• Εισαγωγή

• 1. Λειτουργικό επίπεδο

• 2. Ιστορικό επίπεδο

• 3. Οικολογικό επίπεδο

• 4. Ερμηνευτική σύνοψη της Αγίας Γραφής

• 5. Δογματικό επίπεδο ερμηνείας

• 6. Πολιτική τοποθέτηση

• 7. Εσχατολογικό επίπεδο

• 8. Ψυχοθεραπευτικό επίπεδο

• 9. Εκκλησιολογικό επίπεδο

• 10. Επίπεδο συμβόλων

• 11. Προειδοποιητικό βιβλίο

• 12. Ενθαρρυντικά μηνύματα

• Επίλογος

Εισαγωγή 

Ο λόγος του Θεού είναι ΑΡΡΗΤΟΣ, και δεν μπορεί να καταγραφεί σε καμία ανθρώπινη γλώσσα. Είναι "βίωμα" που δίδεται μόνο σε Θεούμενους, που έφθασαν να βιώσουν την αϊδια Ζωή του Θεού. Και η ανθρώπινη γλώσσα, μόνο ψήγματα αυτού του βιώματος μπορεί να αποδώσει, μέσα στα Θεόπνευστα κείμενα της Εκκλησίας, προς τους μη έχοντες την εμπειρία της Θέωσης. Αλλά και οι μη έχοντες την εμπειρία της Θέωσης, όταν με πόθο και ζήλο αγωνίζονται να γνωρίσουν τα παραδεδομένα εκ των αγίων Θεία Μυστήρια, συχνά επιβραβεύονται γι' αυτό το ζήλο τους από τον Κύριο, με μικρές "εκλάμψεις" κατανόησης, με "ψήγματα" λόγου Θεού, καταγεγραμμένα μερικώς, μέσα από τον ανθρώπινο λόγο, και διασπασμένα σε επί μέρους ανθρώπινα νοήματα. Αρκεί να κινούνται πάντοτε με ταπείνωση και αγάπη, (και όχι με έπαρση), μέσα στα πλαίσια των δογμάτων, τα οποία δογματίσθηκαν από την Αγία Εκκλησία υπό μορφήν λόγου ή κειμένου, προς προστασία των απείρων της Θείας Ζωής, από την εγκόσμια, συχνά παραπλανητική γνώση.

Όταν ο καθαιρόμενος πιστός αναζητά το Θείο λόγο με ταπείνωση και φρόνηση, προσέχοντας να μην παραστρατήσει από τα αιώνια όρια που έθεσε το Σώμα του Κυρίου μας η Εκκλησία, τότε ο ζηλωτής εκζητητής της Θείας Σοφίας, δύναται να αναδύσει νοήματα ζωής και Ευαγγελίου, από το "φρέαρ του Ιακώβ" κατά τον κόπο και το ζήλο του.

Σε έναν άρρητο λόγο, σαν το Ευαγγέλιο του Κυρίου μας, δεν είναι δυνατόν να αναζητάμε μονολιθικά νοήματα. Γιατί το Ευαγγέλιο δεν είναι λόγος ανθρώπινος, έστω και αν με ανθρώπινο λόγο διαδίδεται και εκφράζεται, (προφορικό ή γραπτό). Και όπως ο Θεός του ουρανού δεν γνωρίζει όρια στην απειρότητά του, έτσι και ο λόγος του Ευαγγελίου, ως "λόγος Θεού", αν και μας παραδίδεται με ψήγματα νοημάτων από τους αγίους, μετέχει αιωνίων νοημάτων, των οποίων τις βαθύτατες έννοιες καλούμαστε να τις αναζητούμε στην αιωνιότητα χωρίς πέρας, διευρύνοντας διαρκώς τη γνώση μας γι' αυτές. Γι' αυτό και οι ερμηνευτές εκείνοι, των Ιερών Κειμένων της Εκκλησίας, που προσπαθούν να περιορίσουν τη σημασία τους σε μονολιθικές εξηγήσεις, πλανώνται, και συχνά πέφτουν σε αίρεση. Γιατί είναι "αίρεση", το να επιλέγουμε (να "αιρούμε") και να απομονώνουμε ένα νόημα σε βάρος των λοιπών νοημάτων του Θείου λόγου. Και το: "μην αφαιρέσεις" και "μη προσθέσεις" που αναφέρεται στην Αγία Γραφή στην Αποκάλυψη 22/κβ 18,19,: ("Αν κάποιος προσθέσει σ' αυτά, ο Θεός θα προσθέσει σ' αυτόν τις πληγές, που είναι γραμμένες σ' αυτό το βιβλίο. Και αν κάποιος αφαιρέσει από τα λόγια τού βιβλίου τής προφητείας αυτής, ο Θεός θα αφαιρέσει το μέρος του από το βιβλίο τής ζωής, και από την άγια πόλη, και από τους γραμμένους στο βιβλίο αυτό"), δεν περιορίζεται μόνο στο κείμενο της προφητείας της Αποκάλυψης, αλλά σε κάθε λόγο του Θεού, κατά τις Παροιμίες 30/λ: 5,6: "Κάθε λόγος τού Θεού είναι δοκιμασμένος· είναι ασπίδα σ' εκείνους που εμπιστεύονται σ' αυτόν. Μη προσθέσεις στα λόγια του· μήπως σε ελέγξει, και βρεθείς ψεύτης". Γι' αυτό και είναι λάθος να θεωρούμε "λόγο Θεού" μόνο ένα κείμενο, εφ' όσον το κείμενο είναι μόνο μια απλή έκφραση του νοήματος, αυτού του Θείου λόγου. Αλλά "λόγος του Θεού" είναι κάθε νόημα που περιλαμβάνεται στο Ευαγγέλιο.

Στο λάθος να περιορίζουν τα νοήματα των Ιερών κειμένων, πέφτουν πολλοί, όχι μόνο σε αιρέσεις, αλλά και Χριστιανοί. Πολύ δε περισσότερο, όταν το κείμενο αυτό είναι τόσο περίπλοκο και πολυ-επίπεδο, όσο η Αποκάλυψη! Ένα κείμενο τόσο περίπλοκο, που μόλις τον 4ο αιώνα η Εκκλησία αποφάσισε ότι θα έπρεπε να το εισάγει στον Ιερό κανόνα της Αγίας Γραφής μαζί με τα άλλα βιβλία της! Πράγματι, συχνά συναντάμε ερμηνευτικά εγχειρίδια της Αποκάλυψης, που αρνούνται μία ερμηνεία, μόνο και μόνο επειδή έχουν εντοπίσει μία δεύτερη! Όμως το να υπάρχει μία δεύτερη ερμηνεία, αυτό δεν σημαίνει κατ' ανάγκην, ότι ακυρώνει την πρώτη! Θα έδειχνε σοβαρή έλλειψη αντίληψης, το να προσπαθούμε να περιορίσουμε τον Θεόπνευστο λόγο, σε ένα (ή ελάχιστα) επίπεδα κατανόησης, παραγνωρίζοντας τη συνθετότητα της Θείας Σοφίας, (και παράλληλα την απλότητά της, να δίνει πλήθος νοημάτων στις ίδιες λέξεις!)

Ο σκοπός του παρόντος άρθρου λοιπόν, είναι να δείξουμε 12 ερμηνευτικά επίπεδα της Αποκάλυψης, όλα υπαρκτά, και όλα συνεπή με το Ευαγγέλιο. 12 ερμηνευτικά επίπεδα, διαχωρισμένα κατά ανθρώπινο αυθαίρετο τρόπο, μια και ο Θείος λόγος δεν δύναται να διασπασθεί, αλλά πάντα παραμένει πλήρης και ενιαίος ως βίωμα των αγίων. Και μόνο κατ' οικονομίαν το Ευαγγέλιο γίνεται λόγος, και κείμενο, και επί μέρους νοήματα, ώστε να μπορέσουμε να τον αφομοιώσουμε ως επί μέρους έννοιες. Γιατί δεν καλούμαστε από τον Θεό να "μάθουμε" τον Θείο λόγο, αλλά να τον ΒΙΩΣΟΥΜΕ. Και το βίωμα είναι πολύ διαφορετικό από την "εκλογίκευση" που κατ' ανάγκην κάνει η ανθρώπινη πεπερασμένη σκέψη. Το βίωμα είναι ενιαίο, και δίνεται στην "Πεντηκοστή" του κάθε "τελείου" ξεχωριστά. Η εκλογίκευση όμως είναι τών ατελών καθαιρομένων, που δεν αξιώθηκαν ακόμα να προσλάβουν "το όλον" του βιώματος της Θείας Ζωής, και της Θείας Υιοθεσίας και αναζητούν όσα ψήγματα κατάφεραν να εντοπίσουν, "όπως τα κυνάρια τρέφονται από τα ψίχουλα των τέκνων του Κυρίου τους" (Ματθαίος 15/ιε: 27).

Όταν λοιπόν διαβάζουμε το Θεόπνευστο κείμενο της Αποκάλυψης, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε ότι (μεταξύ άλλων), μπορούμε να εντοπίσουμε και να διδαχθούμε από τα εξής ερμηνευτικά επίπεδα:

1. Λειτουργικό επίπεδο

Η Αποκάλυψη είναι ένα κατ' εξοχήν Λειτουργικό βιβλίο. Ολόκληρη είναι μία Ουράνια Θεία Λειτουργία, με τον Χριστό ως Επίσκοπο επί του Θρόνου, με 24 Πρεσβυτέρους, με αμέτρητους Αγγέλους - Διακόνους, με τα 4 ζώα, και τους όχλους των σεσωσμένων, δηλαδή τους εκπροσώπους της Κτίσεως ως Λαού της Εκκλησίας, με Θυμιάματα τις προσευχές των αγίων, των οποίων η βουλή ταυτίζεται με τη βουλή της Κεφαλής τους, του Χριστού, με υμνολογίες, με γονυκλισίες, με δοξολογία, με το "Αμήν" του λαού, και όλα όσα απαρτίζουν το Μυστήριο της Θείας Ζωής.

Η Θεία αυτή Λειτουργία είναι διαχρονική, αλλά ως Λειτουργικός Χρόνος, δεν έχει αρχή, μέση και τέλος. Τα πάντα στην κτίση, αφομοιώνονται στην αϊδιότητα της Θείας Ζωής. Συμπεριλαμβάνει και αφομοιώνει στο Λειτουργικό αυτό χρόνο, τη δημιουργία του κόσμου από τον Θεό, (μέσω μιας παράλληλης συμβολικής απαρίθμησης των Δημιουργικών ημερών), την ιστορία της εποχής του αποστόλου και αποκαλυπτή Ιωάννη, τη διαχρονική ιστορία του κόσμου, την πάλη του καλού και του κακού σε όλη την ιστορία, συγχέει εμφανώς την ιστορία της Εκκλησίας του Ισραήλ με τη διαχρονική ιστορία της Χριστιανικής Εκκλησία, προσωποποιώντας την στο πρόσωπο της Παναγίας, και όλα αυτά τα διαπλέκει με τα έσχατα, κορυφώνοντάς τα με την αιωνιότητα του Μέλλοντος αιώνος.

Έχοντας υπ' όψιν μας τη Λειτουργική αυτή διάσταση της Αποκάλυψης, μπορούμε ευκολότερα να διακρίνουμε στο βιβλίο αυτό την ουράνια εκείνη πραγματικότητα, της οποίας εικόνα αποτελεί η Χριστιανική Εκκλησία, (Εβραίους 10/ι:1), όπως σκιά υπήρξε η Εκκλησία του Ισραήλ. Μας βοηθάει επίσης να κατανοήσουμε, για ποιο λόγο είναι έτσι "βαλμένα" τα γεγονότα, χωρίς να σχηματίζουν εμφανή χρονική ακολουθία, όπως συμβαίνει στον επίγειο κοσμικό χρόνο.

2. Ιστορικό επίπεδο

Ένα δεύτερο ερμηνευτικό επίπεδο που διακρίνουμε στην Αποκάλυψη, είναι το Ιστορικό. Δεν πρόκειται ούτε για φανταστική μυθολογία, ούτε για συμβολική επινόηση. Τα δρώμενα στην ουράνια Θεία Λειτουργία, λαμβάνουν αφορμή από τα επίγεια γεγονότα, και αντιθέτως, τα επίγεια γεγονότα είναι αντανάκλαση και αποτέλεσμα ουρανίων αποφάσεων. Ιστορικές περιοχές και ιστορικά πρόσωπα της Μικράς Ασίας λαμβάνουν (στα πρώτα κεφάλαια της Αποκάλυψης), προφητικά και ποιμαντικά μηνύματα από τον Πρώτο Έσχατο Θεό, ενώ ταυτίζονται με πιστούς κάθε εποχής της ιστορίας, όπως η Παναγία μητέρα του Κυρίου μας ταυτίζεται με την Εκκλησία (Αποκ. 12/ιβ).

"Κρυμμένες" μέσα στους συμβολισμούς της Αποκάλυψης, είναι η ιστορία του Ισραήλ και η ιστορία της Ρωμαϊκή Αυτοκρατορίας, που τόσο έντονα απασχολούσαν τους Χριστιανούς του 1ου αιώνα, Εθνικής και Ιουδαϊκής καταγωγής. Πίσω από τους εσχατολογικούς συμβολισμούς της Χιλιετούς Βασιλείας, και της ουράνιας εξουσίας των Αγίων, σε όλη τη Χριστιανική περίοδο, που αυτή η βασιλεία συμβολίζει, ο προσεκτικός ερμηνευτής θα αντιληφθεί την πρόγνωση του Θεού για μία Χριστιανική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία 1000 ετών εγκόσμιας εξουσίας, πριν "περικυκλωθεί" από τα στρατεύματα των Αντιχρίστων και αλλωθεί.

Η ανθρώπινη ιστορία είτε παρελθοντική, είτε μελλοντική, διαδραματίζεται παράλληλα με την ουράνια Θεία Λειτουργία, και οδηγείται στο τέλος της, μέσα από την καταστροφή του παλαιού ουρανού και της παλαιάς γης, για να ανατείλει ο νέος ανέσπερος Μέλλοντας Αιώνας, σε μια Καινή Γη, και κάτω από έναν Καινό Ουρανό, όπου ο ήλιος δεν δύει, γιατί το φως της Καινής αυτής κτίσης προέρχεται από τον Ίδιο τον Θεό, και όχι από κτιστό φωστήρα.

Επίκεντρο της ιστορικής αυτής διάστασης της Αποκάλυψης, είναι ένας διαρκής πραγματικός και ιστορικός πόλεμος, που λαμβάνει χώρα, από τα επίγεια όργανα του Διαβόλου, (στρατιωτικά, εμπορικά και θρησκευτικά), εναντίον της Εκκλησίας και των Αγίων. Ένας πόλεμος που κορυφώνεται με μία αληθινή στρατιωτική εκστρατεία, αλλά όπου το στράτευμα του Σατανά συντρίβεται. Ως τότε όμως, στην ιστορία συμβαίνουν πλείστα δεινά, εξ αιτίας της ασέβειας του κόσμου, που οδηγούν σε πλήθος πληγές, σαν αυτές που υπέστη ο Φαραώ για τη δική του ασέβεια. Πρόκειται για μια "ανάπτυξη" των λόγων του Χριστού, όπως μας παραδόθηκαν στα Ευαγγέλια, όταν απαντώντας στους μαθητές του, μίλησε για τα δεινά της ιστορίας (Ματθαίος 24/κδ, Μάρκος 13/ιγ, και Λουκάς 21/κα). Πρόκειται για δεινά, που θα ακολουθούν σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας μία "κυκλική" τροχιά, σαν τις ωδίνες της ετοιμόγεννης, και που όσο η ιστορία προχωράει, θα γίνονται όλο και σφοδρότεροι οι "πόνοι" της ανθρωπότητας, ως τη λυτρωτική γέννηση της Καινής κτήσης (Ρωμαίος 8/η΄ 21-23).

Έχοντας υπ' όψιν το αληθινά ιστορικό επίπεδο της Αποκάλυψης, δεν θα παροδηγηθούμε πιστεύοντας ότι όλα είναι απλά σύμβολα, αλλά θα μπορούμε να δούμε την ιστορία της ανθρωπότητας μέσα από το πρίσμα του αιωνίου Θείου Σχεδίου της σωτηρίας, και να εντοπίζουμε το "ιστορικό στίγμα" της κάθε εποχής στην οποία γεννηθήκαμε.

3. Οικολογικό επίπεδο

Ιδιαίτερη σημασία στην Αποκάλυψη φαίνεται να δίνεται στην κατά γράμμα επίγεια κτίση του Θεού. Εξαίρεται η συγγένεια της κτίσεως αυτής με τον βασιλιά της τον άνθρωπο, ο οποίος είναι άρρηκτα δεμένος με αυτή, όπως και με τα πνευματικά, όπως φαίνεται από τα 4 ζώα. Παράλληλα, οι ανθρώπινες ενέργειες περιγράφεται πώς οδηγούν σε σταδιακή και διαρκώς επιδεινούμενη κατάσταση της κτίσεως.

Ένα "παράπονο" εκ μέρους του Θεού, μοιάζει να αναδύεται από τον παραλληλισμό των 7 σφραγίδων της Αποκάλυψης, με τις 7 Δημιουργικές ημέρες της Γένεσης. Μοιάζει σαν να θέλει να μας πει: "Δείτε! Εγώ σε 6 ημέρες έπλασα αυτό τον υπέροχο κόσμο για να βασιλεύετε σ' αυτόν, κι εσείς με τα έργα σας ακυρώσατε ένα προς ένα, όλα μου τα δημιουργικά δώρα!" Γι' αυτό και δηλώνεται με έμφαση στο τέλος: "και τα έθνη οργίστηκαν, και ήρθε η οργή σου, και ο καιρός των νεκρών, για να κριθούν, και να δώσεις τον μισθό στους δούλους σου, τους προφήτες, και στους αγίους, και σ' εκείνους που φοβούνται το όνομά σου, τους μικρούς και τους μεγάλους, και να φθείρεις αυτούς που φθείρουν τη γη" (Αποκάλυψις 11/ια: 18).

Το Οικολογικό επίπεδο της Αποκάλυψης, μας καλεί να αγαπήσουμε την κτίση, της οποίας είμαστε κομμάτι και ιερείς, και να τη διαφυλάξουμε με εκτίμηση στον Δημιουργό μας, καθαρή και ευλογημένη, σαν τον Παράδεισο της Εδέμ.

4. Ερμηνευτική σύνοψη της Αγίας Γραφής

Θα ήταν παράλειψη, αν δεν αντιλαμβανόμασταν το ερμηνευτικό αυτό επίπεδο της Αποκάλυψης. Και όσο περισσότερο έχει διαβάσει κάποιος την Αγία Γραφή, τόσο περισσότερο το αντιλαμβάνεται αυτό. Η Αποκάλυψη, δεν είναι ΚΑΘΟΛΟΥ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ βιβλίο! Κυριολεκτικά η κάθε της πρόταση, μας παραπέμπει σε όλη την άλλη Αγία Γραφή (και όχι μόνο!). Κάθε φράση της Αποκάλυψης, μας θυμίζει άλλες (πολλές) φράσεις της Αγίας Γραφής, που είτε πανομοιότυπες, είτε παραλλαγμένες, μας δίνουν μία άλλη οπτική των φράσεων αυτών, πλήρως ενταγμένων στο Θείο Σχέδιο.

Στην Αποκάλυψη βρίσκουμε περισσότερες πληροφορίες για τη σημασία προφητειών της υπόλοιπης Αγίας Γραφής, όπως τα αγγελικά ζώα - πλάσματα, και "οι 6 άνδρες με όπλα κατασυντριμμού" που είδε ο Ιεζεκιήλ, όπως η ταυτότητα του Θηρίου που είδε ο Δανιήλ, η πόρνη του Ωσηέ, η Βαβυλώνα του Ησαϊα, τα θηρία εκ της θαλάσσης και εκ της ξηράς της Γενέσεως, ο ναός της λοιπής Πεντατεύχου, το "μη σημείο" του Χριστού, ο Αντίχριστος του Παύλου, και αμέτρητα ακόμα!

Η Αποκάλυψη, αποτελεί ένα πραγματικό "κλειδί" στην κατανόηση όλης της υπόλοιπης Αγίας Γραφής. Αλλά προϋποθέτει πολλή μελέτη!

5. Δογματικό επίπεδο ερμηνείας

Ένα τόσο μεγάλης σημασίας κείμενο, δεν θα μπορούσε να μην έχει τη δική του μεγάλη αξία στη δογματική καθοδήγηση και τεκμηρίωση της Ορθόδοξης πίστης των Χριστιανών. Σε αυτό βρίσκουν "το μπελά τους" όλες (!!!) οι αιρέσεις της ιστορίας! Από τους θνητοψυχίτες, που μένουν άναυδοι μόλις τους δείξε κάποιος "τις ψυχές των εσφαγμένων" να μιλούν και να προσεύχονται (Αποκ. 6/στ: 9), μέχρι τους Ευαγγελικούς που σαστίζουν, μόλις τους δείξει κάποιος τον λειτουργικό χαρακτήρα της Αποκάλυψης, και την εντολή του Κυρίου να προσκυνείται ο Επίσκοπος από τους Χριστιανούς (Αποκ. 3/γ: 7-10).  Και από τους Αριανιστές, που τα χάνουν, μόλις τους δείξει κάποιος από την Αποκάλυψη, ποιος είναι ο Παλαιός των Ημερών, και ποιος είναι "το Α και το Ω", μέχρι τους Σαβελλιανιστές, που μπερδεύονται μόλις τους δείξει κάποιος τον Χριστό να κατονομάζει τον Πατέρα: "Θεό Του" (Αποκ. 3/γ: 12).

Είναι βέβαια αλήθεια ότι η Αποκάλυψη έχει γίνει (και διαρκώς γίνεται) αφορμή για πλήθος αιρέσεων και κακοδοξίες, από εσχατολογικές αιρέσεις, που την παρερμηνεύουν. Είναι όμως επίσης αλήθεια, ότι όταν κάποιος ορθοτομήσει και ερμηνεύσει επακριβώς το νόημά της, όλες αυτές οι παρερμηνείες αποδεικνύονται τόσο αστείες, που ακόμα και οι ίδιοι οι εμπνευστές τους μένουν εκστατικοί μπροστά στην αλήθεια.

6. Πολιτική τοποθέτηση

Κι όμως! Η Αποκάλυψη είναι ΚΑΙ πολιτικό βιβλίο! Οι οράσεις του Λευκού Ιππέα, (Αποκάλυψη 6/στ: 2 και 19/ιθ: 11, 16), του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που αποκαλείται: "Βασιλιάς Βασιλέων και Κύριος Κυρίων", είναι σαφέστατο πολιτικό μήνυμα, ότι όλες οι εξουσίες του κόσμου Του ανήκουν! Μάλιστα, προσδιορίζεται σαφώς η στιγμή που "οι βασιλείες του κόσμου έγιναν του Κυρίου μας και του Χριστού Του, και θα βασιλεύσει στους αιώνας των αιώνων" (Αποκ. 11/ια: 15). Μέχρι μάλιστα τη στιγμή που οι βασιλείες του κόσμου θα νικηθούν από τον Βασιλέα Χριστό (Αποκάλυψη 19/ιθ: 19, 20), οι Χριστιανοί καλούνται σε σαφή ανυπακοή προς εκείνες τις εντολές των επίγειων κυβερνήσεων, που στρέφονται κατά της Χριστιανικής μας πίστης (Αποκ. 13/ιγ: 8, 16, και 14/ιδ: 11).

Στην πραγματικότητα αυτό που δηλώνει το βιβλίο της Αποκάλυψης, είναι ότι οι πραγματικοί Βασιλείς της κτίσεως, δεν είναι άλλοι από τους Αγίους, οι οποίοι συμβασιλεύουν με τον Χριστό για μία συμβολική περίοδο 1000 ετών, δηλαδή στη διάρκεια της μετά Χριστόν εποχής (Αποκ. 20/κ: 4,6). Αυτοί με τις προσευχές τους κατευθύνουν τον κόσμο (Αποκ. 8/η: 3-6) σε μια ευτυχή έκβαση, ως φωνή Κυρίου, του Οποίου είναι και Σώμα.

Η Αποκάλυψη μας δίνει παραστατικά αυτό που καταγράφεται και στην προς Εβραίους επιστολή: "Δεν έχουμε εδώ πόλη (πρωτεύουσα κράτους) διαμένουσα, αλλά τη μέλλουσα επιζητούμε" (Εβραίους 13/ιγ: 14).

7. Εσχατολογικό επίπεδο

Η Αποκάλυψη, (ως προφητικό βιβλίο), δεν παραλείπει να δίνει εσχατολογική προοπτική σε κάθε του έκφραση. Το κάθε τι, (ακόμα και όταν αυτό αναφέρεται σε γεγονότα της εποχής του Ιωάννη), έχει και βαθύτερα επίπεδα κατανόησης, εφαρμοζόμενο σε βάθος χρόνου, και μάλιστα στην τελική και δραματικότερη περίοδο της ιστορίας!

Η έλευση του Αντιχρίστου, οι προσπάθειές του επικράτησης, οι νίκες του και η τελική του ήττα, είναι βασικά ζητήματα του βιβλίου της Αποκάλυψης. Είναι ένα "λυχνάρι που φέγγει σε σκοτεινό τόπο, ώσπου να διαυγάσει η αυγή, και ο Φωσφόρος να ανατείλει στις καρδιές μας". Μάλιστα είναι εντυπωσιακό, το πώς περιγράφει παράλληλα, όχι μόνο τα έσχατα του κόσμου όλου ως συνόλου, αλλά και ειδικότερα του κατά σάρκα Ισραήλ, ενός λαού που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της σωτηρίας μας, και που φαίνεται ότι θα παίξει και στο μέλλον! (Ρωμαίους 9/θ΄). Αν το θυμόμαστε αυτό, δεν θα περιορίσουμε το νόημα της Αποκάλυψης ούτε μόνο σε ένα έθνος, ούτε μόνο σε παγκόσμια κλίμακα. Αλλά θα κατανοήσουμε, ότι όταν ο Θεός μιλάει, ο λόγος του είναι πολυεπίπεδος και περιεκτικός, και σε αυτόν κλείνει όλα τα μυστήρια.

8. Ψυχοθεραπευτικό επίπεδο

Πώς θα έλειπε μια τέτοια ερμηνεία, από ένα βιβλίο σωτηρίας; Γιατί μπορεί να μιλάει στους Επισκόπους των 7 Εκκλησιών της Μικράς Ασίας, αλλά μέσα απ' αυτούς, μιλάει παράλληλα και στον ΚΑΘΕ Χριστιανό, είτε αυτός είναι "θερμός", είτε "ψυχρός", είτε "χλιαρός". Είτε είναι άγιος, είτε "νεκρός" πνευματικά. Είτε είναι ζηλωτής, είτε "άφησε την πρώτη αγάπη του" προς τον Χριστό.

Η ίδια η πάλη της Εκκλησίας προς τον Αντίχριστο, είναι η ίδια η πάλη του κάθε Χριστιανού προς τον Σατανά. Μία διαρκής μάχη λογισμών και πίστης, πτώσεων και επιτυχιών πλαισιώνουν τον αθλούμενο Χριστιανό, με στόχο το στεφάνι της Ζωής και τον Λευκό Χιτώνα της δικαίωσης.

Αν αυτό το θυμόμαστε διαβάζοντας την Αποκάλυψη, θα διαπιστώσουμε ότι είναι κάτι πολύ πιο "προσωπικό", από ένα εσχατολογικό βιβλίο, με μοναδικά και εξειδικευμένα μηνύματα για τον καθένα μας.

9. Εκκλησιολογικό επίπεδο

Πολύ σημαντικό ρόλο στην Αποκάλυψη, φανερώνει η Εκκλησιολογική της ερμηνεία. Όχι μόνο επειδή είναι Λειτουργικό Κείμενο, με θυσιαστήριο και μετοχή στο Σώμα και το Αίμα του Κυρίου, υπό τον Επίσκοπο, αλλά και λόγω των αναφορών της στην Εκκλησία.

Υπάρχει αναφορά, τόσο στην Εκκλησία του Ισραήλ, όσο και στη Χριστιανική Εκκλησία, πάντοτε αφομοιωμένες με την Παναγία, τη "γυναίκα" της Γένεσης 3/γ, και ταυτόχρονα της Αποκάλυψης 12/ιβ΄, η οποία πατάει πάνω στη Σελήνη, (επειδή η Εκκλησία στηρίχθηκε πάνω στην Παλαιά Διαθήκη), αλλά είναι ενδεδυμένη τον Ήλιο, ντυμένη τον Χριστό, ως Σώμα Του και Νύμφη Του. Ως Εκκλησία του Ισραήλ είναι μητέρα Του, γιατί τον γεννάει κατά την ανθρώπινη φύση Του, αλλά ως Χριστιανική Εκκλησία είναι Σώμα Του και Νύμφη Του (Αποκάλυψη 21/κα 1-5). Και αποβαίνει ταυτισμένη με την Παναγία, η οποία ως "γυναίκα" πέτυχε όσα απέτυχε η Εύα, και έδωσε σάρκα στον Υιό του Θεού, όπως η Εκκλησία αποβαίνει σάρκα Του. Κυνηγήθηκε από τον Διάβολο και έφυγε στην "έρημο", στην Αίγυπτο η Παναγία, σε ερήμωση ο Ισραήλ, σε έρημο παθών ο Χριστιανός, σε έρημες "σπηλιές" οι εσχατολογικοί Μάρτυρες του Αντιχρίστου. Γέννησε τον Χριστό ο Ισραήλ, όπως τον γεννά μέσα του ο κάθε άγιος, και όπως τον γέννησε και η Παναγία, η οποία ήταν το αποκορύφωμα και η προσωποποίηση της Παλαιάς Διαθήκης, και παράλληλα ενδύθηκε το Φως της Καινής ως Παναγία Βασιλομήτωρ.

Στην Αποκάλυψη, ιδιαίτερα στο 7/ζ΄ κεφάλαιο, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη μετοχή στο Σώμα του Χριστού, τόσο από έναν πεπερασμένο αριθμό εξ Ιουδαίων Χριστιανών, όσο και από ένα αναρίθμητο μεγάλο πλήθος όλων των Εθνών. Και όλοι αυτοί μαζί, ανήκουν στη "Σκηνή" του Θεού που στο 21/κα΄ κεφάλαιο, κατεβαίνει κατά τον Μέλλοντα Αιώνα, από τους Καινούς Ουρανούς στην Καινή γη, ως "νύμφη" του Άσματος Ασμάτων, "στολισμένη για τον άνδρα της", τον Κύριο Ιησού Χριστό.

Και κατά το τέλος της Αποκάλυψης, αυτή η νύμφη, εμφανίζεται σαν "πόλη", σαν πρωτεύουσα της Βασιλείας του Κυρίου, όπου κατοικούν οι σεσωσμένοι, φωτιζόμενοι από το Φως του Θεού, και όπου δεν θα υπάρχει "όποιος αγαπά και φυλάει το ψεύδος". Είναι η ίδια η "Νύμφη" του Αρνίου, που στο τέλος της Αποκάλυψης, εμφανίζεται να αναζητάει ερωτευμένη, τον Νυμφίο και Ποιμένα της, φωνάζοντας με πόθο στον "Ερχόμενο": "Έλα!" Η πρόσκληση του κάθε Χριστιανού προς τον Ποιμένα τον ψυχών μας, στον οποίο ανήκει κάθε δόξα και τιμή και προσκύνηση, και όλη η ζωή μας.

Ναι, η Αποκάλυψη, δεν είναι μόνο ένα βιβλίο προφητείας, αλλά και ένα δεύτερο βιβλίο αγάπης, μετά από το Άσμα Ασμάτων, όπου Αυτός που πόθησε τα πλάσματά Του προ καταβολής κόσμου, και έδωσε μέχρι και τη ζωή Του γι' αυτά, γίνεται ο ποθούμενος από τα πλάσματά Του, που φθάνουν με τη σειρά τους ως τον μαρτυρικό θάνατο γι' Αυτόν, για να Τον συναντήσουν ντυμένοι στα λευκά, σαν νύφη, σε έναν Καινούργιο κόσμο, ανα-πλασμένο γι' αυτούς!

10. Επίπεδο Συμβόλων

Ένας καταιγισμός συμβόλων "βομβαρδίζει" την αντίληψη του αναγνώστη της Αποκάλυψης. Ο Κύριος Ιησούς, ο "ομιλών δια παραβολών" στα Ευαγγέλια, συνεχίζει να μιλάει με εικόνες και εδώ. Μία εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις! Και πόσες εικόνες μας δίνει, ώστε να διευρύνει την αντίληψή μας, στην κατανόηση των Μυστηρίων Του!

Από την πρώτη στιγμή, "λυχνίες" και "αστέρες" και "άγγελοι", μας εισάγουν στον θαυμαστό κόσμο του ουρανίου φωτός της Εκκλησίας. Μία πανδαισία συμβολισμών για την κτίση, για τους αγίους οι αστέρες, για τη δικαίωση το λευκό, για τη νίκη οι φοίνικες, για τη θυσία το αρνί, για το μαρτύριο η Αγία Τράπεζα (το θυσιαστήριο, όπου αντί για τα λείψανα των αγίων στην επίγεια Τράπεζα, υπάρχουν στον ουρανό οι ψυχές τους). Φωνές, βροντές και αστραπές, είναι ο ήχος τη φωνής του  Θεού, που ταυτίζεται στην Αποκάλυψη με τον ήχο της φωνής των αγίων, καθώς το Πνεύμα το Άγιο "συμμαρτυρεί και συμπροσεύχεται με το πνεύμα τους" κατά τον απόστολο Παύλο!

Και απέναντι στην Αγία Τριάδα, (στον καθήμενο επί του θρόνου, στο Αρνίο και στο Άγιο Πνεύμα), μία συμβολική σατανική τριάδα, του Δράκοντα, του Αντιχρίστου θηρίου εκ της θαλάσσης, και του Ψευδοπροφήτη του εκ της ξηράς, ανέρχεται για σύγκρουση. Και απέναντι στην αγνή παρθένο Εκκλησία, αφομοιωμένη με την Παναγία Βασίλισσά μας, την επουράνια πόλη Σιών, στέκεται μία άλλη πόλη, επίγεια, "η Βαβυλώνα η Μεγάλη, η μητέρα των πορνών και των βδελυγμάτων της γης". Αλλά αντίθετα με τη σχέση αγάπης που υπάρχει στον Χριστό και στην Εκκλησία, μεταξύ του Θηρίου και της Βαβυλώνας υπάρχει συμφεροντολογικό μίσος, που όταν "στερεύουν" τα ύδατα της κοσμοπλημμύρας που τη συγκρατούν, το Αντίχριστο θηρίο δεν τη χρειάζεται πλέον, και την κατακαίει.

Αμέτρητοι τόμοι θα μπορούσαν να γραφτούν, αποσυμβολίζοντας τους συμβολισμούς της Αποκάλυψης. Απύθμενο βάθος γνώσης των Μυστηρίων του Θεού, που ο Κύριος φυλάει για όσους με αγάπη και πόθο μοχθήσουν να ανασύρουν όσο καταφέρουν από το ζωντανό νερό του φρέατος του Ιακώβ.

11. Προειδοποιητικό μήνυμα

Όμως η Αποκάλυψη έχει ένα μήνυμα και για τους ασεβείς! Αυτούς που τη διαβάζουν με μίσος και απάθεια. Εκεί το μήνυμά της δεν είναι καθόλου "κρυπτογραφημένο", αλλά ευθές και ξεκάθαρο, ώστε να μη χρειάζεται μόχθο και κόπο για να γίνει κατανοητό, και κανένας από τους ράθυμους να μη βρει δικαιολογία ότι δεν το κατανόησε. Το νόημα είναι σαφές: Όσοι θέσουν τον εαυτό τους στην υπηρεσία του Αντίχριστου Θηρίου, (λαμβάνοντας το χάραγμα στο μέτωπο και στο χέρι το δεξί), "οι αμετανόητοι ειδωλολάτρες, και πόρνοι, και ψεύτες, θα βασανισθούν στη λίμνη που καίει με φωτιά και θειάφι" (Αποκ. 14/ιδ: 10), και "ο βασανισμός τους ανεβαίνει εις αιώνες αιώνων"! (Αποκ. 14/ιδ: 11) Όλοι όσοι ενσυνείδητα πάρουν θέση ενάντια στον Χριστό, και θαυμάσουν το Αντίχριστο θηρίο, δεν έχουν θέση στην Αιώνια Πόλη και στο φως, αλλά θα βιώσουν το φως του Θεού ως φωτιά, βασανιζόμενοι από το μίσος των ψυχών τους.

Σε αντίθεση με την προστασία που παρέχει ο Θεός στους πιστούς, στους ασεβείς δείχνει ένα άλλο πρόσωπο, εγκαταλείποντάς τους στο μίσος της Σατανικής Τριάδας (Δράκοντα - Θηρίου - Ψευδοπροφήτη) που επέλεξαν, χωρίς ελπίδα σωτηρίας και αναψυχής.

Γνωρίζοντας η Αποκάλυψη το μίσος των ασεβών, δεν προσπαθεί καθόλου να "χρυσώσει το χάπι". Ευθέως τους προειδοποιεί για την κατάληξη των επιλογών τους, και πράγματι να τους τρομάξει, για το δικό τους καλό. Επειδή ο Θεός γνωρίζει, ότι με όσα θα πάθουν, όχι μόνο δεν θα μετανοήσουν, αλλά θα "βλασφημήσουν τον Θεό τού ουρανού για τους πόνους τους και για τα έλκη τους, και δεν θα μετανοήσουν από τα έργα τους" (Αποκάλυψις 16/ιστ: 11), δεν τους καλοπιάνει. Ευθέως τους ξεκαθαρίζει και τους προειδοποιεί, (έστω και αν τον βλασφημίσουν, κάτι που θα το κάνουν ούτως ή άλλως), με τα λόγια: "Όποιος αδικεί, ας αδικήσει ακόμα· και όποιος είναι μολυσμένος, ας μολυνθεί ακόμα· και ο δίκαιος ας γίνει ακόμα πιο δίκαιος, και ο άγιος ας γίνει ακόμα πιο άγιος. Και δείτε! Έρχομαι γρήγορα· και ο μισθός μου είναι μαζί μου, για να αποδώσω σε κάθε έναν κατά το έργο του" (Αποκάλυψη 22/κβ: 11,12).

12. Μήνυμα ενθάρρυνσης

Σε αντίθεση όμως με το προειδοποιητικό μήνυμα στους ασεβείς, υπάρχει παρηγορητικό μήνυμα προς τους πιστούς:

"Δείτε! Η σκηνή τού Θεού μαζί με τους ανθρώπους! Και θα σκηνώσει μαζί τους, κι αυτοί θα είναι λαοί του, κι αυτός ο Θεός θα είναι μαζί τους Θεός τους. Και ο Θεός θα εξαλείψει κάθε δάκρυ από τα μάτια τους, και ο θάνατος δεν θα υπάρχει πλέον· ούτε πένθος ούτε κραυγή ούτε πόνος δεν θα υπάρχουν πλέον· επειδή, τα πρώτα παρήλθαν. Κι αυτός που κάθεται επάνω στον θρόνο είπε: Δείτε! Κάνω καινούργια τα πάντα! ...αυτά τα λόγια είναι αληθινά και πιστά" (Αποκάλυψη 21/κα: 3-5).

Ως τότε όμως, δεν κρύβει στους πιστούς, ότι τους περιμένουν πολλά δεινά. Αλλά για τον Θεό ακόμα και ο θάνατος δεν είναι ανίκητος. Το ξεκάθαρο μήνυμα ελπίδας και ενίσχυσης της Αποκάλυψης, είναι ένα μήνυμα που πρέπει να ηχεί στα αυτιά κάθε Χριστιανού. Ένα διαχρονικό μήνυμα, που ενίσχυε, ενισχύει και θα ενισχύει τους Χριστιανούς, σε όλη την εγκόσμια ιστορία, ως το τέλος του παλαιού κόσμου:

"Μη φοβάσαι τίποτε από όσα πρόκειται να πάθεις· πρόσεξε, ο διάβολος πρόκειται να βάλει μερικούς από σας σε φυλακή, για να δοκιμαστείτε... Γίνε πιστός μέχρι θανάτου, και θα σου δώσω το στεφάνι τής ζωής" (Αποκάλυψη 2/β: 10).

Επίλογος

Το βιβλίο της Αποκάλυψης είναι ένα πραγματικά Θεόπνευστο βιβλίο, και αυτό μπορεί να το "νιώσει" και να το επιβεβαιώσει οποιοσδήποτε γνωρίζει τη Χριστιανική πίστη σε βάθος, ώστε να μπορεί να το "σταθμίσει" στη σκέψη και τη συνείδησή του. Αυτό το βιβλίο δεν θα μπορούσε ποτέ να γραφθεί από ανθρώπινη έμπνευση, δεν θα μπορούσε ποτέ να "ανακαλύψει" τέτοιες οράσεις, τόσο βάθος, τόση σοφία. Δεν θα μπορούσε ποτέ απλός άνθρωπος να εκφρασθεί σε τόσα ερμηνευτικά επίπεδα ταυτόχρονα, με τέτοια αρμονία, και με τέτοια συνοχή. Δεν θα μπορούσε ποτέ κανείς να συνοψίσει τόσο απόλυτα και τόσο σωστά όλα τα υπόλοιπα βιβλία της Αγίας Γραφής σε ένα μικρό βιβλίο. Κανείς δεν θα μπορούσε να προφητεύσει, να ενισχύσει, να προειδοποιήσει, να θεολογήσει, να δογματίσει, να ιστορίσει με τόσο πυκνά νοήματα και σε τόσο βάθος, και να δοξολογήσει με τόση ακρίβεια και Επίγνωση, τον Ποιητή του Ουρανού και της γης.

Η Αποκάλυψη, είναι ένα σημαντικό και ευλογημένο δώρο του Θεού στην Εκκλησία Του. Μελετήστε την, και ο Κύριος θα σας αποκαλύψει κατά την καρδιά σας εκείνο το θησαυρό γνώσεως και σοφίας, που αναλογεί στον καθένα.

Ν. Μ.