Ο Σερ Ουώλτερ Σκοτ  (1808) είχε γράψει τον εξής διάσημο στίχο: «Ω, τι μπερδεμένο ιστό υφαίνουμε, όταν αρχίσουμε να εξαπατούμε». Ένας σύγχρονος ειδικός το επαναδιατύπωσε: «Πάντα να λέτε την αλήθεια… είναι ευκολώτερη για να την θυμάστε».

Τα ψέματα αναπόφευκτα δημιουργούν έναν ιστό από ψευδείς αφηγήσεις. Από πολλές απόψεις, είναι μια μεταφορά για την ίδια την αμαρτία. Η αμαρτία γεννά αμαρτία που γεννά αμαρτία, και ο ιστός της μας παγιδεύει σε ένα κόσμο αναλήθειας. Ένα μόνο νήμα ιστού αράχνης είναι μικροσκοπικό και αδύναμο. Ωστόσο, ο συνδυασμός εκατοντάδων  τέτοιων νημάτων λειτουργεί ώστε να συγκρατεί αποτελεσματικά το θήραμά του.

Η περίεργη «φύση» του κακού είναι πως είναι… τίποτα. Το κακό δεν έχει ύπαρξη. Μόνο ο Θεός μπορεί να δώσει σε οτιδήποτε το δώρο της ύπαρξης. Ό,τι έχει δημιουργήσει ο Θεός είναι, επομένως, εγγενώς καλό εκ φύσεως. Το κακό, σύμφωνα με τους Πατέρες, είναι ένα παράσιτο, μια διαστρέβλωση του καλού, μια λάθος κατεύθυνση. Κάθε ψέμα κατέχει αυτή την όψη του τίποτα (είναι μικρότερο ακόμα και από ένα μεταξωτό νήμα αράχνης). Ωστόσο, τα ψέματα, συγκεντρωμένα μαζί, έχουν τον τρόπο τους να υφαίνουν μια ψεύτικη πραγματικότητα.

Αν παρατηρούμε με προσοχή τον ιστό των ψεμάτων διαχρονικά, γίνεται φανερό πως η «αφηγηματική πραγματικότητα» του κόσμου μας είναι σε μεγάλο βαθμό μια πραγματικότητα της φαντασίας. Εννοείται, πως αν αρκετοί άνθρωποι πιστέψουν το φανταστικό, αυτό προσθέτει μεγαλύτερη βαρύτητα στο «τίποτα» τριγύρω μας (όσο παράδοξο κι αν ακούγεται αυτό).  Όσο οι ζωές μας είναι «παγιδευμένες» στον ιστό της αφηγηματικής πραγματικότητας του πολιτισμού μας, θα παλεύουμε σαν μύγες πιασμένες σε ιστό αράχνης.

Ευτυχώς, υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ της αφηγηματικής πραγματικότητας ενός πολιτισμού και του όντως πραγματικού κόσμου. Τα δέντρα δεν λένε ψέματα. Το έδαφος δεν ψεύδεται. Οι ιστοί αράχνης δεν λένε ψέματα. Οι βράχοι λένε την αλήθεια.  Βέβαια, η αφήγηση σχετικά με αυτά τα πράγματα μπορεί να είναι τόσο ψευδής όσο οποιοδήποτε ψέμα. Αυτή η διάκριση μεταξύ του «κόσμου-ως-αλήθεια» και της «αφήγησης-ως-ψέμα» μπορεί να φανεί πολύ χρήσιμη στην μελέτη της χριστιανικής ζωής.

Ο Άγιος Ιωάννης έγραψε:

«Μη αγαπάτε τον κόσμον μηδέ τα εν τω κόσμω. εάν τις αγαπά τον κόσμον, ουκ έστιν η αγάπη τού πατρός εν αυτώ· ότι παν το εν τω κόσμω, η επιθυμία τής σαρκός και η επιθυμία τών οφθαλμών και η αλαζονεία τού βίου, ουκ έστιν εκ τού πατρός, αλλ εκ τού κόσμου εστί. και ο κόσμος παράγεται και η επιθυμία αυτού· ο δε ποιών το θέλημα τού Θεού μένει εις τον αιώνα.” (A’  Ιω.2:15–17)

Όταν συγκριθεί αυτή η δήλωση με το Ιωάννης 3:16 («Διότι τόσο αγάπησε ο Θεός τον κόσμο που έδωσε τον αγαπημένο Του Υιό…») είναι εύκολο για μερικούς να μπερδευτούν:  «Διότι τόσο αγάπησε ο Θεός τον κόσμο…» αλλά… «αν κάποιος αγαπά τον κόσμο, η αγάπη του Πατέρα δεν είναι μέσα του…» Ποιο από τα δύο ισχύει; Η απάντηση βρίσκεται στην χρήση της λέξης «κόσμος», γιατί έχει διττό ρόλο. Στο Ιω.3:16, ο «κόσμος» αναφέρεται σε όλους τους ανθρώπους της γης. Στο Α’ Ιωάν.2, ο «κόσμος» περιγράφει την «αφηγηματική πραγματικότητα» και τις κάπως δαιμονικές, αόρατες δομές που αυτή δημιουργεί και που κυριεύουν τις ζωές μας. Αναγκαίο το πλαίσιο.

Η Επιστολή του Αγίου Ιακώβου χρησιμοποιεί ακόμη πιο δυνατή γλώσσα από τον Άγιο Ιωάννη για να καταδικάσει τον αμαρτωλό «ιστό-κόσμο»:

«Μοιχοί και μοιχαλίδες! ουκ οίδατε ότι η φιλία τού κόσμου έχθρα τού Θεού εστιν; ος αν ουν βουληθή φίλος είναι τού κόσμου, εχθρός τού Θεού καθίσταται.». (Ιακώβου 4:4)

Δεν αναφέρεται στην κυριολεξία σε «μοιχούς και μοιχαλίδες». Αντίθετα, δηλώνει πως η φιλία μας με τις σκοτεινές δυνάμεις και τις δυνάμεις του «κόσμου» και τις ψεύτικες αφηγήσεις του, μας απομακρύνουν από την μοναδική αφοσίωσή μας στον Θεό. Γινόμαστε πνευματικοί μοιχοί.  Είναι το κάτι που μου έρχεται στο νου όταν ακούω φωνές που προτείνουν πως πρέπει να είμαστε σε «διάλογο» με την εκκοσμίκευση – πως η ζωή και η διδασκαλία της Εκκλησίας θα έπρεπε να εξετάζει διάφορες προσαρμογές στη νεωτερικότητα (= μια ψευδή αφήγηση).

Τίποτα από αυτά δεν υποδηλώνει πως πρέπει να ζούμε με φόβο, ούτε πως εγκαταλείπουμε την αγάπη για κάθε άνθρωπο.  Πρόκειται, αντίθετα, για έναν έλεγχο πραγματικότητας που μας καλεί να κατανοήσουμε την φύση όσων υπάρχουν γύρω μας, καθώς και την θέση του Ευαγγελίου μέσα σε αυτά. Διδασκόμαστε κλασικά να είμαστε «μέσα στον κόσμο» (με την καλύτερη έννοια της λέξης), αλλά όχι «του κόσμου» (με την χειρότερη έννοια της λέξης).

Ο μπλεγμένος ιστός των ψεμάτων που αποτελεί μεγάλο μέρος του πολιτισμού μας έχει τον τρόπο να μας τραβάει από την αγάπη του Χριστού. Για παράδειγμα, έχω γράψει επανειλημμένως για την σύγχρονη σύσταση «να κάνουμε τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος». Έχει καθιερωθεί  ως σύνθημα, με τη μία η την άλλη μορφή, σχεδόν κάθε προγράμματος μαζικής δολοφονίας στην σύγχρονη ιστορία. Έχω γράψει προσεκτικά για αυτό, επειδή είναι ένα από τα πιο διεισδυτικά και ευρέως αποδεκτά ψέματα μέσα στον ιστό που μας κρατά δεμένους. Παρέχει κάλυψη για τεράστιες ποσότητες ανθρώπινης δραστηριότητας μέσα στις οποίες φανταζόμαστε πως κάνουμε «το καλό» – μόνο που το κάνουμε με ψεύτικα μέτρα και στην υπηρεσία ενός ψευδούς οράματος. Ποτέ δεν μας δόθηκε εντολή να «κάνουμε τον κόσμο καλύτερο». Μόνο ο Θεός ξέρει τι θα αποτελούσε το «καλύτερο». Έχουμε εντολή να κάνουμε το «καλό», όπως αυτό μετριέται από τις διδασκαλίες του Ευαγγελίου.

Η απόλυτη αλήθεια του ζητήματος είναι πως ο ιστός των ψεμάτων που μας περιβάλλει δεν πρόκειται να βελτιωθεί. Πουθενά στις Γραφές δεν βλέπουμε να υπονοείται πως αυτή η όψη των ζωών μας και το πλαίσιό τους πρόκειται να αλλάξει. Μάλλον δείχνουν οι Γραφές πως η τάση είναι προς την άλλη κατεύθυνση:

«Τούτο δε γίνωσκε, ότι εν εσχάταις ημέραις ενστήσονται καιροί χαλεποί·  έσονται γαρ οι άνθρωποι φίλαυτοι, φιλάργυροι, αλαζόνες, υπερήφανοι, βλάσφημοι, γονεύσιν απειθείς, αχάριστοι, ανόσιοι, άστοργοι, άσπονδοι, διάβολοι, ακρατείς, ανήμεροι, αφιλάγαθοι, προδόται, προπετείς, τετυφωμένοι, φιλήδονοι μάλλον ή φιλόθεοι, έχοντες μόρφωσιν ευσεβείας, την δε δύναμιν αυτής ηρνημένοι. και τούτους αποτρέπου.»  (Β’ Τιμ.3:1-5)

Αυτοί οι «χαλεποί καιροί» πρέπει να σημειωθεί πως απαρτίζονται από ανθρώπινες συμπεριφορές. Βρίσκονται μέσα στον ιστό αυτών των συμπεριφορών, στα ψέματα που λέμε στον εαυτό μας και στον άλλον πως ενυπάρχει ο κίνδυνος για τις ψυχές μας. Τίποτα σχετικό με τον ίδιο τον κόσμο (τον κόσμο των δεδομένων της δημιουργίας του Θεού) δεν έχει αλλάξει. Τα δέντρα, οι βράχοι και τα πάντα γύρω μας παραμένουν καλά λίαν. Είναι ένας από τους λόγους που προτρέπω τους ανθρώπους να δίνουν προσοχή σε αυτό που είναι προσιτό και πράττοντας «το αμέσως μετά του ‘καλού λίαν’». Τα πράγματα που βρίσκονται σε απόσταση, είτε συχνά είτε όχι, μας αναμεταδίδονται μέσω ψευδών αφηγήσεων και διαστρεβλωμένα. Οι «ειδήσεις», για παράδειγμα, σχεδόν ποτέ δεν είναι «ειδήσεις»: είναι μια ιστορία που μας την διηγούνται με κάποιον σκοπό, και ο σκοπός είναι πάντοτε κάτι περισσότερο από την αναμετάδοση πληροφοριών.

Ο Χριστός δεν μας εγκατέλειψε, ούτε μας έχει παρατήσει στις δυνάμεις αυτού του «κόσμου». Μας έκανε να είμαστε ο ένας για τον άλλον, μέσα στην πληρότητα της ζωής της Εκκλησίας. Εκεί, μας λένε να «λέμε την αλήθεια, εν αγάπη». Λίγα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πιο ουσιαστικά για τη ζωή ενός Χριστιανού. Δεν ρωτάμε, «Πού είναι η θέση μου μέσα στις αφηγηματικές δομές αυτού του κόσμου;» Θα έρθει η ημέρα όπου οτιδήποτε δεν είναι της αλήθειας (γεννημένο από τον Θεό) θα εξαλειφθεί με την τιποτένια υπόστασή του. Μόνο αυτό που έχει αληθινή ύπαρξη θα παραμείνει. Αυτό θα είναι η φύση της Κρίσης.

Καθώς προχωράμε προς την μεγάλη εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, έρχεται στο νου αυτός ο στίχος από τον Ακάθιστο Ύμνο Της:

Χαίρε, σοφίας Θεού δοχείον,
χαίρε, προνοίας αυτού ταμείον.
Χαίρε, φιλοσόφους ασόφους δεικνύουσα,
χαίρε, τεχνολόγους αλόγους ελέγχουσα.
Χαίρε, ότι εμωράνθησαν οι δεινοί συζητηταί,
χαίρε, ότι εμαράνθησαν οι τών μύθων ποιηταί.
Χαίρε, τών Αθηναίων τας πλοκάς διασπώσα,
χαίρε, τών αλιέων τας σαγήνας πληρούσα.
Χαίρε, βυθού αγνοίας εξέλκουσα,
χαίρε, πολλούς εν γνώσει φωτίζουσα.
Χαίρε, ολκάς τών θελόντων σωθήναι,
χαίρε, λιμήν τών τού βίου πλωτήρων.
Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε.

Κλείνω με τα εξής λόγια του Αποστόλου Παύλου – ίσχυαν τότε – ισχύουν τώρα:

Βλέπετε ουν πώς ακριβώς περιπατείτε, μη ως άσοφοι, αλλ' ως σοφοί, εξαγοραζόμενοι τον καιρόν, ότι αι ημέραι πονηραί εισι. Δια τούτο μη γίνεσθε άφρονες, αλλά συνιέντες τι το θέλημα τού Κυρίου. (Εφεσ. 5:15-17)