Στην σύγχρονη λειτουργική πράξη της Εκκλησίας συνδέεται το Μυστήριο του Βαπτίσματος με το Μυστήριο του Χρίσματος και γίνονται και τα δύο στην ίδια τελετή. Πρόκειται όμως για δύο διαφορετικά Μυστήρια της Εκκλησίας.

Το Μυστήριο του Βαπτίσματος γίνεται με την τριτή κατάδυση του ανθρώπου στο νερό και την εκφώνηση του ονόματος του Τριαδικού Θεού και το Χρίσμα γίνεται με την χρίση του Αγίου Μύρου με την φράση «σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου». Το Βάπτισμα στην αρχαία Εκκλησία ήταν η τελείωση της καθάρσεως τού ανθρώπου και είσοδος στο Σώμα του Χριστού, και το Χρίσμα ήταν επιβεβαίωση ότι ο άνθρωπος έχει φωτισμένο νου και είναι ναός του Αγίου Πνεύματος. 

Στις «Πράξεις των Αποστόλων» φαίνεται η πρακτική ότι το Χρίσμα γινόταν με την επίθεση των χειρών των Αποστόλων. Ο Φίλιππος στην Σαμάρεια εκήρυττε τον Χριστό και του κηρύγματος ακολουθούσαν τα θαύματα. Σε πολλούς που είχαν πνεύματα ακάθαρτα, έβγαιναν «βοώντα φωνή μεγάλη». Όσοι πίστευαν στο κήρυγμα του Αποστόλου Φιλίππου, που κήρυττε «περί της βασιλείας του Θεού και του ονόματος Ιησού Χριστού, εβαπτίζοντο άνδρες και γυναίκες» (Πράξεις η', 5-12). Στην συνέχεια, απεστάλησαν ο Πέτρος και ο Ιωάννης «οίτινες καταβάντες προσηύξαντο περί αυτών όπως λάβωσι Πνεύμα Άγιον ούπω γαρ ην επ' ουδενί αυτών επιπεπτωκός. Μόνον δε βεβαπτισμένοι υπήρχον εις το όνομα του Κυρίου Ιησού. Τότε επετίθουν τας χείρας επ' αυτούς και ελάμβανον Πνεύμα Άγιον» (Πράξεις η', 14-17).

Στο χωρίο αυτό φαίνεται καθαρά η διάκριση μεταξύ Μυστηρίου Βαπτίσματος και Μυστηρίου Χρίσματος. Με το Άγιο Βάπτισμα δέχεται κανείς τον λόγο της Βασιλείας του Θεού, αφού προηγουμένως φεύγουν τα δαιμόνια και καθαρίζει η καρδιά, και με το Άγιο Χρίσμα επισφραγίζεται η παρουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα στον άνθρωπο.

«Και εγώ έχω, προσωπικά, μια υποψία ότι στην αρχαία Εκκλησία το Χρίσμα γινόταν όταν ο άνθρωπος δεχόταν την επίσκεψη του Αγίου Πνεύματος, όπως γίνεται στον μοναχισμό, δηλαδή. Κανείς περνάει από την κάθαρση και μετά αναμένει την επίσκεψη του Αγίου Πνεύματος, που σημαίνει, το Πνεύμα το Άγιον έρχεται στον άνθρωπο και προσεύχεται πλέον το ίδιο το Πνεύμα μέσα στον άνθρωπο, μέσα στην καρδιά του ανθρώπου».

Όταν διαβάσει κανείς προσεκτικά τις ευχές της ακολουθίας του Βαπτίσματος και τις ευχές της ακολουθίας του Χρίσματος, βλέπει πώς ενεργεί η Χάρη του Θεού δια των δύο αυτών Μυστηρίων. Το Μυστήριο του Χρίσματος ήταν «για όσους είχαν δεχθεί την επίσκεψη του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά τους, δηλαδή για τους φωτισμένους». 

«Φαίνεται ότι στην αρχαία Εκκλησία δεν ετελείτο το Μυστήριο του Χρίσματος μαζί με το Μυστήριο του Βαπτίσματος. Το Μυστήριο του Βαπτίσματος ετελείτο "εις άφεσιν αμαρτιών", ενώ το Μυστήριο του Χρίσματος προοριζόταν για όσους είχαν ήδη γίνει μέλη του Σώματος του Χριστού. Διότι υποτίθεται ότι σε αυτούς είχε ήδη έλθει και προσευχόταν μέσα στην καρδιά τους το Άγιο Πνεύμα, ήσαν δηλαδή θεόκλητοι.

Το Μυστήριο του Χρίσματος ετελείτο σαν επισφράγιση αυτού του γεγονότος. Γι' αυτό κατά την τελετή αυτού του Μυστηρίου αναφωνούσε ο ιερεύς: "Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου", όταν έχριε τον Χριστιανό. Η σφραγίδα αυτή τότε ήταν η επιβεβαίωση από την Εκκλησία ότι ο Χριστιανός εκείνος, που μόλις είχε χρισθεί, βρισκόταν σε κατάσταση φωτισμού. Γι' αυτό στην λατινική παράδοση το Χρίσμα λέγεται confirmatio, δηλαδή επιβεβαίωση. Επιβεβαίωση ότι ο Χριστιανός εκείνος, αφού πέρασε από κάθαρση, είχε φθάσει στην κατάσταση φωτισμού. Οπότε, έρχεται η Εκκλησία και τον σφραγίζει και θεωρείται πλέον μέλος του Σώματος του Χριστού.

Έτσι, στην αρχαία Εκκλησία μόνο με το Χρίσμα εθεωρείτο ο βαπτισμένος μέλος της Εκκλησίας. Με την Βάπτιση ελάμβανε άφεση αμαρτιών και με το Χρίσμα γινόταν μέλος της Εκκλησίας, Σήμερα το Χρίσμα τελείται στα νήπια αμέσως μετά το Βάπτισμα».

«Βέβαια, δεν έχω τελειώσει την έρευνα πάνω σε αυτό, αλλά προς τα εκεί πάει, διότι ο όρος αλλιώτικα δεν έχει καμιά σημασία».

Είναι σημαντική η διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου για το ότι οι Χριστιανοί είναι ναός του Αγίου Πνεύματος.

«Ουκ οίδατε ότι ναός Θεού εστε και το Πνεύμα του Θεού οικεί εν υμίν; ει τις τον ναόν του Θεού φθείρει, φθερει τούτον ο Θεός ο γαρ ναός του Θεού άγιός εστίν. Οίτινές εστε υμείς» (Α΄ Κορινθίους γ' 16-17). Και σε άλλο σημείο: «ή ουκ οίδατε ότι το σώμα υμών ναός του εν υμίν Αγίου Πνεύματός εστίν, ου έχετε από Θεού, και ουκ εστέ εαυτών; ηγοράσθητε γαρ τιμής. Δοξάσατε δει τον Θεόν εν τω στόματι υμών και εν τω πνεύματι υμών, άτινά εστί του Θεού» (Α Κορινθίους στ', 19-20).

«Στην αρχαία Εκκλησία, όταν έλεγαν "ναός του Αγίου Πνεύματος", δεν εννοούσαν απλώς έναν άνθρωπο ο οποίος βαπτίσθηκε, δηλαδή, και πήρε το Βάπτισμα, όπως κάνουμε τώρα τα μωρά παιδιά και λέμε, ναός του Αγίου Πνεύματος έγινε αυτός ο άνθρωπος, επειδή βαπτίσθηκε, δηλαδή. Στην πατερική ορολογία ναός του Αγίου Πνεύματος είναι εκείνος ο νους ο οποίος έχει μέσα του το Πνεύμα το Άγιον που προσεύχεται, άσχετα με την λογική λατρεία».

Η απόδειξη ότι ο άνθρωπος είναι ναός του Αγίου Πνεύματος, είναι όταν έχει εντός του νοερά προσευχή. Και αυτό γινόταν με το Βάπτισμα και το Χρίσμα.

«Όταν οι Πατέρες λένε ναός του Αγίου Πνεύματος, εννοούν κυριολεκτικά ναός του Αγίου Πνεύματος, που σημαίνει ένας νους και μία καρδία στην οποία το ίδιο το Πνεύμα προσεύχεται και γι' αυτό είναι ναός του Πνεύματος ο άνθρωπος, όχι επειδή βαπτίσθηκε με το νερό, δηλαδή. Αυτό κάνει τον άνθρωπο ναό του Αγίου Πνεύματος. Επομένως, η μέθεξη στην Εκκλησία σε κατάσταση φωτισμού είναι μια εμπειρία που διαπιστώνεται, υπάρχει διάγνωση γι' αυτό το πράγμα, δηλαδή. Ένας Πνευματικός Πατέρας ξεύρει ότι κάποιος είναι σε αυτήν την κατάσταση και εκείνος που είναι σε αυτήν την κατάσταση ξέρει καλά ότι είναι σε αυτήν την κατάσταση.

Δεν υπάρχει μια νεφελώδης αντίληψη περί συμμετοχής στα Μυστήρια της Εκκλησίας».

«Όταν λέμε έχουμε το Πνεύμα μέσα μας, σημαίνει ότι προσεύχεται μέσα μας. Διότι όλοι έχουν το Πνεύμα μέσα τους, αλλά δεν είναι όλοι ναός του Αγίου Πνεύματος. Ναός του Αγίου Πνεύματος είναι εκείνος ο οποίος έχει το Πνεύμα που προσεύχεται μέσα του. Αυτή είναι η διαφορά. Γι' αυτό, αυτοί που νομίζουν ότι είναι ναός του Αγίου Πνεύματος επειδή βαπτίσθηκαν απλώς, είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα».

«Η νοερά ευχή είναι δώρο από τον Θεό και είναι απόδειξη ότι ο άνθρωπος έχει γίνει ναός του Αγίου Πνεύματος. Σήμερα, όταν οι καθηγηταί της Καινής Διαθήκης κάνουν ερμηνεία του Αποστόλου Παύλου λέγουν ναός του Αγίου Πνεύματος είναι οποίος πέρασε από το Βάπτισμα. Εφ' όσον βαπτισθήκαμε μωρά παιδιά, είμεθα αυτομάτως ναός του Αγίου Πνεύματος. Επειδή είμεθα βαπτισμένοι. Ενώ, στην πατερική παράδοση, ναός του Αγίου Πνεύματος είναι εκείνος που έχει μέσα του το Πνεύμα και προσεύχεται αδιαλείπτως μέρα και νύχτα και όταν κοιμάται. Αυτός είναι ναός του Αγίου Πνεύματος.

Καλό θα ήταν, από περιέργεια, να πάρετε το κεφάλαιο του Αγίου Δαμασκηνού "Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως", "περί Αγίων και λειψάνων αυτών" και θα δείτε εκεί, γιατί είναι άγια λείψανα αυτοί και γιατί είναι Άγιοι. Και απάντηση είναι: διότι ήταν ναοί του Αγίου Πνεύματος.

Οπότε, αυτή η ερμηνεία, αν συνδυασθεί με την σημερινή ερμηνεία των καθηγητών της Καινής Διαθήκης, τότε είμαστε όλοι άγιοι δηλαδή, διότι είμαστε βαπτισμένοι. Και μας λένε οι καθηγηταί μας ότι είμαστε ναός του Αγίου Πνεύματος, επειδή βαπτισθήκαμε και επειδή κοινωνάμε κάποτε».

Επειδή αυτή ήταν η πνευματική ζωή των πρώτων Χριστιανών και είχαν μέσα τους το Άγιον Πνεύμα και ήταν ναοί του Αγίου Πνεύματος, γι' αυτό και δεν χρησιμοποιούσαν πολλές εικόνες στην λατρεία.

«Στην αρχαία Εκκλησία δεν υπήρχαν πολλές εικόνες, δεν υπήρχαν πολλά βοηθήματα λειτουργικά, μεγάλες ακολουθίες κ.ο.κ. Γιατί; Δεν χρειαζόντουσαν. Γιατί δεν χρειαζόντουσαν; Διότι ο κάθε βαπτισμένος Χριστιανός περνούσε το στάδιο του νεοφωτισμού, για να μπει στο στάδιο του φωτισμού. Ποιος; Ο κάθε Χριστιανός, όλοι οι Χριστιανοί δηλαδή, όλος ο Κλήρος ήταν στην κατάσταση του φωτισμού.

Λοιπόν, όταν κανείς βρίσκεται σε αυτήν την κατάσταση του φωτισμού, για να θυμηθεί τον Χριστό χρειάζεται καμιά εικόνα; Χρειάζεται την Αγία Γραφή; Εφ' όσον έχει την αέναη μνήμη του Θεού, του Χριστού, μέσα στην καρδιά του και αδιαλείπτως προσεύχεται ο νους του οτιδήποτε και αν κάνει το εικοσιτετράωρο, κάθε εβδομάδα, κάθε ημέρα της εβδομάδος και κάθε εβδομάδα του χρόνου κ.ο.κ., δεν χρειάζεται πολλά εξωτερικά βοηθήματα. Γι' αυτό στην αρχαία Εκκλησία και δεν υπάρχουν».

Η δωρεά του Χρίσματος αποδεικνύεται με την νοερά προσευχή. 

Τότε λαλεί το Άγιον Πνεύμα μέσα στην καρδιά του ανθρώπου, και αυτή ήταν η γλωσσολαλιά στην αρχαία Εκκλησία. Σήμερα, το χάρισμα της γλωσσολαλιάς εκφράζεται με την κραυγή του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά του ανθρώπου.

«Στην αρχαία Εκκλησία εθεωρείτο μέλος της Εκκλησίας εκείνος στον οποίον ήρθε και κατώκησε το Πνεύμα το Άγιον, και απόδειξη ότι κατοικεί το Πνεύμα το Άγιον μέσα στον άνθρωπο ήταν η γλωσσολαλία, δηλαδή το να λαλεί μέσα στον άνθρωπο το Άγιον Πνεύμα, να προσεύχεται μέσα στον άνθρωπο. Αυτό ήταν το Χρίσμα».

Αυτή η επίσκεψη του Αγίου Πνεύματος στην καρδιά του ανθρώπου καθιστά στον άνθρωπο «βασίλειον ιεράτευμα», κατά την διαβεβαίωση και μαρτυρία του Αποστόλου Πέτρου: «και αυτοί ως λίθοι ζώντες οικοδομείσθε οίκος πνευματικός, ιεράτευμα άγιον, ανενέγκαι πνευματικάς θυσίας ευπροσδέκτους τω Θεώ δια Ιησού Χριστού» (Α΄ Πέτρ. β: 5).

«Ο Κλήρος της Εκκλησίας, αυτό ήταν το "βασίλειον ιεράτευμα", όλοι όσοι ήταν ναός του Αγίου Πνεύματος. Γι' αυτόν τον λόγο, αν πάρετε την ακολουθία του Χρίσματος ή "του ποιήσαι χρίσμα", ή ακολουθία που κάνουν οι Επίσκοποι, το Χρίσμα, εκεί μέσα λέει καθαρά: "ίνα ώσι λαός περιούσιος βασίλειον ιεράτευμα". Δηλαδή αυτοί που θα πάρουν το Χρίσμα, θα είναι λαός περιούσιος, βασίλειον ιεράτευμα κλπ., που το Χρίσμα είναι χειροτονία στον κλήρο της Εκκλησίας, που είναι όλοι οι πιστοί, έχουν την ίδια Ιερωσύνη.

Αυτό, βέβαια, δεν είναι το ίδιο πράγμα με τους Επισκόπους κλπ. στην Εκκλησία, αυτούς που λειτουργούν και τελούν τα Μυστήρια. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Διότι στο "βασίλειον ιεράτευμα" δεν είναι μόνον οι άνδρες, είναι και γυναίκες. Είναι όλοι εκεί μέσα, δηλαδή. Αλλά για να είναι κανείς μέλος αυτής της Εκκλησίας και να ανήκει στον Κλήρο, πρέπει να είναι ναός του Αγίου Πνεύματος. Γιατί, αν δεν είναι ναός του Αγίου Πνεύματος, σημαίνει ότι έχει χάσει το χάρισμα του Χρίσματος». 

Όλοι οι Χριστιανοί που έχουν το Άγιον Πνεύμα μέσα τους, ανήκουν στο «βασίλειον ιεράτευμα», έχουν την πνευματική Ιερωσύνη, αλλά την μυστηριακή Ιερωσύνη έχουν οι Κληρικοί όπως θα δούμε πιο κάτω.