Η σύγχυση της κοινωνικής θεώρησης του Μαρξισμού με την αντίστοιχη του Χριστιανισμού υπήρξε κατ' αρχάς σκόπιμη ενέργεια παραπλάνησης των λαϊκών μαζών, ώστε να υποστηρίξουν τις πολιτικές δυνάμεις που στοχεύουν στην υλοποίηση των κομμουνιστικών επιδιώξεων. Επιχειρήθηκε να παρουσιαστεί η κομμουνιστική κοινωνία ως μορφή των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων. Με άλλα λόγια, θεωρήθηκε ότι ο Κομμουνισμός ήταν η κοινωνική ιδεολογία του Χριστιανισμού, ενώ η Εκκλησία εκπροσωπούσε μια εκφυλισμένη πραγμάτωση του χριστιανικού πνεύματος, εξαιτίας του συγχρωτισμού των λειτουργιών της με την εξουσία - εννοείται τη φεουδαρχική ή αστική.

Η ταύτιση - ή καλύτερα η εκβιαστική σύμπτωση - Χριστιανισμού-Κομμουνισμού είχε προετοιμαστεί από το κίνημα του ουτοπικού Σοσιαλισμού, που συνιστούσε περισσότερο κήρυγμα διαμαρτυρίας κατά της παπικής εκνομίκευσης και λιγότερο σύστημα αυστηρώς πολιτικό. Γι' αυτό και εμφανίστηκε με κέντρο τη Γαλλία, όπου η σχέση της Εκκλησίας με το Κράτος στάθηκε προβληματική από την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης και εξής.

Θεωρώντας τα πράγματα με γνώμονα φιλοσοφικό θα επισημαίναμε πλέον με νηφαλιότητα ότι ως σύστημα θετικής σκέψης, ερμηνείας και καθοδήγησης της ανθρώπινης ιστορίας, ο Μαρξισμός δεν έχει ως κέντρο του τον Άνθρωπο, γι' αυτό και δεν έχει διατυπώσει μια ανθρωπολογία ανάλογη ή έστω ολοκληρωμένη, όπως ο Χριστιανισμός. Η Αγάπη, λοιπόν, ως όρος συναισθηματικός απουσιάζει από τον Μαρξισμό. Υπάρχει, βέβαια, η κοινωνική αλληλεγγύη, αλλά αυτή ως πρακτική δεν έχει ηθικό χαρακτήρα, γιατί απλούστατα η Ιστορία δεν αποτελεί για τον Μαρξισμό ηθικό κατόρθωμα, αφού δεν είναι προϊόν των επιλογών των ανθρώπινων προσώπων, αλλά των απρόσωπων κοινωνικών δυνάμεων.

Επισημαίνεται συχνά το ενδιαφέρον που δείχνει ο Κ. Μαρξ και κατ' επέκταση η κομμουνιστική πρακτική (πολιτική, διοικητική, οικονομική) για τους κοινωνικά ασθενείς και από αυτό δημιουργείται η θεμελιώδης παρεξήγηση ότι δήθεν η μαρξιστική σκέψη είναι «ανθρωπιστική».

Στην πραγματικότητα, ο Μαρξισμός δεν έχει οργανική ιδεολογική σχέση με τον «ανθρωπισμό» ως ιδεολογικό ρεύμα. Το κίνημα αυτό (ουμανισμός) αποτελεί εκδήλωση του αστικού πνεύματος και εκφράζει το κοσμοείδωλο και το ανθρωποείδωλο που, κατά την Αναγέννηση, αντιπαρέταξε η ανερχόμενη αστική τάξη στην παλαιά φεουδαρχική τάξη πραγμάτων. Για την αντιπαράθεση αυτή, βέβαια, χρησιμοποίησε μια στρεβλή σύλληψη του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, ώστε να υπηρετεί ακριβώς τους νέους συσχετισμούς συμφερόντων. (Πράγμα που ορθώς επισημαίνει και ο Κ. Μαρξ στις μελέτες του).

Ο Κ. Μαρξ, αστός ο ίδιος, σε μια προσπάθεια ταξικής αυτοκριτικής, διατυπώνει μια νέα φιλοσοφική θεωρία που έχει ακριβώς στόχο να ανατρέψει το ιδεολογικό εποικοδόμημα της αστικής τάξης. Μέσω, μάλιστα, αυτής της ιδεολογικής ανατροπής επιδιώκει και την κοινωνική αλλαγή με την κατάργηση της αστικής (άνισης) κοινωνίας και την αντικατάστασή της από τη νέα αταξική κοινωνία της κομμουνιστικής ισότητας.

Ως φορέας αυτής της αλλαγής επιλέγεται από τη μαρξιστική σκέψη η εργατική τάξη, γιατί αυτή θα αποκομίσει οφέλη από αυτήν την ανατροπή. Με αυτή τη σκοποθεσία ερμηνεύεται και η περίφημη ρήση του ότι «έργο της φιλοσοφίας ήταν έως τώρα να ερμηνεύει τον κόσμο, στο εξής έργο της είναι να τον αλλάξει». Κίνητρο, λοιπόν, της εύνοιας που δείχνει η μαρξιστική σκέψη για την εργατική τάξη δεν είναι η φιλανθρωπία ή η αγάπη για τους καταπιεζόμενους εργάτες, αλλά γιατί αυτό το κοινωνικό υποσύνολο θα αποτελούσε τον πλέον διεκπεραιωτικό φορέα της μαρξιστικής χιλιαστικής στόχευσης.

Αυτή η στόχευση μετέθετε το παραδοσιακό φιλοσοφικό κέντρο από τον Άνθρωπο στην Κοινωνία. Αυτό το φιλοσοφικό σύστημα - ο διαλεκτικός υλισμός - αφού αφομοίωσε επιλεκτικά ποικίλα στοιχεία από προγενέστερες φιλοσοφικές σχολές, προέβη σε μια ανατρεπτική φιλοσοφική τομή που το διαφορίζει και το περιχαρακώνει έναντι όλων των άλλων.

Ο Κ. Μαρξ αποφθεγματικά εισήγαγε την ύλη ως αξία στο χώρο της ηθικής φιλοσοφίας θεωρώντας όχι το «ιστορικό "είναι" προηγείται της ανθρώπινης συνείδησης». Το προβάδισμα αυτό δεν είναι χρονολογικό αλλά αξιακό. Τούτο απλούστερα σημαίνει ότι οι νόμοι που διέπουν την ιστορική πορεία (νόμοι θετικοί, όχι ηθικοί) προηγούνται των συνειδησιακών. Άρα το ανθρώπινο πρόσωπο ως κέντρο της κοινωνίας ακυρώνεται και η ιστορία ως ανθρώπινη πράξη αναιρείται. Τέλος της ιστορικής πορείας είναι η κοινωνική ακμή, αλλά σε αυτήν ο Κ. Μαρξ δίνει υλική υπόσταση.

Ακμή για τη μαρξιστική σκέψη σημαίνει η κοινωνία να αξιοποιήσει τις παραγωγικές δυνάμεις της φύσης με τον πλέον επωφελή για αυτήν τρόπο, ώστε να αποκατασταθεί η μεταξύ τους ισορροπία που διαταράχθηκε από τον άνθρωπο. Κατανοούμε, λοιπόν, ότι για τη μαρξιστική σκέψη το ανθρώπινο πρόσωπο με την αυτονόμηση και τον αυτοκαθορισμό του προσφέρει αρνητική ιστορική υπηρεσία, αφού διασπά τη (φυσική) σχέση που προδιαγράψαμε ανάμεσα στην κοινωνία και τη Φύση. Στη ριζικά αρνητική θεώρηση του ανθρώπινου προσώπου έγκειται και η τεράστια διαφορά του Μαρξισμού από προγενέστερα υλιστικά φιλοσοφικά συστήματα (π.χ. του Φόυερμπαχ). Ο προ-μαρξιστικός υλισμός αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως υλική αξία. Ο Κ. Μαρξ καταργεί τον Άνθρωπο και υψώνει την Ύλη ως αξία. Εφόσον το ιστορικό «είναι» προηγείται της ανθρώπινης συνείδησης, τότε αυτή δεν έχει λόγο ύπαρξης, καθώς οι νόμοι που διέπουν το «είναι» αυτό διαμορφώνονται ερήμην της από τη φυσική ιστορική αναγκαιότητα της κοινωνίας.

Αναμφισβήτητα, τα κοινωνικά μέτρα που προβλέπει αυτό το σύστημα ερμηνείας και αλλαγής του κόσμου παρουσιάζουν εξαιρετικές ομοιότητες με προβλέψεις πολλών άλλων συστημάτων. Για παράδειγμα, η κοινωνική ισότητα, ο καταμερισμός εργασίας κλπ. προβλεπόταν ως μέτρο και στην Πλατωνική πολιτεία και στην αριστοτελική πολιτική σκέψη και στις χριστιανικές κοινότητες. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι η κοινωνιολογία τους είναι ανάλογη του κομμουνισμού. Σε όλα αυτά τα συστήματα, τα κοινωνικά μέτρα υπαγορεύονταν από το ανθρώπινο πρόσωπο που τα επέλεγε ελεύθερα, προκειμένου να πραγματώσει έναν υψηλότερο από την υλική ευμάρεια στόχο: την αρετή, όπως κάθε σύστημα τη νοηματοδοτούσε. Στον Μαρξισμό, τόσο το προσωπικό κίνητρο όσο και ο στόχος απουσιάζουν.

Επομένως, κομμουνισμός «με ανθρώπινο πρόσωπο δεν υπάρχει». Υπάρχει κομμουνισμός με «ανθρώπινο προσωπείο» και πρέπει να του το αφαιρούμε αν επιδίωξη μας είναι οι ιδεολογικές επιλογές να είναι όχι μόνο σεβαστές αλλά και ενσυνείδητες. Η επισήμανση αυτή έχει μεγάλη σημασία, γιατί στο κομμουνιστικό κίνημα οργανώθηκαν παθιασμένα εκατομμύρια άνθρωποι, αλλά δυστυχώς όχι ενσυνείδητα και πολλοί από αυτούς θυσιάστηκαν καθιστώντας τις μαρξιστικές αρχές ηθικές αξίες υπέρτερες της ζωής τους, όταν αυτές οι ίδιες αξίες θεμελιώθηκαν στην υποτίμηση της δυνατότητας του ανθρώπινου προσώπου να επιλέγει και να θέτει ηθικές αξίες.

 

 Απόσπασμα από το Περιοδικό "Τρίτο Μάτι "Δεκεμβρίου 2004, Νο 128, σελ. 22-26. Άρθρο του Βασίλη Μπακούρου, με τον γενικό τίτλο: "Σοσιαλιστική Κοινωνική Αλληλεγγύη και Χριστιανική Αγάπη".

Το άρθρο αυτό στα Αγγλικά

Συνεχίζεται με το άρθρο: "Μαρξιστική πρακτική και Χριστιανική αγάπη".

ΕΠΑΝΩ