• 1. Η θεία Λειτουργία, κατά το βιβλίο τής Ιεράς Αποκαλύψεως

  • Πρώτον. Οι προϋποθέσεις συμμετοχής στην ουράνια Λειτουργία

  • Δεύτερον. Η Διάταξη τού άκτιστου Ναού

  • Τρίτον. Βλέπουμε μια διάταξη τής ουράνιας θείας Λειτουργίας

  • Τέταρτον. Η παραλειτουργία

• 2. Η Θεία Κοινωνία, κατά τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο

• 3. Πώς πραγματοποιούνται αυτά σήμερα

Κατ’ αρχάς, να ευχαριστήσω για την πρόσκληση να ομιλήσω στο Συνέδριό σας. Το Διαδικτυακό Συνέδριό σας γίνεται με την ευκαιρία τών εορτασμών για τα 90 χρόνια από την γέννηση τού Πατριάρχου και τα 45 χρόνια από την χειροτονία του. Αυτό είναι ένα σημαντικό γεγονός και για τον Πατριάρχη και την Εκκλησία τής Γεωργίας και για όλη την Εκκλησία. Θέλω να τού διαβιβάσετε τον σεβασμό μου και την αγάπη μου. Το γενικό θέμα τού Συνεδρίου είναι: «Θεία Ευχαριστία και νοερά προσευχή (ησυχασμός)».

Κατ’ αρχάς μού είπαν να αναπτύξω την σχέση μεταξύ τής Θείας Ευχαριστίας, τής νοεράς προσευχής και τού ησυχασμού. Μού άρεσε πολύ το θέμα, είναι πολύ αγαπητό μου. Το ετοίμασα τονίζοντας ότι μέσα στην θεία Λειτουργία υπάρχει η νοερά προσευχή και ο ησυχασμός.

Πριν δύο ημέρες, όμως, μού διαβιβάστηκε ότι αυτό είναι το γενικό θέμα τού Συνεδρίου και ότι θα θέλατε να σάς πω για τους καρπούς τής ευχαριστιακής ζωής κατά τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο.

Έτσι, χθες για να ενώσω τα θέματα αποφάσισα να σάς πω κάποιες σκέψεις μου οι οποίες ελπίζω να σάς ωφελήσουν. Θα τονίσω δύο σημεία:

Πρώτον. Η θεία Λειτουργία, κατά το βιβλίο τής Ιεράς Αποκαλύψεως και

Δεύτερον: Η Θεία Κοινωνία, κατά τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο.

1. Η θεία Λειτουργία, κατά το βιβλίο τής Ιεράς Αποκαλύψεως

Τελούμε σήμερα την θεία Λειτουργία σύμφωνα με το τυπικό, που καθορίσθηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. μέσα στους Ιερούς Ναούς που άρχισαν να κτίζονται πάλι τον 4ο αιώνα, μετά την παύση τών διωγμών εναντίον τών Χριστιανών.

Δεν ξέρω αν έχετε σκεφθή ότι τόσο η διάταξη τής θείας Λειτουργίας όσο και η διαμόρφωση τού Ιερού Ναού έχουν επηρεασθή από την ουράνια θεία Λειτουργία την οποία είδε σε όραμα ο Ευαγγελιστής Ιωάννης και την κατέγραψε στο βιβλίο τής Ιεράς Αποκαλύψεως. Ο ίδιος αξιώθηκε να εκκλησιαστή στην ουράνια θεία Λειτουργία. Σε αυτήν βλέπουμε τέσσερεις ενότητες.

Πρώτον. Οι προϋποθέσεις συμμετοχής στην ουράνια Λειτουργία

Ήταν ο ίδιος Θεολόγος-Θεόπτης και γι’ αυτό μυήθηκε σε αυτήν την Λειτουργια. Ήταν ημέρα Κυριακή. Τον άρπαξε το Άγιον Πνεύμα, είδε τον Αναστάντα Χριστό μέσα στο Φως Του στο μέσον τών επτά λυχνιών, που είναι οι Εκκλησίες. Η εμφάνισή Του είναι μεγαλοπρεπής. Αυτό σημαίνει, για να μετέχη κανείς σε αυτήν την θεία Λειτουργία, πρέπει να είναι σε κατάσταση πνευματικής ζωής, τουλάχιστον στην νοερά προσευχή.

Δεύτερον. Η Διάταξη τού άκτιστου Ναού

Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης είδε μια θύρα νοητή και έλαβε εντολή να εισέλθη μέσα στον Ναό. Καθώς εισήλθε είδε το ιερό Σύνθρονο στο οποίο καθόταν κάποιος που έλαμπε από φως. Γύρω του ήταν εικοσιτέσσερεις θρόνοι, στους οποίους κάθονταν 24 Πρεσβύτεροι (Παλαιά και Καινή Διαθήκη). Υμνούσαν τον Θεό.

Στο μέσον τού Συνθρόνου ήταν ένα Αρνίον που στεκόταν ως εσφαγμένο, είχε τα σημεία τού Πάθους και τής Αναστάσεως. Οι τέσσερεις Ευαγγελιστές και οι άγγελοι τον υμνούσαν. Υπήρχε ένα ιερό θυσιαστήριο, κάτω από αυτό ήταν οι ψυχές τών Μαρτύρων που σφαγιάστηκαν για τον λόγο τού Θεού.

Ήταν πολύς όχλος από κάθε έθνος, στεκόταν μπροστά στον θρόνο και στο Αρνίο. Φορούσαν λευκά. Μπροστά στον Θεό υπήρχε θυσιαστήριο με θυμιάματα. Υπήρχε βιβλίον ανεωγμένον. Έτσι διαμορφώθηκαν οι Ιεροί Ναοί. Αυτό βλέπουμε όταν εισερχόμαστε στον Ιερό Ναό.

Τρίτον. Βλέπουμε μια διάταξη τής ουράνιας θείας Λειτουργίας

Οι άγγελοι, με τους πρεσβυτέρους και τον όχλο τών μαρτύρων ψάλλουν «Αλληλούϊα». Οι πρεσβύτεροι προσκυνούν τον καθήμενο πάνω στον θρόνο δοξολογώντας Αυτόν. Οι εσφραγισμένοι με το όνομα τού Αρνίου και τού Πατρός Του ψάλλουν μια νέα ωδή.

Ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος έλαβε εντολή να λάβη και να φάγη το Ευαγγέλιο. Το έφαγε και ήταν γλυκό σαν μέλι, και η καρδιά του πικράθηκε. Είναι η νοερά προσευχή, και η γνώση τού Θεού. Μετά ακολουθεί το Δείπνο τού Αρνίου. Όλοι συμμετείχαν στον γάμο, προηγήθηκε η ψαλμωδία και η νοερά προσευχή.

Τότε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης είδε την έλευση τού Λόγου τού Θεού ως αναβάτη επάνω σε λευκό άλογο. Φοράει ιμάτιο βαμμένο στο αίμα και επάνω του είναι γραμμένο το όνομα «Βασιλεύς Βασιλέων και Κύριος τών Κυρίων». Από το στόμα του έβγαινε ένα κοφτερό σπαθί που είναι κατάλληλο για μάχες. Δείχνει αυτόν που κοινώνησε και είναι δυνατός να νικήση την αμαρτία.

Τέταρτον. Η παραλειτουργία

Έξω από τον Ναό και την ουράνια θεία Λειτουργία στην γη υπάρχει και μια παραλειτουργία τού θηρίου τής Αποκαλύψεως, που κυριαρχεί σε όσους το προσκυνούν και υφίστανται πολλά δεινά.

Επομένως, στο βιβλίο τής Ιεράς Αποκαλύψεως παρουσιάζεται η ουράνια θεία Λειτουργία και αυτή επηρέασε την διάταξη τού Ιερού Ναού, αλλά και την διάταξη τής θείας Λειτουργίας και το βαθύτερο νόημά της.

Βλέπετε ότι υπάρχει προετοιμασία, ο εκκλησιαζόμενος είναι θεόπτης, υπάρχει όραση Θεού, συμπροσευχή με τους αγγέλους, νοερά προσευχή «Σύνοδος ουρανού και γης», ακρόαση τού Ευαγγελίου, συμμετοχή σε Δείπνο, έξοδος από τον Ναό με πολλή δύναμη.

2. Η Θεία Κοινωνία, κατά τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο

Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος έζησε τον 11ο αιώνα μ.Χ. Ήταν κρίσιμος αιώνας, αφού στην Δύση ο σχολαστικισμός στηρίχθηκε στην λογική και την φιλοσοφία τού Πλάτωνος και τού Αριστοτέλους. Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος στηρίχθηκε στην ησυχαστική παράδοση, την παράδοση τών Προφητών, τών Αποστόλων και τών Πατέρων. Κυρίως στον Απόστολο Παύλο και στον Ευαγγελιστή Ιωάννη. Έχουμε διαφορά μεταξύ σχολαστικής και εμπειρικής θεολογίας.

Θα αναφέρω μερικούς λόγους του για την Θεία Κοινωνία.

Γράφει ότι, «όταν λαμβάνουμε το Σώμα τού Δεσπότου και Θεού, γινόμαστε συμμέτοχοι τής Θεότητάς Του και γινόμαστε «σύσσωμοι και συγγενείς εν αληθεία». Γινόμαστε όμοιοι με τον φιλάνθρωπο Θεό, ανακαινιζόμαστε στην ψυχή, ανασταινόμαστε από τους νεκρούς, αξιωνόμαστε να βλέπουμε τον Θεό και να μάς βλέπη.

Χρησιμοποιεί χωρίο τού Αποστόλου Παύλου. Κοινωνούμε την ίδια την σάρκα την οποία προσέλαβε η Παναγία. Γινόμαστε συγγενείς με την μητέρα Του. Η Θεία Κοινωνία γίνεται στον άνθρωπο ανάλογα με την κατάστασή του. Στην ευχή που διαβάζουμε στην ακολουθία προ τής θείας Μεταλήψεως, λέμε:

«Και καθαίρεις και λαμπρύνεις

και φωτός ποιείς μετόχους

κοινωνούς θεότητός σου εργαζόμενος αφθόνως

και το ξένον και αγγέλοις και ανθρώπων διανοίαις

ομιλείς αυτοίς πολλάκις, ώσπερ φίλοις σου γνησίοις».

Αυτό σημαίνει ότι η Θεία Κοινωνία ενεργεί ανάλογα με την κατάσταση τού καθενός. Καθαρίζει, λαμπρύνει και φωτίζει.

Ο ίδιος έβλεπε φως στην Αγία Τράπεζα. Έλεγε, κρύβοντας τον εαυτό του: «Μού είπε κάποιος ιερομόναχος από θάρρος διότι με αγαπούσε, ότι "ποτέ δεν λειτούργησα χωρίς να δω το Άγιον Πνεύμα, όπως το είδα, όταν χειροτονήθηκα και ο Μητροπολίτης έλεγε την ευχή τής χειροτονίας έχοντας το Ευαγγέλιο πάνω στην αθλία μου κεφαλή.

»Εγώ τον ρώτησα πώς είδε το Άγιον Πνεύμα και σε ποια μορφή. Και μού αποκρίθηκε: "Το είδα απλό, χωρίς μορφή, αλλά ως φως. Και καθώς απορούσα στην αρχή βλέποντας εκείνο που ποτέ δεν είχα δη, και συλλογιζόμουν τι είναι, Αυτό μού έλεγε μυστικά σαν να μού μιλούσε με γνωστή φωνή. «Εγώ έτσι επιφοιτώ σε όλους τους Προφήτες και Αποστόλους και τους τωρινούς εκλεκτούς και αγίους τού Θεού. Γιατί εγώ είμαι το Άγιον Πνεύμα"».

Τού μιλούσε με γνωστή φωνή, δηλαδή είχε νοερά προσευχή. Αισθανόταν μέλος τού Σώματος τού Χριστού. Ο ίδιος έγραφε: «Μετέχω τού φωτός, μετέχω και τής δόξης και λάμπει μου το πρόσωπο όπως τού ποθητού μου και άπαντα τα μέλη μου γίνονται φωτοφόρα». «Κινώ το χέρι και αυτό είναι χέρι Χριστού. Κινώ το πόδι και είναι πόδι Χριστού».

Έλεγε ότι δεν μετέχουμε «ανοήτως και αναισθήτως» στο Μυστήριο τής Θείας Κοινωνίας. Διαφορετικά, πρέπει να θρηνήσουμε για την αναισθησία μας. Χρειάζονται προϋποθέσεις. Επαναλάμβανε τον λόγο τού Γέροντός του, τού Συμεών τού Ευλαβή. «Αδελφέ, άνευ δακρύων μη κοινωνήσης ποτέ».

Οι σύγχρονοι τον ειρωνεύονταν και αυτός σε μια διδαχή του τόνιζε ότι είναι απαραίτητα τα δάκρυα τής μετανοίας, αλλιώς είμαστε «σκληροκάρδιοι» και «λιθοκάρδιοι». Χρειάζεται εκούσια σταύρωση και νέκρωση. Ισχύει το πατερικό «Δος αίμα και λάβε πνεύμα».

Καρποί τής Θείας Κοινωνίας είναι η ένωση με τον Χριστό, γινόμαστε συγγενείς με τον Χριστό με δάκρυα μετανοίας.

Με όλα αυτά θα ήθελα να πω ότι υπάρχουν τρεις Λειτουργίες. Η πρώτη γίνεται στους ουρανούς, όπως την παρουσίασε ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος. Η δεύτερη Λειτουργία γίνεται στους Ιερούς Ναούς, στην οποία συμμετέχουμε. Δεν είναι ανεξάρτητη από την ουράνια θεία Λειτουργία. Γίνεται αλληλοπεριχώρηση μεταξύ τους. Η τρίτη Λειτουργία γίνεται στην καρδιά με την νοερά προσευχή που γίνεται μέσα στην ατμόσφαιρα τού ησυχασμού. Σκοπός τής ζωής μας είναι να συμμετέχουμε και στις τρεις Λειτουργίες.

3. Πώς πραγματοποιούνται αυτά σήμερα

Αυτή είναι η παράδοση τής Εκκλησίας, η οποία σήμερα αλλοιώνεται, διότι η θεολογία θεωρείται ακαδημαϊκή επιστήμη, επηρεασμένη από τον σχολαστικισμό και τον προτεσταντισμό, την ψυχολογία, την κοινωνιολογία.

Έπειτα, η θεία Λειτουργία θεωρείται μια απλή προσευχή, μια συνάντηση σωμάτων, ένα θέατρο. Ακόμη, η χριστιανική ζωή εκλαμβάνεται ότι κάνουμε καλές πράξεις.

Αυτήν την ενότητα τών τριών, τής Θείας Ευχαριστίας, τής νοεράς προσευχής και τού ησυχασμού, την αναζητούν μερικοί στα Μοναστήρια. Και όταν έχουν καλή καθοδήγηση, την απολαμβάνουν.

Εμείς στον κόσμο πρέπει να γνωρίζουμε αυτήν την αλήθεια, όπως γνωρίζουμε τις επιδόσεις που κάνουν οι αθλητές στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά πρέπει να έχουμε ανάλογη προσαρμογή. Να έχουμε πνευματικό πατέρα που γνωρίζει την ορθόδοξη παράδοση. Να έχουμε μετάνοια, κυρίως πριν την θεία Λειτουργία και Θεία Κοινωνία. Να αγαπήσουμε την προσευχή, στην αρχή λογικά και μετά θα γίνη νοερά. Να έχουμε ταπείνωση.

Η αποστολή μας είναι υψηλή. Από το κατ’ εικόνα (νοερό και αυτεξούσιο) να οδηγηθούμε στο καθ’ ομοίωση (θέωση). Η πορεία είναι: η κάθαρση, ο φωτισμός και η θέωση.

Πρέπει να προετοιμασθούμε με την νοερά λειτουργία στην καρδιά, για να συμμετέχουμε πραγματικά στην θεία Λειτουργία και να συνηθίσουμε, να προπονηθούμε για την ουράνια θεία Λειτουργία.