσσώρευσε τα περισότερα πτώματα κάτω από τον ήλιο είναι ο εθνικισμός.

 Δεξιά: Κόκκινη πινακίδα πού προειδοποιεί: Ο εθνικισμός είναι επικίνδυνη υπόθεση!

1. Ο υπέρτατος ρομαντισμός της ουτοπίας του εθνικού ισοτισμού

Λέγοντας «εθνικισμός» εννοούμε την ιδεολογία η οποία εκκινώντας από μία όντως αντικειμενική πραγματικότητα, το «έθνος», την υπερτονίζει και της αποδίδει απόλυτη προτεραιότητα.

Αναρίθμητες είναι οι μελέτες εκείνες που πραγματεύονται τον εθνικισμό. Το τεράστιο αυτό φαινόμενο που εδώ και διακόσια χρόνια διογκώνεται συνεχώς, αν και μερικοί σπεύδουν μετά από κάθε κρίση να το ενταφιάσουν οριστικά, προβάλλει κάθε φορά και πιο έντονα. Ο εθνικισμός, όπως και όλα τα φαινόμενα, από τα πλέον ασήμαντα έως τα πλέον σοβαρά, συμπεριλαμβάνεται στην γενική δυναμική της εξελίξεως και, συνεπώς, κατευθύνεται από τον παγκόσμιο νόμο των αντιθέσεων.

Το δίδυμο εθνικισμός - διεθνισμός (που πάντως και οι δύο έννοιες εμπεριέχουν το «έθνος» σε αντίθεση με τον οικουμενισμό), εμπεριέχεται μέσα στην θεμελιώδη και διαρκή αντίθεση δύο δυνάμεων: της δυνάμεως που κλίνει προς τον εαυτό της και της δυνάμεως που κλίνει προς τον άλλον.

Όπως και για κάθε αντιθετικό δίδυμο, η λύση δεν ευρίσκεται στην καταστροφή της μίας δυνάμεως από την άλλη, άλλα στην υπέρβαση, μέσω συνθέσεως. Όπως έλεγε και ο Γάλλος παλαιοντολόγος Ιησουίτης, Τεϊγιάρ ντε Σαρντέν, «η ένωση διαφοροποιεί» [Pierre Teilhard de Chardin, Le phenomene humain, (Τo ανθρώπινο φαινόμενο), Paris, Editions du Seuil, 1955, σ. 291].

Στις 5 Ιουλίου 1939, δύο μήνες προ της ενάρξεως του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τεϊγιάρ ντε Σαρντέν, την στιγμή που πολλοί διανοούμενοι κατεδίκαζαν τον εθνικισμό, έγραφε στο άρθρο του, Οι φυσικές ανθρώπινες ενότητες: Δοκίμιο περί βιολογίας και ηθικής των φυλών, ότι εχρειάζοντο πλήρως συνειδητοποιημένα έθνη για να δυνηθούμε να οικοδομήσουμε μία ενωμένη γη! [P. Teilhard de Chardin, La vision du passe (Τo όραμα του παρελθόντος), Paris, Editions du Seuil,, 1957,σ.294].

Η επιχειρηματολογία του ήταν ότι από το άτομο των μορίων ως τον άνθρωπο, Το δένδρο της εξελίξεως μεταβαίνει από το απλό στο σύνθετο, από τον ενιαίο κορμό στις πολλαπλές διακλαδώσεις. Οι ανθρώπινες κοινωνικές διακλαδώσεις είναι, πρώτον, οι σωματικές (οι φυλές), κατόπιν δε οι ψυχικές (τα έθνη). Αλλά στα ζώα η απομόνωση αυξάνεται, και οι διακλαδώσεις, ξεκινώντας από έναν κοινό κορμό, απομακρύνονται όλο  και περισσότερο μεταξύ τους, χωρίς ποτέ να ξανασμίξουν.

Στον άνθρωπο όμως, η ανάπτυξη της επικοινωνίας μεταξύ των διακλαδώσεων προκαλεί συνεχείς διασταυρώσεις και, επομένως, εμπλουτισμό κάθε ανθρωπίνης διακλαδώσεως. Η καθυστέρηση ορισμένων λαών οφείλεται στην απομόνωση τους. Συγκρίνατε, μας λέγει, μέσα στην Ιστορία την Μεσόγειο με τον Ειρηνικό...

Για να περάσουμε όμως από την απόκλιση στην σύγκλιση με ενέργεια την αγάπη, συνεχίζει ο ντε Σαρντέν, πρέπει προηγουμένως όλα τα έθνη, σε όλον τον πλανήτη, να έχουν «ενηλικιωθή». Για να ξεπεράσεις τον εθνικισμό, πρέπει πρώτα αναγκαστικώς να πέρασης από τον εθνικισμό. «Για μία ενιαία υφήλιο χρειάζονται πλήρως συνειδητοποιημένα έθνη» (P. Teilhard de Chardin, La vision du passe, ένθ. άν. σ. 294).

Ο Τεϊγιάρ ντε Σαρντέν κατηγορεί τον ιμπεριαλισμό των Μεγάλων Δυνάμεων οι οποίες, στην εποχή του, με διάφορες προφάσεις εσυνέχιζαν να εμποδίζουν την πλήρη άνθηση των εθνών. Ήταν η εποχή της αποαποικιοποίησεως και ο Γάλλος κοινωνιολόγος Jacques Berque, αναφερόμενος στον Τρίτο Κόσμο, έγραφε: «Όταν προτείνουμε σε εκείνες τις κοινωνίες την πρόοδο, είναι σαν να τους θέτουμε ως όρο να απαρνηθούν τον εαυτό τους...» [Jacques Berque, L’  Orient second (Η Ανατολή σε δεύτερη θέση), Paris, Gallimard, 1970,σ. 13].

Αριστερά: Pierre Teilhard de Cardin (1881-1955). Ο Ιησουίτης μεγαλοφυής γεωλόγος, παλαιοντολόγος, φιλόσοφος και ιερωμένος που, μεταξύ άλλων, προφήτευσε ήδη από την δεκαετία του ’20 την δημιουργία του ίντερνετ, μέσω της σύλληψης του περί νοόσφαιρας! Ο Teilhard  ήταν υπέρ μιας υπερεθνικής οικουμένης, αλλά πίστευε ότι κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από πλήρως συνειδητοποιημένα έθνη, που θα έχουν αχθεί υπεράνω της εθνικιστικής νοοτροπίας. Αριστερά, ο Teilhard de Cardin (στο κέντρο) σε μία από τις πολλές εξερευνητικές του αποστολές. Στο μέσο, στην Κίνα, όπου συμμετείχε στην ανακάλυψη του «Ανθρώπου του Πεκίνου».

Δεξιά: η συγκρότηση των 83 διαμερισμάτων της Γαλλίας, ως ταφόπλακα στον κοινοτισμό των επαρχιών των λαών της Γαλλίας και έναρξη του εθνοκράτους. Απόφαση, 26 Φεβρουαρίου 1790.

2. H θέση των Μεγάλων Δυνάμεων μέχρι την έλευση του παγκοσμισμού, το 1989

Μέχρι την πτώση του υπαρκτού Σοσιαλισμού το 1989, οι περισσότεροι των κοινωνικών επιστημόνων που είχαν ασχοληθή με τον εθνικισμό ήσαν αγγλόφωνοι και δη Αμερικανοί. Σχεδόν όλοι τους δε, κατεδίκαζαν a priori τον εθνικισμό ως ασθένεια, ως φαινόμενο το όποιο έπρεπε να ξεπερασθεί και να εξαλειφθεί. Και όμως, το 1918, ο ιμπεριαλιστής του Δημοκρατικού κόμματος και πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Woodrow Wilson, ακολουθώντας τις εξαγγελίες του Λένιν κατά την μπολσεβικική επανάσταση του 1917, εξήγγειλε και αυτός, δημοσίως, το περίφημο δόγμα της αυτοδιαθέσεως των λαών. Λένιν και Ουίλσον απευθύνοντο κυρίως στην Κοινή Γνώμη του Τρίτου Κόσμου της Ασίας και της Αφρικής, που εστέναζε ακόμη υπό την μπότα της αποικιοκρατίας.

Οι Λένιν και Ουίλσον, όμως, δεν επίστευαν πραγματικά στην αυτοδιάθεση των λαών και, συνεπώς, στον εθνικισμό. Η βαλκανοποίηση και λατινοαμερικανοποίηση των δύο περιοχών της ανατολικής Ευρώπης και νοτίου Αμερικής είχαν ήδη ξεκινήσει πολύ πριν, από τις αρχές του ΙΘ΄ αιώνος.

Μέχρι τα τέλη του ΙΗ΄ αιώνος, ο πλανήτης εγνώριζε δύο κατηγορίες μεγάλων πολιτικών συνόλων. Στην Ευρασία υπήρχαν από δύο χιλιετίες οι δύο οικουμενικές αυτοκρατορίες της Κίνας και της Ενδιάμεσης Περιοχής (αλεξανδρινής-βυζαντινοθωμανικής αυτοκρατορίας), βασισμένες στον κοινοτισμό. Από την εμφάνιση δε της αναγεννησιακής Δύσεως, είχαν αναπτυχθεί οι αποικιακές αυτοκρατορίες της Πορτογαλίας, Ισπανίας, Αγγλίας και Γαλλίας.

Η βαλκανοποίηση υπήρξε δυτικό ιμπεριαλιστικό σχέδιο διαμελισμού της βυζαντινοθωμανικής Αυτοκρατορίας, την ίδια εποχή που απετύγχανε η «βαλκανοποίηση» της Κίνας.

Η λατινοαμερικανοποίηση της Νοτίου Αμερικής υπήρξε αμερικανικό σχέδιο διαμελισμού των τεραστίων αποικιών της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, προς όφελος πάντα, του ανερχομένου αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

Έτσι, ο εθνικισμός εχρησιμοποιήθη εξ αρχής από τον δυτικό ιμπεριαλισμό για την καταβρόχθιση όλων των περιοχών της γης, με την σύσταση ανίσχυρων κρατιδίων τύπου Μπανανίας ή Σοβέτο, του οποίου το ελληνικό κρατίδιο του 1821 ήταν το πρότυπο... Η συνεχής καταδίκη της αποικιοκρατίας από τις ΗΠΑ ήταν το όπλο αρπαγής των δυτικών αποικιών από τις αδελφές ευρωπαϊκές καπιταλιστικές χώρες. Όσο για τον Λένιν, ο εθνικισμός ήταν μεγάλος εχθρός, εφόσον αντετίθετο στον προλεταριακό διεθνισμό και εχρησιμοποιείτο από τον δυτικό ιμπεριαλισμό εναντίον τής σοσιαλιστικής επαναστάσεως. Συνεπώς, Λένιν και Ουίλσον, το 1918, εχρησιμοποίησαν το όπλο του εθνικισμού για να προσεταιρισθούν τον Τρίτο Κόσμο.

Οι δυτικοί κοινωνικοί επιστήμονες όμως -τουλάχιστον αυτοί που δεν εχρησιμοποιούντο στον προπαγανδιστικό μηχανισμό- έλεγαν τα χειρότερα πράγματα για τον εθνικισμό. Έτσι, ο Αμερικανός Karl Deutsch, σε ένα κλασικό έργο του διεκήρυττε ότι «οι απαισιόδοξοι ημπορεί να σκέπτονται ότι ο εθνικισμός δεν εκριζώνεται, αφού ανήκει στον θεμελιώδη ανθρώπινο ιρρασιοναλισμό. Οι δε αισιόδοξοι πιστεύουν πώς αυτή η ανεπιθύμητη πνευματική κατάσταση θα ηδύνατο να εκριζωθή είτε με την βία, είτε με την πειθώ» [Karl W. Deutsch, Nationalism and Social Communication. An Inquiry into the Foundations of Nationality (Εθνικισμός και κοινωνική επικοινωνία. Μία έρευνα γύρω από τα θεμέλια τής εθνικότητος). Cambridge, Μss.,Μ.Ι.Τ., 1953,σ. 2].

Ο επίσης Αμερικανός George Stambuk, σε μία μελέτη του κατέληγε ως εξής: «Η ευρύτερη εφαρμογή συλλογικών εμπειριών μέσα στους κόλπους του ΝΑΤΟ δύναται να αποδειχθεί καταλυτική για το μέλλον του «έθνους» ως θεσμού. Για να διατηρηθεί η δυνατότης προστασίας (του ΝΑΤΟ), τα κράτη μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας πρέπει να αφήσουν κατά μέρος τα προνόμια και τις παρωχημένες αξιώσεις (του εθνοκράτους)»... [George Stambuk, American Military Forces Abroad. Their Impact on the Western State System (Αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις στο Εξωτερικό. Η επίδραση τους επάνω στο σύστημα των δυτικών κρατών), Columbus Ohio, State University Press, Mershon Center for Education in National Security, 1963, σ. 180-181].

Ο Λένιν έγραφε Το 1914: «Κάθε αστικός εθνικισμός ενός καταπιεσμένου έθνους περιλαμβάνει κάποιο γενικότερο δημοκρατικό περιεχόμενο κατά της καταπιέσεως και αυτό το περιεχόμενο είναι εκείνο το όποιο εμείς στηρίζουμε ανεπιφυλάκτως, αφήνοντας όμως κατά μέρος την τάση για έναν εθνικό εκλεκτισμό» [V.I. Lenine, Du droit des nations a disposer d’ elles-memmes (Περί του δικαιώματος της αυτοδιαθέσεως των λαών), Paris, Editions Sociales, 1952, σ. 54]. Με άλλα λόγια, έστω και αν δεν εγκρίνουμε την εθνικιστική ιδεολογία, οφείλουμε να την υποστηρίζουμε εκεί όπου θα ηδύνατο να εξυπηρέτηση τους σκοπούς του κομμουνιστικού διεθνισμού!

Ο καθηγητής στην Σορβόννη Charles-Andre Julien απεδείκνυε ότι κάθε επεκτατική δύναμη είχε πάντα δύο μέτρα και δύο σταθμά: εθνικιστική για τον εαυτό της και διεθνιστική για τους άλλους...

Σε καμία περίπτωση και σε καμία εποχή δεν υπήρξε στην πράξη διεθνές δίκαιο που να προστατεύει τα ασθενέστερα έθνη από την πλήρη αυθαιρεσία των μεγαλυτέρων εθνών και αυτό δεν έχει καμία σχέση με το εσωτερικό καθεστώς των μεγάλων δυνάμεων, δικτατορικών ή δημοκρατικών!

Η ιδεολογία του εθνικισμού εχρησιμοποιήθη από τις Μεγάλες Δυνάμεις για να πληγή η Οθωμανική αυτοκρατορία, φυσικά χωρίς αυτές να ενδιαφέρονται για... Έλληνες ή Βούλγαρους, άλλα μόνο για τα συμφέροντά τους. Με την ίδια λογική «λατινοαμερικανικοποιήθηκε» η Νότιος Αμερική, για να πληγούν οι Ισπανία και Πορτογαλία. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το κύριο μέλημα είναι να ιδρύονται ασήμαντης ισχύος και εύκολα ελεγχόμενα κρατίδια, για ευνόητους λόγους. Έτσι, γίνεται φανερό γιατί λ.χ. αποτυγχάνει ανέκαθεν κάθε απόπειρα απεξάρτησης της Ελλάδος (βλ. π.χ. το σχέδιο τού Παπανδρέου για την ελληνική «Silicon Valey»), αφού κάτι τέτοιο θα αντιβαίνει στις αρχικές προδιαγραφές οι οποίες -σημειωτέων- βασίζονται σε σχεδιασμούς βάθους αιώνων!

Η μεθόδευση της κατάρρευσης της Επανάστασης του ’21, η εξαναγκαστική εξάρτηση της Ελλάδος μέσω των περιβόητων «Δανείων» και μόνον μετά, η λυτρωτική ναυμαχία στο Ναυαρίνο... είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της δράσης των Μεγάλων Δυνάμεων για την ευόδωση των μακρόπνοων σχεδίων τους...

Στη φωτογραφία, η Καρτερία, ένα από τα πρώτα πολεμικά ατμήλατα πλοία παγκοσμίως και σύμβολο των μεθοδεύσεων εξάρτησης των λαών. Οι Έλληνες δεν είχαν τα χρήματα, άλλα είχαν τη διορατικότητα να παραγγείλουν αυτό το πλοίο για τις ναυτικές ανάγκες του αγώνα, αμέσως μετά την έναρξη της Επανάστασης. Και έσπευσαν να δανειστούν. Οι δανειστές -οι φιλελληνικές Μεγάλες Δυνάμεις- είχαν τα χρήματα, αλλά είχαν και τη διορατικότητα να εξαρτήσουν την μελλοντική Ελλάδα, μέσω αυτών των δανείων...

Μόνο το 1/4 περίπου των χρημάτων έφτασε μετά δύο-τρία χρόνια(!) στους αγωνιστές, ενώ το πανίσχυρο πλοίο ήρθε τελικά το τελευταίο διάστημα των επιχειρήσεων, οπότε είχε και μηδαμινή συμβολή... 

Στον μεσοπόλεμο, τα λεγόμενα ολοκληρωτικά καθεστώτα της Γερμανίας και της Ιταλίας επενέβησαν εκτός των συνόρων τους για να επιβάλουν την θέληση τους. Μετά Το 1945, τα λεγόμενα και πάλι ολοκληρωτικά καθεστώτα επενέβησαν και εκτός των συνόρων τους, η ΕΣΣΔ στην Ουγγαρία και την Τσεχοσλοβακία, η Κίνα στο Βιετνάμ.

Αλλά και οι λεγόμενες «δημοκρατικές μεγάλες Δυνάμεις» εξήσκησαν άπειρες φορές το διδόμενο εις τον εαυτό τους «δικαίωμα καταδιώξεως» εις το εσωτερικό ξένων κρατών, τα οποία υπετίθετο ότι διέβρωναν την κοινωνική και εθνική ηρεμία τους.

Έτσι η Γαλλία, κατά την διάρκεια του πολέμου της Αλγερίας, εκτύπησε την Τυνησία που ήταν καταφύγιο Αλγερινών ανταρτών, το Ισραήλ εκτύπησε επανειλημμένως -και πρόσφατα- τον Λίβανο που ήταν καταφύγιο Παλαιστινίων ανταρτών και των συμμάχων τους... Αλλά στην Ελλάδα δεν επετράπη να κτυπήσει τους βορείους γείτονες της το 1946-1949, πού ήταν καταφύγια Ελλήνων κομμουνιστών ανταρτών. Τον Ιούλιο του 2006, η Τουρκία διεμαρτυρήθη διότι η Αμερική προσεπάθη να την αποτρέψει να εξασκήσει το «δικαίωμα της, της καταδιώξεως» κατά των Κούρδων ανταρτών στο βόρειο Ιράκ, την ίδια ακριβώς στιγμή που αυτό το δικαίωμα το εξήσκη με τις ευλογίες της Ουασιγκτώνος το Ισραήλ κατά τού Λιβάνου...

Κοντολογίς, το «η Ελλάς στους Έλληνες» βασισμένο στον εθνικισμό είναι μόνο για εσωτερική κατανάλωση, εφ’ όσον στην διεθνή κονίστρα ανέκαθεν η πλήρης αυθαιρεσία των μεγάλων δυνάμεων εβασίλευε, η ισχύς των οποίων είναι το μοναδικό κριτήριο.

Το αποτέλεσμα των ανωτέρω διαπιστώσεων είναι ότι ο εθνικισμός έχει κάποια λογική για ένα κράτος, μόνον ως μέσον να αυξήση την επιρροή του στην διεθνή ζούγκλα και να δυνηθεί και αυτό να αυθαιρετή εν απουσία κάθε διεθνούς δικαίου!

3. Το έθνος ως απελευθερωτικο-καταπιεστικός φορεύς! Το γαλλικό «έθνος»

Το έθνος είναι μία αντικειμενική πραγματικότης, υπάρχει δηλαδή, ασχέτως αν εμείς έχουμε συνείδηση αυτής της πραγματικότητος ή όχι. Τα έθνη δεν εφευρέθησαν από τους εθνικιστές, το ίδιο όπως και οι κοινωνικές τάξεις δεν εφευρέθησαν από τον Μαρξ. Ωστόσο, το γεγονός αυτό περιεπλέχθη κάπως, λόγω της πολιτικής αντιδικίας μεταξύ Γάλλων και Γερμανών.

Οι Γάλλοι υπεστήριζαν ότι το έθνος ήταν ένα συνειδησιακό στοιχείο, με άλλα λόγια μία υποκειμενική πραγματικότης. Έτσι, δεν είχε σημασία αν οι Αλσατοί, αντί να ομιλούν γαλλικά, ομιλούν μία γερμανική διάλεκτο. Εκείνο πού μετρούσε περισσότερο ήταν το τι ήθελαν οι ίδιοι οι Αλσατοί να είναι. Αν ήθελαν να είναι Γάλλοι, τότε ανήκαν στο γαλλικό έθνος.

Η αντίληψη αυτή ανάγεται στην εποχή της Εορτής της Ομοσπονδίας στο Παρίσι, στις 14 Ιουλίου 1790, όταν οι ομοσπονδίες, δηλαδή οι αντιπροσωπείες όλων των επαρχιών τής Γαλλίας, απεφάσισαν ότι ήθελαν να ανήκουν στο γαλλικό έθνος.

Αυτή ή φαινομενικά άκρως δημοκρατική γαλλική αντίληψη περί έθνους περιείχε, στην ουσία, έναν κίνδυνο για την ελευθερία των λαών: από αυτήν προέκυψε η καταπίεση των μειονοτήτων και των διαφόρων συσπειρώσεων σε ολόκληρο τον κόσμο. Πράγματι, τα άλλα εθνοκράτη τα όποια επεχείρησαν να συσταθούν δεν παρέλειψαν να επισημάνουν ότι, χάρη σε εκείνη την διατύπωση, οι λαοί του Παλαιού Καθεστώτος είχαν συγχωνευθεί σε μία Γαλλία ενιαία και αδιαίρετη, απορρέουσα από ένα συγκεντρωτικό σύστημα εξουσίας, θεμελιωμένο μεν επάνω σε μία επιφανειακά λαϊκή θέληση, αλλά καταστρέφοντας συνάμα το κοινοτικό σύστημα των συντεχνειών (corporatisme) και του αλληλεγγυϊσμού (solitarisme).

Δύο χρόνια μετά την έναρξη της Γαλλικής Επαναστάσεως, στις 14 Ιουνίου 1791, ο βουλευτής τής Γαλλικής επαναστατικής Συνελεύσεως, Isaak Le Chapelier (1754-1794), εισήγαγε έναν νόμο που εκατήργη τις επαγγελματικές συντεχνίες. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία υπεχρεώθη να υποταχθεί στο έθνος, το όποιο κατήργησε ακόμη και τις χριστιανικές εορτές, ακόμη και το χριστιανικό ημερολόγιο, το οποίο και αντεκατέστησε στις 5 Οκτωβρίου 1793 με το λεγόμενο επαναστατικό ημερολόγιο. (Ομοίως, στην Ελλάδα, το επαναστατικό καθεστώς των Πλαστήρα - Γονατά, κατήργησε το 1923 το ορθόδοξο ημερολόγιο και το αντεκατέστησε με το λεγόμενο «νέο ημερολόγιο»).

Αριστερά: Η Αλγερία γαλλική με την ψήφο του λαού (βιβλίο των θυρεών των αλγερινών κοινοτήτων ως γαλλικών). Έχουμε ήδη περάσει στην εποχή όπου η έννοια «Γάλλος» έχει καθιερωθεί ως ισχυρότερη ιδιότητα από «Μουσουλμάνος» ή «Χριστιανός»...

Δεξιά: Εορτή της Ομοσπονδίας, στις 14 Ιουλίου 1790, στο πεδίο του Άρεως στο Παρίσι, απέβη η ημέρα της δια ψήφου συγκροτήσεως του γαλλικού εθνοκράτους. Θα ακολουθήσουν οι λεγόμενες εθνικές επαναστάσεις στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο...

Η Εκκλησία και οι ενορίες της (paroisees) έπρεπε να υποταχθούν στην μόνη πλέον επιτρεπομένη υψίστη λαϊκή συσπείρωση, το έθνος. Έτσι, η μόνη συσσωμάτωση που παρέμεινε ήταν το έθνος, όπως το είχε αποφασίσει η υποτιθεμένη λαϊκή εντολή. Οι πάμπολλες διάλεκτοι και τοπικές γλώσσες τής Γαλλίας, όπως. το breton, picard, alsacien, auvergnat, provencal, langues, όπως και οι πάμπολλες κουλτούρες των διαφορετικών λαών της Γαλλίας, ευρέθησαν υπό συνεχή και αφόρητη καταπίεση, στο όνομα του αδιαιρέτου, κατόπιν λαϊκής εντολής του «γαλλικού έθνους». Οι παραδοσιακές ενδυμασίες, οι κουζίνες και τα έθιμα παρέμειναν μόνον υπό μορφήν φολκλόρ.

Το γαλλικό εθνικιστικό δόγμα λαϊκής εντολής, επεξετάθη και στο Βέλγιο. Το 1793, μία βελγική συνέλευση διεκδίκησε την προσάρτηση του Βελγίου στην Γαλλία και μία συνέλευση της γερμανικής Ρηνανίας εψήφισε -πάντα βάσει λαϊκής εντολής- την προσάρτηση τής Ρηνανίας στην Γαλλία! Με τα σημερινά μέσα προπαγάνδας -και, εν ανάγκη, με την εκλογική νοθεία- θα ηδύνατο θαυμάσια μία κατεχόμενη από την Γαλλία, Ισπανία, να ψήφιζε πανηγυρικά υπέρ της ενσωματώσεως της στο γαλλικό έθνος.

Το εθνοκράτος λοιπόν είναι υπεράνω τάξεων και θρησκευτικών επιλογών! Στην Αλγερία, στις 13 Μαΐου 1958, ο Alain de Serigny, μέλος της Εθνοσωτηρίου Επιτροπής της Αλγερίας -μία επιτροπή που φιλοδοξούσε να ακολουθήσει το πνεύμα του Ροβεσπιέρρου του 1793- έγραφε τα έξης: «...Το αλγερινό θαύμα... που έμελλε να επισφράγιση την αδελφική συμφιλίωση μεταξύ ευρωπαϊκής και μουσουλμανικής κοινότητος και να καταπλήξη τους ξένους παρατηρητές, συνέβη ... Ένα πράγμα είναι βέβαιο: από τις 16 Μαΐου κι έπειτα, ημπορούμε άνετα να πιστοποιήσουμε ότι η Αλγερία εκατοικείτο από δέκα εκατομμύρια Γάλλων»! [ο συνολικός πληθυσμός Ευρωπαίων και μουσουλμάνων, το 1958]» (Alain de Serigny, La revolution du 13 Mai (Η επανάσταση της 13ης Μαΐου), Παρίσι, Ρlon, 1958, σ. 91-97).

Η γαλλική άποψη επιτρέπει, συνεπώς, να παρακάμψουμε το ερώτημα και να δώσουμε μιαν απάντηση μέσα από την εκλογική οδό διότι, ενώ το έθνος είναι μία πραγματικότης, δεν εστάθη μέχρι στιγμής δυνατόν να δώσουμε τον ακριβή ορισμό του. Άρα, η ψήφος είναι το ξίφος που θα κόψη τον γόρδιο δεσμό. Είναι δηλαδή σαν να ζητούμε να ψηφίσει ο κόσμος για να αποφασίσει σε... ποία κοινωνική τάξη ανήκει.

Επομένως, ο επιστήμων είναι υποχρεωμένος να προσέγγιση την γερμανική αντίληψη περί έθνους, δηλαδή εκείνη τής αντικειμενικής πραγματικότητας, έτσι ώστε να ευρεθεί σε στέρεο έδαφος και να μην κινδυνεύσει να ερμηνεύσει την ύπαρξη του έθνους ως μύθο, ως κάτι που υπάρχει μόνον στην φαντασία των ανθρώπων.

4. Τα κύρια στοιχεία του «έθνους», τότε και σήμερα...

Τα κύρια στοιχεία τα όποια συνθέτουν την συλλογική ψυχή ενός έθνους είναι -πλην τής αρχέγονης κληρονομιάς ή κληρονομικής παραδόσεως, την οποία αναφέρει ο Φρόυδ- η θρησκεία, ο τρόπος ζωής, η γλώσσα.

Προ της εμφανίσεως τής εννοίας του έθνους, το στοιχείο της ουσιαστικής διαφοροποιήσεως ήταν η θρησκεία.

Στην οθωμανική αυτοκρατορία, ο Ρωμηός ήταν ο ορθόδοξος χριστιανός και συνεκρότη ένα θρησκευτικό έθνος που συμπεριελάμβανε, εκτός των Ελλήνων, Άραβες, Τούρκους, Βουλγάρους, Σέρβους, Αλβανούς και Τουμάνους. Κάθε θρησκεία της αυτοκρατορίας είχε καθιερώσει διαφορετικό τρόπο ζωής και, συνεπώς, η σημερινή απαγόρευση της μανδήλας στην Γαλλία ή την Τουρκία θα εφάνταζε στην οθωμανική αυτοκρατορία όχι μόνον ένδειξη ηλιθίου φανατισμού, άλλα τελείως σουρρεαλιστική! Η ιδέα ότι ένα έθνος πρέπει να απαγορεύει κάθε αναγνωρίσιμο σημείο διαφοροποιήσεως από την ενιαία συσπειρωτική μονοτονία, (λ.χ. του εθνικού ύμνου και της εθνικής σημαίας, το ενιαίο δημόσιο εκκοσμικευμένο σχολείο και τις αξίες της Republique), θα εθεωρείτο αφόρητη τυρρανία στην οικουμενική αυτοκρατορία της Ενδιάμεσης Περιοχής, όπως και της Κίνας...)

 Η γλώσσα δεν είχε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία σημαίνοντα ρόλο. Στην Οθωμανία, οι δημόσιες υπηρεσίες εχρησιμοποίουν τα οθωμανικά, μία διοικητική γλώσσα, ενώ η κάθε θρησκεία εχρησιμοποίει διαφορετική γλώσσα, οι μουσουλμάνοι τα αραβικά, οι Εβραίοι τα εβραϊκά, οι Αρμένιοι τα αρμενικά και οι 'Ρωμηοί, ασχέτως εθνικότητος, τα ελληνικά. Το εμπόριο εχρησιμοποίει τα ελληνικά και κάθε εθνική κοινότητα εχρησιμοποίει μέσα στην οικογένεια την εθνική της γλώσσα: αλβανικά, σερβικά, ρουμανικά, βουλγαρικά, τουρκικά, κ.λ.π.

Σήμερα, καθώς ή θρησκεία έχει χάσει έδαφος, ενώ οι επικοινωνίες έχουν φέρει πλησιέστερα τις κοινότητες μεταξύ τους, ένας κοινός τρόπος ζωής τείνει να εγκαθιδρυθή επάνω σε μεγάλες εκτάσεις τού πλανήτου. Έτσι λοιπόν, η γλώσσα πλέον γίνεται ολοένα και περισσότερο το στοιχείο ουσιαστικής διαφοροποιήσεως μεταξύ των λαών.

Ο λαός προσκολλάται στην θρησκεία για να διαφοροποιηθεί, όπως στην περίπτωση τής Ιρλανδίας, μόνον όταν το έθνος-κατακτητής έχει επιτύχει να εξαφανίσει σχεδόν τελείως την γλώσσα του κατακτημένου λαού. Ο εβραϊκός λαός είχε συλλάβει πολύ σωστά την σημασία της γλώσσας, γι’ αυτό και επέτυχε να αναβιώσουν τα εβραϊκά ως ομιλούμενη γλώσσα στο Ισραήλ.

Το τελευταίο παράδειγμα δείχνει ότι, αν η γλώσσα σήμερα τείνει να γίνει ο ακρογωνιαίος λίθος της εθνικής ταυτότητος, αυτό οφείλεται σε μεγάλο μέρος και στην πρόοδο της εκπαιδεύσεως και των Μαζικών Μέσων Ενημερώσεως. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, θα ήταν αδιανόητο να ακούσει κανείς την παραίνεση που ηκούσθη μετά φορτικότητος στην Τουρκία του Κεμάλ, στα λεωφορεία και τους δημοσίους χώρους: «Πατριώτη, μίλα τουρκικά!».

Η εθνοκτονία είναι η πολιτιστική εξάλειψη ενός έθνους μέσω της αφομοιώσεως του από ένα άλλο έθνος. [Ο όρος «εθνοκτονία» εχρησιμοποιήθη για πρώτη φορά από τον Robert Jaulin, La paix blanche. Introduction e l ethnocide (Η λευκή ειρήνη. Εισαγωγή στην εθνοκτονία), Παρίσι, Seuil, 1970, σελ. 428]

Καθώς η θρησκεία και ο τρόπος ζωής έπαψαν να αποτελούν έναν επαρκή φραγμό κατά της αφομοιώσεως, η διατήρηση της γλώσσας αποτελεί πλέον την κυρία φροντίδα του απειλουμένου έθνους.

Με την έννοια αυτή, η τάση επιβολής εκ μέρους των μεγάλων δυνάμεων της εθνικής τους γλώσσας και του ιδικού τους αλφαβήτου είναι σήμερα μία πράξη ηγεμονίας πολύ περισσότερο επικίνδυνη από παρόμοιες προσπάθειες στην προεθνικιστική περίοδο, όπως στην εποχή του Μεγαλέξανδρου (επειδή τότε υπήρχαν τα άλλα στοιχεία-φραγμοί κατά της αφομοιώσεως).

Επίσης, η συστηματική γλωσσική πολιτική των τελευταίων διακοσίων χρόνων που συναντάμε σε όλα τα μικρά εθνοκράτη της υφηλίου, πολιτική επιβολής κάποιας «δημοτικής» (της δήθεν «γλώσσας του λαού» πού όμως κατασκευάζεται στα γραφεία των φιλολόγων) όπως αυτό παρετηρήθει στην Ελλάδα από την εποχή του Ψυχάρη (απλοποίηση τής ορθογραφίας, της γραμματικής, μονοτονικό, τάση για μη αφομοίωση των ξένων λέξεων, διατηρώντας τις σε άκλιτη μορφή ως ξένο σώμα μέσα στην γλώσσα, κ.λπ.) και πού συντονίζεται από στρατειές φιλολόγων, δύναται κάλλιστα να θεωρηθεί ως εθνοκτονία εφ' όσον το αντικειμενικό αποτέλεσμα είναι η απομάκρυνση του σημερινού πολίτου από τους προγόνους του. Είναι σαν το σχολείο να διδάσκει στο παιδί μία γλώσσα, η οποία θα καθιστά αδύνατη την περαιτέρω συνεννόηση του με τους γονείς του, προσθέτοντας μάλιστα τον ψευδή ισχυρισμό ότι του διδάσκει μάλιστα την γλώσσα των γονέων του!

Πώς κατασκευάζονται οι πολίτες του σύγχρονου εθνοκράτους.... Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κεμαλική Τουρκία που κατάστρεψε την οθωμανική πολυμορφία: «Τι ευτυχία να λες ότι "είμαι Τούρκος"»!

5. Η αντίστοιχη άνθηση του εθνικισμού και του διεθνισμού

Επεκράτησε ο ισχυρισμός ότι ο εθνικισμός ήταν ολιγώτερο σύγχρονος από τον διεθνισμό και, συνεπώς, ότι είχε ξεπερασθεί από τον τελευταίο. Στην πραγματικότητα, αυτές οι δύο ιδεολογίες δεν ανεπτύχθησαν διαδοχικά, άλλα ταυτοχρόνως, και στο διάστημα της γαλλικής επαναστάσεως του 1789 εταυτίσθησαν. Ο διεθνισμός προϋποθέτει την ύπαρξη και παραδοχή τής έννοιας «έθνος», όχι απαραίτητα και της έννοιας «εθνικισμός»...

Ο Καπετάν Νικηφόρος, κομμουνιστής αντάρτης τής ελληνικής αντιστάσεως κατά των Γερμανών κατακτητών στον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε βιβλίο του όπου περιέγραφε την διπλή εμπειρία του ως πατριώτης άλλα και διεθνιστής επαναστάτης, είχε κάμει την ακόλουθη παρατήρηση: «Αν θελήσουμε να αντιληφθούμε πόσο λανθασμένο είναι να πιστεύουμε ότι δεν υπάρχουν διαχωρισμοί βαθύτεροι από τον διαχωρισμό των τάξεων... ας προσπαθήσουμε να αναρωτηθούμε, ποία θα έπρεπε να ήταν η στάση μας... στις δύο παρακάτω περιπτώσεις. Πρώτη περίπτωση: τι πρέπει να χάνουμε αν η διεθνής κατάσταση μας υποχρέωση να επιλέξουμε ανάμεσα στην εξαφάνιση της Ελλάδος και τον παγκόσμιο θρίαμβο του καπιταλισμού. Δεύτερη περίπτωση: τι πρέπει να κάνουμε αν μας επιβάλουν να διαλέξουμε ανάμεσα στην εξαφάνιση τής Ελλάδος και τον παγκόσμιο θρίαμβο του κομμουνισμού» (Ελεύθερος Κόσμος, Αθήνα, 23 Μαΐου 1971, σ. 6).

Η απάντηση του ήταν -και αυτό επί καθεστώτος συνταγματαρχών!- ότι το έθνος έχει πάντα το προβάδισμα έναντι της τάξεως. Και είχε δίκαιο, εφ’ όσον και κατά την διάρκεια του υπαρκτού σοσιαλισμού όλα τα κομμουνιστικά καθεστώτα, χωρίς καμμία εξαίρεση, είχαν διολισθήσει στην ουσία αν όχι στην θεωρία, σε έναν εθνικιστικό κομμουνισμό.

Ο Έλλην επιστήμων Arghiri Emmanuel, στο βιβλίο του l’ echange inegal. Essai sur les antagonismes dans le rapports econoiques internationaux (Η άνιση ανταλλαγή. Δοκίμιο περί των ανταγωνισμών στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, Παρίσι, Maspero, 1969, σελ. 368), ηθέλησε να αποδείξει ότι το προλεταριάτο των πλουσίων εθνών δεν ησθάνετο αλληλέγγυο με τους ταξικούς αδελφούς του των πτωχών εθνών, επειδή είχε μερίδιο στην εκμετάλλευση του Τρίτου Κόσμου, χάρη στην τεράστια διαφορά μισθών ανάμεσα στους εργάτες των πλουσίων και των πτωχών χωρών. Αυτή η εκμετάλλευση είχε δημιουργήσει υπερμισθούς αλλά και υπερκέρδη, και έτσι απεσοβήτο ο κίνδυνος κομμουνιστικοποιήσεως των εργατών των καπιταλιστικών χωρών.

Εξ ου και η ορθότητα της θεωρίας του Μάο Τσε Τουνγκ ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ πλουσίων αστικών εθνών και πτωχών προλεταρίων εθνών έτεινε να υπερίσχυση έναντι του ανταγωνισμού μεταξύ των τάξεων θεωρία που είχε εκφράσει στον μεσοπόλεμο και ο Χίτλερ, (σ. 208).

Στο ίδιο συμπέρασμα έφθανε και ο τριτοκοσμικός πρόεδρος της Σενεγάλης, Λεοπόλδος Σεντάρ Σενγκόρ, όταν διεκήρυττε ότι έπρεπε να καταλάβουμε πως οι μεγάλες ανισότητες δεν εντοπίζοντο πλέον μεταξύ των κοινωνικών τάξεων μέσα στους κόλπους του ιδίου έθνους, άλλα μεταξύ των εθνών σε παγκόσμια κλίμακα (Le Monde, Παρίσι, 31 Ιανουαρίου 1968, σ. 6).

6. Ο διαιρετικός χαρακτήρας του εθνικισμού

Ο κόσμος δεν διακρίνει συνήθως την διαφορά μεταξύ εθνικισμού και διεθνισμού. Ένας άνθρωπος δύναται κάλλιστα να αισθάνεται ταυτοχρόνως εθνικιστής και διεθνιστής, χωρίς ωστόσο να κρίνει ότι πέφτει σε αντιφάσεις. Η αιτία αυτού του φαινομένου είναι διττή:

1. Ένα άτομο ανήκει σε μία εθνική κοινότητα και, συγχρόνως, σε μία κοινωνική ομάδα. Ως μέλος ενός έθνους αισθάνεται εθνικιστής, ως μέλος μίας τάξεως ή μίας κοινωνικής ομάδος αισθάνεται διεθνιστής.

2. Ως έσχατο στόχο του, ο ισότιμος εθνικισμός θέτει την παγκόσμια δημοκρατία, που είναι επίσης και το απώτερο αντικείμενο του διεθνισμού. Ο ισότιμος εθνικισμός, ο όποιος προκηρύττει την αδελφοσύνη μεταξύ ενηλίκων και ίσων εθνών, δύναται εύκολα να αποκαλεσθεί διεθνισμός των λαών. Γι’ αυτό και διαπιστώνουμε μίαν ασάφεια στην ορολογία, ακόμη και ανάμεσα στους ειδικούς επιστήμονες.

Έτσι, ο Ντυροζέλ αφ ενός μεν γράφει ότι, το 1919, ο πρόεδρος Ουίλσον ήθελε μίαν Ευρώπη των εθνοτήτων όπου τα σύνορα θα καθωρίζοντο σύμφωνα με την επιθυμία των λαών και όπου τα κράτη, μεγάλα και μικρά, θα ήσαν αυστηρώς ίσα κατά τον διεθνή νόμο (J.-B. Duroselle, L’ idee d’ Europe dans l’ Hostoire, Παρίσι Παρίσι, Denl., σ. 265). Επομένως εδώ, ο Ντυροζέλ εμφανίζει τον Ουίλσον ως ισότιμο εθνικιστή. Αφ ετέρου όμως, ένα κεφάλαιο κάποιου άλλου βιβλίου του επιγράφεται: «Η ήττα του ουϊλσωνικού διεθνισμού» (J.-B. Duroselle, De Wilson a Roosevelt, Politique exterieure des Etts-Unis, 1913-1945) (Από τον Ουίλσον στον Ρούζβελτ. Εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών, 1913-1945), Παρίσι, A. Colin, 1960, σ. 129).

Στην πραγματικότητα, όμως, ο Ούντροου Ουίλσον δεν ήταν ούτε εθνικιστής ούτε διεθνιστής, άλλα ειρηνιστής. Ήταν υπέρμαχος τής ιδεολογίας εκείνης που δίδει προτεραιότητα στην διατήρηση της ειρήνης. Πρώτιστος στόχος του αγώνος του ήταν η εδραίωση μίας μόνιμης ειρήνης, με την βοήθεια μίας διεθνούς οργανώσεως μεταξύ των κρατών, της Κοινωνίας των Εθνών, προς χάριν μίας διεθνούς ισορροπίας δυνάμεων από την οποία θα επωφελείτο ιδίως η αμερικανική υπερδύναμις.

Ο ισότιμος εθνικισμός αναποφεύκτως εξελλίσσεται σε σωβινιστικό εθνικισμό. Η συνεχής υπενθύμιση των αρετών του έθνους που σερβίρεται σε έναν λαό συχνά πληγωμένο από εκμετάλλευση και αποτυχίες, η επανάληψη συνθημάτων του τύπου «τι ευτυχία να λες ότι είσαι Τούρκος» (η Έλλην ή Πορτογάλος), σαν να θέλεις να πείσεις τον τελευταίο μαθητή της τάξεως ότι, στην ουσία, είναι ανώτερος του πρώτου μαθητή της τάξεως, έχει ως αποτέλεσμα την καλλιέργεια μίας επιθετικότητας και ενός φανατισμού πολύ πιο αιματηρού από την πάλη των τάξεων, συνοδευόμενου από ξενοφοβία και φυλετισμό.

Π.χ. το πλέον αμόρφωτο μέλος της εθνικής κοινότητος πού δεν γνωρίζει καμμία άλλη γλώσσα εκτός τής μητρικής του, περιφρονεί τον ξένο που έρχεται στην χώρα του, ο οποίος έκτος της μητρικής του γλώσσας, ομιλεί -έστω και ελλιπώς- την γλώσσα τής χώρας στην οποία εγκαθίσταται (ενίοτε κατέχει και πολλές άλλες γνώσεις και πτυχία). Φυσικά, από απόψεως γνώσεων, ο μετανάστης είναι στην περίπτωση αυτή ανώτερος από τον ιθαγενή.

Το πέρασμα από τον ισότιμο εθνικισμό στον σωβινιστικό εθνικισμό είναι γενικό φαινόμενο και έχει παρατηρηθεί ακόμη και στα πλέον αξιόλογα μέλη των εθνικών κοινοτήτων. Έτσι, η πλέον εκπληκτική μορφή του ισοτίμου εθνικισμού ήταν ο Ιταλός επαναστάτης του ΙΘ' αιώνος Τζιουσέππε Μαζζίνι (Giuseppe Mazzini, 1805-1872). Ανήκε στην μεγάλη. γενεά εκείνων, σαν τον Ρουσσώ, που επίστευαν στην έμφυτη καλοσύνη του ανθρώπου, εκείνων πού έκριναν ότι μόνον μέσα από τον πλησίον μας ημπορούμε να ολοκληρώσουμε τον εαυτό μας. Ήταν ανίκανος να εκδήλωση εκείνη την μνησίκακη οργή εναντίον των άλλων εθνών που χαρακτηρίζει τον σωβινιστικό εθνικισμό. Βαθύτατα χριστιανός, δεν ήταν από εκείνους τους ρωμαιοκαθολικούς που στον Τρίτο Κόσμο κατεπίεζαν με την αλαζονεία τους, τους αποικισμένους.

Το 1833, στο καταστατικό της Νέας Ιταλίας (μία μυστική οργάνωση που είχε ιδρύσει ενώ ήταν ακόμη εξόριστος στην Μασσαλία), είχε προσδιορίσει την έννοια του αγώνος του, που είχε ως στόχο την παγκόσμια δημοκρατία μέσω του ισοτίμου εθνικισμού: «Η Νέα Ιταλία αναγνωρίζει... ως τελικό στόχο της την παγκόσμια συνένωση των λαών... Πρέπει να πορεύονται με βάση την ισότητα... Κατά συνέπεια, κάθε λαός πρέπει να οργανωθεί σε έθνος, δηλαδή σε εθνοκράτος προτού αρχίσει να ασχολείται με την ανθρωπότητα» (Καταστατικό τής Νέας Ιταλίας, 1833, παρατίθεται στο βιβλίο του Marcel Merle,ένθ. άν.,σ. 197).

Αριστερά: Ούντροου Ουίλσον, ιμπεριαλισμός μέσω της αυτοδιαθέσεως των λαών! 1918..

Μέσο: «God Bless America» [Ο Θεός ευλογεί την Αμερική] Η Αμερική ως εκλεκτός λαός....

Δεξιά: «I want you for U.S. Army. Nearest Recruiting Station»[Σε θέλω στον Στρατό των Η.Π.Α. Κοντινότερο στρατολογικό γραφείο]

 Ο Μαζζίνι είχε θέσει ως αποστολή του την υλοποίηση του ιδανικού εκείνου, δηλαδή την σύσταση ίσων μεταξύ τους εθνοκρατών. Όπως κάθε ήρωας που έχει συνείδηση της σπουδαιότητας της παρουσίας του επάνω στην γη, ομίλει για την ιερή αποστολή του και, καθώς η αγάπη του για όλα τα έθνη περνούσε αναγκαστικά και μέσα από το ιδικό του, η Ιταλία μετενσαρκώνετο ως άλλος εαυτός του. Αυτός ήταν η Ιταλία και, συνεπώς, η Ιταλία είχε την Ιερή αποστολή να υλοποιήση τον ισότιμο εθνικισμό στην υφήλιο. Εξ ου και εκείνη η δήλωση πίστεως προς τον λαό του, τον όποιο μετέτρεπε άθελά του σε εκλεκτό λαό και τον εθνικισμό του σε σωβινιστικό: «Σ’ αυτόν τον λαό, και μόνον σ αυτόν, ο Θεός έχει παραχωρήσει μέχρι σήμερα το προνόμιο να μεταμορφώνει, σε κάθε περίοδο της ζωής του, την Ευρώπη» [Hans Kohn, Nationalism: its Meaning and History (Εθνικισμός: Η σημασία του και η Ιστορία του), Νέα Υόρκη, Van Nostrand Reinhold, 1965, σ. 118].

Αναγνωρίζουμε σε αυτήν την εξέλιξη τής σκέψεως του Μαζζίνι μία διαδικασία αλλοιώσεως των αρχικών προθέσεων, τόσο των προικισμένων εκείνων ατόμων που αγωνίζονται υπέρ των άλλων, όσο και των μεγάλων ιδεολογικών ρευμάτων του ισοτισμού: Η επιτυχία επιφέρει την καταπιεστική λατρεία της προσωπικότητας και την κυριαρχία ενός έθνους επάνω στα άλλα. Έτσι, η Γαλλία του 1789 γίνεται πατρίδα της ελευθερίας και καταλήγει στον Ναπολέοντα. Η Ρωσία του 1917 γίνεται πατρίδα του σοσιαλισμού και καταλήγει στον Στάλιν...

Το 1789, ο Γερμανός συγγραφεύς Σίλλερ (Friedrich von Schiller, 1759-1805), διεκήρυττε ότι η επαναστατική Γαλλία ήταν η αληθινή πατρίδα όλων των καλλιεργημένων ανθρώπων. Το 1792 το Παρίσι, για να τον ανταμείψει, τον ανεκήρυττε, μαζί με άλλους ξένους διανοουμένους, Γάλλο πολίτη. Πόσοι ξένοι αργότερα δεν υπερηφανεύθηκαν ότι είχαν λάβει το βραβείο Λένιν; Αλλά, ήδη από Το 1794, ο Γερμανός φιλόσοφος Χέρντερ (Johann Goottfried von Herder, 1744-1803) που είχε και εκείνος εκφράσει τον ίδιο ενθουσιασμό για την επανάσταση του 1789, ομολογούσε ότι εύρισκε απαράδεκτο να εμφανίζεται η Γαλλία ως εκλεκτός λαός. (Κρατάμε την έκφραση «περιούσιος λαός» πιο συγκεκριμένα για τον λαό του Ισραήλ της Παλαιάς Διαθήκης και για τους Ρωμηούς ορθοδόξους χριστιανούς του Νέου Ισραήλ, της Καινής Διαθήκης).Έκτοτε, οι εκλεκτοί λαοί... πολλαπλασιάσθησαν! Όλα τα έθνη διεξεδίκασαν αυτόν τον τίτλο έως ότου πρόβαλε στο φως της δημοσιότητος η γελοιότης μίας τέτοιας αξιώσεως. Ακόμη και ένα βιβλίο κροατικής προπαγάνδας που είχε δημοσιευθεί το 1954, την εποχή της ενωμένης Γιουγκοσλαυΐας, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ομιλούσε για την παγκόσμια αποστολή του κροατικού έθνους! (Basil and Steven Pandzic, A Review of Croatian History (Μία ανασκόπηση της κροατικής Ιστορίας), Σικάγο, Croatia Cultural Publishing Center, 1954.σ. 75).

7. Ο εθνικισμός στο παιχνίδι της εξουσίας

Στο εσωτερικό ενός κράτους, ο αγώνας για την εξουσία διεξάγεται μέσω νόμων. Στον διεθνή στίβο, όμως, κυριαρχεί η αυθαιρεσία. Η εξουσία (γαλ. pouvoir) είναι η νόμιμη εξουσία, ελεγχομένη από τα έθιμα και τους νόμους και, επομένως, είναι όρος που απευθύνεται στην εσωτερική πολιτική και μόνον, ενώ αντιστοιχεί επίσης -αν και όχι αποκλειστικά - στην «επιζήτηση δικαίας τάξεως» (σ. 61). Αντιθέτως, η δύναμις (puissance) μη ελεγχομένη από νόμους, είναι ένας όρος που περιορίζεται αποκλειστικά και μόνον στην διεθνή πολιτική.

Στην ουσία, όμως, εξουσία εσωτερική ή δύναμις εξωτερική έχουν στόχο την καταπίεση και την αφαίρεση της ελευθερίας από τον καταπιεσμένο. Ο Έγκελς έγραφε: «Όσον χρόνο το προλεταριάτο έχει ανάγκη από το κράτος ως εξουσία δεν θα είναι βεβαίως προς χάριν της ελευθερίας αλλά θα είναι για να αναχαιτίση τους αντιπάλους της, και την ημέρα που θα δυνηθούμε να ομιλήσουμε για ελευθερία δεν θα υπάρξη κράτος» (Επιστολή του Ένγκελς προς Μπέμπελ. Παρατίθεται στο έργο του V.I. Liline, L Etat et la revolution, - Το κράτος και ή επανάσταση, Παρίσι, Edition sociales, 1947, σ. 81).

Ημπορούμε να πούμε ότι, ενώ οι μεγάλες δυνάμεις αγωνίζονται εις βάρος των άλλων απλώς για την εξουσία, οι μικρές δυνάμεις αγωνίζονται για την ισότητα εξουσίας. Έτσι, καταλαβαίνουμε γιατί ένα έθνος, όσον καιρό είναι ανίσχυρο, κηρύττει έναν ενθουσιώδη ισότιμο εθνικισμό, άλλα μόλις γίνει ισχυρό κατρακυλά αδιακρίτως προς τον σωβινιστικό εθνικισμό. Πράγματι, κάθε αγώνας για την ισότητα, κατά της ιεραρχίας, κινδυνεύει να οδηγήσει σε μίαν ανατροπή της ιεραρχικής σειράς κι έτσι, αντί της προκηρυσσομένης ισότητος, εγκαθίσταται μία νέα ανισότης, όπου ο δούλος γίνεται κύριος και ο κύριος δούλος. Έτσι η Κίνα, η οποία ωρύετο εναντίον του σωβινισμού μεγάλης δυνάμεως της ΕΣΣΔ, μετετράπη σταδιακά και αναπόφευκτα, λόγω των επιτυχιών της, σε απειλή για τα μικρότερα έθνη.

Με άλλα λόγια, το πρόβλημα της εξουσίας είναι ένα πρόβλημα πιέσεων και αντιπιέσεων. Είναι ένα διαλεκτικό πρόβλημα ισορροπίας. Εάν οι ΗΠΑ ευρέθησαν στην Ευρώπη μετά το 1945 και, ουσιαστικά, παραμένουν μέχρι σήμερα, αυτό οφείλεται σε μία διαφορά πιέσεως μεταξύ των δύο ακτών τού Ατλαντικού. Επειδή το δυτικό σύστημα, που σήμερα έχει γίνει παγκόσμιο, είναι παντελώς ξένο προς το κονφουκιανικοπλατωνικό σύστημα της αρμονίας που συγκρατούσε τις οικουμενικές αυτοκρατορίες της Κίνας και της Ενδιάμεσης Περιοχής από το να γίνουν ιμπεριαλιστικές, ο μόνος τρόπος για να λυθεί η αντίφαση μεταξύ εξουσίας και ισότητας, μέσα από την σύνθεση ισότητας εξουσίας, θα ήταν να εγκαθιδρυθεί μία ισορροπία εξουσίας ανάμεσα σε όλα τα έθνη της υδρογείου, φερ’ ειπείν με την απόκτηση της πυρηνικής βόμβας από όλα ανεξαιρέτως τα εθνοκράτη («ισορροπία του τρόμου»), ισορροπία που είχε επιτευχθεί το 1648-1914, μεταξύ όμως των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων και μόνον υπό την ονομασία, ευρωπαϊκή ισορροπία (European Balance of Power).

Το πολυμερές αυτό σύστημα μετετράπη σε αμερικανοσοβιετικό διμερές σύστημα ισορροπίας, οπότε μετά το 1989 μετετράπη σε μονομερές αμερικανικό σύστημα παγκοσμισμού.

8. Ο εθνικισμός ως όπλο καταπιέσεως των εθνών

Σήμερα (2006) ή Αμερική, η μόνη υπερδύναμις, παίζει μονότερμα και η μπάλα στα πόδια της είναι ο εθνικισμός. Σπρώχνει όλες τις χώρες προς έναν άκρατο εθνικισμό, με αποτέλεσμα τον διαμελισμό όχι μόνον των πολυεθνικών συνόλων, όπως η πρώην ΕΣΣΔ ή η σημερινή Κίνα, αλλά και όλων ανεξαιρέτως των εθνοκρατών της υφηλίου, για να βασιλεύσει τελικά επάνω σε μία σκόνη από ανίσχυρα κρατίδια μεταξύ Μονακό και Μπατουστάν, μεταξύ Λιβάνου και Παλαιστίνης.

Είδαμε προηγουμένως πως ο Έλλην επιστήμων Αργύριος Εμμανουήλ (Arghiri Emmanuel) περιέγραφε, στην δεκαετία του 1960, ένα προλεταριάτο πλουσίων εθνών πού δεν ησθάνετο αλληλέγγυο με τους ταξικούς αδελφούς του των πτωχών εθνών, επειδή είχε μερίδιο στην εκμετάλλευση του Τρίτου Κόσμου, χάρη στην τεράστια διαφορά μισθών ανάμεσα στους εργάτες των πλουσίων και των πτωχών χωρών.

Σήμερα αυτό έπαψε να ισχύει, εφ' όσον τα κεφάλαια φεύγουν από τις πλούσιες χώρες με υψηλά ημερομίσθια και εγκαθίστανται στις πτωχές χώρες με χαμηλότατα ημερομίσθια. Όλες οι κατακερματισμένες πλέον χώρες από το παιχνίδι του εθνικισμού μετατρέπονται ή σε κρατίδια-καζίνα τόπου Μονακό, όπως ήταν του Λιβάνου, ή σε κρατίδια - ζητιάνους τύπου Μπατουστάν, όπως η λωρίδα της Γάζας. Τζογαδόροι και ζητιάνοι εξαρτώνται από την αποκλειστική βούληση του αμερικανικού αφεντικού.

Αριστερά: Τζιουζέππε Μαζζίνι, πατέρας του ισοτίμου εθνικισμού

Δεξιά: Ο εθνικισμός στην υπηρεσία του ιμπεριαλισμού: Το Ιράκ έχει ήδη τεμαχιστεί σε μικρότερα, ανίσχυρα εθνικιστικά κρατίδια βάσει αμερικανικών σχεδίων. Η υλοποίηση των αποφάσεων αυτών είναι ζήτημα χρόνου...

Άλλωστε, το ίδιο το Ιράκ είναι κατασκεύασμα των Άγγλων, το 1930, για να εξυπηρετήσει την τότε πετρελαϊκή τους πολιτική στην περιοχή. Σήμερα, που οι συνθήκες έχουν διαφοροποιηθεί, τα σχέδια προσαρμόζονται! Άσχετα αν η υλοποίηση τους κοστίζει χιλιάδες αφελείς ανθρώπινες ζωές που σπεύδουν να στρατευτούν κάτω από την εκάστοτε προπαγάνδα...

Η ίδια τύχη επιφυλλάσσεται και για πολλά άλλα σύγχρονα κράτη, με πρώτη την Τουρκία. Αυτό που διαφεύγει από τους απανταχού εθνικιστές είναι ότι, από τη στιγμή που αναπτύσσεται ένας εθνικισμός, την ίδια στιγμή γεννιέται «απέναντι» και ο αντίπαλος εθνικισμός, ως άμυνα. Αυτό ακριβώς γνωρίζουν άλλωστε οι δημιουργοί τής εν λόγω ιδεολογίας...

Τα μόνα εναπομείναντα σχετικώς ανεξάρτητα εθνοκράτη, όπως το Ισραήλ και η Τουρκία, χρησιμοποιούνται από την υπερδύναμη ως λόγχες για να εμβολίσουν τα υπόλοιπα εθνοκράτη και να τα μεταβάλουν σε νέα «Ιράκ», όπου οι Κούρδοι, οι Σουννίτες και οι Σιίτες αλληλοσφάζονται στο όνομα της εθνικής ανεξαρτησίας. Η σειρά όμως και αυτών δεν θα αργήσει να έλθει, όταν θα πεταχθούν ως στιμμένα λεμόνια. Έτσι η Τουρκία ήδη, όπως και η Ελλάς, ευρίσκεται υπό την σπάθη του διαμελισμού, ενώ ό λαός του Ισραήλ ενδέχεται να ευρεθεί στο μέλλον πρόσφυγας στην Θεσσαλονίκη και αλλαχού. Γι’ αυτό και η πραγματική αντίσταση στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό δεν προωθείται πλέον αποτελεσματικά από τα εθνοκράτη, αλλά από οργανώσεις ανταρτών χωρίς εθνική βάση όπως η αλ-Κάϊντα. Ο εθνικισμός κατέληξε μπούμερανγκ. Εις αντικατάσταση, πρέπει να ευρεθούν άλλες συσπειρωτικές δυνάμεις, όπως η θρησκεία.

Βιβλιογραφία

01. Pierre Teilhard de Chardin, Le phenomene humain, (Τo ανθρώπινο φαινόμενο), Paris, Editions du Seuil, 1955

02. P. Teilhard de Chardin, La vision du passe (Τo όραμα του παρελθόντος), Paris, Editions du Seuil,, 1957

03. Jacques Berque, L’ Orient second (Η Ανατολή σε δεύτερη θέση), Paris, Gallimard, 1970

04. Karl W. Deutsch, Nationalism and Social Communication. An Inquiry into the Foundations of Nationality (Εθνικισμός και κοινωνική επικοινωνία. Μία έρευνα γύρω από τα θεμέλια τής εθνικότητος). Cambridge, Μss.,Μ.Ι.Τ., 1953

05. George Stambuk, American Military Forces Abroad. Their Impact on the Western State System (Αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις στο Εξωτερικό. Η επίδραση τους επάνω στο σύστημα των δυτικών κρατών), Columbus Ohio, State University Press, Mershon Center for Education in National Security, 1963

06. V.I. Lenine, Du droit des nations a disposer d’ elles-memmes (Περί του δικαιώματος της αυτοδιαθέσεως των λαών), Paris, Editions Sociales, 1952

07. Alain de Serigny, La revolution du 13 Mai (Η επανάσταση της 13ης Μαΐου), Παρίσι, Ρlon, 1958

08. Robert Jaulin, La paix blanche. Introduction e l ethnocide (Η λευκή ειρήνη. Εισαγωγή στην εθνοκτονία), Παρίσι, Seuil, 1970

09. Arghiri Emmanuel, l’ echange inegal. Essai sur les antagonismes dans le rapports econoiques internationaux (Η άνιση ανταλλαγή. Δοκίμιο περί των ανταγωνισμών στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, Παρίσι, Maspero, 1969

10. Le Monde, Παρίσι, 31 Ιανουαρίου 1968

11. J.-B. Duroselle, De Wilson a Roosevelt, Politique exterieure des Etts-Unis, (J.-B. Duroselle, De Wilson a Roosevelt, Politique exterieure des Etts-Unis, 1913-1945) (Από τον Ουίλσον στον Ρούζβελτ. Εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών, 1913-1945), Παρίσι, A. Colin, 1960

12. Hans Kohn, Nationalism: its Meaning and History (Εθνικισμός: Η σημασία του και η Ιστορία του), Νέα Υόρκη, Van Nostrand Reinhold, 1965

13. Basil and Steven Pandzic, A Review of Croatian History (Μία ανασκόπηση της κροατικής Ιστορίας), Σικάγο, Croatia Cultural Publishing Center, 1954

14. V.I. Liline, L Etat et la revolution, - Το κράτος και ή επανάσταση, Παρίσι, Edition sociales, 1947